بازی‌درمانی روشی درمانی است که معمولاً برای کودکان استفاده می‌شود. بازی کردن کودکان از اهمیت زیادی برخوردار است و آنها در طول بازی احساسات خود را بروز می‌دهند. این روش درمانی برای کودکان 3 تا 11 ساله که دارای مشکلات اجتماعی، عاطفی یا رفتاری هستند، طراحی شده است. در این مطلب به بررسی بازی‌درمانی کودکان می‌پردازیم. با ما همراه باشید.
بازی‌درمانی چیست؟
بازی‌درمانی نوعی درمان است که عمدتاً برای کودکان استفاده می‌شود؛ زیرا آنها معمولاً قادر به پردازش احساسات و بیان مشکلات خود نیستند.
درمانگران باتجربه و آموزش‌دیده از زمان بازی برای مشاهده و کسب اطلاعات درمورد مشکلات کودک استفاده می‌کنند. آنها سپس به کودک کمک می‌کنند احساسات خود را کشف کرده و با آسیب‌های حل‌نشده مقابله کند. کودکان در طول بازی یاد می‌گیرند رفتارهای نامناسب خود را تغییر دهند.
انواع بازی‌درمانی
درحالی‌که تئوری‌های مختلف بازی‌درمانی وجود دارند، اکثر سبک‌های درمانی را می‌توان به مداخلات مستقیم یا غیرمستقیم تقسیم کرد که در ادامه به توضیح آنها می‌پردازیم:
بازی‌درمانی مستقیم
مداخلات مستقیم معمولاً شامل فعالیت‌های رفتاری، شناختی و هدایت‌شده، مانند بازی‌های رومیزی یا حل پازل هستند.
چنین فعالیت‌هایی معمولاً مبتنی بر تکلیف، ساختارمند و هدف‌محور هستند و درمانگر مسئولیت تنظیم سرعت و شدت قرار گرفتن در معرض رویدادها و احساسات دردناک مانند غم و اندوه را بر عهده می‌گیرد.
درجه رهنمود متفاوت است و باید با توجه به نیازهای بیمار و محیط درمان او در نظر گرفته شود. درمانگر ممکن است شخصیت‌ها یا تغییرات جدیدی را به بازی معرفی کند تا به کودک کمک کند تا در طول بازی پیشرفت داشته باشد.
بازی‌درمانی غیرمستقیم
بر اساس برخی تحقیقات، مداخلات بازی‌درمانی غیرمستقیم اثرات درمانی مثبت قابل‌توجهی نسبت به مداخلات مستقیم ایجاد می‌کنند.
به هر حال، مواقعی وجود دارند که کودک به راهنمایی دقیق درمانگر نیاز ندارد و می‌تواند فعالیت‌های زیادی را ازطریق بازی انجام دهد.
بازی‌درمانی چگونه به کودک کمک می‌کند؟
کودکان برخلاف بزرگسالان که به‌طور طبیعی به وسیله کلمات به برقراری ارتباط می‌پردازند، خود را ازطریق دنیای بازی ابراز می‌کنند.
بازی‌درمانی به روش‌های مختلف باعث ارتباط طبیعی بین کودک و درمانگر می‌شود. کودک در طول بازی افکار، احساسات و عواطفی را که در دنیای واقعی بیان نکرده، بازی می‌کند.
همان‌طور که کودک احساسات خود را به‌طور مستقیم یا نمادین به نمایش می‌گذارد، درمانگر می‌تواند بینشی درمورد وضعیت عاطفی او به دست آورد. بازی محیطی امن برای کودک فراهم می‌کند تا احساس خود را در حین تعامل با جهان و کسانی که در آن هستند، بیان کند.
چه کسانی می‌توانند از بازی‌درمانی سود ببرند؟
بازی‌درمانی در درجه اول برای درمان کودکان استفاده می‌شود اما می‌تواند برای نوجوانان و بزرگسالان نیز مفید باشد.
بازی‌درمانی روشی عالی برای درمان کودکان است. این روش درمانی به‌ویژه برای کودکانی که فاقد مهارت‌های کلامی هستند بسیار مؤثر است. تحقیقات نشان می‌دهند بازی‌درمانی شناختی‌رفتاری باعث کاهش اضطراب اجتماعی در کودکان مبتلا به لکنت می‌شود. همچنین این روش درمانی برای حمایت از کودکانی که دچار ضربه روحی ناشی از طلاق شده‌اند نیز مفید است. بازی‌درمانی برای درمان بیماریهای زیر استفاده می‌شود:
- اوتیسم
- اختلال نقص توجه و بیش‌فعالی (ADHD)
- اختلال نافرمانی مقابله‌جویانه (ODD)
- افسردگی
- اختلالات اضطرابی
- اختلال استرس پس از سانحه
- آسیب‌های جسمی و روحی
- سوءاستفاده جنسی
- آزار جسمی یا عاطفی
در ادامه به توضیح کاربردهای بازی‌درمانی برای برخی از بیماریهای ذکرشده می‌پردازیم:
بازی‌درمانی کودکان مبتلا به اوتیسم
بازی‌درمانی رویکردی بسیار مؤثر برای کودکان و نوجوانان مبتلا به اوتیسم است. در ادامه تأثیرات بازی‌درمانی بر کودکان مبتلا به اوتیسم ذکر شده‌اند:
- افزایش مهارت‌های اجتماعی
- بهبود کنترل عاطفی
- کاهش احساسات منفی
- افزایش بیان کلامی
- بهبود فعالیت کلامی
- تقویت ارتباطات
- افزایش مهارت‌های مقابله‌ای و سازگاری
برخی از ویژگی‌های اوتیسم می‌توانند باعث ایجاد چالش‌هایی در بازی‌درمانی شوند.
کودکان مبتلا به اوتیسم به‌دلیل نقص در توجه، قادر به برقراری ارتباط نیستند و این مسئله بر درمان آنها تأثیر قابل‌توجهی می‌گذارد. به‌علاوه این کودکان معمولاً با اسباب‌بازی خاصی بازی می‌کنند و تمایلی به شرکت در بازی‌های دیگر ندارند. این رفتارها در طول بازی‌درمانی به چالش‌هایی برای درمانگر تبدیل می‌شوند.
بازی‌درمانی کودکان مبتلا به بیش‌فعالی
اختلال کمبود توجه و بیش‌فعالی یکی از شایع‌ترین اختلالات عصبی‌رفتاری در کودکان است.
بازی‌درمانی کودکان مبتلا به بیش‌فعالی معمولاً شامل تکنیک‌های متعددی است و درمانگر در طول بازی به آموزش مهارت‌های مختلف می‌پردازد. او مهارت‌ها را ازطریق روش‌های عملی به کودکان می‌آموزد.
تحقیقات نشان می‌دهند بازی‌درمانی شناختی در کاهش اضطراب و پرخاشگری در کودک مبتلا به بیش‌فعالی که دچار آزار فیزیکی شده است، بسیار تأثیرگذار می‌باشد.
بازی‌درمانی کودکان مبتلا به اختلال نافرمانی مقابله‌جویانه
اختلال نافرمانی مقابله‌جویانه، وضعیتی است که در آن کودک به‌طور مداوم نسبت به همسالان و افراد قابل‌اعتماد خصومت و عدم همکاری نشان می‌دهد. تحقیقات نشان می‌دهند بازی‌درمانی فردی و گروهی باعث بهبود علائم این اختلال به‌صورت طولانی‌مدت می‌شوند.
تکنیک‌های بازی‌درمانی
تکنیک‌های مختلفی را می‌توان در طول بازی‌درمانی به کار برد. تکنیک مورداستفاده در طول جلسه درمانی تا حد زیادی به نیازهای کودک شما و علایق او بستگی دارد.
یک جلسه بازی‌درمانی معمولی معمولاً بین 30 تا 45 دقیقه طول می‌کشد. در طول جلسه، درمانگر محیطی راحت و امن را برای بازی کودک ایجاد می‌کند. سپس تعاملات کودک با اسباب‌بازی‌های ارائه‌شده را مشاهده می‌کند.
برخی از رایج‌ترین تکنیک‌های مورداستفاده در طول بازی‌درمانی توسط بازی‌درمانگران در سراسر جهان عبارت‌اند از:
- استفاده از بلوک‌های ساختمانی
- استفاده از هنر
- شن‌بازی
- بازی‌های تخته‌ای
- بازی‌های عروسکی
- خاله‌بازی
- بازی‌های کارتی
- بازی‌های استراتژیک مانند شطرنج
- قایم‌باشک
- بازی با لگو
اهداف بازی‌درمانی
اهداف خاص این روش درمانی به نیازهای فردی فرزند شما بستگی دارند. متخصص قبل از شروع درمان با شما صحبت می‌کند تا از دیدگاه شما درخصوص نتایجی که می‌خواهید کسب کنید، آگاه شود. برخی از اهداف بازی‌درمانی شامل موارد زیر هستند:
- ایجاد مسئولیت در قبال رفتارها
- توسعه استراتژی‌های مقابله‌ای برای رسیدگی به نگرانی‌ها
- ایجاد راه‌حل‌های منحصربه‌فرد و خلاقانه برای مشکلات خود
- آموزش احترام به خود و دیگران
- آموزش روش بیان درست احساسات
- ایجاد همدلی و احترام نسبت به احساس دیگران
- یادگیری استراتژی‌های اجتماعی و رابطه‌ای برای تعامل با دوستان و خانواده
- آموزش روش‌های کاهش اضطراب
مزایای بازی‌درمانی
بازی‌درمانی به‌عنوان مداخله‌ای مؤثر برای مشکلات کودکان شناخته می‌شود. این روش درمانی به‌طور منحصربه‌فرد به نیازهای رشدی کودکان پاسخ می‌دهد.
تحقیقات نشان می‌دهند تکنیک‌های بازی‌درمانی مزایای گسترده‌ای برای درمان نیازهای رشدی منحصربه‌فرد و متنوع کودکان فراهم می‌کنند. مزایای این روش درمانی شامل موارد زیر هستند:
- فرصت‌های درمانی را برای کودکانی (معمولاً زیر 11 سال) که فاقد ظرفیت کامل برای تفکر انتزاعی هستند، ارائه می‌کند.
- درصورت کمبود مهارت‌های کلامی، وسیله ارتباطی عینی و قابل‌دسترس را فراهم می‌کند.
- مواد و فرصت‌هایی را برای نمایش احساسات، تجربیات و افکار به‌صورت نمادین یا مستقیم ارائه می‌دهد که نمی‌توانند ازطریق کلمات بیان شوند.
- از کودکان در پر کردن شکاف بین تجربیات و درک حمایت می‌کند.
- فرصت‌هایی برای بینش، حل مسئله و تسلط بر مهارت فراهم می‌کند.
- ازطریق جنبه‌های اجتماعی، رفتاری و شناختی احساسات را درک می‌کند.
- کودکان را تشویق می‌کند تا راه‌حل‌های جدید و خلاقانه‌ای برای مشکلات ایجاد کنند.
- به کودکان کمک می‌کند تا نسبت به دیگران و تفکرات آنها احترام قائل شوند.
- مهارت‌های اجتماعی و ارتباطی جدیدی را به کودکان می‌آموزد.
خدمات گروه توانبخشی راه کمال برای بازی‌درمانی
کودکان در طول بازی به بیان احساسات و عواطف خود می‌پردازند. بنابراین بازی‌درمانی روشی عالی برای درمان مشکلات عاطفی و اجتماعی آنها است. یکی از خدمات گروه توانبخشی راه کمال برگزاری جلسات بازی‌درمانی است. متخصصان و کارشناسان این مرکز در طول جلسات از روش‌های مختلف برای برقراری ارتباط با کودکان استفاده می‌کنند. آنها از بازی‌های متنوع برای جذب و تشویق کودک کمک می‌گیرند و به رفع مشکلات رفتاری او می‌پردازند. بنابراین اگر فکر می‌کنید بازی‌درمانی برای فرزند شما مفید است، به ما مراجعه کنید و از خدمات کادر درمانی ما بهره‌مند شوید.
منابع
مطالب مشابه
پزشک برای تشخیص اختلال کمبود توجه و بیش‌فعالی در نوجوانان، به بررسی علائم انواع اختلالات بیش‌فعالی می‌پردازد. پزشک باید ببیند علائم چقدر بر خلق‌وخو، رفتار، عادات سبک زندگی و بازدهی بیمار تأثیر می‌گذارند.
امروزه سه نوع مختلف از بیش‌فعالی وجود دارند که هر کدام با توجه به نحوه بروز علائم رفتاری متمایز می‌شوند. پسرها علائم این اختلال را به‌صورت بیرونی نشان می‌دهند. اما علائم این اختلال در دخترها به‌صورت آشکار بروز نمی‌کند.
اختلال نقص توجه و بیش‌فعالی در کودک 3ساله می‌تواند به‌طرق مختلف ظاهر شود، اما توجه به این نکته مهم است که کودکان در این سن اغلب انرژی بالایی دارند و ممکن است سطحی از بی‌قراری و تکانشگری را نشان دهند که ازنظر مراحل رشد، طبیعی به نظر برسد.
نوزادان نارس با مغزهای رشدنکرده به دنیا می‌آیند و این مسئله آنها را در برابر آسیب‌هایی که می‌توانند باعث فلج مغزی شوند آسیب‌پذیرتر می‌کند. با مداخله زود هنگام علائم و عوارض فلج مغزی را می‌توان برای بهینه‌سازی کیفیت زندگی کودک به حداقل رساند.
فلج مغزی خفیف به اختلالات حرکتی ناشی از آسیب خفیف به مغز در حال رشد اشاره دارد. ازآنجایی‌که آسیب آنقدر شدید نیست، اختلالات حرکتی ممکن است در سال‌های اولیه کودکی ناشناخته بمانند. بااین‌حال، با رشد کودکان مبتلا به فلج مغزی خفیف، اختلالات حرکتی ممکن است آشکارتر شوند. خوشبختانه هیچ وقت برای بهبودی دیر نیست.
طول عمر کودکان فلج مغزی به عوامل متعددی بستگی دارد با این حال با مراقبت و درمان‌های مناسب بسیاری از کودکان مبتلا به فلج مغزی می‌توانند زندگی طولانی و پرباری داشته باشند.پس برای آشنایی بیشتر با این موضوع با ما همراه باشید.
علائم فلج مغزی در نوزادان بر هماهنگی و توانایی آنها برای حرکت مستقل تأثیر می‌گذارد و همیشه بلافاصله قابل تشخیص نیست. این امر به‌ویژه زمانی صادق است که علائم فلج مغزی خفیف باشند.
اختلال پردازش حسی (SPD) کودکان بیش فعال درصورت درک بیش‌ازحد حواس مختلف ازجمله لامسه یا شنوایی ایجاد شده که منجر به دشوار شدن عملکرد برای بیمار، احساس اضطراب یا حتی وحشت می‌شود.
کودکان مبتلا به بیش‌فعالی بیشتر درمعرض خطر مشکلاتی هستند که بر عملکرد آنها در تحصیل و مدرسه تأثیر منفی می‌گذارند.آنها در ریاضی و مهارت خواندن توانایی کمتری دارند و اختلال می تواند بر میانگین نمرات دانش‌آموزان تأثیر بگذارد.
رفتارهای پرخاشگرانه در کودکان بیش‌فعال مکرر و شدید هستند. درک و مدیریت این خشم و پرخاشگری کلید کمک به کودکان مبتلا به بیش‌فعالی است. ترکیبی از دارودرمانی، رفتاردرمانی و سایر درمان‌ها به کودکان بیش‌فعال کمک می‌کنند.
پر حرفی و صحبت کردن بیش‌ازحد یکی از علائم رایج برای کودکان مبتلا به اختلال نقص توجه و بیش‌فعالی است که اغلب در مهار و کنترل پاسخ‌های خود مشکل دارند.
بسیاری از فعالیت‌ها و ورزش‌ها به تخلیه انرژی کودکان بیش‌فعال کمک می‌کنند و باعث بهبود علائم آنها می‌شوند. از بین آنها می توان به شنا، ورزش های رزمی، مدیتیشن، تنیس و .... اشاره کرد. این ورزش ها جنب و جوش زیادی دارند و باعث تحرک مداوم و سوزاندن انرژی کودکان بیش فعال می شوند.
موسیقی‌درمانی می‌تواند درمانی بسیار مؤثر برای درمان علائم اصلی بیش‌فعالی و سایر اختلالاتی مانند اضطراب و مشکلات خواب باشد که اغلب با هم اتفاق میفتند. موسیقی‌درمانی از ریتم و موسیقی برای بهبود مهارت‌های اجتماعی، تنظیم احساسات و اختلالات اجرایی استفاده می‌کند و اغلب در ترکیب با سایر درمان‌ها مانند دارودرمانی یا رفتاردرمانی استفاده می‌شود.