شکاف کام و شکاف لب - علائم، علت و درمان

شکاف لب و شکاف کام از شایع‌ترین ناهنجاری‌های مادرزادی (در بدو تولد) صورت در کودکان هستند. این مشکلات زمانی رخ می‌دهند که بافت‌ها و استخوان‌های صورت و دهان به درستی با هم ترکیب نمی‌شوند و در نتیجه فضایی در لب بالایی یا کام ایجاد می‌شود.

علل شکاف لب و شکاف کام

دلایل دقیق شکاف لب و شکاف کام به‌طور کامل شناخته نشده‌اند. برخی شواهد نشان می‌دهند که این بیماری‌ها ممکن است ژنتیکی باشند. تحقیقات بیشتر نشان می‌دهند که ترکیبی از عوامل ژنتیکی و محیطی مؤثر بر مادر در دوران بارداری ازجمله سیگار کشیدن، دیابت، چاقی، قرار گرفتن در معرض سموم یا استفاده از برخی داروها می‌توانند با شکاف کام و لب مرتبط باشند.

بااین‌حال، برخی از موارد شکاف کام و لب ممکن است به عوامل ژنتیکی یا محیطی مرتبط نباشند. علت آن موارد هنوز ناشناخته است و اغلب نمی‌توان از بروز این اختلالات جلوگیری کرد.

عوارض شکاف لب و شکاف کام

فراتر از ناهنجاری زیبایی، سایر عوارض احتمالی که ممکن است با شکاف لب و شکاف کام همراه باشند عبارت‌اند از:

• مشکلات تغذیه. مشکلات تغذیه بیشتر با ناهنجاری‌های شکاف کام رخ می‌دهند. نوزاد شیرخوار ممکن است نتواند به درستی بمکد؛ زیرا سقف دهان به‌طور کامل شکل نگرفته است.
• عفونت گوش و کم شنوایی. عفونت گوش اغلب به‌دلیل اختلال در عملکرد لوله‌ای است که گوش میانی و گلو را به هم متصل می‌کند. عفونت‌های مکرر می‌توانند منجر به کاهش شنوایی شوند. به‌علاوه کودکان مبتلا به شکاف کام بیشتر مستعد تجمع مایع در گوش میانی خود هستند. درصورت عدم درمان، این امر باعث کاهش شنوایی کودک می‌شود.
• تأخیر در گفتار و زبان. به‌دلیل باز شدن سقف دهان و لب، عملکرد ماهیچه‌ها ممکن است کاهش یابد که می‌تواند منجر به تأخیر در گفتار یا گفتار غیرطبیعی شود. از پزشک خود بپرسید که آیا مشاوره با یک گفتاردرمانگر برای کودک شما مناسب است یا خیر.
• مشکلات دندانی. کودکان مبتلا به شکاف مستعد مشکلات دندانی مانند پوسیدگی و دندان‌های از دست رفته، بدشکلی یا جابجایی دندان‌ها هستند. در نتیجه ناهنجاری‌ها، دندان‌ها ممکن است به‌طور طبیعی رشد نکنند و ممکن است نیاز به ارتودنسی داشته باشند. آن‌ها ممکن است بیشتر مستعد نقص برآمدگی آلوئولی، لثه استخوان بالایی که دندان‌ها را در بر می‌گیرد، باشند. نقص در آلوئول می‌تواند:
• دندان‌های دائمی را جابجا کند یا بچرخاند.
• از ظاهر شدن دندان‌های دائمی جلوگیری کند.
• از ایجاد برجستگی آلوئولی جلوگیری کند.
• باعث از دست دادن زودرس دندان‌های نیش و ثنایای در حال رویش شود.
• مشکلات عاطفی یا اجتماعی. کودکان مبتلا به شکاف ممکن است حتی در سنین پایین از ظاهر خود آگاه باشند یا از ظاهر خود خجالت بکشند. این مسئله می‌تواند باعث مشکلات عاطفی، اجتماعی یا رفتاری در مدرسه و کاهش اعتمادبه‌نفس این کودکان شود.

تشخیص

شکاف دهان به خصوص شکاف لب در دوران بارداری با سونوگرافی معمول قابل تشخیص است. پس از تولد نوزاد نیز می‌توان آن‌ها را تشخیص داد. انواع خاصی از شکاف کام (به‌عنوان مثال، شکاف کام زیر مخاطی و زبان کوچک دوشاخه) ممکن است تا اواخر زندگی تشخیص داده نشوند.

درمان شکاف لب و شکاف کام

درمان شکاف کام و لب در کودکان می‌تواند بسته به موارد زیر متفاوت باشد:

• شدت شکاف
• سن و نیازهای کودک
• وجود سندرم های همراه یا سایر نقایص مادرزادی

عمل جراحی شکاف لب و شکاف کام در بیمارستان تحت بیهوشی عمومی انجام می‌شود و معمولاً حداقل به یک شب بستری ماندن در بیمارستان نیاز دارد.

جراحی شکاف لب

جراح می‌تواند ناهنجاری شکاف لب را در چند ماه اول زندگی کودک ترمیم کند. برای ترمیم شکاف لب، جراح پلاستیک از تکنیک خاصی استفاده می‌کند تا دو طرف لب را به هم بخیه بزند و جای زخمی را به جای بگذارد که در لب ترکیب می‌شود. هدف از این روش،‌ رفع جدا شدن لب است. گاهی‌اوقات برای ترمیم کامل به عمل دوم نیاز است.

موارد مورد انتظار بعد از جراحی شکاف لب عبارت‌اند از:

ناراحتی یا درد

• کودکان ممکن است پس از جراحی تحریک‌پذیر باشند، اما برای کمک به این امر، داروهای مسکن برای آن‌ها تجویز می‌شود. پس از دو تا سه روز، کودک احساس راحتی بیشتری می‌کند و فقط باید به داروهای ضددرد غیر‌آسپرین نیاز داشته باشد که می‌تواند پس از چند روز مصرف آن‌ها را نیز قطع کرد.
• ممکن است برای جلوگیری از ورود دست‌های کودک به دهان و آسیب رساندن به ناحیه جراحی، از بازوهای بالشتکی استفاده شود. معمولاً برای کودکان از ‌بخیه‌های حل‌شونده یا بخیه‌هایی که پنج تا هفت روز پس از جراحی کشیده می‌شوند،‌ استفاده شود. وجود تورم، کبودی و خون در اطراف برش‌ها طبیعی است.

خوردن و آشامیدن

• در طول جراحی و پس از آن، کودک یک کاتتر داخل وریدی (IV) خواهد داشت تا مایعات را برای او فراهم کند تا زمانی که بتواند مایعات کافی را ازطریق دهان بنوشد.
• پزشک دستورالعمل‌هایی درمورد تغذیه کودک پس از جراحی ارائه می‌دهد.

ظاهر

• اسکار لب به تدریج با گذشت زمان محو شده، اما هرگز به‌طور کامل ناپدید نمی‌شود.

جراحی شکاف کام

عمل جراحی ترمیم شکاف کام معمولاً در سنین 6 تا 18 ماهگی انجام می‌شود. این جراحی پیچیده‌تر است و زمانی انجام می‌شود که جنین بزرگ‌تر باشد و بهتر بتواند جراحی را تحمل کند. پزشک کودک شما درمورد زمان دقیق جراحی توصیه می‌کند. برای ترمیم شکاف کام، جراح پلاستیک از بافت دو طرف دهان برای پر کردن شکاف استفاده می‌کند. ممکن است این عمل جراحی به عمل دوم نیاز داشته باشد.

در اولین ملاقات با جراح پلاستیک، او جزئیات جراحی، خطرات، عوارض، هزینه‌ها، زمان بهبودی و نتایج را برای شما توضیح خواهد داد.

موارد مورد انتظار بعد از جراحی شکاف کام عبارت‌اند از:

ناراحتی یا درد

• جراحی شکاف کام بیشتر از جراحی لب زمان می‌برد و بیماران اغلب پس از آن ناراحتی بیشتری دارند. پزشک حتماً از تجویز داروهای مسکن استفاده می‌کند.
• بعد از جراحی ممکن است تخلیه خونی از بینی و دهان وجود داشته باشد که در عرض یکی دو روز کاهش می‌یابد. بسیاری از نوزادان پس از جراحی دچار گرفتگی بینی می‌شوند. علائم این امر عبارت‌اند از خرخر کردن، تنفس دهانی و کاهش اشتها.

خوردن و آشامیدن

• بیماران تا دو تا سه روز پس از جراحی، طبق معمول غذا نمی‌خورند و نمی‌نوشند. کودک یک کاتتر IV برای داروهای ضددرد و مایعات خواهد داشت تا زمانی که بتواند مایعات کافی بنوشد.
• بعد از خوردین یا آشامیدن باید محل برش تمیز شود. کودک ممکن است یک تا دو روز بسته به تغذیه پس از جراحی در بیمارستان بماند.
• جراح پلاستیک ممکن است به کودک پیشنهاد دهد که تا چهار هفته پس از جراحی از یک رژیم غذایی نرم استفاده کند. مصرف شیر مادر و شیر خشک پس از جراحی تأیید شده است. برای کودکان بزرگ‌تر، غذاهای مناسب شامل غذاهای کودک، بستنی، ماست، پوره سیب‌زمینی، ژلاتین و سایر غذاهای مشابه هستند.

بخیه

• کودک بخیه‌هایی در کام خواهد داشت که خود به خود حل می‌شوند. برای جلوگیری از ورود دست به دهان و آسیب رساندن به ناحیه جراحی، از بازوهای بالشتکی استفاده می‌شود.
• کودک ممکن است بعد از جراحی،‌ بخیه‌های در زبان یا لوله‌ای در بینی داشته باشد. این در صورتی است که کودک دچار تورم زبان شود. اگر تورم حداقلی باشد، روز بعد از جراحی بخیه‌ها و لوله‌ برداشته می‌شوند.
• کودک پس از جراحی می‌تواند با آرامش راه برود یا بازی کند، اما نباید به بازی‌های خشن یا ورزش‌های تماسی بپردازد. تا یک ماه پس از جراحی نباید اسباب‌بازی یا اشیاء دیگر وارد دهان کودک شوند. پزشک به شما اطلاع می‌دهد کودک چه زمانی می‌تواند به فعالیت‌های قبلی خود بازگردد.

درمان عوارض دیگر

پزشک شما ممکن است درمان های دیگری را برای عوارض ناشی از شکاف لب و شکاف کام توصیه کند. از جمله:

• روش های غذا خوردن، مانند استفاده از سر پستانک بطری یا فیدر مخصوص
• گفتار درمانی برای رفع مشکل در صحبت کردن (گفتاردرمانی شکاف کام و لب)
• ارتودنسی دندان ها
• نظارت بر رشد دندان و سلامت دهان توسط دندانپزشک کودکان از سنین پایین
• نظارت و درمان عفونت های گوش، که ممکن است شامل  کانال های   گوش را درگیر کنند
• سمعک یا سایر وسایل کمکی برای کودک کم شنوا
• مراجعه به روانشناس برای کمک به کودک برای مقابله با استرس ناشی از اقدامات پزشکی مکرر یا نگرانی های دیگر

آیا نوزادان مبتلا به شکاف لب یا شکاف کام می‌توانند با شیر مادر تغذیه کنند؟

درصورت داشتن شکاف لب یا شکاف کام، شیر دادن (شیر دادن با سینه) به نوزاد امکان‌پذیر است. اما مادر به حمایت از طرف پزشک و متخصصان آموزش‌دیده نیاز دارد. موفقیت در شیردهی به عوامل زیادی بستگی دارد، ازجمله:

• نوع، اندازه و محل شکاف
• موقعیت شیردهی
• این که آیا کودک دارای سندرمی مرتبط است یا خیر (سندرم مرتبط ممکن است ویژگی‌های دیگری داشته باشد که بر توانایی کودک برای شیر خوردن تأثیر بگذارد)
• نوع آموزش و حمایتی که مادر برای شیردهی دریافت می‌کند

نوزادان از مکش برای چسبیدن به سینه و خوردن شیر استفاده می‌کنند. شکاف لب یا شکاف کام می‌تواند در توانایی کودک برای استفاده از ساکشن به این روش اختلال ایجاد کند.

تحقیقات نشان می‌دهند برخی از نوزادانی که فقط شکاف لب دارند می‌توانند به‌صورت موفقیت‌آمیز مکش ایجاد کنند و شیر بخورند. نوزادانی که شکاف‌های کوچکی دارند که فقط کام نرم آن‌ها را تحت تأثیر قرار می‌دهد نیز ممکن است مکش لازم را ایجاد کنند.

بااین‌حال، ایجاد مکش معمولاً برای نوزادان زیر سخت‌تر است:

• کسانی که شکاف کام و لب دارند.
• کسانی که شکاف‌های بزرگ‌تری دارند که بر روی کام نرم یا سخت آن‌ها تأثیر می‌گذارد.

این نوزادان ممکن است برای ایجاد مکش مشکل داشته باشند؛ زیرا بین داخل بینی و داخل دهان آن‌ها فاصله کافی وجود ندارد.

اگر کودک شما نمی‌تواند به خوبی ساکشن کند، تلاش او می‌تواند او را بسیار خسته کند. او همچنین ممکن است نارسایی بینی یا ریفلاکس را تجربه کند. برخی از نوزادان نمی‌توانند شیر کافی را خارج کنند و این امر می‌تواند منجر به مشکلاتی در تغذیه و رشد آن‌ها شود.

حمایت از شیر دادن به نوزادان با شکاف لب یا کام

اولین چیزی که باید بدانید این است که شما تنها نیستید و خانواده‌های زیادی درگیر این ماجرا هستند و نمی‌دانند چگونه شیردهی یا گزینه‌های جایگزین را مدیریت می‌کنند.

خوشبختانه، مشاوران و متخصصان شیردهی به شما در یافتن راه‌هایی برای شیر دادن به کودک خود کمک می‌کنند.

مشاور شیردهی می‌تواند در زمینه‌های زیر به شما کمک کند:

• تشخیص دهید آیا امکان شیردهی وجود دارد یا خیر.
• شیر خود را مدیریت کنید.
• نحوه دوشیدن شیر را با دست یا با پمپ سینه آموزش می‌دهد.
• بهترین موقعیت‌های شیردهی را برای خود و کودکتان پیدا کنید.
• اطمینان حاصل کنید که کودک شما به درستی هیدراته شده است.
• مراقب افزایش وزن و رشد کودک خود باشید.
• درصورت نیاز، تغذیه تکمیلی (شیر مادر اهداکننده یا جایگزین شیر مادر) را مدیریت کنید.
• به شما و کودکتان در شیردهی بعد از عمل جراحی شکاف لب/ شکاف کام کمک کند.

جمع‌بندی

شکاف کام یا لب می‌تواند نگرانی‌های زیادی برای والدین ایجاد کند که بیان آن‌ها در کلمات دشوار است. ممکن است نگران جراحی‌های پیش رو، چگونگی بهبودی کودک یا دوران کودکی او باشید. کارشناسان کلینیک توانبخشی راه کمال در این دوران در کنار شما هستند و راهنمایی‌های لازم را برای شیردهی به نوزاد، مراقبت و درمان او پیشنهاد می‌دهند.

منابع

hopkinsmedicine.org

cdc.gov

my.clevelandclinic.org

webmd.com