گفتاردرمانی روشی است که به بهبود گفتار کودک منجر می‌شود. این روش به کودک کمک می‌کند تا مشکلات زبانی و گفتاری خود مانند اختلالات واجی و صدا، بیان ضعیف، لکنت زبان و ... را برطرف کند. درواقع می‌توان گفت گفتار درمانی، علم بررسی بیماری یا اختلالاتی است که روی گفتار فرد تأثیر می‌گذارند. در این مطلب به بررسی گفتاردرمانی کودکان می‌پردازیم. با ما همراه باشید.
مروری بر اختلالات گفتاری کودکان
اختلالات گفتاری به طیف گسترده‌ای از اختلالات اشاره دارند که می‌توانند بر نحوه ایجاد صداها برای ساختن کلمات یا درک و استفاده از زبان کودک شما تأثیر بگذارند. کودک مبتلا به اختلال گفتار ممکن است در اتصال صداها، تغییر، حذف یا تولید صحیح برخی صداها (مانند صداهای حرف «ج» یا «ژ») مشکل داشته باشد. کودک مبتلا به اختلال زبان قادر به پیروی از دستورالعمل‌ها، شرکت در کارهای روزمره یا استفاده از کلمات برای برقراری ارتباط با دیگران نیست.
اختلال و تأخیر در گفتار می‌توانند موفقیت فرزند شما را در مدرسه تحت تأثیر قرار دهند و به مهارت‌های اجتماعی او آسیب وارد کنند. دلایل زیادی وجود دارند که باعث می‌شوند کودک دچار تأخیر گفتاری و انواع مختلفی از اختلالات گفتاری شود. این دلایل شامل موارد زیر هستند:
- اوتیسم: اختلالی عصبی‌رفتاری که شامل اختلال در تعاملات اجتماعی، رشد کلامی و مهارت‌های ارتباطی همراه با رفتارهای سخت و تکرارشونده است.
- آپراکسی گفتار: در این اختلال مبتلا نمی‌تواند آنچه را در ذهن دارد بر زبان بیاورد. این اختلال به‌دلیل ناتوانی مغز در هماهنگی عضلات مؤثر در تولید صدا رخ می‌دهد.
- شکاف کام: نقصی مادرزادی است که در آن بافت‌های دهان یا لب در طی تکامل جنین به‌خوبی تشکیل نشده‌اند.
- تأخیر در رشد: تأخیر در رسیدن به نقاط عطف زبان، تفکر و مهارت‌های حرکتی، تأخیر در رشد نامیده می‌شود.
- نارساخوانی: اختلالی که موجب ناتوانی در خواندن می‌شود و بر مناطقی از مغز که زبان را پردازش می‌کنند، تأثیر می‌گذارد.
- اختلالات تغذیه: این اختلالات در کودکان می‌توانند منجر به اختلالات یادگیری و ناتوانی در تعاملات اجتماعی شوند.
- اختلالات روانی گفتار: این اختلالات منجر به لکنت زبان یا پریده‌گویی می‌شوند. همچنین باعث می‌شوند گفتار کودک از حالت روان و عادی خارج شود. (درمان لکنت زبان)
- لالی انتخابی: اختلالی اضطرابی است که با ناتوانی در صحبت کردن و برقراری ارتباط در موقعیت‌های اجتماعی خاص مانند مدرسه یا محل کار مشخص می‌شود.
- رانش زبان: این اختلال زمانی اتفاق میفتد که زبان در حین خوردن غذا یا صحبت کردن بیش‌ازحد معمول به سمت جلو می‌آید.
- اختلال صوت: یکی از اختلالات شایع گفتاری است و با تولید غیرطبیعی یا فقدان کیفیت صوتی، زیر و بم صدا، بلندی و پیچش صدا مشخص می‌شود.( نحوه درمان اختلالات صدا و حنجره)
گفتاردرمانگر می‌تواند کودکان مبتلا به بیماری‌های فوق را درمان کند.
علائم اختلالات گفتاری در سنین مختلف
درحالی‌که هر کودکی با سرعتی خاص به یادگیری می‌پردازد، دستورالعمل‌های کلی می‌توانند به والدین و متخصصان کمک کرده تا نقاط عطف مناسب هر سن را مشخص کنند. اگر علائم اختلالات گفتاری ذیل را در فرزند خود مشاهده کردید، برای گفتاردرمانی اقدام کنید:
- در 12 تا 15ماهگی: هنوز اولین کلمات خود را نگفته است، از حرکاتی مانند اشاره استفاده نکرده و فقط چند صدا تولید می‌کند.
- در 18 تا 24ماهگی: انتهای کلمات را بیان نمی‌کند، قادر به کنار هم قرار دادن ترکیبات دوکلمه‌ای نیست و به‌جای استفاده از کلمات به آن‌ها اشاره می‌کند.
- در سن دو تا چهارسالگی: قادر به ترکیب دو و سه کلمه با هم نیست، دایره لغات او زیر 50 کلمه است و بیان نامشخصی دارد.
- در چهار تا پنج‌سالگی: دچار لکنت است و صداهای ابتدایی کلمات را تکرار می‌کند، در پیروی از دستورالعمل‌های واضح ناتوان است و صداها یا کلمات را تکرار می‌کند.
مزایای گفتار درمانی کودکان
اگر کودک شما هر یک از علائم بالا را نشان داد، حتماً به پزشک اطفال مراجعه کنید. متخصص اطفال می‌تواند شما را به گفتاردرمانگر ارجاع دهد. گفتاردرمانی به شکل‌های مختلف به شما و فرزندتان کمک می‌کند. در اینجا برخی از مزایای آن ذکر شده‌اند:
- بهبود ارتباطات به کودکان اجازه می‌دهد تا نیازها، خواسته‌ها، افکار و احساسات خود را بهتر بیان کنند.
- به آن‌ها کمک می‌کند تا آنچه را که دیگران می‌گویند بهتر درک کرده و دستورالعمل‌ها را بهتر دنبال کنند. همچنین توانایی خود را برای یادگیری مهارت‌های مهم زندگی و عملکردی بهبود بخشند.
- به آن‌ها کمک می‌کند تا برای محیط‌های مدرسه آماده شوند تا ازنظر تحصیلی عقب نمانند.
- عملکرد عمومی آن‌ها را بهبود می‌بخشد و باعث افزایش عزت نفس و استقلال آن‌ها می‌شود.
- مهارت‌های اجتماعی آن‌ها را تقویت می‌کند تا بتوانند دوستی‌ها و روابط خود را توسعه دهند.
- به بهبود شرایط تحصیلی، موفقیت در دانشگاه و یافتن شغل کمک می‌کند.
- منجر به کاهش سوءتفاهم‌های خانوادگی می‌شود.
- توانایی کودک را برای استفاده از ارتباطات تقویتی و جایگزین افزایش می‌دهد.
حتما بخوانید: درمان تاخیر در گفتار
جلسه اول گفتار درمانی کودک
گفتاردرمانگر در جلسه اول با والدین کودک صحبت می‌کند و درخصوص علائم و تأثیر ناتوانی گفتار بر زندگی روزمره کودک سؤالاتی میپرسد. سپس، بر اساس سن و مرحله رشد کودک، آزمایش‌های زیر را انجام می‌دهد:
- مشاهده بالینی: گفتاردرمانگر مدتی را صرف تماشای فرزند شما می‌کند تا نقاط قوت و ضعف زبان گفتاری او را متوجه شود. این مرحله گامی مهم در توسعه برنامه درمانی متناسب با نیازهای خاص کودک شما است.
- تست مبتنی بر بازی: اگر فرزند شما کم سن و سال باشد، از اسباب‌بازی‌ها و بازی‌های مختلف برای ارزیابی مهارت‌های گفتاری و زبانی او استفاده می‌شود. گفتاردرمانگر در طول بازی اطلاعات زیادی درخصوص رفتارهای فرزند شما ازجمله روش برقراری ارتباط، نحوه توجه کردن او و ... کسب می‌کند.
- تست‌های استاندارد: ممکن است گفتاردرمانگر از فرزند شما بخواهد چند تست استاندارد انجام دهد تا بتواند توانایی‌های گفتاری و ارتباطی او را با سایر همسالان مقایسه کند. او همچنین به کمک حرف زدن و سؤال پرسیدن، نحوه پردازش اطلاعات و برقراری ارتباط را بررسی می‌کند.
وظایف گفتاردرمانگر
گفتاردرمانگر پس از ارزیابی علائم و شرایط فرزند شما، برنامه‌ای درمانی متناسب با شرایط او تهیه می‌کند. برنامه گفتار درمانی می‌تواند شامل درمان انفرادی یا گروهی باشد. گفتاردرمانگر ممکن است از کتاب‌های تصویری، صحبت، بازی و تکرار برای بهبود مهارت‌های گفتار، زبان و ارتباط کودک شما استفاده کند.
تمرینات صوتی گفتار، بلع‌درمانی و تمرین غذا خوردن از اجزای حیاتی گفتاردرمانی هستند. درنهایت، گفتاردرمانگر جلساتی برای پاسخگویی به نیازهای منحصربه‌فرد کودک شما برگزار می‌کند. او تمریناتی را به شما آموزش می‌دهد تا در خانه با فرزند خود انجام دهید.
گفتاردرمانگر به فرزند شما کمک می‌کند مهارت‌های موردنیاز برای بهبود عملکرد خود را بیاموزد تا بتواند وظایف و فعالیت‌های روزمره را به‌خوبی انجام دهد. او آموزش‌هایی در زمینه‌های زیر به فرزند شما ارائه می‌کند:
- مهارت‌های حرکتی ظریف و درشت
- آشنایی با بدن
- مهارت‌های هماهنگی
- مهارت‌های عملکردی، مانند بالا رفتن از پله‌ها
- مهارت‌های خودمراقبتی روزانه
- بهبود دست‌خط
- ادغام حرکتی‌بصری (ارتباط مؤثر و کارآمد بین سیستم‌های بصری و حرکتی)
- مهارت‌های ادراک بصری
- غذا خوردن
- مهارت‌های تعامل اجتماعی
- پردازش حسی
- رشد اولیه نوزادان
تمرینات گفتاردرمانی در منزل
اگر والدین در منزل با فرزند خود تمرین کنند، تأثیر جلسات گفتار درمانی بسیار بیشتر می‌شود. حتی پنج دقیقه تمرین در روز می‌تواند تفاوت قابل‌توجهی در پیشرفت کودک ایجاد کند.
در اینجا برخی نکات برای کمک به فرزندتان در طول تمرینات گفتاردرمانی در منزل ذکر شده است، اطلاعات کامل تر را می توانید در مطلب "گفتاردرمانی کودک در منزل" مطالعه نمایید:
- صبور باشید: در طول تمرین به فرزند خود زمان کافی برای پاسخ به سؤالات بدهید و به او بفهمانید به حرف‌هایش توجه می‌کنید.
- با او بخوانید: کلمات را برای فرزند خود بخوانید تا آن‌ها را بشنود و تشخیص دهد. از او بخواهید به عکس‌ها اشاره کند یا آن‌ها را نام ببرد. اگر فرزند شما خواندن بلد است، از او بخواهید برای شما کتاب بخواند.
- با او بازی کنید: انجام بازی‌هایی که در آن‌ها اشیاء را حدس می‌زند، توصیف می‌کند یا سؤال میپرسد، راهی عالی برای کمک به کودک برای گسترش مهارت‌های گفتاری و زبانی هستند.
- از گفتار خوب استفاده کنید: کودکان معمولاً از شما پیروی می‌کنند. بنابراین همیشه هنگام صحبت با فرزندتان از گفتار ساده با گرامر صحیح استفاده کنید. در طول روز به فرزند خود بگویید که در حال انجام چه کاری هستید. چیزهایی که می‌بینند، مانند اشکال، رنگ‌ها و حیوانات را نام ببرید و از او بخواهید آنچه را که می‌گویید تکرار کند.
جمع بندی
گفتاردرمانی یکی از ارکان مهم در رشد و توسعه مهارت‌های ارتباطی کودکان است و می‌تواند تأثیر چشمگیری در پیشرفت تحصیلی و اجتماعی آن‌ها داشته باشد. اگر کودک شما در بیان کلمات، تشکیل جملات یا ارتباط مؤثر با دیگران مشکل دارد، تیم متخصص گروه توانبخشی راه کمال آماده است تا با ارزیابی دقیق و درمان شخصی‌سازی‌شده به بهبود این مشکلات کمک کند. برای شروع فرآیند گفتاردرمانی و دریافت مشاوره تخصصی، همین حالا با ما تماس بگیرید و قدمی مهم در جهت رشد و شکوفایی کودک خود بردارید.
منابع
مطالب مشابه
کودکان مبتلا به اوتیسم معمولاً در ارتباطات اجتماعی و تعامل با دیگران با چالش‌هایی مواجه هستند. در 18ماهگی، والدین باید توجه دقیقی به نحوه تعامل فرزندشان با اطرافیان داشته باشند. نشانه‌های رایجی که ممکن است در این سن ظاهر شوند عبارت‌اند از: فقدان تماس چشمی مؤثر، پاسخ محدود به نام، عدم علاقه به بازی‌های تعاملی و مشکلات در تقلید حرکات یا رفتارها
گزارش‌های موجود از سوی اسپکتروم نشان می‌دهند که سن 6سالگی برای کودکان مبتلا به اوتیسم نقطه عطف مهمی است؛ چرا که طبق مطالعه‌ای طولانی‌مدت، شدت ویژگی‌های اوتیسم در بسیاری از کودکان از سنین 3 تا 6 سالگی کاهش می‌یابند، ولی این پیشرفت معمولاً برای سه‌چهارم کودکان متوقف می‌شود.
تشخیص زودهنگام اوتیسم در کودکان 2 ساله نقشی حیاتی در بهبود نتایج بلندمدت دارد. تحقیقات نشان داده‌اند که شناسایی و مداخله به‌موقع، به‌ویژه در دوران حساس رشد مغز، می‌تواند به توسعه مهارت‌های ارتباطی، اجتماعی و رفتاری کودک کمک چشمگیری کند.
گفتاردرمانی و کاردرمانی پایه‌های اصلی مدیریت اوتیسم محسوب می‌شوند. بااین‌حال، بسیاری از خانواده‌ها برای تکمیل این روش‌ها به سراغ درمان‌های طبیعی و سنتی مانند شاهدانه، داروهای گیاهی و ... می روند.
یکی از مواردی که افراد مبتلا به اوتیسم برای جبران ناراحتی در هنگام برقراری ارتباط چشمی انجام می‌دهند، نگاه کردن به چیزی غیر از چهره دیگران در حین تعامل اجتماعی است. برای مثال دانش‌آموز مبتلا به اوتیسم در مدرسه می‌تواند هنگام نگاه کردن و ور رفتن با شیئی خاص، مانند اسباب‌بازی یا مداد بهتر روی درس تمرکز کند.
تیک‌ها، حرکات یا صداهای ناگهانی و سریعی هستند که کودک به‌طور مکرر و غیرارادی انجام می‌دهد. اگر کودک تیک حرکتی داشته باشد، ممکن است به‌طور مکرر پلک بزند یا شانه‌های خود را بارها و بارها بالا بیندازد. اگر تیک صوتی داشته باشد، احتمالاً به‌صورت ناخواسته صدای خرخر ایجاد می‌کند یا احساس نیاز به صاف کردن مداوم گلو دارد. تیک‌ها اغلب با گذشت زمان تغییر می‌کنند.
هنگامی که کودک به وسواس فکری عملی مبتلا می‌شود، افکار وسواسی و رفتاری اجباری می‌توانند بسیار مکرر و شدید شوند و در زندگی روزمره و رشد طبیعی کودک اختلال ایجاد کنند.
اختلال انفجاری متناوب (IED) نوعی اختلال رفتاری است که با دوره‌های مکرر خشم و پرخاشگری شدید مشخص می‌شود. این فوران‌ها می‌توانند کلامی یا جسمی باشند و اغلب غیرقابل پیش بینی هستند.
هنگامی که مغز در درک ورودی بصری دریافتی مشکل داشته باشد، اطلاعات به‌درستی درک نشده و نمی‌توانند با سایر حواس ادغام شوند.توجه به این نکته بسیار مهم است که اختلال حس بینایی به مشکلات مربوط به بینایی اشاره ندارد. درواقع کودکی که ازنظر بینایی دید 20/20 کامل دارد، اگر با اختلال حس بینایی دست و پنجه نرم کند، همچنان در درک آنچه می‌بیند با مشکل مواجه می‌شود.
آسیب سر می تواند به خفیفی ضربه، کبودی (کوفتگی) یا بریدگی روی سر باشد. یا می تواند ضربه مغزی، بریدگی عمیق یا زخم باز، شکستگی استخوان جمجمه، خونریزی داخلی یا آسیب به مغز باشد.