اختلال اوتیسم در کودکان موجب ایجاد چالش در رفتارها، مهارت‌های اجتماعی، گفتار و ارتباطات غیرکلامی آنان می‌شود. بااینکه هیچ درمانی برای اختلال اوتیسم در کودکان کشف نشده است، گزینه‌های درمانی بسیاری هستند که می‌توانند به کودکان مبتلا کمک کنند. هدف این گزینه‌های درمانی، کاهش علائمی است که زندگی روزمره و کیفیت زندگی کودکان را مختل می‌کنند. ازآنجایی‌که اختلال اوتیسم بر هر فرد تأثیر متفاوتی می‌گذارد، کودکان مبتلا به این بیماری نقاط قوت، محدودیت‌ها و نیازهای مراقبتی متعددی دارند. درنتیجه، رویکردهای درمانی اغلب چندرشته‌ای و متناسب با نیازهای کودک هستند. متخصصان ما در کلینیک راه کمال در تشخیص، مدیریت و بهبود علائم کودکان مبتلا به اختلال اوتیسم آماده ارائه خدمات درمانی هستند. پس ما با همراه باشید تا درمورد گزینه‌های درمانی موجود اطلاعات بیشتری کسب کنید.
اوتیسم چیست؟
اختلال طیف اوتیسم که به آن اوتیسم گفته می‌شود، اختلالی عصبی-رشدی است که به‌دلیل تفاوت در مغز کودک ایجاد می‌شود. کودکان مبتلا به اختلال اوتیسم دارای رفتار، تعامل و شیوه‌هایی یادگیری متفاوتی نسبت به افراد دیگر هستند. آنها ممکن است در تعاملات اجتماعی، و در تفسیر و استفاده از ارتباطات غیرکلامی و کلامی مشکل داشته باشند.
علائم و نشانه‌های اختلال اوتیسم در کودکان
اینکه کودک شما چقدر می‌تواند در زندگی روزمره خود خوب عمل کند، به شدت علائم او بستگی دارد. با توجه به اینکه اختلال اوتیسم ازنظر شدت و اختلالات روزمره بسیار متفاوت است، علائم برخی از کودکان همیشه به‌راحتی قابل‌تشخیص نیستند. کودکان خردسال مبتلا به اختلال اوتیسم دارای علائم ذیل هستند:
- هنگامی که نام‌شان صدا زده می‌شود، به آن پاسخ نمی‌دهند.
- از تماس چشمی اجتناب می‌کنند.
- وقتی به آنها لبخند می‌زنید، لبخند نمی‌زنند.
- اگر طعم، بو یا صدای خاصی را دوست نداشته باشند، بسیار ناراحت می‌شوند.
- حرکات تکراری، مانند تکان دادن دست، انگشتان یا بدن انجام می‌دهند.
- به اندازه سایر کودکان صحبت نمی‌کنند.
- بازی‌های وانمودی را زیاد انجام نمی‌دهند.
- عبارات مشابه را تکرار می‌کنند.
به‌علاوه، نشانه‌های اختلال اوتیسم در کودکان بزرگ‌تر عبارت‌اند از:
- به نظر می‌رسد که فکر یا احساس دیگران را متوجه نمی‌شوند.
- گفتار غیرمعمول، مانند تکرار عبارات و صحبت با دیگران، دارند.
- به روتین سختِ روزانه علاقه دارند و درصورت تغییر آن بسیار ناراحت می‌شوند.
- به موضوعات یا فعالیت‌های خاص بسیار علاقه‌مندند.
- اگر از آنها بخواهید کاری انجام دهند، بسیار ناراحت می‌شوند.
- به‌سختی دوست پیدا می‌کنند یا تنهایی را ترجیح می‌دهند.
- کلمات و جملات را خیلی تحت‌اللفظی در نظر می‌گیرند. برای مثال، ممکن است عباراتی مانند «شکستن پا» را درک نکنند.
- بیان اینکه چه احساسی دارند، برای آنها سخت است.
مطالعه بیشتر: اختلال یادگیری در کودکان اتیسم
چرا کودکان به اختلال اوتیسم مبتلا می‌شوند؟
اختلال اوتیسم هیچ علت شناخته‌شده‌ای ندارد. با توجه به پیچیدگی این اختلال و متفاوت بودن علائم و شدت آنها، احتمالاً دلایل زیادی برای ابتلا به این بیماری وجود دارند. هم ژنتیک و هم محیط ممکن است نقش مهمی داشته باشند.
- ژنتیک: به نظر می‌رسد چندین ژن مختلف در ابتلا به اختلال اوتیسم نقش دارند. در برخی از کودکان، اوتیسم می‌تواند با یک اختلال ژنتیکی مانند سندرم رِت (ناتوانی گفتاری و حرکتی ناشی از اختلال عصبی) یا سندرم ایکس شکننده (ناتوانی ذهنی) مرتبط باشد. در سایر کودکان، تغییرات ژنتیکی (جهش) ممکن است خطر ابتلا به اختلال اوتیسم را در آنها افزایش دهند. تعدادی از ژن‌ها می‌توانند بر رشد مغز یا نحوه ارتباط سلول‌های مغزی تأثیر بگذارند یا شدت علائم را تعیین کنند. به نظر می‌رسد برخی از جهش‌های ژنتیکی ارثی هستند، اما بعضی دیگر خودبه‌خود رخ می‌دهند.
- عوامل محیطی: عوامل محیطی مانند عفونت‌های ویروسی، داروها، عوارض دوران بارداری یا آلاینده‌های هوا ممکن است در ابتلای کودکان به اختلال اوتیسم نقش داشته باشند، اما این موضوع هنوز تأیید نشده است و محققان در حال بررسی آن هستند.
اختلال اوتیسم در کودکان چگونه تشخیص داده می‌شود؟
پزشک در معاینات منظم به دنبال علائم تأخیر رشدی خواهد بود. اگر کودک شما علائم اختلال اوتیسم را داشته باشد، احتمالاً برای ارزیابی او به متخصصی ارجاع خواهید شد که کودکان مبتلا به اختلال اوتیسم را درمان می‌کند، مانند روانپزشک یا روانشناس کودک، متخصص مغز و اعصاب اطفال، یا متخصص رشد و تکامل اطفال.
ازآنجایی‌که اختلال اوتیسم ازنظر علائم و شدت بسیار متفاوت است، تشخیص آن می‌تواند دشوار باشد. آزمایش پزشکی خاصی برای تعیین این اختلال وجود ندارد، اما متخصصان برای تشخیص آن اقدامات ذیل را انجام می‌دهند:
- کودک شما را معاینه می‌کنند و درخصوص نحوه توسعه و تغییر تعاملات اجتماعی، مهارت‌های ارتباطی و رفتار او در طول زمان سؤال‌های متعددی را از شما می‌پرسند.
- تست‌هایی از کودک شما گرفته می‌شوند که شنوایی، گفتار، زبان، سطح رشد و مسائل اجتماعی و رفتاری او را ارزیابی می‌کنند.
- تعاملات اجتماعی و ارتباطی ساختاریافته‌ای را به کودک شما ارائه می‌کنند و به عملکرد او امتیاز می‌دهند.
- با سایر متخصصان درمورد تشخیص اختلال اوتیسم کودک شما مشورت می‌کنند.
- درصورت لزوم، آزمایش ژنتیک تجویز می‌کنند تا ابتلا یا عدم ابتلای کودک شما به یک اختلال ژنتیکی مانند سندرم رت یا سندرم ایکس شکننده را تشخیص دهند.
اهمیت درمان کودکان مبتلا به اختلال اوتیسم
اختلال اوتیسم از هر 44 کودک یک نفر را مبتلا می‌کند. این شیوع بالا به افزایش آگاهی اوتیسم در میان جوامع مختلف و گسترش برنامه‌های درمانی آن کمک کرده است. خدمات درمانی اوتیسم چندین مزیت دارند و این مزایا می‌توانند دائمی باشند.
اگر درمان کودکان مبتلا به علائم اولیه اوتیسم در سال اول شروع شود، برای آنها مفیدتر است؛ چراکه مغز در این سن به‌سرعت رشد می‌کند. به گفته محققان، کودکانی که در دوازده‌ماهگی تحت درمان و مراقبت قرار می‌گیرند، نسبت به کودکان بزرگ‌تر که در درمان شرکت نکرده‌اند، علائم کمتری از اوتیسم شامل ارتباطات اجتماعی یا انجام کارهای تکراری را بروز می‌دهند. بنابراین شروع درمان کودکان مبتلا به اختلال اوتیسم در مراحل اولیه می‌تواند تأثیر شگرفی بر سرعت و روند بهبود آنها داشته باشد.
گزینه‌های درمانی اختلال اوتیسم در کودکان
هیچ درمان قطعی‌ای برای اختلال اوتیسم وجود ندارد و گزینه‌های درمانی برای همه یکسان نیستند. هدف از درمان، به حداکثر رساندن عملکرد کودک شما با کاهش علائم اختلال اوتیسم و حمایت از رشد و یادگیری او است. مداخله زودهنگام در سال‌های پیش‌دبستانی می‌تواند به کودک شما کمک کند تا مهارت‌های اجتماعی، ارتباطی، عملکردی و رفتاری را بیاموزد.
اگر اختلال اوتیسم در کودک شما تشخیص داده شود، متخصصان باتجربه ما در کلینیک راه کمال می‌توانند گزینه‌های درمانی مناسب را توصیه کرده و در مدیریت و بهبود علائم کودک‌تان به شما کمک کنند. گزینه‌های درمانی اختلال اوتیسم در کودکان شامل موارد ذیل است:
کاردرمانی
کاردرمانی به انجام فعالیت‌های روزانه زندگی مانند یادگیری بستن دکمه پیراهن یا نگه‌داشتن چنگال به روش صحیح کمک می‌کند، اما می‌تواند شامل موضوعات مرتبط با مدرسه، کار یا بازی هم باشد. تمرکز این روش درمانی به نیازها و اهداف کودک بستگی دارد.
کاردرمانگر متخصص ما، کودک شما را زیر نظر می‌گیرد تا ببیند آیا می‌تواند کارهایی را که از او در آن سن انتظار می‌رود، مانند لباس پوشیدن یا بازی کردن، انجام دهد یا خیر. گاهی‌اوقات، کاردرمانگر اعمال کودک را در طول روز ضبط می‌کند تا ببیند او چگونه با افراد و چیزهای اطراف خود ارتباط برقرار می‌کند. این امر به او کمک می‌کند تا نوع مراقبت موردنیاز کودک را تعیین کند. کاردرمانگر پس از جمع‌آوری اطلاعات موردنیاز، می‌تواند برنامه‌ای درمانی برای کودک شما تنظیم کند.
گفتاردرمانی
کودکان مبتلا به اختلال اوتیسم ممکن است مشکلات عمده‌ای در ارتباط گفتاری و غیرکلامی داشته باشند. همچنین تعامل اجتماعی برای آنها بسیار سخت است. به همین دلایل، گفتاردرمانی بخش اصلی درمان اوتیسم است. این روش به کودکان در صحبت کردن و همچنین برقراری ارتباط و تعامل با دیگران کمک می‌کند و شامل مهارت‌های غیرکلامی مانند برقراری تماس چشمی، مشارکت کردن در گفتگو، و استفاده و درک حرکات بدن است. گفتاردرمانی همچنین می‌تواند به کودکان بیاموزد که منظور خود را با استفاده از نمادهای تصویری، زبان اشاره یا رایانه بیان کنند.
کودک مبتلا به اوتیسم باید علاوه بر یادگیری نحوه صحبت کردن کارهای دیگری را هم انجام دهد. او باید یاد بگیرد که چگونه از زبان برای برقراری ارتباط استفاده کند. یعنی چگونه مکالمه داشته باشد و نشانه‌های کلامی و غیرکلامی افراد دیگر نظیر حالات چهره، لحن صدا و زبان بدن را درک کند.
بازی‌درمانی
کودکان مبتلا به اوتیسم اغلب متفاوت از سایر کودکان بازی می‌کنند. آنها احتمالاً به‌جای کل اسباب‌بازی، روی قسمت‌هایی از آن (مانند چرخ‌ها) تمرکز می‌کنند. بازی‌درمانی می‌تواند مهارت‌های اجتماعی و عاطفی آنها را بهبود بخشد، به آنها کمک کند به روش‌های مختلف فکر کنند، مهارت‌های زبانی یا ارتباطی خود را تقویت کنند و راه‌های بازی با اسباب‌بازی‌ها و ارتباط خود با افراد دیگر را گسترش دهند.
کودکان مبتلا به اختلال اوتیسم می‌توانند از انواع مختلف بازی‌درمانی ذیل بهره‌مند شوند:
- بازی‌درمانی فلورتایم: فلورتایم یک بازی‌درمانی رایج است. شما، معلم یا درمانگر روی زمین می‌نشینید تا با کودک‌تان به شیوه او بازی کنید. شما با بازی کردن به همان روشی که کودک‌تان بازی می‌کند به او ملحق می‌شوید، سپس چیزی مانند یک اسباب‌بازی یا چند کلمه به بازی اضافه می‌کنید. هدف این است که بازی‌ای را ایجاد کنید که بین شما و کودک‌تان حالت رفت و برگشت دارد تا موجب ارتباط بیشتر شود و چیز جدیدی به بازی او اضافه کند. این امر باید به رشد عاطفی آنها کمک کند و نحوه تمرکز بهتر بر تفکر خود را به آنها بیاموزد.
- گروه‌های بازی تلفیقی: در این بازی‌درمانی، کودکان مبتلا به اختلال اوتیسم با سایر کودکان تلفیق می‌شوند تا بتوانند از همسالان خود پیروی کرده و یاد بگیرند که چگونه بازی کنند. گروه‌ها سه تا پنج‌نفره هستند که فقط چند کودک مبتلا به اختلال اوتیسم در هر گروه قرار می‌گیرند.
اگر کودک شما در در این نوع بازی‌درمانی شرکت کند، ممکن است در طول زمان بازی‌های وانمودی را بیشتر انجام دهد و شانس بیشتری را برای بهبود مهارت‌های اجتماعی خود داشته باشد.
- مشارکت و تنظیم بازی نمادین توجه مشترک: این نوع بازی‌درمانی می‌تواند به کودک شما کمک کند تا هم‌زمان روی یک اسباب‌بازی و یک شخص بهتر تمرکز کند. بهبود مهارت‌های توجه مشترک می‌تواند به او کمک کند تا با کودکان دیگر بازی کند. این روش همچنین می‌تواند کودک شما را تشویق کند تا بازی‌های وانمودی بیشتری انجام دهد، شیوه بازی با اسباب‌بازی‌ها را متنوع‌تر کند، بیشتر با دیگران صحبت کند و سایر مهارت‌های اجتماعی را بهبود بخشد.
حتما بخوانید: روش های آموزش به کودکان اتیسم
سایر گزینه‌های درمانی اختلال اوتیسم در کودکان
علاوه بر روش‌های ذکرشده، گزینه‌های درمانی دیگری هم دردسترس هستند که در ادامه به آنها اشاره می‌کنیم:
دارودرمانی
بسیاری از مبتلایان به اوتیسم داروهایی مصرف می‌کنند که اضطراب را کاهش می‌دهند، تمرکز را افزایش می‌دهند یا پرخاشگری را مدیریت می‌کنند. این داروها که عموماً توسط پزشکان تجویز می‌شوند، روشی مقرون‌به‌صرفه برای مدیریت علائم حاد هستند. در برخی موارد، دارو ضروری نیست اما زمانی که مفید باشد، می‌تواند دنیایی از تغییرات مثبت را برای یک کودک مبتلا به اختلال اوتیسم ایجاد کند. بااین‌حال، برای نظارت بر اثرات داروها با پزشک مشورت کنید.
درمان رشدی
درحالی‌که درمان‌های رفتاری بر روی مهارت‌ها و رفتارها تمرکز می‌کنند، درمان‌های رشدی می‌توانند به کودک کمک کنند تا مهارت‌ها و روابط عاطفی را ایجاد کند، تفکر انتزاعی را گسترش دهد و با دیگران ارتباط برقرار کند. فلورتایم؛ مداخله توسعه روابط؛ و ارتباطات اجتماعی، کنترل عاطفی و حمایت تعاملی از بهترین درمان‌های رشدی محسوب می‌شوند.
آموزش مهارت‌های اجتماعی
تفکر اجتماعی برای کودکان مبتلا به اختلال اوتیسم دشوار است؛ زیرا به «نظریه ذهن» یا توانایی تصور اینکه فرد دیگر می‌تواند چه فکر یا احساسی داشته باشد نیاز دارد.
مهارت‌های اجتماعی و برنامه‌های تفکر اجتماعی زیادی در دسترس هستند که قبل از انتخاب باید بررسی شوند. گروه مهارت‌های اجتماعی مناسب می‌تواند در برقراری ارتباط، پیدا کردن دوست و ایجاد حلقه اجتماعی سالم به کودکان مبتلا به اختلال اوتیسم کمک کند.
تحلیل رفتار کاربردی (ABA)
این روش درمانی از پاداش برای تقویت رفتارهای مثبت و آموزش مهارت‌های جدید استفاده می‌کند. والدین و سایر مراقبان مورد آموزش قرار می‌گیرند تا بتوانند لحظه‌به‌لحظه به کودک مبتلا به اوتیسم خود بازخورد دهند. انواع مختلف تحلیل رفتار کاربردی که معمولاً برای درمان اختلال اوتیسم استفاده می‌شوند عبارت‌اند از:
- حمایت رفتاری مثبت (PBS): در روش حمایت مثبت رفتاری متخصص تلاش می‌کند علت رفتار مشکل‌ساز و خاص کودک را پیدا کند. این روش برای تغییر محیط، آموزش مهارت‌ها و ایجاد سایر تغییراتی که رفتار صحیح را برای کودک مثبت‌تر می‌کنند، مؤثر است. این امر کودک را تشویق می‌کند تا رفتار مناسب‌تری داشته باشد.
- آموزش پاسخِ محوری (PRT): این روش در محیط روزمره کودک انجام می‌شود و هدف آن بهبود مهارت‌های «محوری» مانند انگیزه و ابتکار عمل برای برقراری ارتباط است. این مهارت‌ها به کودک کمک می‌کنند تا بسیاری از مهارت‌های دیگر را بیاموزد و با بسیاری از موقعیت‌ها کنار بیاید.
- مداخله رفتاری شدید زودهنگام (EIBI): این روش به کودکان بسیار خردسال مبتلا به اختلال اوتیسم آموزش‌های رفتاری و فردی ارائه می‌دهد. مداخله رفتاری شدید زوهنگام به زمان زیادی احتیاج دارد و فرد را به‌صورت انفرادی یا گروهی آموزش می‌دهد.
- آموزش آزمایشی گسسته (DTT): در این روش، متخصص مهارت‌ها را به روشی کنترل‌شده و گام‌به‌گام آموزش می‌دهد و از بازخورد مثبت برای تشویق کودک به استفاده از مهارت‌های جدید بهره می‌برد.
- مداخله رفتار کلامی (VBI): هدف از این نوع تحلیل رفتار کاربردی، بهبود مهارت‌های کلامی کودک است.
هنردرمانی
اگر کودکی به موسیقی، هنرهای تجسمی، بازیگری یا رقص علاقه‌مند باشد، ممکن است به هنردرمانی پاسخ خوبی بدهد. برخی از هنردرمانی‌ها به کودکان مبتلا به اختلال اوتیسم کمک می‌کنند تا خود را تقویت کرده و حتی مهارت‌هایی را ایجاد کنند که می‌توانند در محیط‌هایی مانند گروه موسیقی مورد استفاده قرار گیرند.
حیوان‌درمانی
حیوان‌درمانی تأثیر مثبت قابل‌توجهی بر کودکان مبتلا به اوتیسم دارد. حیوان‌درمانی می‌تواند به کودکان مبتلا در ایجاد اعتمادبهنفس، گسترش مهارت‌های اجتماعی و حتی افزایش قدرت مرکزی بدن کمک کند.
تغذیه‌درمانی
در برخی موارد، کودکان مبتلا به اختلال اوتیسم نمی‌توانند برخی غذاها را تحمل کنند. در موارد دیگر، آنها فقط غذاهایی را مصرف می‌کنند که ممکن است فاقد ویتامین‌ها و مواد معدنی ضروری باشند. در چنین شرایطی، مشورت با متخصص اطفال برای بررسی هرگونه چالش مرتبط با رژیم غذایی که بر سلامت جسمی و روانی کودک تأثیر می‌گذارد، از اهمیت بالایی برخوردار است.
فیزیوتراپی
در نگاه اول، شاید کمی مبهم باشد که چرا یک کودک مبتلا به اوتیسم به فیزیوتراپی نیاز دارد. اما واقعیت این است که بسیاری از کودکان مبتلا، تون عضلانی پایین و مهارت‌های حرکتی و هماهنگی ضعیفی دارند. به همین دلیل، جلسات فیزیوتراپی می‌توانند به تقویت آنها کمک شایانی کنند.
فیزیوتراپ‌ها همچنین می‌توانند جلسات خود را در یک محیط طبیعی مانند زمین‌بازی یا باشگاه برگزار کرده و به کودکان کمک کنند تا مهارت‌های لازم برای انجام بازی‌های فیزیکی را در خود ایجاد و تقویت کنند.
برنامه‌ریزی برای آینده
کودکان مبتلا به اختلال اوتیسم معمولاً در طول زندگی به یادگیری و رفع مشکلات خود ادامه می‌دهند، اما بیشتر آنها به حمایت نیاز دارند. برنامه‌ریزی برای فرصت‌های آینده کودک‌تان مانند شغل، دانشگاه، وضعیت زندگی و استقلال می‌تواند این روند را هموارتر کند.
ارائه مشاوره رایگان برای شروع درمان کودکان مبتلا به اختلال اوتیسم
مشاوران متخصص کلینیک راه کمال درخصوص شروع درمان اختلال اوتیسم کودکان، به‌صورت روزانه مشاوره کاملاً تخصصی ارائه می‌دهند. شما می‌توانید جهت کسب اطلاعات بیشتر و همچنین دریافت نوبت مشاوره رایگان، با کلینیک تماس بگیرید تا کارشناسان ما شما را راهنمایی کنند.
منابع