کودک مبتلا به اختلال یادگیری ممکن است مشکلات ریاضی یا مهارت‌های اجتماعی داشته باشد. شیوه‌های درمانی مختلفی برای رفع اختلالات یادگیری کودکان وجود دارند که در این بلاگ به بررسی مفصل آنها می‌پردازیم. پس این صفحه را ترک نکنید و مطالب آن را به‌دقت بخوانید.
برای درمان و کمک به کودکان مبتلا به اختلالات یادگیری، از روش‌های درمانی متفاوتی استفاده میکنند. این شیوه‌های درمانی به شرح ذیل می‌باشند:
خدمات آموزشی ویژه
خدمات آموزشی ویژه برای کودکان مبتلا به اختلالات یادگیری در دسترس هستند. مدارس دولتی باید خدمات آموزشی ویژه را به‌صورت رایگان به کودکان دارای معلولیت ارائه دهند.
کودکان باید در فضایی آموزش ببینند که حداقل محدودیت‌ها را دارد. این امر نشان می‌دهد که محیط یادگیری باید نیازهای کودک را برآورده کرده و درعین‌حال دسترسی او را به فرصت‌های یادگیری سنتی محدود کند.
برنامه آموزش فردی
کودکانی که مهارت‌های آنها به تأخیر افتاده‌اند یا ناتوانی‌هایی خاصی دارند، ممکن است واجد شرایط دریافت خدمات ویژه باشند. این خدمات، برنامه‌های آموزشی تخصصی رایگان در مدارس دولتی را به خانواده‌ها ارائه می‌دهند. والدینی که می‌دانند چگونه این کمک را دریافت کنند، می‌توانند حامیان مؤثرتری برای فرزندان خود باشند. برنامه‌های آموزشی فردی به کودکانی ارائه می‌شوند که واجد شرایط دریافت کمک‌های آموزشی ویژه هستند. این طرح آموزشی شامل موارد زیر است:
- فهرست کردن اهداف کودک
- توصیف خدماتی که به نوجوانان ارائه خواهند شد
در اکثر موارد، خدمات و اهداف تعیین‌شده در یک برنامه آموزشی فردی را می‌توان در محیط سنتی مدارس ارائه کرد. این کار را می‌توان در کلاس اصلی درس یا در کلاس تقویتی انجام داد.
از سوی دیگر، کودکانی که نیاز به کمک شدید دارند، ممکن است در محیط خاصی در مدرسه آموزش داده شوند. ازآنجایی‌که در این کلاس‌ها دانش‌آموزان کمتری به ازای هر معلم وجود دارند، توجه فردی بیشتر امکان‌پذیر است.
دارودرمانی
پزشک ممکن است برای درمان افسردگی و اضطراب برخی از داروها را تجویز کند. داروهای اختلال نقص توجه ممکن است با بهبود توانایی تمرکز در مدرسه به کودک کمک کنند.
تراپی
تراپی شامل روش‌های مختلف است که در ادامه به آنها اشاره می‌کنیم:
- رفتاردرمانی شناختی :(CBT) رفتاردرمانی شناختی را می‌توان برای کودکانی که با اختلالات یادگیری دست‌وپنجه نرم میکنند استفاده کرد تا بتوانند افکار و رفتارهای غیرمفید خود را تغییر دهند. این روش همچنین می‌تواند به کودکان مبتلا به مشکلات سلامت روانی مانند اضطراب یا افسردگی کمک کند.
- خانواده‌درمانی: خانواده‌درمانی به اعضای خانواده کمک می‌کند تا کودک مبتلا به اختلالات یادگیری را درک کنند و نحوه حمایت از او را یاد بگیرند.
- درمان مبتنی بر هنرهای خلاقانه: موسیقی، رقص یا هنر‌درمانی می‌تواند به کودکان مبتلا به اختلالات یادگیری کمک کند راه‌های جدیدی برای بیان غیرکلامی خود بیابند.
- آموزش مهارت‌ها: آموزش مهارت‌ها جزء بسیاری از تراپی‌های مختلف است یا می‌تواند بخشی از یک برنامه آموزشی فردی در مدرسه باشد. این روش به کودکان مبتلا استراتژی‌هایی را برای مدیریت اختلال یادگیری و مشارکت در کار یا مدرسه ارائه می‌دهد.
- تمرین‌های ذهن‌آگاهی: یادگیری شیوه‌های ذهن‌آگاهی می‌تواند به کاهش سطح استرس در والدین، کودکان مبتلا به اختلالات یادگیری و کسانی که بر خود تأثیر می‌گذارند، کمک کند.
- درمان مراجع‌محور: استفاده از درمان مراجع‌محور مانند بازی‌درمانی شخص‌محور یا کودک‌محور می‌تواند برای کودکان مبتلا به هر نوع ناتوانی رشدی ازجمله اختلالات یادگیری مفید باشد.
مشاوره
مشاوره می‌تواند برای کسانی که ترسو یا مضطرب هستند یا به‌دلیل اختلال یادگیری به‌سختی می‌توانند با دیگران ارتباط برقرار کنند، مفید باشد. ازآنجایی‌که رنج عاطفی ممکن است به‌علت این ترس‌ها ایجاد شود، صحبت کردن با آنها در تراپی می‌تواند مؤثر باشد.
درمان‌های مکمل و جایگزین
تحقیقات بیشتری لازم است تا مؤثر بودن یا نبودن این درمان‌ها برای اختلالات یادگیری تأیید شود. با‌این‌حال درمان‌های مکمل و جایگزین شامل تغییر رژیم غذایی، استفاده از ویتامین‌ها، تمرینات چشمی و درمانی است که بر امواج مغزی (نوروفیدبک) تمرکز دارد.
نوروفیدبک
نوروفیدبک، که به عنوان بیوفیدبک EEG نیز شناخته می‌شود، نوعی آموزش بیوفیدبک است که فعالیت امواج مغزی را در زمان واقعی نظارت کرده و به فرد بازخورد می‌دهد تا از طریق شرطی‌سازی عاملی، خودتنظیمی و بهینه‌سازی عملکرد مغز را آموزش دهد. این رویکرد می‌تواند به طور مؤثری در بهبود اختلالات یادگیری کمک کند و نحوه عملکرد مغز را تغییر دهد. نوروفیدبک امواج مغزی را بهینه‌سازی می‌کند، اتصال بین بخش‌های مختلف مغز را افزایش می‌دهد و فعالیت و پاسخ‌دهی مناطق خاص مغز را تنظیم می‌کند. نقشه مغزی اولیه qEEG نشان می‌دهد که کجا مغز به‌طور مطلوب عمل نمی‌کند و بر اساس آن برنامه‌های آموزشی سفارشی برای مشکلات خاص مغز طراحی می‌شود. برای اطلاعات بیشتر مطلب درمان اختلال یادگیری با نوروفیدبک را بخوانید.
درمان‌های طبیعی
تحقیقات اخیر نشان می‌دهند که مکمل‌های طبیعی می‌توانند به تقویت و ترمیم عناصر آسیب‌دیده‌ای که در کودکان مبتلا به اختلالات یادگیری وجود دارد، کمک کنند.
اسیدهای چرب ضروری
یکی از درمان‌های طبیعی مؤثر برای ترمیم و حمایت از غشای سلولی، اسیدهای چرب امگا 3 است. این اسیدهای چرب با کمک به سلامت غشای سلولی، عملکرد شناختی مغز را بهبود می‌بخشند. غشای سلولی خارجی که ارتباط بین سلول‌ها را تسهیل می‌کند و غشای میتوکندری که مسئول تولید انرژی سلولی است، به شدت به محافظت و سلامت نیاز دارند. بهبود عملکرد مغز به‌طور مستقیم وابسته به توانایی میتوکندری در تولید انرژی است، که برای آن باید از آسیب‌های غشای سلولی جلوگیری شود. مصرف اسیدهای چرب امگا 3 مانند EPA و DHA به‌ویژه در بهبود تمرکز، توجه، رفتار، خواندن و ریاضی در کودکان تأثیرگذار است.
اسیدهای چرب امگا 3 با تأثیر خود بر غشای سلولی، از جمله درمان‌های طبیعی مهمی هستند که توانایی مغز در برقراری ارتباط از طریق انتقال‌دهنده‌های عصبی را تقویت میکنند. اما در حالی که این تأثیرات قابل توجه است، بسیاری از پزشکان، والدین و متخصصان طبیعی توافق دارند که مصرف امگا 3 به‌تنهایی برای حمایت از یادگیری بهینه در اکثر کودکان با اختلالات یادگیری کافی نیست.
کارنیتین
سیستم انتقال‌دهنده اسیدهای چرب امگا 3 در سلول‌ها نقش مهمی در مزایای بالینی این اسیدها ایفا می‌کند. کارنیتین مسئول انتقال امگا 3 به میتوکندری‌ها است، جایی که اسیدهای چرب به سوخت مغز تبدیل می‌شوند. این سیستم بسیار حساس به قرارگیری در معرض سموم است و به سطوح کافی آنتی‌اکسیدان‌ها برای عملکرد بهینه نیاز دارد. هرچه کارنیتین کارآمدتر باشد، تحویل موفق‌تر اسیدهای چرب ضروری انجام می‌شود. تحقیقات نشان می‌دهند که مکمل‌های کارنیتین می‌توانند نتایج امیدوارکننده‌ای برای کودکان مبتلا به اختلال نقص توجه و بیش‌فعالیداشته باشند. همچنین، برای کودکان مبتلا به اختلال طیف اوتیسم (ASD)، این درمان به بهبود قابل توجهی در عملکرد شناختی منجر شده است.
فسفولیپیدها
فسفاتیدیل سرین (PS)
فسفولیپیدها بخش اصلی غشای سلولی را تشکیل می‌دهند و تأثیر زیادی بر عملکرد سلول‌ها دارند. یکی از مهم‌ترین فسفولیپیدها، فسفاتیدیل سرین (PS) است که در بهبود عملکردهای شناختی نقش مهمی ایفا می‌کند. این مکمل به مغز انرژی می‌دهد و در تولید، بسته‌بندی و انتقال انتقال‌دهنده‌های عصبی مهم مانند سروتونین، دوپامین، نوراپی نفرین و گابا که برای یادگیری ضروری هستند، نقش دارد.
سروتونین، که در ناهنجاری‌های مغزی مرتبط با اختلالات همچون ADHD و ASD نقش دارد، مسئول تنظیم یادگیری، حافظه، حساسیت به صدا، خلق و خو و سایر فرآیندهای حیاتی است. همچنین، دوپامین در تنظیم توجه و تمرکز نقش کلیدی دارد و گابا به‌عنوان انتقال‌دهنده عصبی آرامش‌بخش به کنترل تحریکات و اختلالات رشدی مانند ADHD کمک می‌کند.
مطالعات نشان داده‌اند که PS می‌تواند حافظه، یادگیری، خلق و خو، تمرکز و توجه را بهبود بخشد و به مغز کمک کند تا با استرس‌های عاطفی و فیزیکی مقابله کند.
گلیسروفسفوکولین (GPC)
ترمیم غشای سلولی و تثبیت سیگنال‌دهی سلولی یکی دیگر از روش‌های بهبود یادگیری در کودکان مبتلا به اختلالات رشدی است. گلیسروفسفوکولین (GPC) به حفاظت از سلول‌ها در برابر سموم کمک می‌کند و نقش مهمی در سلامت مغز و رشد سلولی دارد. این ماده می‌تواند بهبودهایی در عملکرد ذهنی، حافظه، تمرکز و توجه ایجاد کند. علاوه بر این، GPC به هماهنگی مغز با دیگر قسمت‌های بدن کمک کرده و موجب بهبود گفتار، مهارت‌های حرکتی و هماهنگی بدن می‌شود.
آنتی اکسیدان‌ها
آنتی اکسیدان‌ها یکی از عوامل طبیعی مهم در مقابله با استرس اکسیداتیو هستند. این استرس در بسیاری از اختلالات رشدی مانند اوتیسم، بیش فعالی، فلج مغزی و سندروم داون نقش دارد و زمانی ایجاد می‌شود که آنتی اکسیدان‌ها نتوانند سطح سموم، التهاب، کمبود مواد مغذی یا عفونت‌ها را جبران کنند. استرس اکسیداتیو می‌تواند به غشای سلولی آسیب بزند و به واکنش مداوم «خطر سلولی» منجر شود.
درمان‌های آنتی اکسیدانی مانند کورکومین، عصاره چای سبز، پیکنوژنول و ویتامین ای به محافظت از غشای سلولی کمک میکنند و از آسیب‌های اضافی جلوگیری میکنند. برای کودکان مبتلا به ناتوانی‌های یادگیری و تأخیر در رشد، استفاده از این درمان‌ها همراه با رژیم غذایی غنی از آنتی اکسیدان‌ها می‌تواند به حمایت از عملکرد شناختی و بهبود وضعیت عمومی کمک کند.
برای درمان اختلالات یادگیری به چه متخصصانی مراجعه کنیم؟
بیماری اختلالات یادگیری پس از یک سری آزمایش‌های انجام‌شده توسط پزشکان شناسایی می‌شود. متخصصان زیر ممکن است برای کمک به تشخیص و درمان اختلالات یادگیری کودک با یکدیگر همکاری کنند:
- روانشناس بالینی (ترجیحاً روانشناس با تخصص درزمینه آموزش): روانشناس بالینی تست هوش خاصی را انجام می‌دهد (مانند تست مقیاس هوش وکسلر برای کودکان) تا طبیعی بودن یا نبودن عملکرد عقلانی کودک را تشخیص دهد. این امر به حذف عملکرد فکری مرزی و عقب‌ماندگی ذهنی خفیف که شاید بر عملکرد تحصیلی تأثیر بگذارند، کمک می‌کند.
- کاردرمانگر: کاردرمانگر می‌تواند با کودک، مدرسه و والدینش کار کند تا درمان، مشاوره، استراتژی‌ها و تکنیک‌هایی را برای به حداقل رساندن اثرات اختلالات یادگیری در زندگی روزمره کودک ارائه کند درمان زودهنگام بسیار مهم است تا تأثیر اختلال بر اعتماد به نفس و عزت نفس کودک در مقایسه با همسالان و در کلاس درس به حداقل برسد.
- گفتاردرمانگر: گفتاردرمانگر می تواند به ناتوانی های یادگیری کمک کند. آنها می توانند زمینه های مختلف مهارت مبتنی بر زبان (مانند خواندن، نوشتن، زبان شفاهی، پردازش اطلاعات، حافظه، توجه و غیره) را ارزیابی کنند و به بهبود عملکرد کودک در این زمینه ها کمک کنند. آنها علاوه بر این‌که با دانش آموز کار میکنند، با مدرسه و معلم او نیز ارتباط برقرار می کنند و پیشنهاداتی ارائه می‌دهند تا به بهترین نحو به دانش آموز در کلاس کمک کنند.
- مربی ویژه: مربی ویژه، پیشرفت تحصیلی کودک را با اجرای آزمون‌های آموزشی استاندارد ارزیابی می‌کند تا عملکرد او را در زمینه‌هایی مانند خواندن، املا، زبان نوشتاری و ریاضیات بسنجد. پیشرفت تحصیلی دو سال کمتر از پایه تحصیلی واقعی یا سن تقویمی کودک شاید نشان از ابتلای کودک به اختلال یادگیری خاصی باشد.
- مشاور: مشاور در درک رفتار کمک کرده و مشکلات رفتاری و سایر مشکلاتی را که شاید به‌دلیل محیط نامناسب خانه یا مدرسه وجود داشته باشند، بررسی می‌کند. او همچنین به هر مشکل عاطفی‌ای که ممکن است دلیل عملکرد ضعیف کودک در مدرسه باشد، توجه می‌کند.
- متخصص اطفال/متخصص مغز و اعصاب اطفال: اگر متخصص اطفال مشکوک به اختلال یادگیری باشد، باید عملکرد کودک را در مدرسه جویا شود و والدین را راهنمایی کند تا ارزیابی روانی-آموزشی فرزندشان انجام شود. متخصص اطفال همچنین ممکن است به والدین و معلم کلاس درمورد مفید بودن آموزش کمکی مشاوره دهد. متخصص مغز و اعصاب اطفال، تاریخچه بالینی دقیقی را ثبت می‌کند و یک معاینه فیزیکی کامل برای رد بیماری‌های پزشکی مانند کم‌کاری تیروئید، مسمومیت مزمن با سرب و اختلالات عصبی مانند فلج مغزی، بیماری ویلسون (اختلال ژنتیکی ناشی از مسمومیت با مس) یا اختلال نقص توجه انجام می‌دهد.
- روانپزشک کودک: روانپزشک کودک علائم اختلال نقص توجه را بررسی می‌کند؛ زیرا ممکن است با هر نوع اختلال یادگیری همراه باشد. او همچنین سایر اختلالاتی را که ممکن است دلیل عملکرد تحصیلی ضعیف باشند بررسی می‌کند.
مداخلات مختلف برای اختلالات یادگیری خاص
در ادامه به چند نمونه از روش‌هایی که مربیان و معلمان می‌توانند از آنها برای کمک به کودکان دارای اختلالات یادگیری خاص استفاده کنند، اشاره می‌کنیم:
دیسلکسیا یا نارساخوانی
- تکنیک‌های تدریسی ویژه: این تکنیک‌ها شامل کمک به کودک در یادگیری ازطریق تجربیات چندحسی و بازخورد سریع برای تقویت توانایی کودک در تشخیص کلمات هستند.
- اصلاحات کلاس درس: به‌عنوان مثال، معلمان می‌توانند به دانش‌آموزان مبتلا به نارساخوانی زمان بیشتری بدهند تا تکالیف خود را به پایان برسانند. همچنین می‌توانند تست‌های صوتی ارائه کنند که به کودک اجازه می‌دهند به‌جای خواندن سؤال‌ها، آنها را بشنود.
- استفاده از فناوری: گوش دادن به کتاب‌های صوتی یا استفاده از برنامه‌های پردازشگر واژه با ویژگی‌های چک کردن املای کلمات می‌تواند برای کودکان مبتلا به نارساخوانی مفید باشد.
دیسگرافیا یا نارسانویسی
- استفاده از ابزارهای مخصوص: معلمان می‌توانند امتحانات را به‌صورت شفاهی بگیرند، ابزارهای مخصوص یادداشت‌برداری ارائه دهند یا به کودک اجازه دهند به‌جای نوشتن گزارش‌ها، آنها را ضبط کند.
- استفاده از فناوری: به کودک مبتلا به نارسانویسی می‌توان آموزش داد که به جای نوشتن با دست از برنامه‌های پردازشگر واژه یا ضبط‌صوت استفاده کند.
- شیوه‌های دیگر برای کاهش نیاز به نوشتن: معلمان می‌توانند یادداشت، خلاصه و برگه‌های درسی چاپ‌شده ارائه دهند.
دیسکلکولیا یا اختلال ریاضی
- تکنیک‌های بصری: برای مثال، معلمان می‌توانند تصاویری از مشکلات مرتبط با کلمه را ترسیم کنند و به دانش‌آموز نشان دهند که چگونه از مداد رنگی برای تمایز بخش‌های مختلف مشکلات استفاده کند.
- استفاده از ابزارهای تقویت حافظه: قافیه و موسیقی ازجمله تکنیک‌هایی هستند که می‌توانند برای به یاد آوردن مفاهیم ریاضی به کودک کمک کنند.
- استفاده از کامپیوتر: کودک مبتلا به اختلال ریاضی می‌تواند از کامپیوتر برای مشق‌ها و تمارین استفاده کند.
کلام پایانی
کودکان ممکن است به‌دلایل متعدد به انواع مختلف اختلالات یادگیری ازجمله نارساخوانی، نارسانویسی، اختلال ریاضی، اختلال پردازش شنوایی، اختلال پردازش زبان، اختلال یادگیری غیرکلامی، و نقص حرکتی‌بینایی/ادراکی‌بینایی مبتلا شوند. هر کدام از این اختلالات به‌نحوی بر زندگی آنها تأثیر می‌گذارند. ما در کلینیک توانبخشی راه کمال، با بهره‌مندی از کادر مجرب و متخصص انواع مختلفی از شیوه‌های درمانی اختلالات یادگیری کودکان را ارائه می‌کنیم و کیفیت زندگی آنها را بهبود می‌بخشیم. پس اگر کودک شما به اختلالات یادگیری مبتلاست، می توانید برای دریافت نوبت و یا مشاوره با کارشناسان ما تماس بگیرید.
منابع