رفتار درمانی شناختی در کودکان - انواع کاربرد و اثربخشی آن

رفتاردرمانی شناختی (CBT) نوعی گفتگودرمانی است که بررسی می‌کند چگونه افکار، احساسات و رفتارهای ما تحت تأثیر محیط و تصورات از پیش‌تعیین‌شده ما شکل می‌گیرند. این روش درمانی با هدف کمک به کودکان برای تشخیص الگوهای فکری غیرمنطقی که منجر به نتایج رفتاری منفی می‌شوند، مورد استفاده قرار می‌گیرد. همچنین به ما می‌آموزد که چگونه الگوهای فکری جدید و منطقی ایجاد کنیم. درمانگرانی که از این رویکرد استفاده می‌کنند می‌توانند به توانمندسازی کودکان کمک کنند و به آن‌ها مهارت‌های مادام‌العمر برای مدیریت علائم را بیاموزند. رفتاردرمانی شناختی می‌تواند به‌تنهایی یا همراه با سایر درمان‌ها برای بهبود شرایط مختلف سلامت روان استفاده شود. همچنین می‌تواند در موقعیت‌های دیگر نیز اعمال شود. به‌عنوان مثال، کودکانی که استرس دارند یا با مشکلات دیگر دست و پنجه نرم می‌کنند، نیز می‌توانند از CBT بهره‌مند شوند.

رفتاردرمانی شناختی برای کودکان

رفتاردرمانی شناختی بر این ایده استوار است که احساسات، افکار و رفتارهای ما همگی به هم مرتبط هستند و می‌توانند بر یکدیگر تأثیر بگذارند. وقتی کودکان احساس اضطراب یا افسردگی می‌کنند، به‌راحتی در چرخه افکار منفی یا غیرمفید گرفتار می‌شوند. CBT روش‌هایی برای تشخیص افکار، احساسات یا رفتارهای منفی به کودکان ارائه می‌دهد. همچنین روش‌هایی برای جایگزینی تفکر و عمل ناسازگار با افکار و رفتارهای سازنده‌تر پیشنهاد می‌دهد. درمانگران در طول رفتاردرمانی شناختی، تکنیک‌های مورد استفاده در تعاملات روزانه کودکان را به والدین و مراقب ان آموزش می‌دهند.

رفتاردرمانی شناختی چقدر برای کودکان مؤثر است؟

تحقیقات نشان می‌دهند رفتاردرمانی شناختی، درمانی مؤثر برای طیف گسترده‌ای از مشکلات روانشناختی در کودکان است. این روش درمانی برای کودکانی که دارای اختلالاتی مانند افسردگی، اختلال اضطراب فراگیر، اختلال وسواس فکری-عملی، فوبیای مدرسه و مشکلات رفتاری هستند، مؤثر است. مراکز کنترل و پیشگیری از بیماری (CDC) نیز گزارش داده‌اند کهCBT به درمان افسردگی، اضطراب، اختلالات رفتاری مخرب و اختلال استرس پس از سانحه در کودکان کمک می‌کند.

رفتاردرمانی شناختی به درمان چه بیماری‌هایی کمک می‌کند؟

رفتاردرمانی شناختی به درمان بیماری‌های مختلف کودکان کمک می‌کند. در اینجا برخی از رایج‌ترین آن‌ها آورده شده‌اند:

اختلال نقص توجه و بیش‌فعالی

اختلال بیش‌فعالی با مشکلاتی در رفتار، به‌ویژه بی‌توجهی، تکانشگری و گاهی‌اوقات بیش‌فعالی مشخص می‌شود. درمان شناختی رفتاری برای کودکان (به‌ویژه از هفت سالگی به بالا) استفاده می‌شود و مهارت‌های تنظیم خشم و حل مسئله اجتماعی را در اختیار آن‌ها قرار می‌دهد. بنابراین کودکان یاد می‌گیرند تا به روش‌های مستقل‌تر و متناسب با موقعیت رفتار کنند.

اضطراب

اضطراب، مشکلی شایع در کودکان است و اغلب علائم آن با گذشت زمان پایدارتر و بدتر می‌شوند. تحقیقات نشان داده‌اند که مداخلات روانی اجتماعی مانند رفتاردرمانی شناختی به کاهش اضطراب در کودکان کمک می‌کنند.

اختلال وسواس فکری-عملی

رفتاردرمانی شناختی می‌تواند برای درمان علائم اختلال وسواس فکری-عملی (OCD) استفاده شود. به‌طور خاص‌تر، این روش درمانی با تمرکز بر مواجهه و پیشگیری از پاسخ، درمانی روانی اجتماعی و مؤثر برای کودکان مبتلا به OCD با اثربخشی بالا ارائه می‌دهد.

تروما و اختلال استرس پس از سانحه (PSTD)

رفتاردرمانی شناختی در درمان اختلال استرس پس از سانحه در کودکان و نوجوانان، به‌ویژه کسانی که از سوء استفاده جنسی یا آسیب‌های ناشی از جنگ رنج برده‌اند، مؤثر شناخته شده است. تحقیقات نشان داده‌اند که CBT در درمان PTSD در کودکان و نوجوانان 7 تا 18 ساله مؤثرتر است.

افسردگی

شواهدی وجود دارند که نشان می‌دهند رفتاردرمانی شناختی روشی مؤثر برای کمک به کودکان افسرده است.

اختلالات طیف اوتیسم

مطالعات نشان داده‌اند که رفتاردرمانی شناختی به‌طور قابل توجهی علائم مرتبط با اختلالات طیف اوتیسم (ASD) را بهبود بخشیده است. این روش درمانی می‌تواند به مشکلات اجتماعی-عاطفی در کودکان یا نوجوانان مبتلا به اوتیسم کمک کند.

لالی انتخابی

لالی انتخابی، اختلالی اضطرابی است که «با ناتوانی مداوم در صحبت کردن در محیط‌های اجتماعی خاص، علی‌رغم داشتن توانایی صحبت کردن و حرف زدن راحت در محیط‌های آشناتر، مشخص می‌شود.» رفتاردرمانی شناختی می‌تواند در درمان طولانی‌مدت لالی انتخابی مؤثر باشد.

انواع رفتاردرمانی شناختی برای کودکان

بیش از یک نوع رفتاردرمانی شناختی وجود دارند که می‌توانند برای درمان کودکانی که دارای علائم و شرایط مختلف هستند، استفاده شوند.

• رفتاردرمانی شناختی فردی: جلسات درمانی فردی با رفتاردرمانگر نوعی درمان شناختی رفتاری بوده که بیشترین مطالعه روی آن‌ها انجام شده و مؤثرترین نوع برای کودکان هستند.
• رفتاردرمانی شناختی مبتنی بر خانواده:CBT مبتنی بر خانواده، با کمک والدین و سایر اعضای خانواده آموزش مهارت‌های رفتاردرمانی شناختی را به کودک ارائه می‌دهد. درنتیجه ارتباط و حمایت، به‌ویژه برای کودکان، بهبود پیدا می‌کنند.
• درمان والد-کودک: CBT والد-کودک با هدف کمک به خانواده‌هایی با سابقه تروما یا سوء استفاده انجام می‌شود. این روش به کودکان کمک می‌کند تا بهبود یابند و در عین حال به والدین اجازه می‌دهد مهارت‌های مثبت فرزندپروری و تنظیم هیجانی را بیاموزند.
• رفتاردرمانی شناختی گروهی: در CBT گروهی، کودکان درمان را با همسالان خود از گروه درمانی دریافت می‌کنند. این امر به آن‌ها امکان می‌دهد مهارت‌های مهم را با هم بیاموزند و عزت نفس خود را افزایش دهند.

تکنیک‌های رفتاردرمانی شناختی برای کودکان

تکنیک‌ها و ابزارهای مورد استفاده در درمان شناختی رفتاری بزرگسالان معمولاً برای کودکان و نوجوانان نیز استفاده می‌شوند، اگرچه رویکرد بسته به سن ممکن است متفاوت به نظر برسد. در اینجا چندین تکنیک CBT برای کودکان آورده شده‌اند که برای تسکین علائم و درمان شرایط خاص استفاده می‌شوند:

• بازسازی شناختی: بازسازی شناختی تکنیکی است که در قلب CBT قرار دارد. این روش شامل تجزیه الگوهای تفکر منفی کودک و جایگزینی افکار غیرمنطقی با افکار منطقی‌تر است.
• تکنیک‌های آرام‌سازی: برخی از تکنیک‌های آرام‌سازی که در CBT استفاده می‌شوند عبارت‌اند از تمرین‌های حضور در لحظه، تنفس و آرام‌سازی پیشرونده عضلانی. این روش‌ها را می‌توان برای کودکان ساده کرد تا بتوانند در مقابل استرس، واکنش‌های جسمی و عاطفی مناسبی نشان دهند.
• اصلاح رفتار: وقتی درمورد اصلاح رفتار صحبت می‌کنیم، منظور ما شناسایی و حذف رفتارهای ناخواسته و در عین حال تشویق و توسعه رفتارهای جدید و مناسب‌تر است. این جنبه از CBT معمولاً به کمک والدین و مراقبان نیاز دارد. آن‌ها با کمک درمانگر برنامه‌ای عملی برای اجرا در خانه یا مدرسه تهیه می‌کنند.
• مدل‌سازی: درمانگران اغلب هنگام کار با کودکان، مهارت‌ها و رفتارهای مطلوب را بدون آموزش مستقیم مدل‌سازی می‌کنند. درمانگران می‌توانند به کودکان نشان دهند که چگونه افکار خود را بازسازی کرده، با موقعیت‌های اجتماعی در حال تغییر کنار بیایند و احساسات خود را بیان کنند. بدین ترتیب به آن‌ها کمک می‌کنند به اهداف خود برسند.
• بازی‌درمانی: بازی‌درمانی می‌تواند به شکل فعالیت‌های ساختاریافته و هدفمند و همچنین غیرساختاریافته و هدایت‌شده توسط کودک اجرا شود. نقش‌آفرینی، بازآفرینی سناریوها و تکنیک‌های حساسیت‌زدایی ممکن است در بازی‌درمانی برای درمان موفقیت‌آمیز شرایط مختلف استفاده شوند.

در طول جلسات رفتاردرمانی شناختی کودکان چه اتفاقی میفتد؟

در ابتدا درمانگر با کودک ارتباط برقرار می‌کند. بخش قابل توجهی از درمان کودکان صرف ایجاد رابطه‌ای خوب با آن‌ها برای جلب اعتمادشان می‌شود. این روش به کودکان اجازه می‌دهد در طول جلسات صادق بوده و انگیزه بیشتری برای سخت‌کوشی داشته باشند. درمانگر از اسباب بازی‌ها، کاربرگ‌ها، کتاب‌ها یا بازی‌ها برای جذاب‌تر کردن درمان استفاده می‌کند.

جلسات درمانی شامل آموزش‌هایی درمورد نقش افکار، احساسات و اعمال در مشکلات کودک هستند. در این جلسات والدین و کودک بیشتر درخصوص رابطه بین افکار، احساسات و رفتار خود خواهند آموخت.

کودکان همچنین یاد خواهند گرفت که دایره لغات احساسی خود را گسترش دهند و احساساتی را که با عواطف مختلف همراه هستند، درک کنند. آن‌ها درمورد نشانه‌های بدنی و نحوه آگاهی از آن‌ها برای درک احساساتی که تجربه می‌کنند، آموزش می‌بینند. کودکان در جلسات رفتاردرمانی شناختی نسبت به احساسات خود آگاه‌تر می‌شوند و همچنین در شناسایی آن‌ها بهتر عمل می‌کنند. آن‌ها همچنین یاد خواهند گرفت که چه چیزی این احساسات را تحریک می‌کند و چگونه آن‌ها را تنظیم کنند.CBT همچنین مهارت‌های مقابله و مدیریت استرس را به کودکان آموزش می‌دهد.

بازسازی فکر مهارت دیگری است که فرزندتان در درمان می‌آموزد. این‌ها تکنیک‌های مقابله شناختی هستند که به کودکان اجازه می‌دهند افکار خود را از احساساتشان متمایز کنند. آن‌ها درمورد تحریف‌های شناختی نیز خواهند آموخت. این روش‌ به فرزندتان فرصت می‌دهد تا افکار غیرمفید یا نادرست را زیر سؤال ببرد و به چالش بکشد و آن‌ها را با تفکر مثبت‌تر و مفیدتر بازسازی کند.

جمع‌بندی

درمان شناختی رفتاری (CBT) برای کودکان به‌عنوان ابزاری دگرگون‌کننده شناخته شده است که انعطاف‌پذیری عاطفی را تقویت می‌کند و ذهن‌های جوان را برای مقابله با چالش‌های زندگی توانمند می‌سازد. رفتاردرمانی شناختی با پرورش خودآگاهی و ارائه استراتژی‌های مقابله عملی، پایه‌ای برای آینده‌ای روشن‌تر و ازنظر عاطفی سالم‌تر برای فرزندانمان بنا می‌نهد.

منابع

mentalhealthcenterkids.com