تخمین زده می‌شود که 4.6 میلیون کودک در سن مدرسه در ایالات متحده مبتلا به اختلال یادگیری هستند. این مسئله زندگی تحصیلی آن‌ها را به مراتب چالش‌برانگیزتر از دانش‌آموزان معمولی می‌کند. اضطراب و استرس ناشی از ناتوانی در هماهنگی با محتوای درسی و عملکرد ضعیف در امتحانات می‌تواند تأثیر منفی بر کودکان و خانواده‌های آن‌ها بگذارد. والدین این کودکان برای یافتن راهکار مناسب و کمک به فرزندانشان با چالش‌هایی مواجه می‌شوند.
ناتوانی‌های یادگیری، اختلالات عصبی هستند که از مشکلات عملکردی مغز ناشی می‌شوند. نوروفیدبک به عنوان یک روش غیر دارویی، از طریق بازآموزی مغز برای عملکرد بهتر، نواحی مشکل‌دار را هدف قرار می‌دهد. نقشه‌برداری اولیه از مغز بیمار نشان می‌دهد که کدام نواحی عملکرد ناقصی دارند و بر اساس آن، پروتکلی برای آموزش مجدد مغز تدوین می‌شود. تحقیقات نشان داده‌اند که نوروفیدبک می‌تواند ناتوانی‌های یادگیری مختلف را درمان کرده و با کاهش علائم، به بهبود عملکرد تحصیلی کمک کند.
نوروفیدبک درمانی چیست؟
درمان نوروفیدبک شامل اتصال حسگرهای الکتریکی به سر فرد می‌شود. این درمان بدون درد است و بسیار کمتر از آنچه به نظر می‌رسد ترسناک است.
در این فرآیند، نوارها یا الکترودهایی که روی سر قرار می‌گیرند، بسته به محل قرارگیری‌شان، فعالیت بخش‌های مختلف مغز را کنترل می‌کنند. بیمار می‌تواند با استفاده از بازخوردهای شنیداری یا بصری، مشاهده کند که مغزش چگونه به محرک‌های مختلفی که یک درمانگر یا پزشک به او داده، واکنش نشان می‌دهد.
واکنش‌ها روی یک نمودار ثبت می‌شوند تا فرد بتواند واکنش طبیعی مغز خود را مشاهده کند. پس از این درمان، بیمار می‌تواند با یک متخصص همکاری کرده تا علت این واکنش‌ها را درک کند. این فرآیند می‌تواند به بیمار کمک کند تا بر اساس واکنش‌های طبیعی مغزش که ممکن است حتی از وقوع آن آگاه نباشد، ریشه احساسات خود را شناسایی کند.
درمان اختلالات یادگیری با نوروفیدبک
افرادی که دارای ناتوانی‌های یادگیری هستند ممکن است الگوهای خاصی از امواج مغزی مانند دلتا (امواج مغزی غالب در خواب) و تتا (موج مغزی مرتبط با خیالبافی و آگاهی درونی) را نشان دهند. این عدم تعادل در امواج مغزی ممکن است توضیح دهد که چرا افراد با تنظیم تمرکز و توجه خود مشکل دارند. علاوه بر این، ممکن است مشکلاتی در تعادل کلی امواج مغزی، ارتباط بین نواحی مختلف مغز و سرعت انتقال اطلاعات وجود داشته باشد. برخی از نواحی مغز ممکن است در امواج مغزی سریع مانند بتا (15-22 هرتز) و های- بتا (22-38 هرتز) گرفتار شوند؛ زیرا مغز سعی دارد تا الگوهای امواج آهسته‌تر را جبران کند.
پزشک می‌تواند پس از شناسایی الگوهای امواج مغزی مرتبط با علائم بیمار، یک برنامه شخصی برای هدف قرار دادن و بهبود آن‌ها طراحی کند. پزشک در طول هر جلسه، امواج مغزی بیمار را رصد می‌کند و زمانی که تعادل بیشتری در الگوهای امواج مغزی مشاهده شود، با ویدئو و صدا به او پاداش می‌دهد. این پاداش‌های صوتی و تصویری به آموزش و راهنمایی مغز بیمار برای بهبود تعادل و کاهش علائم کمک می‌کنند.
چگونه نوروفیدبک به ناتوانی‌های یادگیری کمک می‌کند:
- تنظیم امواج مغزی. نوروفیدبک به افراد آموزش می‌دهد تا الگوهای امواج مغزی خود را تنظیم کنند، مانند افزایش امواج بتا برای بهبود تمرکز و کاهش امواج تتا که به رؤیاپردازی مربوط است. این کار به ناتوانی‌های یادگیری کمک می‌کند تا الگوهای غیر معمول امواج مغزی اصلاح شوند و بهبود تمرکز، توجه و پردازش شناختی حاصل گردد.
- تقویت عملکرد شناختی. نوروفیدبک با ترویج خودتنظیمی فعالیت امواج مغزی، عملکرد شناختی را بهبود می‌بخشد. این شامل بهبود حافظه، سرعت پردازش اطلاعات و توانمندی‌های اجرایی است که در یادگیری ضروری هستند.
- تقویت توجه و تمرکز. یکی از چالش‌های رایج در ناتوانی‌های یادگیری، مشکلات توجه و تمرکز است. نوروفیدبک به افراد کمک می‌کند تا توانایی مغز خود را در حفظ توجه و مقاومت در برابر حواس‌پرتی تقویت کنند.
- کاهش اضطراب و استرس. اختلالات یادگیری اغلب باعث استرس و اضطراب می‌شوند که می‌توانند بر عملکرد شناختی تأثیر منفی بگذارند. نوروفیدبک به کاهش این اضطراب‌ها در مغز کمک می‌کند که در نتیجه، فرآیند یادگیری تسهیل می‌شود.
- تقویت نوروپلاستیسیته. نوروفیدبک به تغییرات سازگارانه در مغز کمک می‌کند که باعث پردازش اطلاعات به‌صورت مؤثرتر و کارآمدتر می‌شود. این فرآیند نوروپلاستیسیته را تقویت می‌کند.
- درمان شخصی‌سازی‌شده. پروتکل‌های نوروفیدبک بر اساس الگوهای امواج مغزی خاص و چالش‌های یادگیری فردی طراحی می‌شوند. این رویکرد شخصی‌سازی‌شده به حل مسائل خاص هر فرد کمک می‌کند.
فرایند درمان اختلال یادگیری با کمک روش نوروفیدبک چگونه انجام می‌شود؟
فرآیند درمان با یک مصاحبه بالینی آغاز می‌شود که در آن پیشینه، تاریخچه پزشکی، رشد، علائم و شدت آن‌ها و رویدادهای مهم زندگی بررسی می‌شود. هدف این مرحله این است که پزشک وضعیت دقیق بیمار را شناسایی کند.
مرحله بعدی ثبت خط پایه الکتروانسفالوگرام کمی (QEEG) است. همان‌طور که یک گوشی پزشکی برای شنیدن ضربان قلب روی قفسه سینه قرار می‌گیرد، الکترودهایی روی پوست سر بیمار قرار می‌گیرند تا فعالیت امواج مغزی او ثبت شده و تحلیل شوند.
پس از جمع‌آوری اطلاعات از مصاحبه بالینی و ثبت پایه، قطعات مختلف کنار هم قرار می‌گیرند و یک برنامه نوروفیدبک سفارشی طراحی می‌شود که مطابق با نیازهای بیمار باشد.
سپس پزشک نتایج به‌دست آمده را برای بیمار شرح می‌دهد و به او کمک می‌کند تا آمارهای مختلف و الگوهای امواج مغزی را که در برنامه او درگیر هستند، درک کند. همچنین پزشک قبل از شروع آموزش نوروفیدبک، به تمام سؤالات بیمار پاسخ خواهد داد.
مزایای نوروفیدبک درمانی
یکی از مهم‌ترین مزایای روش نوروفیدبک این است که می‌تواند عملکردهای درونی مغز را نشان دهد. این روش می‌تواند واکنش‌هایی را که به طور ناخودآگاه رخ می‌دهند، آشکار کرده و به بیمار کمک کند تا رفتارهای غیرمفید را شناسایی کرده و برای اصلاح آن‌ها تلاش کند.
از دیگر مزایای نوروفیدبک، نمایش واکنش‌های مغز در لحظه است. این بازخورد فوری به بیمار امکان می‌دهد واکنش‌های خود را بهتر درک کرده و از دیدگاهی بی‌طرف آن‌ها را مشاهده کند. این ویژگی به ویژه برای افرادی که در مدیریت خشم مشکل دارند، مفید است؛ زیرا به آن‌ها کمک می‌کند تا نسبت به محرک‌های بیرونی آگاه‌تر و کنترل‌شده‌تر واکنش نشان دهند.
اثربخشی نوروفیدبک درمانی
اگرچه روش نوروفیدبک هنوز به عنوان راه‌حلی برای بسیاری از بیماری‌ها در حال بررسی است، اما در مطالعات کوچک نتایج امیدوارکننده‌ای نشان داده‌اند. با این حال، میزان اثربخشی این روش به تعداد جلسات و نوع شرایط بستگی دارد.
نوروفیدبک علاوه بر درمان اختلالاتی مانند اختلال نقص توجه و بیش فعالی، اضطراب و بی‌خوابی، منجر به افزایش فعالیت مغز در مطالعه‌ای با 20 فرد مسن شد. اعضای گروه قبل و بعد از هشت جلسه 30 دقیقه‌ای قرار گرفتن در معرض گاما یا بتا نوروفیدبک، تست‌های حافظه و هوش را انجام دادند. آن‌ها پس از هر درمان، افزایش قابل توجهی در فعالیت مغز مشاهده کردند. نتایج نشان می‌دهند مغز افراد مسن قادر به انجام فعالیت‌هایی است که در ابتدا قابل تصور نبودند. با این حال، محققان هیچ تفاوتی در عملکرد شناختی پس از درمان نوروفیدبک پیدا نکردند.
مطالعات همچنین نشان داده‌اند که نوروفیدبک می‌تواند تأثیر مثبتی بر کودکان مبتلا به بیش فعالی داشته باشد. در یکی از مطالعات، والدین و کودکان پس از گذراندن یک دوره تابستانی فشرده نوروفیدبک، تفاوت‌های چشمگیری را گزارش کردند.
جمع‌بندی
نوروفیدبک یک روش غیرتهاجمی و بدون درد است که از بازخورد امواج مغزی برای کمک به تنظیم و بهبود عملکرد مغز استفاده می‌کند. این روش می‌تواند به افراد دارای اختلالات یادگیری مانند بیش فعالی، دیسکلکولیا (اختلال ریاضی) و دیسگرافی (اختلال نوشتن) کمک کند تا تمرکز، حافظه و توانایی‌های شناختی خود را بهبود بخشند.
در نوروفیدبک، الکترودهایی روی پوست سر قرار می‌گیرند تا فعالیت امواج مغزی را اندازه‌گیری کنند. با بازخورد بصری یا شنیداری، فرد یاد می‌گیرد که چگونه الگوهای مغزی خود را تغییر دهد. این فرایند می‌تواند منجر به کاهش علائم اختلالات یادگیری و افزایش توانایی پردازش اطلاعات شود.
نوروفیدبک می‌تواند به عنوان یک روش مکمل یا جایگزین داروها استفاده شود و برای کودکان و بزرگسالان مؤثر است. جلسات درمانی ممکن است چندین هفته تا چند ماه طول بکشند و تغییرات تدریجی اما پایدار ایجاد کنند.
منابع
مطالب مشابه
علائم ADHD در دختران اغلب به‌عنوان ویژگی‌های شخصیتی تلقی می‌شوند. به همین دلیل است که اغلب نادیده گرفته یا توجیه می‌شوند. اگر بیش فعالی در دختران تشخیص داده نشود، می‌تواند به مشکلاتی مانند عدم تطبیق شرایط در کلاس درس، عزت نفس پایین و سرزنش خود منجر شود. حتی می‌تواند سلامت روان را تا بزرگسالی تحت تأثیر قرار دهد.
رفتار درمانی دیالکتیکی (DBT) به‌طور مؤثر به درمان اضطراب، افسردگی، و اختلال بی‌نظمی خلقی اخلال‌گرانه (DMDD) در کودکان کمک می‌کند. این روش با آموزش تکنیک‌هایی به کودکان برای تنظیم احساسات و رفتارهایشان کار می‌کند.
کاردرمانگران نقش حیاتی در راهنمایی کودکان قطع عضو در فرایند توانبخشی، به‌ویژه در استفاده از وسایل پروتزی ایفا می‌کنند. مشارکت آن‌ها از همان مرحله پیش از عمل جراحی آغاز می‌شود و بر مدیریت زخم و توصیه‌هایی برای تجهیزات تطبیقی تمرکز دارد که بیماران را برای جراحی آماده می‌کند.
اتیسم غیرکلامی زمانی است که کودک مبتلا به اوتیسم صحبت نمی‌کند، اما ممکن است انواع صداهای آوایی را تولید کند. اوتیسم غیرکلامی به این معنی نیست که کودک نمی‌تواند تعامل داشته باشد، یا کلمات و گفتار را درک کند. بلکه به این معناست که آن‌ها قادر به استفاده از زبان کلامی برای برقراری ارتباط نیستند.
لکنت زبان اختلالی گفتاری است که عضلات مورد استفاده برای صحبت کردن، به‌طور غیرقابل کنترلی منقبض شده یا حرکت می‌کنند و باعث مکث، صداهای ناخواسته و گیر کردن روی کلمات می‌شود.
کلاترینگ با ویژگی‌هایی مانند صحبت کردن بسیار سریع و استفاده از کلمات پُرکننده مانند «اِم» و «آه» همراه است. استفاده گاه‌به‌گاه از این کلمات در گفتار منسجم کاملاً عادی است، اما درصورت ابتلای کودک به این وضعیت، این ویژگی‌ها به عادتی همیشگی تبدیل شده و اغلب مانع از درک صحبت‌های او توسط دیگران می‌شوند.
زمانی که فردی اختلال لیسپ دارد، زبان خود را به گونه‌ای قرار می‌دهد که جریان هوای لازم برای تولید صداهای «س» و «ز» را مسدود یا تحریف می‌کند. این تحریف جریان هوا باعث می‌شود کودک به‌صورت نوک زبانی حرف بزند.
با گذشت زمان، کودکان مبتلا به سندرم رت مشکلات فزاینده‌ای در استفاده از عضلات کنترل‌کننده حرکت، هماهنگی و ارتباط پیدا می‌کنند. سندرم رت همچنین می‌تواند باعث تشنج و ناتوانی‌های ذهنی شود.
سندرم تورت، اختلالی است که بر سیستم عصبی تأثیر می‌گذارد و باعث ایجاد تیک می‌شود. تیک‌ها، حرکات یا صداهایی هستند که کودک بارها و بارها تکرار می‌کند و قادر به کنترل آن‌ها نیست. به‌عنوان مثال، کودکان مبتلا به سندرم توره ممکن است مدام گلوی خود را صاف کنند یا چشمک بزنند.
تشخیص اولیه کف پای صاف در کودکان اغلب توسط متخصصان اطفال انجام می‌شود. اگر فرزند شما هیچ درد یا علائم دیگری را تجربه نکند، معمولاً نیازی به آزمایش بیشتر نیست. کودکانی که علائم دارند باید توسط متخصصان ارتوپدی کودکان معاینه شوند.