درمان فلج مغزی کودکان می‌تواند بسته به نوع و شدت علائم در هر یک از آن‌ها متفاوت باشد. فلج مغزی، اختلالی غیرپیشرونده است اما در صورت عدم درمان می‌تواند شرایط را برای کودک و خانواده او سخت‌تر کند. دریافت درمان مناسب برای علائم فلج مغزی می‌تواند تا حد زیادی وضعیت کودک شما را بهبود بخشد. متخصان باتجربه کلینیک راه کمال آماده ارائه کلیه خدمات درمانی فلج مغزی کودک دلبند شما هستند. پس ما با همراه باشید تا درباره یافتن روش درمانی مناسب برای کودک‌تان اطلاعات بیشتری کسب کنید.
منظور از فلج مغزی کودکان چیست؟
فلج مغزی، اختلال مغزی (عصبی) است که باعث مشکلاتی در عملکرد حرکتی طبیعی می‌شود. این بیماری همیشگی است و بر نحوه ارتباط مغز و ماهیچه‌ها تأثیر می‌گذارد. فلج مغزی کودکان حرکات بدن، کنترل عضلات، هماهنگی، رفلکس‌ها، حالت قرارگیری بدن و تعادل آن‌ها را تحت تأثیر قرار می‌دهد. این مشکلات ناشی از آسیب یا رشد غیرطبیعی برخی از نواحی مغز هستند. اما بسیاری از کودکان مبتلا به فلج مغزی دارای هوش طبیعی هستند. فلج مغزی می‌تواند ازنظر شدت متفاوت باشد، اما با گذشت زمان بدتر یا بهتر نمی‌شود. کودکان می‌توانند با تشخیص و درمان صحیح، یاد بگیرند که چگونه وضعیت خود را مدیریت کنند.
انواع فلج مغزی کودکان
پزشکان، فلج مغزی را بر اساس نوع اصلی اختلال حرکتی طبقه‌بندی می‌کنند. بسته به اینکه کدام ناحیه از مغز تحت تأثیر قرار گرفته است، یک یا چند مورد از اختلالات حرکتی زیر ممکن است رخ دهند:
- سفت شدن عضلات (اسپاستیسیته)
- حرکات غیرقابل کنترل (دیسکینزی)
- تعادل و هماهنگی ضعیف (آتاکسی)
فلج مغزی به چهار نوع اصلی ذیل تقسییم می‌شود:
فلج مغزی اسپاستیک
شایع‌ترین نوع فلج مغزی، اسپاستیک است. فلج مغزی اسپاستیک حدود 80درصد از افراد مبتلا به فلج مغزی را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
کودکان مبتلا به فلج مغزی اسپاستیک، تون عضلانی بیشتری دارند. این بدان معناست که عضلات آن‌ها سفت است و درنتیجه حرکات آن‌ها ممکن است غیرطبیعی باشند. این نوع فلج مغزی قسمت‌های مختلف بدن را تحت تأثیر قرار می‌دهد و براساس آن به انواع ذیل تقسیم می‌شود:
- دی‌پلژی/دی‌پارزی اسپاستیک: در این نوع فلج مغزی، سفتی عضلانی عمدتاً در پاها است و بازوها کمتر تحت تأثیر قرار می‌گیرند یا اصلاً درگیر نمی‌شوند. کودکان مبتلا به دی‌پلژی اسپاستیک ممکن است در راه رفتن مشکل داشته باشند؛ زیرا عضلات سفت باسن و ساق پای آن‌ها باعث می‌شود پاهای‌شان به هم کشیده شوند، به سمت داخل بچرخند و از ناحیه زانو به یکدیگر برخورد کنند.
- همی‌پلژی/همی‌پارزی اسپاستیک: این نوع فلج مغزی تنها یک طرف بدن کودک را تحت تأثیر قرار می‌دهد. معمولاً در آن بازو بیشتر از ساق پا آسیب می‌بیند.
- کوادری‌پلژی/کوادری‌پارزی اسپاستیک: کوادری‌پلژی اسپاستیک شدیدترین شکل فلج مغزی اسپاستیک است و هر چهار اندام، بالا‌تنه و صورت را درگیر می‌کند. کودکان مبتلا به کوادری‌پارزی اسپاستیک معمولاً نمی‌توانند راه بروند و اغلب ناتوانی‌های رشدی دیگری مانند ناتوانی ذهنی، تشنج یا مشکلات بینایی، شنوایی یا گفتاری دارند.
فلج مغزی دیسکینتیک
فلج مغزی دیسکینتیک شامل فلج مغزی آتتوئید، کرئوآتتوئید و دیستونیک می‌شود. کودکان مبتلا به فلج مغزی دیسکینتیک در کنترل حرکت دست‌ها، بازوها و پاهای خود مشکل دارند و درنتیجه نشستن و راه رفتن برای آن‌ها دشوار است. حرکات آن‌ها غیرقابل کنترل هستند و می‌توانند آهسته و پیچاپیچ یا سریع و ناگهانی باشند. گاهی‌اوقات صورت و زبان درگیر می‌شوند و کودک در مکیدن، بلعیدن و صحبت کردن مشکل پیدا می‌کند. کودک مبتلا به فلج مغزی دیسکینتیک دارای تون عضلانی متغیر است که می‌تواند (از خیلی سفت تا خیلی شل متفاوت است) نه‌تنها هر روز، بلکه حتی در طول یک روز تغییر کند.
فلج مغزی آتاکسیک
کودکان مبتلا به فلج مغزی آتاکسیک در تعادل و هماهنگی مشکل دارند و شاید هنگام راه رفتن ناپایدار باشند. آن‌ها ممکن است در انجام حرکات سریع یا حرکاتی که به کنترل زیادی نیاز دارند، مانند نوشتن، با مشکل مواجه شوند. همچنین هنگامی که می‌خواهند چیزی را بردارند، برای کنترل دست‌ها یا بازوهای خود ضعف داشته باشند.
فلج مغزی مختلط
برخی کودکان علائم بیش از یک نوع فلج مغزی را دارند. شایع‌ترین نوع فلج مغزی مختلط، فلج مغزی اسپاستیک-دیسکینتیک است.
حتما بخوانید: تاخیر حرکتی در کودکان چیست؟
علل ابتلای کودکان به فلج مغزی
فلج مغزی از رشد غیرطبیعی یا آسیب به برخی نواحی مغز که عملکرد حرکتی را کنترل می‌کنند، ناشی می‌شود. این بیماری می‌تواند قبل یا حین تولد (فلج مغزی مادرزادی) اتفاق بیفتد. اکثر موارد فلج مغزی مادرزادی هستند و به‌ندرت پس از تولد رخ می‌دهد. این فلج مغزی اکتسابی نامیده می‌شود و معمولاً در اثر عفونت یا آسیب سر ایجاد می‌شود.
در بسیاری از موارد، علت دقیق فلج مغزی مشخص نیست. این بیماری می‌تواند نتیجه مشکلات ذیل باشد:
- کمبود اکسیژن به مغز
- بیماری ژنتیکی
- عفونت
- خونریزی مغزی
- زردی شدید
- آسیب سر
کودکان مبتلا به فلج مغزی دارای چه علائمی هستند؟
علائم شاید در هر کودک کمی متفاوت باشند. کودک ممکن است ضعف عضلانی، کنترل حرکتی ضعیف، یا لرزش بازوها یا پاها را داشته باشد. همچنین می‌تواند دچار سفتی عضلانی به‌صورت سفت شدن پاها یا مشت‌های گره‌کرده شود.
علائم فلج مغزی کودکان به نوع آن بستگی دارد. انواع و علائم آن در هر نوع عبارت‌اند از:
- علائم دی‌پلژی اسپاستیک: نشانه این نوع فلج مغزی، در بیشتر موارد اسپاستیسیته پاها و گاهی‌اوقات بازوها است.
- علائم کوادری‌پلژی اسپاستیک: اسپاستیسیته همه دست‌ها و پاها از علائم این نوع فلج مغزی است.
- علائم همی‌پلژی اسپاستیک: در این نوع فلج مغزی، اسپاستیسیته در یک طرف بدن مانند دست راست و پای راست مشاهده می‌شود.
- علائم همی‌پلژی مضاعف اسپاستیک: در این نوع، اسپاستیسیته در هر دو طرف بدن بوده و میزان آن در هر طرف متفاوت است.
- علائم فلج مغزی دیسکینتیک (آتتوئید): کودک مبتلا به این نوع فلج مغزی نمی‌تواند حرکات خود را کنترل کند. حرکات او معمولاً پیچاپیچ و خشک هستند.
- علائم فلج مغزی آتاکسیک: این نوع بیماری بر تعادل تأثیر می‌گذارد و منجر به راه رفتن ناپایدار می‌شود. همچنین هماهنگی حرکتی ظریف را تحت تأثیر قرار می‌دهد و درنتیجه انجام کارهایی مانند نوشتن را دشوار می‌کند.
نوزادان مبتلا به فلج مغزی اغلب در رسیدن به نقاط عطف حرکتی رشد خود کند هستند. این نقاط عطف شامل یادگیری غلت زدن، نشستن، چهار‌دست‌وپا رفتن یا راه رفتن است. آن‌ها همچنین ممکن است رفلکس‌های خاصی را که معمولاً در اوایل دوران نوزادی ناپدید می‌شوند، حفظ کنند.
کودکان مبتلا به فلج مغزی ممکن است مشکلات بیشتری مانند ناتوانی ذهنی، مشکلات تنفسی، مشکلات روده و مثانه، مشکلات استخوانی داشته باشند، اما این‌ها علائم یا نشانه‌های فلج مغزی نیستند. فلج مغزی فقط به اختلال عملکرد حرکتی اشاره دارد.
علائم فلج مغزی می‌تواند مانند سایر بیماری‌ها باشد. بنابراین در صورت مشاهده هر یک از علائم در کودک خود، او را نزد پزشک ببرید.
کدام کودکان در معرض خطر فلج مغزی هستند؟
کودکان به‌دلیل هر یک از موارد زیر بیشتر در معرض خطر فلج مغزی قرار دارند:
- زایمان زودرس
- التهاب جفت یا مایع درون کیسه آمنیوتیک به‌دلیل عفونت
- اختلال لخته شدن خون
- وزن بسیار کم هنگام تولد، به‌خصوص کمتر از 1.5 کیلوگرم
- عفونت ناشی از ویروس
- سوءمصرف مواد شیمیایی در دوران بارداری
- خونریزی مغزی
- جراحت
- عوارض زایمان در موارد نادر
متخصصان فلج مغزی کودکان
در نظر گرفتن تمام جنبه‌های منحصربه‌فرد تشخیص فلج مغزی کودک شما حائز اهمیت است؛ زیرا به درمان کاملاً مؤثر کمک می‌کند. درمان جامع به تیمی از متخصصان چند‌رشته‌ای نیاز دارد که قادر به مدیریت همه علائم کودک شما هستند.
متخصصان اطفال کلینیک راه کمال به‌طور کلی بر برنامه درمانی کودک شما نظارت دارند. آن‌ها می‌توانند مسائل خاص را شناسایی کرده و متخصصان دیگر را برای درمان توصیه کنند.
انواع متخصصانی که کودک فلج مغزی ممکن است به آن‌ها نیاز داشته باشد عبارت‌اند از:
- رفتاردرمانگران
- متخصصان رشد و تکامل اطفال
- متخصصن مغز و اعصاب
- کاردرمانگران
- متخصصان چشم
- متخصص گوش و حلق و بینی
- فیزیوتراپ‌ها
- گفتاردرمانگران و زبان‌درمانگران
- جراحان
متخصصان فلج مغزی کلینیک ما، کودک شما را به‌طور مرتب معاینه خواهند کرد تا مطمئن شوند که درمان و رشد او در مسیر صحیح و موفقیت‌آمیز قرار دارد.
فلج مغزی کودکان چگونه تشخیص داده می‌شود؟
علائم و نشانه‌های فلج مغزی کودکان در طول زمان آشکارتر می‌شوند، بنابراین تشخیص این بیماری ممکن است از چند ماه تا یک سال پس از تولد انجام نشود. در برخی موارد که علائم و نشانه‌ها خفیف هستند، تشخیص بیشتر به تأخیر میفتد.
اگر متخصص اطفال کلینیک ما به فلج مغزی کودک شما مشکوک باشد، علائم و نشانه‌های او را ارزیابی می‌کند، رشد و تکامل او را زیر نظر می‌گیرد، سابقه پزشکی او را بررسی می‌کند و معاینه فیزیکی انجام می‌دهد. او ممکن است شما را به متخصصانی ارجاع دهد که درزمینه درمان کودکان مبتلا به بیماری‌های مغز و سیستم عصبی آموزش دیده‌اند، مانند متخصص مغز و اعصاب، متخصص طب فیزیکی و توانبخشی و متخصص رشد اطفال.
متخصص اطفال ما همچنین مجموعه‌ای از آزمایش‌های ذیل را برای تشخیص و رد سایر علل احتمالی تجویز می‌کند:
اسکن مغز
فناوری‌های تصویربرداری از مغز می‌توانند نواحی آسیب‌دیده یا رشد غیرطبیعی در مغز را آشکار کنند. این آزمایش‌ها شامل موارد زیر هستند:
- ام‌‌آر‌آی: ام‌‌آر‌آی از امواج رادیویی و میدان مغناطیسی برای تولید تصاویر سه‌بعدی یا مقطعی دقیق از مغز استفاده می‌کند. این روش اغلب می‌تواند ضایعات یا ناهنجاری‌های مغز کودک شما را شناسایی کند، بدون درد اما پرسروصدا است و شاید تا یک ساعت طول بکشد. کودک شما احتمالاً قبل از انجام آن یک آرامبخش یا داروی بیهوشی سبک دریافت می‌کند.
- سونوگرافی جمجمه: سونوگرافی جمجمه را می‌توان در دوران نوزادی انجام داد. این روش از امواج صوتی با فرکانس بالا برای تولید تصاویری از مغز استفاده می‌کند. سونوگرافی جمجمه تصویر دقیقی ایجاد نمی‌کند، اما شاید از آن استفاده شود؛ چراکه سریع است و می‌تواند ارزیابی اولیه ارزشمندی از مغز ارائه دهد.
الکتروانسفالوگرام (EEG)
اگر کودک شما مشکوک به تشنج باشد، الکتروانسفالوگرام یا نوار مغز می‌تواند وضعیت او را بیشتر ارزیابی کند. تشنج می‌تواند در کودک مبتلا به صرع ایجاد شود. در آزمایش الکتروانسفالوگرام، یک سری الکترود به پوست سر کودک شما متصل می‌شوند که فعالیت الکتریکی مغز او را ثبت می‌کنند. معمولاً در صرع تغییراتی در الگوهای امواج مغزی طبیعی ایجاد می‌شوند.
تست‌های آزمایشگاهی
ممکن است از آزمایش خون، ادرار یا پوست برای غربالگری مشکلات ژنتیکی یا متابولیک کودک استفاده شود.
سایر آزمایش‌ها
اگر فلج مغزی کودک شما تشخیص داده شود، احتمالاً به متخصصان مربوطه ارجاع داده می‌شوید تا او را برای سایر بیماری‌هایی که اغلب با این اختلال مرتبط هستند، آزمایش کنند. این آزمایش‌ها می‌توانند مشکلات زیر را شناسایی کنند:
- بینایی
- شنوایی
- گفتاری
- ذهنی
- رشدی
- حرکتی
- سایر مشکلات
پس از تشخیص فلج مغزی، پزشک ممکن است از ابزار مقیاس رتبه‌بندی، مانند سیستم طبقه‌بندی عملکرد حرکتی درشت، برای تعیین عملکرد و شدت تحرک، وضعیت بدنی و تعادل کودک شما استفاده کند. این اطلاعات می‌توانند به انتخاب روش درمان کمک شایانی کنند.
درمان فلج مغزی کودکان
گزینه‌های درمانی اولیه برای فلج مغزی دارودرمانی، تراپی و جراحی هستند. هدف از درمان فلج مغزی مدیریت علائم، تسکین درد و به حداکثر رساندن استقلال برای دستیابی به یک زندگی طولانی و سالم است. برنامه درمانی فلج مغزی برای هر کودک به‌طور جداگانه طراحی می‌شود تا علائم خاص او کنترل و رفع شوند.
نوع درمان‌های فلج مغزی موردنیاز می‌تواند به موارد زیر بستگی داشته باشد:
- بیماری‌های دیگر کودک
- سطح نقص
- محل مشکلات حرکتی
- نوع فلج مغزی
درمان فلج مغزی کودکان چه اهدافی را دنبال می‌کند؟
درمان به نوع فلج مغزی کودک و همچنین شدت بیماری او بستگی دارد. پزشکان اطفال، همراه با متخصصان باتجربه ما در کلینیک راه کمال، برنامه درمانی خاصی را متناسب با نیازهای کودک شما تنظیم می‌کنند.
اگرچه ممکن است اهداف درمان فلج مغزی بسته به شدت آن متفاوت باشند، اهداف کلی برنامه درمانی معمولاً شامل موارد ذیل هستند:
- مدیریت شرایط پزشکی
- مدیریت و کنترل درد
- کمک به رفتار و تعاملات اجتماعی
- افزایش استقلال بیمار
- کمک به غذا خوردن، حمام کردن و لباس پوشیدن
- بهینه‌سازی تحرک
- کمک به آموزش و یادگیری
قبل از شروع درمان فلج مغزی کودک به چه مواردی باید توجه کرد؟
درمان کودکان مبتلا به فلج مغزی صرفاً بر اصلاح ناتوانی‌های جسمی آن‌ها متمرکز نیست. همچنین جنبه‌های اجتماعی و عاطفی زندگی آن‌ها هم باید در انتخاب گزینه‌های درمانی فلج مغزی در نظر گرفته شوند.
بسیاری از کودکان از ناتوانی‌های خود راضی هستند. شما به‌عنوان والدین آن‌ها باید احساسات‌شان را در نظر بگیرید.
برخی از درمان‌ها می‌توانند استرس‌زا و ناراحت‌کننده باشند و ممکن است برای کودک مفید نباشند. بسیار مهم است که در مورد تأثیرات فیزیکی و عاطفی همه درمان‌ها با متخصصان و مهم‌تر از همه، با کودک‌تان صحبت کنید.
در نظر گرفتن هزینه درمان نیز مهم است. بسیاری از خانواده‌ها ازنظر مالی برای هزینه‌های درمان فرزندشان آمادگی ندارند. خوشبختانه، گزینه‌های کمک مالی بسیاری برای کمک به پرداخت هزینه درمان فلج مغزی کودک شما وجود دارند که می‌توانید از آن‌ها بهره‌مند شوید.
انواع روش‌های درمانی فلج مغزی کودکان در کلینیک راه کمال
کودکان مبتلا به فلج مغزی ممکن است به مراقبت دائمی یک تیم پزشکی نیاز داشته باشند. علاوه بر متخصص اطفال، متخصص طب فیزیکی و توانبخشی، متخصص مغز و اعصاب اطفال، تیم پزشکی شامل انواع درمانگران و متخصصان سلامت روان برای مراقبت از کودک شما است. این متخصصان به نیازها و مسائلی که در کودکان مبتلا به فلج مغزی شایع‌تر است توجه ویژه‌ای می‌کنند و می‌توانند با پزشک اولیه کودک شما همکاری کنند.
لازم به ذکر است که هیچ درمانی برای فلج مغزی وجود ندارد. بااین‌حال، گزینه‌های درمانی زیادی هستند که ممکن است به بهبود عملکرد روزانه کودک شما کمک کنند. انتخاب روش درمانی به علائم و نیازهای خاص او بستگی دارد و نیازها شاید در طول زمان تغییر کنند. مداخله زودهنگام می‌تواند نتایج را بهبود بخشد.
گزینه‌های درمانی فلج مغزی کودکان می‌تواند شامل دارودرمانی، روش‌های تراپی، جراحی و سایر درمان‌ها در صورت نیاز باشند. در ادامه هر یک از آن‌ها را به‌طور کامل بررسی می‌کنیم:
داردرمانی
داروهایی که می‌توانند سفتی عضلانی را کاهش دهند ممکن است برای بهبود توانایی‌های عملکردی، درمان درد و مدیریت عوارض مرتبط با اسپاسم یا سایر علائم فلج مغزی استفاده شوند. این داروها به دسته‌های ذیل تقسیم می‌شوند:
- تزریق دارو به عضله یا عصب: برای درمان سفت شدن یک عضله خاص، پزشک ممکن است تزریق بوتاکس یا ماده دیگری را توصیه کند. تزریق باید هر سه ماه یک‌بار تکرار شود. عوارض جانبی می‌توانند شامل درد در محل تزریق و علائم خفیف شبیه علائم آنفولانزا باشند. سایر عوارض جانبی جدی‌تر عبارت‌اند از دشواری در تنفس و بلع.
- داروهای شل‌کننده عضلات: داروهایی مانند باکلوفن، تیزانیدین، دیازپام یا دانترولن اغلب برای شل کردن عضلات و از راه دهان استفاده می‌شوند. در برخی موارد، باکلوفن با یک لوله (باکلوفن داخل نخاعی) به نخاع پمپ می‌شود. این پمپ با جراحی در زیر پوست شکم کاشته می‌شود.
- داروهای کاهش‌دهنده آبریزش دهان: یکی از گزینه‌های کاهش‌دهنده آبریزش دهان، تزریق بوتاکس به غدد بزاقی است.
در مورد مزایا و عوارض جانبی احتمالی گزینه‌های دارویی توصیه‌شده با پزشکان ما صحبت کنید.
روش‌های تراپی
انواع مختلف روش‌های درمانی نقش مهمی در درمان فلج مغزی کودکان دارند و به شرح ذیل می‌باشند:
- فیزیوتراپی: تمرین‌های عضلانی می‌توانند به قدرت، انعطاف‌پذیری، تعادل، رشد حرکتی و تحرک کودک شما کمک کنند. همچنین یاد خواهید گرفت که چگونه با خیال راحت به نیازهای روزمره کودک خود در خانه، مانند حمام کردن و غذا خوردن توجه کنید. فیزیوتراپ می‌تواند راهنمایی‌هایی درخصوص نحوه انجام تمرین‌ها و ورزش‌های ماهیچه‌ای در خانه بین جلسات فیزیوتراپی را ارائه دهد.
برای 1 تا 2 سال اول پس از تولد، هم فیزیوتراپ و هم کاردرمانگر روی مسائلی مانند کنترل سر و بالا‌تنه، غلت زدن و گرفتن اشیاء تمرکز می‌کنند. هر دو نوع این تراپی‌ها در ارزیابی ویلچر نقش دارند.
بریس‌ها، آتل‌ها یا سایر وسایل کمکی ممکن است برای کمک به عملکرد کودک شما نظیر بهبود راه رفتن و کشش عضلات سفت توصیه شوند.
- کاردرمانی: کاردرمانگران برای کمک به کودک شما در کسب استقلال در فعالیت‌ها و انجام کارهای روزمره در خانه، مدرسه و جامعه تلاش می‌کنند. تجهیزات تطبیقی‌ای که برای کودک شما توصیه می‌شوند شامل واکر، عصاهای پهن، وسائل مخصوص ایستادن و نشستن یا ویلچر برقی هستند. کاردرمانی می‌تواند به کودکان مبتلا به فلج مغزی در انجام فعالیت‌های ذیل کمک کند:
- برس زدن مو
- مسواک زدن دندان‌ها
- بستن زیپ
- باز کردن در شیشه
- برداشتن اشیاء کوچک
- استفاده از قیچی
- نوشتن
- گفتار و زبان‌درمانی: گفتاردرمانگران می‌توانند به بهبود توانایی کودک شما در واضح صحبت کردن یا برقراری ارتباط با استفاده از زبان اشاره کمک کنند. آن‌ها همچنین می‌توانند استفاده از وسایل ارتباطی مانند کامپیوتر و سینت‌سایزر صدا (ابزاری برای تولید صدا به‌صورت الکترونیکی) را در صورت مشکل بودن ارتباط آموزش دهند. گفتاردرمانگران همچنین می‌توانند مشکلات مربوط به خوردن و بلع را برطرف کنند.
- تفریح‌درمانی: انجام ورزش‌های تفریحی یا رقابتی منظم مانند اسب‌سواری یا اسکی‌درمانی برای برخی از کودکان سودمند است. این نوع درمان می‌تواند به بهبود مهارت‌های حرکتی، گفتاری و عاطفی کودک شما کمک کند. فعالیت بدنی و ورزش منظم برای سلامت عمومی و تناسب اندام کودکان مفید است.
روش‌های جراحی
ممکن است برای کاهش سفتی عضلانی یا اصلاح ناهنجاری‌های استخوانی ناشی از اسپاستیسیته به جراحی نیاز باشد. روش‌های جراحی عبارت‌اند از:
- جراحی ارتوپدی: کودکانی که دارای انقباضات شدید یا ناهنجاری هستند شاید به جراحی استخوان‌ها یا مفاصل نیاز داشته باشند تا بازوها، ستون فقرات، باسن یا پاهای خود را در وضعیت صحیح قرار دهند. روش‌های جراحی همچنین می‌توانند طول ماهیچه‌ها و تاندون‌هایی را افزایش دهند که در اثر انقباض کوتاه شده‌اند یا تغییر مکان داده‌اند. این اصلاحات می‌توانند درد کودک را کاهش دهند و تحرک او را بهبود بخشند. همچنین می‌توانند استفاده از واکر، بریس یا عصا را آسان‌تر کنند.
- برش رشته‌های عصبی (ریزوتومی انتخابی پشتی): در برخی موارد حاد، زمانی که درمان‌های دیگر بی‌اثر بوده‌اند، جراحان ممکن است اعصاب ماهیچه‌های اسپاستیک خاص را در فرایندی به نام ریزوتومی انتخابی پشتی برش دهند. این امر عضله پاها را شل می‌کند و درد را کاهش می‌دهد، اما می‌تواند باعث بی‌حسی شود.
گزینه‌های درمانی مکمل و جایگزین
درمان مکمل و جایگزین، روش دیگری است که بسیاری از والدین آن را به‌عنوان روش درمانی جامع‌تر و طبیعی‌تر انتخاب می‌کنند.
رایج‌ترین انواع درمان‌های مکمل و جایگزین برای کودکان فلج مغزی عبارت‌اند از:
- انرژی‌درمانی: انرژی‌درمانی شامل دستکاری میدان‌های انرژی کودک برای تقویت جریان انرژی در بدن و کمک به آرامش او است.
- حرکت‌درمانی: حرکت‌درمانی حرکات بدن را تقویت می‌کند که به ارتقای تعادل روحی، جسمی، عاطفی و روانی کمک می‌کند.
- تکنیک‌های ذهن و بدن: تکنیک‌های ذهن و بدن شامل ماساژ، طب سوزنی، هیپنوتیزم‌درمانی، مدیتیشن هدایت‌شده، تصویرسازی هدایت‌شده، یوگا، تمرین‌های تنفسی و غیره است.
- آب‌درمانی: آب‌درمانی، عملکرد و کنترل فیزیکی، تون عضلانی، اعتمادبه‌نفس و استقلال را ارتقاء می‌دهد.
درمان سایر بیماری‌های مرتبط با فلج مغزی کودکان
بسیاری از کودکان مبتلا به فلج مغزی درنتیجه آسیب مغزی دچار بیماری‌های دیگر می‌شوند. هر یک از این بیماری‌ها باید به‌سرعت درمان شوند تا از بدتر شدن وضعیت جلوگیری شود و کیفیت زندگی کودک بهبود یابد. این بیماری‌ها به شرح ذیل می‌باشند:
تشنج
تشنج اختلالی است که با از دست دادن هوشیاری همراه است. تقریباً 42 درصد از کودکان مبتلا به فلج مغزی از صرع (اختلالی با تشنج‌های مکرر) رنج می‌برند.
ازآنجایی‌که تشنج می‌تواند ازنظر شدت متفاوت باشد، هر مورد آن نیاز به رویکرد خاصی برای مدیریت دارد. دارودرمانی رایج‌ترین درمان تشنج است. در موارد شدیدتر ممکن است نیاز به جراحی باشد.
ناتوانی‌های ذهنی
آسیب مغزی که باعث فلج مغزی می‌شود، همچنین می‌تواند بر سایر نواحی مغز که مسئول شناخت هستند تأثیر بگذارد و منجر به ناتوانی های ذهنی شود.
حدود 50 درصد از تمام کودکان فلج مغزی دارای ناتوانی ذهنی هستند. شدت ناتوانی ذهنی در کودکان مبتلا به فلج مغزی می‌تواند متفاوت باشد. درمان فلج مغزی برای ناتوانی های ذهنی معمولاً شامل ترکیبی از دارودرمانی و رفتاردرمانی است.
هیدروسفالی
هیدروسفالی یک بیماری نادر است که در اثر تجمع مایع مغزی نخاعی در جمجمه ایجاد می‌شود. مقدار اضافی این مایع باعث افزایش غیرطبیعی سایز سر می‌شود که می‌تواند کشنده باشد. این عارضه با کاشت دریچه‌هایی برای تخلیه مایع مغزی نخاعی اضافی از جمجمه درمان می‌شود.
مشکلات گوارشی
کودکانی که در جویدن و بلع مشکل دارند ممکن است دچار بیماری‌های گوارشی شوند و برای یادگیری نحوه صحیح غذا خوردن نیاز به درمان داشته باشند.
رفلاکس اسید مشکلی رایج در کودکان مبتلا به فلج مغزی است و در صورت عدم درمان می‌تواند منجر به عوارضی مانند ذات‌الریه یا التهاب مری شود. رفلاکس اسید معده را می‌توان با تکنیک‌های خاص غذایی و همچنین دارو کنترل کرد.
عفونت‌های ادراری
عفونت‌های دستگاه ادراری در کودکان فلج مغزی بسیار شایع است. کودکان مبتلا به فلج مغزی اغلب به‌دلیل عدم کنترل عضلات، با کنترل مثانه و یبوست دست‌وپنجه نرم می‌کنند. والدین آن‌ها می‌توانند با حمام کردن مکرر و تعویض پوشک از عفونت ادراری جلوگیری کنند.
اختلال بینایی/شنوایی
آسیب‌های مغزی قبل، حین یا بعد از تولد نیز ممکن است بسته به ناحیه آسیب‌دیده مغز باعث کاهش بینایی یا شنوایی شوند. درمان مشکلات بینایی ممکن است شامل برداشتن آب‌مروارید، اصلاح چشم‌های ضربدری یا تجویز عینک باشد. مشکلات شنوایی را می‌توان با سمعک یا کاشت حلزون حل کرد.
مشکلات دندانی
کودکان مبتلا به فلج مغزی آتوئید ممکن است مشکلات دندانی را تجربه کنند. ناتوانی در کنترل حرکت عضلات در دهان می‌تواند باعث مشکلاتی مانند اوربایت (جلوزدگی فک بالا)، آندربایت (جلوزدگی فک پایین)، پوسیدگی دندان و نقص مینا شود. متخصصان جراحی دهان و فک و ارتودنتیست‌ها می‌توانند این مشکلات دندانی را برطرف کنند.
چگونه می‌توان از ابتلای کودکان به فلج مغزی پیشگیری کرد؟
ازآنجایی‌که پزشکان به‌طور کامل نمی‌دانند چه چیزی باعث فلج مغزی مادرزادی می‌شود، اقدامات کمی را برای پیشگیری از آن کار می‌توان انجام داد. فلج مغزی مرتبط با مشکلات ژنی قابل‌پیشگیری نیست. اما می‌توانید کارهای خاصی را انجام دهید که به کاهش خطر ابتلای کودک شما کمک می‌کنند:
- قبل و حین بارداری تا حد امکان سالم باشید. مراقبت‌های اولیه و منظم دوران بارداری را دریافت کنید.
- در دوران بارداری سیگار نکشید.
- در برابر بیماری‌های خاصی که می‌توانند به کودک در حال رشد آسیب شما برسانند، واکسینه شوید.
پس از تولد، فلج مغزی اکتسابی اغلب به دلیل عفونت یا آسیب ایجاد می‌شود. برخی از این موارد را می‌توان با حفظ سلامت و ایمن نگه داشتن کودک خود ازطریق اقدامات ذیل پیشگیری کرد:
- واکسن‌های کودک خود را به‌روز نگه دارید.
- با استفاده از صندلی ماشین، محافظت از محل زندگی خود و مراقبت از کودک خردسال خود به هنگام نزدیک شدن به آب، از آسیب‌دیدگی او جلوگیری کنید.
فلج مغزی کودکان، اختلالی غیرپیشرونده
بیماری فلج مغزی باعث ایجاد مشکلاتی در عملکرد حرکتی کودکان می‌شود. فلج مغزی کودکان به چهار نوع اسپاستیک، دیسکینتیک، آتاکسیک و مختلط تقسیم می‌شود. اکثر موارد این بیماری مادرزادی و برخی دیگر اکتسابی هستند. هر یک از علائم فلج مغزی علائم خاص خود را دارند. متخصصان کلینیک راه کمال با استفاده از اسکن مغز، الکتروانسفالوگرام و تست‌های آزمایشگاهی فلج مغزی کودک شما را تشخیص می‌دهند. پس از تشخیص، با در نظر گرفتن موارد مختلف، شیوه درمانی مناسب را انتخاب می‌کنند. این روش‌های درمانی شامل دارودرمانی، روش‌های تراپی و جراحی هستند. با رعایت برخی نکات می‌توانید از ابتلای کودک خود به فلج مغزی پیشگیری کنید اما درصورت مشاهده هر یک از علائم این بیماری در کودک خود، فوراً به کلینیک ما مراجعه کنید.
منابع: