کودک مبتلا به اختلالات یادگیری ممکن است مشکلات ریاضی یا مهارت‌های اجتماعی داشته باشد. شیوه‌های درمانی مختلفی برای رفع اختلالات یادگیری کودکان وجود دارند که در این بلاگ به بررسی مفصل آنها می‌پردازیم. پس این صفحه را ترک نکنید و مطالب آن را به‌دقت بخوانید.
حتما بخوانید: آزمون سنجش قبل از مدرسه چیست و چگونه انجام میشود؟
اختلال یادگیری چیست؟
اختلال یادگیری زمانی رخ می‌دهد که مغز اطلاعات را به روشی غیرمعمول دریافت کرده و آنها را پردازش می‌کند. اختلال یادگیری کودک را از یادگیری یک مهارت و استفاده خوب از آن بازمی‌دارد. کودکان مبتلا به اختلالات یادگیری ممکن است دارای هوش متوسط یا بالاتر از حد متوسط باشند اما در بعضی از دروس و الگوهای مهارتی دچار مشکل باشند. بنابراین بین برخی مهارت‌های مورد انتظار از آنها بر اساس سن و هوش، و نحوه عملکرد آنها در مدرسه فاصله وجود دارد.
انواع اختلالات یادگیری
«اختلال یادگیری» اصطلاحی کلی است که انواع بسیاری از اختلالات یادگیری خاص را دربرمی‌گیرد. این اختلالات به شرح ذیل می‌باشند:
- دیسلکسیا یا نارساخوانی: نارساخوانی شایع‌ترین اختلال یادگیری است که 80 درصد از موارد این اختلال را تشکیل می‌دهد. نارساخوانی، اختلال پردازش زبان است که در آن کودک با مشکل در صحبت کردن، خواندن، نوشتن، یا درک کلمات مواجه میشود. این امر می‌تواند باعث شود که دایره لغات فرد با سرعت کمتری توسعه یابد و مشکلاتی در گرامر، درک مطلب و سایر مهارت‌های زبانی ایجاد می‌کند.
- دیسگرافیا یا نارسانویسی: افراد مبتلا به نارسانویسی ممکن است به‌دلیل مشکلات مربوط به واژگان، املا، دستور زبان، حافظه و تفکر انتقادی در روی کاغذ آوردن افکار خود دچار مشکل شوند. کودک مبتلا به این اختلال دستخط خوبی ندارد؛ زیرا ممکن است با فاصله حروف، آگاهی فضایی و برنامه‌ریزی حرکتی دست‌وپنجه نرم کند. نارسانویسی می‌تواند تفکر و نوشتن به‌طور همزمان را برای کودک سخت کند.
- دیسکلکولیا یا اختلال ریاضی: این وضعیت شامل اختلالات یادگیری مرتبط با ریاضیات، مانند مشکل در اعداد، مفاهیم و استدلال میشود. کودکان مبتلا به اختلال ریاضی ممکن است برای شمارش پول، خواندن ساعت و تشخیص زمان، انجام محاسبات ریاضی ذهنی، شناسایی الگوهای اعداد و به کار بردن فرمول‌های ریاضی دچار مشکل شوند.
- اختلال پردازش شنوایی :(APD) کودکان مبتلا به اختلال پردازش شنوایی ممکن است در پردازش صداها مشکل داشته باشند؛ زیرا مغز آنها اطلاعات شنیداری دریافتی توسط گوش را اشتباه تفسیر می‌کند. درنتیجه، شاید ترتیب صداها را در کلمات خاص اشتباه بگیرند، یا نتوانند بین صداهایی مانند صدای معلم و صدای پس‌زمینه در کلاس تمایز قائل شوند.
- اختلال پردازش زبان :(LPD) اختلال پردازش زبان زیرمجموعه‌ای از اختلال پردازش شنوایی است که با مشکلاتی در پردازش زبان گفتاری شناخته میشود. کودک ممکن است در برقراری ارتباط میان معنی و صداهای مختلف کلمات، جملات و داستان‌ها مشکل داشته باشد.
- اختلال یادگیری غیرکلامی :(NVLD) اختلال یادگیری غیرکلامی با مشکل در تفسیر نشانه‌های غیرکلامی مانند حالات چهره، زبان بدن، لحن صدا و سایر سیگنال‌های غیرکلامی شناخته میشود.
- نقص حرکتی‌بینایی/ادارکی‌بینایی: کودکان مبتلا به این بیماری ممکن است در هماهنگی چشم و دست و فعالیت‌های حرکتی مشکل داشته باشند. آنها شاید مکرراً هنگام مطالعه محل کلمات و جملات را گم کنند، حرکات چشم غیرمعمولی حین خواندن یا نوشتن داشته باشند، حروف مشابه را با یکدیگر اشتباه بگیرند، در مسیریابی محیط خود مشکل داشته باشند و برای استفاده از وسایلی مانند خودکار، مداد، مداد رنگی، چسب و قیچی تلاش کنند.
کودکان مبتلا به اختلالات یادگیری چه علائمی دارند؟
برخی از علائم کودکان مبتلا به اختلالات یادگیری عبارت‌اند از:
- حافظه ضعیف
- مشکل در تمرکز
- بازه کوتاه توجه
- مشکل در خواندن یا نوشتن
- ناتوانی در تشخیص صداها، حروف یا اعداد
- تمایل به قرار دادن اعداد یا حروف در ترتیب اشتباه
- مشکل در گفتن زمان
- سردرگمی بین راست و چپ
- تمایل به معکوس کردن حروف
- مشکل در درک کلمات و مفاهیم خاص
- مشکل در بیان افکار و احساسات
- هماهنگی ضعیف دست و چشم
- تأخیر در رشد گفتار
- مشکل در گوش دادن و پیروی از دستورالعمل‌ها
- پاسخ‌های نامناسب
- بی‌قراری و تکانشگری
- مقاومت در برابر تغییر
چه چیزی باعث ابتلای کودکان به اختلالات یادگیری میشود؟
مواردی که ممکن است در ابتلای کودکان به اختلالات یادگیری نقش داشته باشند به شرح ذیل می‌باشند:
- سابقه خانوادگی و ژن: داشتن یک خویشاوند خونی، مانند والدین، مبتلا به اختلال یادگیری، خطر ابتلای کودک به این اختلال را افزایش می‌دهد.
- خطرات قبل از تولد و کمی پس از آن: اختلالات یادگیری با رشد ضعیف جنین در رحم و قرار گرفتن در معرض الکل یا مواد مخدر قبل از تولد مرتبط هستند. همچنین زود به دنیا آمدن و داشتن وزن بسیار کم در هنگام تولد در ابتلای کودک به اختلالات یادگیری بی‌تأثیر نیستند.
- ضربه عاطفی: ضربه عاطفی می‌تواند شامل یک تجربه استرس‌زای شدید یا سوءاستفاده عاطفی باشد. اگر هر کدام از این موارد در اوایل کودکی اتفاق بیفتند، ممکن است بر نحوه رشد مغز تأثیر بگذارند و خطر ابتلا به اختلالات یادگیری را افزایش دهند.
- ضربه جسمی: آسیب‌های سر یا بیماری‌های سیستم عصبی ممکن است در ایجاد اختلالات یادگیری نقش داشته باشند.
- مواد سمی: قرار گرفتن در معرض سطوح بالای سموم، مانند سرب، با خطر بیشتر اختلالات یادگیری مرتبط است.
تشخیص اختلالات یادگیری
پزشک می‌تواند اختلالات یادگیری را با استفاده از روش‌های ذیل تشخیص دهد:
- آزمون آکادمیک: پزشک ممکن است از آزمون پیشرفت استاندارد که مهارت‌های خواندن، نوشتن، و ریاضی فرد را بررسی می‌کند و همچنین از تست هوش استفاده کند. اگر کودک در تست هوش عملکرد خوبی داشته باشد اما در آزمون پیشرفت نمره کمتری کسب کند، می‌تواند نشان‌دهنده اختلال یادگیری باشد.
- بررسی عملکرد: پزشک ممکن است عملکرد تحصیلی، حرفه‌ای، اجتماعی و رشدی کودک را بررسی و ارزیابی کند.
- سابقه پزشکی: پزشک احتمالاً در مورد سابقه پزشکی شخصی و خانوادگی کودک سؤال می‌پرسد.
- معاینه فیزیکی و عصبی: در این روش، پزشک یک معاینه فیزیکی و عصبی برای بررسی سایر بیماری‌ها مانند بیماری‌های مغزی، بیماری‌های سلامت روان، و ناتوانی‌های رشدی و فکری انجام می‌دهد.
برای درمان اختلالات یادگیری به چه متخصصانی مراجعه کنیم؟
بیماری اختلالات یادگیری پس از یک سری آزمایش‌های انجام‌شده توسط پزشکان شناسایی میشود. متخصصان زیر ممکن است برای کمک به تشخیص و درمان اختلالات یادگیری کودک با یکدیگر همکاری کنند:
- روانشناس بالینی (ترجیحاً روانشناس با تخصص درزمینه آموزش): روانشناس بالینی تست هوش خاصی را انجام می‌دهد (مانند تست مقیاس هوش وکسلر برای کودکان) تا طبیعی بودن یا نبودن عملکرد عقلانی کودک را تشخیص دهد. این امر به حذف عملکرد فکری مرزی و عقب‌ماندگی ذهنی خفیف که شاید بر عملکرد تحصیلی تأثیر بگذارند، کمک می‌کند.
- کاردرمانگر: کاردرمانگر می‌تواند با کودک، مدرسه و والدینش کار کند تا درمان، مشاوره، استراتژی‌ها و تکنیک‌هایی را برای به حداقل رساندن اثرات اختلالات یادگیری در زندگی روزمره کودک ارائه کند درمان زودهنگام بسیار مهم است تا تأثیر اختلال بر اعتماد به نفس و عزت نفس کودک در مقایسه با همسالان و در کلاس درس به حداقل برسد.
- گفتاردرمانگر: گفتاردرمانگر می تواند به ناتوانی های یادگیری کمک کند. آنها می توانند زمینه های مختلف مهارت مبتنی بر زبان (مانند خواندن، نوشتن، زبان شفاهی، پردازش اطلاعات، حافظه، توجه و غیره) را ارزیابی کنند و به بهبود عملکرد کودک در این زمینه ها کمک کنند. آنها علاوه بر این‌که با دانش آموز کار میکنند، با مدرسه و معلم او نیز ارتباط برقرار می کنند و پیشنهاداتی ارائه می‌دهند تا به بهترین نحو به دانش آموز در کلاس کمک کنند.
- مربی ویژه: مربی ویژه، پیشرفت تحصیلی کودک را با اجرای آزمون‌های آموزشی استاندارد ارزیابی می‌کند تا عملکرد او را در زمینه‌هایی مانند خواندن، املا، زبان نوشتاری و ریاضیات بسنجد. پیشرفت تحصیلی دو سال کمتر از پایه تحصیلی واقعی یا سن تقویمی کودک شاید نشان از ابتلای کودک به اختلال یادگیری خاصی باشد.
- مشاور: مشاور در درک رفتار کمک کرده و مشکلات رفتاری و سایر مشکلاتی را که شاید به‌دلیل محیط نامناسب خانه یا مدرسه وجود داشته باشند، بررسی می‌کند. او همچنین به هر مشکل عاطفی‌ای که ممکن است دلیل عملکرد ضعیف کودک در مدرسه باشد، توجه می‌کند.
- متخصص اطفال/متخصص مغز و اعصاب اطفال: اگر متخصص اطفال مشکوک به اختلال یادگیری باشد، باید عملکرد کودک را در مدرسه جویا شود و والدین را راهنمایی کند تا ارزیابی روانی-آموزشی فرزندشان انجام شود. متخصص اطفال همچنین ممکن است به والدین و معلم کلاس درمورد مفید بودن آموزش کمکی مشاوره دهد. متخصص مغز و اعصاب اطفال، تاریخچه بالینی دقیقی را ثبت می‌کند و یک معاینه فیزیکی کامل برای رد بیماری‌های پزشکی مانند کم‌کاری تیروئید، مسمومیت مزمن با سرب و اختلالات عصبی مانند فلج مغزی، بیماری ویلسون (اختلال ژنتیکی ناشی از مسمومیت با مس) یا اختلال نقص توجه انجام می‌دهد.
- روانپزشک کودک: روانپزشک کودک علائم اختلال نقص توجه را بررسی می‌کند؛ زیرا ممکن است با هر نوع اختلال یادگیری همراه باشد. او همچنین سایر اختلالاتی را که ممکن است دلیل عملکرد تحصیلی ضعیف باشند بررسی می‌کند.
راه‌های درمانی کودکان مبتلا به اختلالات یادگیری
متخصصان ما در کلینیک راه کمال برای درمان و کمک به کودکان مبتلا به اختلالات یادگیری، از روش‌های درمانی متفاوتی استفاده میکنند. این شیوه‌های درمانی به شرح ذیل می‌باشند:
خدمات آموزشی ویژه
خدمات آموزشی ویژه برای کودکان مبتلا به اختلالات یادگیری در دسترس هستند. مدارس دولتی باید خدمات آموزشی ویژه را به‌صورت رایگان به کودکان دارای معلولیت ارائه دهند.
کودکان باید در فضایی آموزش ببینند که حداقل محدودیت‌ها را دارد. این امر نشان می‌دهد که محیط یادگیری باید نیازهای کودک را برآورده کرده و درعین‌حال دسترسی او را به فرصت‌های یادگیری سنتی محدود کند.
برنامه آموزش فردی
کودکانی که مهارت‌های آنها به تأخیر افتاده‌اند یا ناتوانی‌هایی خاصی دارند، ممکن است واجد شرایط دریافت خدمات ویژه باشند. این خدمات، برنامه‌های آموزشی تخصصی رایگان در مدارس دولتی را به خانواده‌ها ارائه می‌دهند. والدینی که می‌دانند چگونه این کمک را دریافت کنند، می‌توانند حامیان مؤثرتری برای فرزندان خود باشند. برنامه‌های آموزشی فردی به کودکانی ارائه می‌شوند که واجد شرایط دریافت کمک‌های آموزشی ویژه هستند. این طرح آموزشی شامل موارد زیر است:
- فهرست کردن اهداف کودک
- توصیف خدماتی که به نوجوانان ارائه خواهند شد
در اکثر موارد، خدمات و اهداف تعیین‌شده در یک برنامه آموزشی فردی را می‌توان در محیط سنتی مدارس ارائه کرد. این کار را می‌توان در کلاس اصلی درس یا در کلاس تقویتی انجام داد.
از سوی دیگر، کودکانی که نیاز به کمک شدید دارند، ممکن است در محیط خاصی در مدرسه آموزش داده شوند. ازآنجایی‌که در این کلاس‌ها دانش‌آموزان کمتری به ازای هر معلم وجود دارند، توجه فردی بیشتر امکان‌پذیر است.
دارودرمانی
پزشک ممکن است برای درمان افسردگی و اضطراب برخی از داروها را تجویز کند. داروهای اختلال نقص توجه ممکن است با بهبود توانایی تمرکز در مدرسه به کودک کمک کنند.
تراپی
تراپی شامل روش‌های مختلف است که در ادامه به آنها اشاره می‌کنیم:
- رفتاردرمانی شناختی :(CBT) رفتاردرمانی شناختی را می‌توان برای کودکانی که با اختلالات یادگیری دست‌وپنجه نرم میکنند استفاده کرد تا بتوانند افکار و رفتارهای غیرمفید خود را تغییر دهند. این روش همچنین می‌تواند به کودکان مبتلا به مشکلات سلامت روانی مانند اضطراب یا افسردگی کمک کند.
- خانواده‌درمانی: خانواده‌درمانی به اعضای خانواده کمک می‌کند تا کودک مبتلا به اختلالات یادگیری را درک کنند و نحوه حمایت از او را یاد بگیرند.
- درمان مبتنی بر هنرهای خلاقانه: موسیقی، رقص یا هنر‌درمانی می‌تواند به کودکان مبتلا به اختلالات یادگیری کمک کند راه‌های جدیدی برای بیان غیرکلامی خود بیابند.
- آموزش مهارت‌ها: آموزش مهارت‌ها جزء بسیاری از تراپی‌های مختلف است یا می‌تواند بخشی از یک برنامه آموزشی فردی در مدرسه باشد. این روش به کودکان مبتلا استراتژی‌هایی را برای مدیریت اختلال یادگیری و مشارکت در کار یا مدرسه ارائه می‌دهد.
- تمرین‌های ذهن‌آگاهی: یادگیری شیوه‌های ذهن‌آگاهی می‌تواند به کاهش سطح استرس در والدین، کودکان مبتلا به اختلالات یادگیری و کسانی که بر خود تأثیر می‌گذارند، کمک کند.
- درمان مراجع‌محور: استفاده از درمان مراجع‌محور مانند بازی‌درمانی شخص‌محور یا کودک‌محور می‌تواند برای کودکان مبتلا به هر نوع ناتوانی رشدی ازجمله اختلالات یادگیری مفید باشد.
مشاوره
مشاوره می‌تواند برای کسانی که ترسو یا مضطرب هستند یا به‌دلیل اختلال یادگیری به‌سختی می‌توانند با دیگران ارتباط برقرار کنند، مفید باشد. ازآنجایی‌که رنج عاطفی ممکن است به‌علت این ترس‌ها ایجاد شود، صحبت کردن با آنها در تراپی می‌تواند مؤثر باشد.
درمان‌های مکمل و جایگزین
تحقیقات بیشتری لازم است تا مؤثر بودن یا نبودن این درمان‌ها برای اختلالات یادگیری تأیید شود. با‌این‌حال درمان‌های مکمل و جایگزین شامل تغییر رژیم غذایی، استفاده از ویتامین‌ها، تمرینات چشمی و درمانی است که بر امواج مغزی (نوروفیدبک) تمرکز دارد.
مداخلات مختلف برای اختلالات یادگیری خاص
در ادامه به چند نمونه از روش‌هایی که مربیان و معلمان می‌توانند از آنها برای کمک به کودکان دارای اختلالات یادگیری خاص استفاده کنند، اشاره می‌کنیم:
دیسلکسیا یا نارساخوانی
- تکنیک‌های تدریسی ویژه: این تکنیک‌ها شامل کمک به کودک در یادگیری ازطریق تجربیات چندحسی و بازخورد سریع برای تقویت توانایی کودک در تشخیص کلمات هستند.
- اصلاحات کلاس درس: به‌عنوان مثال، معلمان می‌توانند به دانش‌آموزان مبتلا به نارساخوانی زمان بیشتری بدهند تا تکالیف خود را به پایان برسانند. همچنین می‌توانند تست‌های صوتی ارائه کنند که به کودک اجازه می‌دهند به‌جای خواندن سؤال‌ها، آنها را بشنود.
- استفاده از فناوری: گوش دادن به کتاب‌های صوتی یا استفاده از برنامه‌های پردازشگر واژه با ویژگی‌های چک کردن املای کلمات می‌تواند برای کودکان مبتلا به نارساخوانی مفید باشد.
دیسگرافیا یا نارسانویسی
- استفاده از ابزارهای مخصوص: معلمان می‌توانند امتحانات را به‌صورت شفاهی بگیرند، ابزارهای مخصوص یادداشت‌برداری ارائه دهند یا به کودک اجازه دهند به‌جای نوشتن گزارش‌ها، آنها را ضبط کند.
- استفاده از فناوری: به کودک مبتلا به نارسانویسی می‌توان آموزش داد که به جای نوشتن با دست از برنامه‌های پردازشگر واژه یا ضبط‌صوت استفاده کند.
- شیوه‌های دیگر برای کاهش نیاز به نوشتن: معلمان می‌توانند یادداشت، خلاصه و برگه‌های درسی چاپ‌شده ارائه دهند.
دیسکلکولیا یا اختلال ریاضی
- تکنیک‌های بصری: برای مثال، معلمان می‌توانند تصاویری از مشکلات مرتبط با کلمه را ترسیم کنند و به دانش‌آموز نشان دهند که چگونه از مداد رنگی برای تمایز بخش‌های مختلف مشکلات استفاده کند.
- استفاده از ابزارهای تقویت حافظه: قافیه و موسیقی ازجمله تکنیک‌هایی هستند که می‌توانند برای به یاد آوردن مفاهیم ریاضی به کودک کمک کنند.
- استفاده از کامپیوتر: کودک مبتلا به اختلال ریاضی می‌تواند از کامپیوتر برای مشق‌ها و تمارین استفاده کند.
درمان تخصصی کودکان مبتلا به اختلالات یادگیری در کلینیک توانبخشی راه کمال
کودکان ممکن است به‌دلایل متعدد به انواع مختلف اختلالات یادگیری ازجمله نارساخوانی، نارسانویسی، اختلال ریاضی، اختلال پردازش شنوایی، اختلال پردازش زبان، اختلال یادگیری غیرکلامی، و نقص حرکتی‌بینایی/ادراکی‌بینایی مبتلا شوند. هر کدام از این اختلالات به‌نحوی بر زندگی آنها تأثیر می‌گذارند. ما در کلینیک توانبخشی راه کمال، با بهره‌مندی از کادر مجرب و متخصص انواع مختلفی از شیوه‌های درمانی اختلالات یادگیری کودکان را ارائه می‌کنیم و کیفیت زندگی آنها را بهبود می‌بخشیم. پس اگر کودک شما به اختلالات یادگیری مبتلاست، به کلینیک ما مراجعه کنید تا از خدمات درمانی تخصصی ما بهره‌مند شوید.
منابع