بازی کردن کودکان از اهمیت زیادی برخوردار است و آنها در طول بازی احساسات خود را بروز می‌دهند. این روش درمانی برای کودکان 3 تا 11 ساله که دارای مشکلات اجتماعی، عاطفی یا رفتاری هستند، طراحی شده است. در این مطلب به بررسی بازی درمانی کودکان می‌پردازیم. با ما همراه باشید.
بازی درمانی چیست؟
بازی درمانی نوعی درمان است که عمدتاً برای کودکان استفاده می‌شود؛ زیرا آنها معمولاً قادر به پردازش احساسات و بیان مشکلات خود نیستند.
درمانگران باتجربه و آموزش‌دیده از زمان بازی برای مشاهده و کسب اطلاعات درمورد مشکلات کودک استفاده می‌کنند. آنها سپس به کودک کمک می‌کنند احساسات خود را کشف کرده و با آسیب‌های حل‌نشده مقابله کند. کودکان در طول بازی یاد می‌گیرند رفتارهای نامناسب خود را تغییر دهند.
انواع بازی درمانی
درحالی‌که تئوری‌های مختلف بازی درمانی وجود دارند، اکثر سبک‌های درمانی را می‌توان به مداخلات مستقیم یا غیرمستقیم تقسیم کرد که در ادامه به توضیح آنها می‌پردازیم:
بازی درمانی مستقیم
مداخلات مستقیم معمولاً شامل فعالیت‌های رفتاری، شناختی و هدایت‌شده، مانند بازی‌های رومیزی یا حل پازل هستند.
چنین فعالیت‌هایی معمولاً مبتنی بر تکلیف، ساختارمند و هدف‌محور هستند و درمانگر مسئولیت تنظیم سرعت و شدت قرار گرفتن در معرض رویدادها و احساسات دردناک مانند غم و اندوه را بر عهده می‌گیرد.
درجه رهنمود متفاوت است و باید با توجه به نیازهای بیمار و محیط درمان او در نظر گرفته شود. درمانگر ممکن است شخصیت‌ها یا تغییرات جدیدی را به بازی معرفی کند تا به کودک کمک کند تا در طول بازی پیشرفت داشته باشد.
بازی درمانی غیرمستقیم
بر اساس برخی تحقیقات، مداخلات بازی درمانی غیرمستقیم اثرات درمانی مثبت قابل‌توجهی نسبت به مداخلات مستقیم ایجاد می‌کنند.
به هر حال، مواقعی وجود دارند که کودک به راهنمایی دقیق درمانگر نیاز ندارد و می‌تواند فعالیت‌های زیادی را ازطریق بازی انجام دهد.
بازی درمانی چگونه به کودک کمک می‌کند؟
کودکان برخلاف بزرگسالان که به‌طور طبیعی به وسیله کلمات به برقراری ارتباط می‌پردازند، خود را ازطریق دنیای بازی ابراز می‌کنند.
بازی درمانی به روش‌های مختلف باعث ارتباط طبیعی بین کودک و درمانگر می‌شود. کودک در طول بازی افکار، احساسات و عواطفی را که در دنیای واقعی بیان نکرده، بازی می‌کند.
همان‌طور که کودک احساسات خود را به‌طور مستقیم یا نمادین به نمایش می‌گذارد، درمانگر می‌تواند بینشی درمورد وضعیت عاطفی او به دست آورد. بازی محیطی امن برای کودک فراهم می‌کند تا احساس خود را در حین تعامل با جهان و کسانی که در آن هستند، بیان کند.
چه کسانی می‌توانند از بازی درمانی سود ببرند؟
بازی درمانی در درجه اول برای درمان کودکان استفاده می‌شود اما می‌تواند برای نوجوانان و بزرگسالان نیز مفید باشد.
بازی درمانی روشی عالی برای درمان کودکان است. این روش درمانی به‌ویژه برای کودکانی که فاقد مهارت‌های کلامی هستند بسیار مؤثر است. تحقیقات نشان می‌دهند بازی درمانی شناختی‌رفتاری باعث کاهش اضطراب اجتماعی در کودکان مبتلا به لکنت می‌شود. همچنین این روش درمانی برای حمایت از کودکانی که دچار ضربه روحی ناشی از طلاق شده‌اند نیز مفید است. بازی درمانی برای درمان بیماریهای زیر استفاده می‌شود:
- اوتیسم
- اختلال نقص توجه و بیش‌فعالی (ADHD)
- اختلال نافرمانی مقابله‌جویانه (ODD)
- افسردگی
- اختلالات اضطرابی
- اختلال استرس پس از سانحه
- آسیب‌های جسمی و روحی
- سوءاستفاده جنسی
- آزار جسمی یا عاطفی
در ادامه به توضیح کاربردهای بازی درمانی برای برخی از بیماریهای ذکرشده می‌پردازیم:
بازی درمانی کودکان مبتلا به اوتیسم
بازی درمانی رویکردی بسیار مؤثر برای کودکان و نوجوانان مبتلا به اوتیسم است. در ادامه تأثیرات بازی درمانی بر کودکان مبتلا به اوتیسم ذکر شده‌اند:
- افزایش مهارت‌های اجتماعی
- بهبود کنترل عاطفی
- کاهش احساسات منفی
- افزایش بیان کلامی
- بهبود فعالیت کلامی
- تقویت ارتباطات
- افزایش مهارت‌های مقابله‌ای و سازگاری
برخی از ویژگی‌های اوتیسم می‌توانند باعث ایجاد چالش‌هایی در بازی درمانی شوند
کودکان مبتلا به اوتیسم به‌دلیل نقص در توجه، قادر به برقراری ارتباط نیستند و این مسئله بر درمان آنها تأثیر قابل‌توجهی می‌گذارد. به‌علاوه این کودکان معمولاً با اسباب‌بازی خاصی بازی می‌کنند و تمایلی به شرکت در بازی‌های دیگر ندارند. این رفتارها در طول بازی درمانی به چالش‌هایی برای درمانگر تبدیل می‌شوند. برای اطلاعات بیشتر مطلب بازی درمانی برای کودکان اوتیسم را بخوانید.
بازی درمانی کودکان مبتلا به بیش‌فعالی
اختلال کمبود توجه و بیش‌فعالی یکی از شایع‌ترین اختلالات عصبی‌رفتاری در کودکان است.
بازی درمانی کودکان مبتلا به بیش‌فعالی معمولاً شامل تکنیک‌های متعددی است و درمانگر در طول بازی به آموزش مهارت‌های مختلف می‌پردازد. او مهارت‌ها را ازطریق روش‌های عملی به کودکان می‌آموزد.
تحقیقات نشان می‌دهند بازی درمانی شناختی در کاهش اضطراب و پرخاشگری در کودک مبتلا به بیش‌فعالی که دچار آزار فیزیکی شده است، بسیار تأثیرگذار می‌باشد.
بازی درمانی کودکان مبتلا به اختلال نافرمانی مقابله‌جویانه
اختلال نافرمانی مقابله‌جویانه، وضعیتی است که در آن کودک به‌طور مداوم نسبت به همسالان و افراد قابل‌اعتماد خصومت و عدم همکاری نشان می‌دهد. تحقیقات نشان می‌دهند بازی درمانی فردی و گروهی باعث بهبود علائم این اختلال به‌صورت طولانی‌مدت می‌شوند.
مطالعه کنید: گروه درمانی کودکان
تکنیک‌های بازی درمانی
تکنیک‌های مختلفی را می‌توان در طول بازی درمانی به کار برد. تکنیک مورداستفاده در طول جلسه درمانی تا حد زیادی به نیازهای کودک شما و علایق او بستگی دارد.
یک جلسه بازی درمانی معمولی معمولاً بین 30 تا 45 دقیقه طول می‌کشد. در طول جلسه، درمانگر محیطی راحت و امن را برای بازی کودک ایجاد می‌کند. سپس تعاملات کودک با اسباب‌بازی‌های ارائه‌شده را مشاهده می‌کند.
برخی از رایج‌ترین تکنیک‌های مورداستفاده در طول بازی درمانی توسط بازی‌درمانگران در سراسر جهان عبارت‌اند از:
- استفاده از بلوک‌های ساختمانی
- استفاده از هنر
- شن‌بازی
- بازی‌های تخته‌ای
- بازی‌های عروسکی
- خاله‌بازی
- بازی‌های کارتی
- بازی‌های استراتژیک مانند شطرنج
- قایم‌باشک
- بازی با لگو
اهداف بازی درمانی
اهداف خاص این روش درمانی به نیازهای فردی فرزند شما بستگی دارند. متخصص قبل از شروع درمان با شما صحبت می‌کند تا از دیدگاه شما درخصوص نتایجی که می‌خواهید کسب کنید، آگاه شود. برخی از اهداف بازی درمانی شامل موارد زیر هستند:
- ایجاد مسئولیت در قبال رفتارها
- توسعه استراتژی‌های مقابله‌ای برای رسیدگی به نگرانی‌ها
- ایجاد راه‌حل‌های منحصربه‌فرد و خلاقانه برای مشکلات خود
- آموزش احترام به خود و دیگران
- آموزش روش بیان درست احساسات
- ایجاد همدلی و احترام نسبت به احساس دیگران
- یادگیری استراتژی‌های اجتماعی و رابطه‌ای برای تعامل با دوستان و خانواده
- آموزش روش‌های کاهش اضطراب
مزایای بازی درمانی
بازی درمانی به‌عنوان مداخله‌ای مؤثر برای مشکلات کودکان شناخته می‌شود. این روش درمانی به‌طور منحصربه‌فرد به نیازهای رشدی کودکان پاسخ می‌دهد.
تحقیقات نشان می‌دهند تکنیک‌های بازی درمانی مزایای گسترده‌ای برای درمان نیازهای رشدی منحصربه‌فرد و متنوع کودکان فراهم می‌کنند. مزایای این روش درمانی شامل موارد زیر هستند:
- فرصت‌های درمانی را برای کودکانی (معمولاً زیر 11 سال) که فاقد ظرفیت کامل برای تفکر انتزاعی هستند، ارائه می‌کند.
- درصورت کمبود مهارت‌های کلامی، وسیله ارتباطی عینی و قابل‌دسترس را فراهم می‌کند.
- مواد و فرصت‌هایی را برای نمایش احساسات، تجربیات و افکار به‌صورت نمادین یا مستقیم ارائه می‌دهد که نمی‌توانند ازطریق کلمات بیان شوند.
- از کودکان در پر کردن شکاف بین تجربیات و درک حمایت می‌کند.
- فرصت‌هایی برای بینش، حل مسئله و تسلط بر مهارت فراهم می‌کند.
- ازطریق جنبه‌های اجتماعی، رفتاری و شناختی احساسات را درک می‌کند.
- کودکان را تشویق می‌کند تا راه‌حل‌های جدید و خلاقانه‌ای برای مشکلات ایجاد کنند.
- به کودکان کمک می‌کند تا نسبت به دیگران و تفکرات آنها احترام قائل شوند.
- مهارت‌های اجتماعی و ارتباطی جدیدی را به کودکان می‌آموزد.
خدمات گروه توانبخشی راه کمال برای بازی درمانی
بازی درمانی یکی از روش‌های اثربخش برای بهبود سلامت روانی کودکان است که به آنها این امکان را می‌دهد تا با استفاده از بازی، احساسات، ترس‌ها و مشکلات خود را بهتر درک و ابراز کنند. این فرآیند نه تنها به رشد اجتماعی و شناختی کودک کمک می‌کند بلکه باعث تقویت اعتماد به نفس و کاهش اضطراب‌ها می‌شود. اگر شما هم نگران سلامت روانی کودکتان هستید و به دنبال راهکاری موثر برای او می‌گردید، گروه توانبخشی راه کمال با ارائه خدمات بازی درمانی تخصصی، در کنار شماست. برای دریافت مشاوره و شروع درمان، همین حالا با ما تماس بگیرید و گامی مؤثر در مسیر بهبود وضعیت روانی کودکتان بردارید.
منابع
مطالب مشابه
هیچ آزمایش مشخصی برای تشخیص بیش فعالی وجود ندارد. پزشک علاوه بر شناسایی علائم از تست هایی همچون مقیاس ارزیابی واندربیلت، سیستم ارزیابی رفتار کودکان، چک لیست رفتار کودک و مقیاس کارنرز استفاده می کند.
امروزه سه نوع مختلف از بیش فعالی وجود دارند که هر کدام با توجه به نحوه بروز علائم رفتاری متمایز می‌شوند. پسرها علائم این اختلال را به‌صورت بیرونی نشان می‌دهند. اما علائم این اختلال در دخترها به‌صورت آشکار بروز نمی‌کند.
یک کودک 3 ساله مبتلا به بیش فعالی ممکن است علائم دیگری را نشان دهد که به توجه بیشتر نیاز دارد. تشخیص بیش فعالی در کودکان به خصوص در سنین پایین به ویژه در انتخاب درمان دارویی نیازمند دقت زیادی است،. بهترین راه برای تشخیص بیش فعالی در این سن، مراجعه به یک متخصص سلامت روان یا متخصص اطفال است که تجربه کافی در این زمینه دارد.
کاردرمانی طیفی از مداخلات را برای کمک به کودکان مبتلا به روماتیسم مفصلی پیشنهاد می‌دهد. این مداخلات شامل ارائه بازی‌های طراحی‌شده ویژه برای حداکثر کردن دامنه حرکت یا ارائه مشاوره درمورد وضعیت قرارگیری، حداکثر کردن مهارت‌ها و گاهی‌اوقات ارائه آتل هستند.
تأخیر در رشد، زمانی است که کودک شما در دستیابی به یک یا چند نقطه عطف رشدی در مقایسه با همسالان خود کندتر عمل می‌کند. نقاط عطف رشدی شامل مهارت‌هایی مانند موارد زیر هستند: لبخند زدن برای بار اول، غلت زدن، بلند شدن و ایستادن، بای‌بای کردن، برداشتن اولین قدم و گفتن اولین کلمه مانند «بابا»
هر کودک پس از سکته مغزی مسیر بهبودی منحصربه‌فردی را طی می‌کند. با وجود اینکه سریع‌ترین پیشرفت‌ها معمولاً در ماه‌های اولیه پس از سکته مغزی رخ می‌دهند، اما فرایند توانبخشی می‌تواند برای سال‌ها ادامه یابد و نیازمند تعهد، صبر و کار تیمی متخصصان است.
افراد مبتلا به اوتیسم ممکن است صورتی با ویژگی‌های خاص داشته باشند که آنها را از افراد عادی متمایز می‌کند. برخی از این ویژگی‌ها عبارت‌اند از پیشانی بزرگ، چشم‌های برجسته یا گشاد، لب بالایی نازک، بینی پهن و فیلتروم کوتاه (شیار بین بینی و لب بالایی)
شناخت علائم اولیه اوتیسم در نوزادان ۶ ماهه نقشی کلیدی در تضمین رشد سالم آنها دارد. والدین با توجه به نشانه‌هایی مانند کاهش تماس چشمی، نبود پاسخ‌های اجتماعی، و تأخیر در مهارت‌های ارتباطی می‌توانند اقدامات زودهنگام را برای تشخیص و مداخلات مؤثر انجام دهند.
کودکان مبتلا به اوتیسم معمولاً در ارتباطات اجتماعی و تعامل با دیگران با چالش‌هایی مواجه هستند. در 18ماهگی، والدین باید توجه دقیقی به نحوه تعامل فرزندشان با اطرافیان داشته باشند. نشانه‌های رایجی که ممکن است در این سن ظاهر شوند عبارت‌اند از: فقدان تماس چشمی مؤثر، پاسخ محدود به نام، عدم علاقه به بازی‌های تعاملی و مشکلات در تقلید حرکات یا رفتارها
گزارش‌های موجود از سوی اسپکتروم نشان می‌دهند که سن 6سالگی برای کودکان مبتلا به اوتیسم نقطه عطف مهمی است؛ چرا که طبق مطالعه‌ای طولانی‌مدت، شدت ویژگی‌های اوتیسم در بسیاری از کودکان از سنین 3 تا 6 سالگی کاهش می‌یابند، ولی این پیشرفت معمولاً برای سه‌چهارم کودکان متوقف می‌شود.
تشخیص زودهنگام اوتیسم در کودکان 2 ساله نقشی حیاتی در بهبود نتایج بلندمدت دارد. تحقیقات نشان داده‌اند که شناسایی و مداخله به‌موقع، به‌ویژه در دوران حساس رشد مغز، می‌تواند به توسعه مهارت‌های ارتباطی، اجتماعی و رفتاری کودک کمک چشمگیری کند.
گفتاردرمانی و کاردرمانی پایه‌های اصلی مدیریت اوتیسم محسوب می‌شوند. بااین‌حال، بسیاری از خانواده‌ها برای تکمیل این روش‌ها به سراغ درمان‌های طبیعی و سنتی مانند شاهدانه، داروهای گیاهی و ... می روند.
یکی از مواردی که افراد مبتلا به اوتیسم برای جبران ناراحتی در هنگام برقراری ارتباط چشمی انجام می‌دهند، نگاه کردن به چیزی غیر از چهره دیگران در حین تعامل اجتماعی است. برای مثال دانش‌آموز مبتلا به اوتیسم در مدرسه می‌تواند هنگام نگاه کردن و ور رفتن با شیئی خاص، مانند اسباب‌بازی یا مداد بهتر روی درس تمرکز کند.