ناهنجاری کف پای صاف زمانی تشخیص داده می‌شود که قوس در لبه داخلی پا، صاف‌تر از حد معمول باشد. ناهنجاری‌های کف پای صاف می‌توانند در همه گروه‌های سنی رخ دهند، اما بیشتر در کودکان ظاهر می‌شوند. برخی از این کودکان در بزرگسالی پاهایی با قوس طبیعی دارند، اما بسیاری از این کودکان در طول زندگی خود درد ناشی از صافی کف پا را تجربه می‌کنند. توجه داشته باشید حتماً برای صافی کف پای کودک خود به متخصص ارتوپد مراجعه کنید تا مشخص شود که آیا برای جلوگیری از درد یا بدشکلی پا در آینده به درمان نیاز دارند یا خیر.
وقتی کودک خردسال در حدود سن ۹ تا ۱۵ماهگی شروع به راه رفتن می‌کند، پا ظاهری چاق یا تپل دارد که در آن ساختار استخوانی کمتری دیده می‌شود. در این مرحله از رشد پا، ارزیابی اینکه آیا کودک در آینده با مشکلات ناشی از صافی کف پا مواجه خواهد شد یا خیر، بسیار دشوار است.
پای کودک در سنین دو و سه سالگی، شروع به نشان دادن شکل مشخصه خود می‌کند؛ زیرا پا چربی کمتری دارد و استخوان‌ها برجسته‌تر هستند. اگر کودک در سنین دو تا سه سالگی دچار صافی کف پا شد، بهتر است توسط متخصص پا معاینه شود. دلیل اهمیت معاینه پاها در این سن این است که پای کودک هنوز تا حد زیادی از غضروف ساخته شده است و استخوان کمتری نسبت به پای بزرگسالان دارد. ازآنجایی‌که غضروف نسبتاً نرم است، نیروهای غیرطبیعی ناشی از ناهنجاری کف پای صاف ممکن است باعث تغییرات ساختاری دائمی در استخوان‌ها و مفاصل پا شوند که تا بزرگسالی ادامه خواهند داشت.
مروری بر کف پای صاف و علائم آن جهت تشخیص زودهنگام
کف پای صاف در نوزادان و کودکان نوپا طبیعی است؛ زیرا قوس کف پای آن‌ها هنوز تشکیل نشده است. قوس کف پا در اکثر افراد در دوران کودکی ایجاد شده، اما در برخی از افراد هرگز تشکیل نمی‌شود. کف پای صاف می‌تواند در بزرگسالی نیز ایجاد شود، اما آسیب‌شناسی آن با چیزی که به‌عنوان «کف پای صاف انعطاف‌پذیر» شناخته می‌شود، یکسان نیست. قوس کف پا می‌تواند به‌دلیل افزایش سن، ساییدگی یا آسیب‌دیدگی بدن از بین برود. در حالت انعطاف‌پذیر، قوس در زمانی که فشار وزن وجود ندارد دیده می‌شود اما در زمان ایستادن از بین می‌رود. در حالی که در کف پای صاف ریجید یا سخت، قوس پا هم در زمان تحمل وزن و هم در زمان‌های دیگر دیده نمی‌شود.
این اختلال شایع اغلب در خانواده‌ها به‌صورت ارثی منتقل می‌شود و معمولاً بدون درد است. در برخی موارد، می‌تواند بر تراز بدن تأثیر بگذارد و باعث ناراحتی زانو و مچ پا شود.
اگر کف پای صاف باعث درد نشود، نیازی به درمان نیست. درواقع علائمی که والدین باید نسبت به آن‌ها هوشیار باشند عبارت‌اند از:
- درد: در حالی که برخی از کودکان مبتلا به کف پای صاف هیچ دردی را تجربه نمی‌کنند، برخی دیگر ممکن است در پا، مچ پا، زانو یا حتی در قسمت کمر، درد داشته باشند.
- مشکل در فعالیت‌های بدنی: کودکانی که کف پای صاف دارند ممکن است در دویدن، پریدن یا سایر فعالیت‌های بدنی مشکل داشته باشند.
- خستگی: کف پای صاف گاهی اوقات می‌تواند پس از ایستادن یا راه رفتن طولانی مدت باعث خستگی در پاها و ساق پا شود.
- تغییر در راه رفتن: برخی از کودکان مبتلا به کف پای صاف ممکن است تغییراتی در راه رفتن خود نشان دهند، مانند چرخش پا به داخل یا راه رفتن عجیب یا دست و پا چلفتی.
تشخیص کف پای صاف در کودکان
تشخیص اولیه کف پای صاف در کودکان اغلب توسط متخصصان اطفال انجام می‌شود. اگر فرزند شما هیچ درد یا علائم دیگری را تجربه نکند، معمولاً نیازی به آزمایش بیشتر نیست. کودکانی که علائم دارند باید توسط متخصصان ارتوپدی کودکان معاینه شوند.
تشخیص نهایی معمولاً توسط پزشک ارتوپد اطفال، انجام می‌شود. او ابتدا شرح حال پزشکی کامل کودک را گرفته و معاینه فیزیکی و ارزیابی بصری انجام می‌دهد. سپس از کودک می‌خواهد درد را توصیف کند و بگوید چه فعالیت‌هایی باعث تسکین درد یا بدتر شدن آن می‌شوند.
پزشک در طول ارزیابی معمولاً درمورد موارد زیر سؤالاتی از والدین می‌پرسد:
- زمان رسیدن به نقاط عطف حرکتی اصلی
- سابقه زمین خوردن‌های مکرر در مقایسه با خواهر و برادرها یا همسالان
- فراوانی و شدت درد پا یا ساق پا در حین راه رفتن، دویدن یا ورزش
- خستگی پا یا مچ پا در حین فعالیت
- سابقه پوشیدن کفش یا استفاده از هرگونه ارتز، ازجمله استفاده از ارتزهای تجویزشده
- وجود بیماری‌های همراه قابل توجه که ممکن است در ایجاد وضعیت فعلی نقش داشته باشند
- سابقه خانوادگی کف پای صاف یا بیماری‌های اسکلتی-عضلانی مرتبط
پزشک ممکن است راه رفتن، ایستادن یا دویدن کودک را مشاهده کرده تا مکانیک پاهای او را بهتر درک کند. همچنین ممکن است از والدین بخواهد کفش‌های فرزندشان را به مطب بیاورند تا بتواند الگوهای سایش را ارزیابی کرده و علت احتمالی درد را مشخص کند.
فاکتورهای تشخیص کف پای صاف در کودکان
فاکتورهای زیر نیز به تشخیص کف پای صاف توسط متخصص ارتوپد کمک می‌کنند:
- شاخص وضعیت پا طیف وسیعی از جنبه‌ها ازجمله شکل قوس و نشانه‌های استخوانی را بررسی می‌کند و ابزاری معتبر برای تشخیص کف پای صاف در کودکان است.
- آنالیز راه رفتن به پزشک نشان می‌دهد چگونه پاها، عضلات، رباط‌ها و استخوان‌ها در حین راه رفتن با هم کار می‌کنند؛ همچنین مدت‌زمانی که پا در حین راه رفتن در حالت «صاف» باقی می‌ماند و تأثیر این حالت بر بقیه بدن را بررسی می‌کند.
- آنالیز فشار داخل کفش، داده‌های خاصی درمورد فشار واردشده بر نواحی مختلف پا هنگام ایستادن یا حرکت ارائه می‌دهد. در کودکانی که کف پای صاف دارند، ممکن است مرکز فشار به‌طور قابل توجهی با افرادی که قوس طبیعی دارند متفاوت باشد؛ به‌طوری که فشار بیشتری روی استخوان متاتارس دوم و سوم در مقایسه با متاتارس چهارم و پنجم وارد می‌شود.
- شرح حال و ارزیابی عملی به پزشک این امکان را می‌دهند که انعطاف‌پذیری و سفتی پاها و شلی رباط‌ها را ارزیابی کند. همچنین پزشک می‌تواند ویژگی‌های پاها را در چارچوب سن بیمار و آنچه ازنظر تشکیل قوس در آن سن انتظار می‌رود، بررسی کند.
آزمایشات تصویربرداری
اگر کودک درد قابل توجهی در پا داشته باشد، پزشک تست‌های تصویربرداری زیر را نیز تجویز می‌کند:
- اشعه ایکس، که تصاویری از استخوان‌ها تولید می‌کند.
- تصویربرداری EOS، فناوری تصویربرداری که مدل‌های سه‌بعدی از دو تصویر مسطح ایجاد می‌کند. برخلاف سی‌تی‌اسکن، تصاویر EOS در حالتی که کودک ایستاده است گرفته می‌شوند و به‌دلیل قرارگیری در موقعیت تحمل وزن، تشخیص بهتری را ممکن می‌سازند.
- سی‌تی‌اسکن، که از ترکیبی از اشعه ایکس و فناوری کامپیوتری برای بررسی استخوان‌ها استفاده کرده و تصاویر مقطعی از بدن تولید می‌کند.
- سونوگرافی. در صورت مشکوک بودن به آسیب تاندون، ممکن است از سونوگرافی استفاده شود. سونوگرافی از امواج صوتی برای تولید تصاویر دقیق از بافت‌های نرم درون بدن استفاده می‌کند.
- تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI)، که از ترکیبی از آهنرباهای بزرگ، فرکانس‌های رادیویی و رایانه برای تولید تصاویر دقیق از اندام‌ها، بافت‌های نرم، عضلات، رباط‌ها و سایر ساختارهای بدن استفاده می‌کند. کودک در طول ام‌آرآی در معرض هیچ تابشی قرار نمی‌گیرد.
مشکلات ناشی از کف پای صاف در کودکان
ناهنجاری کف پای صاف در کودکان باعث ایجاد تغییراتی در ساختار پا می‌شود که به‌راحتی توسط متخصص ارتوپد اطفال قابل تشخیص است. این اختلال باعث صاف شدن قوس داخلی، چرخش استخوان پاشنه به سمت بیرون و خمیده‌تر به نظر رسیدن قسمت داخلی پا نسبت به حالت عادی می‌شود. اکثر موارد ناهنجاری کف پای صاف در کودکان با انعطاف‌پذیری بیش‌ازحد مفاصل پا نیز مرتبط هستند که معمولاً ناشی از شلی رباط‌ها است.
ازآنجایی‌که کف پای صاف باعث ایجاد مقداری بی‌ثباتی در پا در حین راه رفتن می‌شود، کودکانی که این اختلال را دارند ممکن است از درد در ناحیه قوس، پاشنه یا مچ پا شکایت داشته باشند. این ناراحتی‌ها عموماً با افزایش فعالیت‌هایی مانند ایستادن، راه رفتن یا دویدن مشاهده می‌شوند. بااین‌حال، ازآنجایی‌که چرخش بیش‌ازحد قوس‌های پا به سمت داخل باعث می‌شود پا و زانو بیشتر به سمت داخل بچرخند، این کودکان ممکن است از درد در ناحیه کمر، لگن، زانو یا ساق پا نیز شکایت کنند. این دردها نیز به‌دلیل مکانیک غیرطبیعی پا پس از ناهنجاری کف پای صاف ایجاد می‌شوند.
جمع‌بندی
ناهنجاری کف پای صاف در کودکان تغییراتی در ساختار پا ایجاد می‌کند و باعث صاف شدن قوس داخلی، چرخش استخوان پاشنه به سمت بیرون و خمیده‌تر شدن قسمت داخلی پا می‌شود. اکثر این ناهنجاری‌ها در کودکان معمولاً ناشی از شلی رباط‌ها هستند. تشخیص ناهنجاری کف پای صاف با کمک معاینه فیزیکی، ارزیابی بصری و آزمایشات تصویربرداری ازجمله اشعه ایکس، تصویربرداری EOS، سی‌تی اسکن و ام‌آرآی انجام می‌شود. توجه به علائم کودک و تشخیص زودهنگام به درمان سریع‌تر این اختلال کمک می‌کند.
منابع
مطالب مشابه
تشخیص اولیه کف پای صاف در کودکان اغلب توسط متخصصان اطفال انجام می‌شود. اگر فرزند شما هیچ درد یا علائم دیگری را تجربه نکند، معمولاً نیازی به آزمایش بیشتر نیست. کودکانی که علائم دارند باید توسط متخصصان ارتوپدی کودکان معاینه شوند.
درمان کف پای صاف عموماً در دوران کودکی و حتی تا بزرگسالی امکان‌پذیر است، اگرچه رویکرد و میزان موفقیت آن ممکن است متفاوت باشد. اصلاح کف پای صاف در سنین پایین‌تر مؤثرتر است؛ زیرا استخوان‌های پا بسیار انعطاف‌پذیر هستند.
روان‌درمانی کودک نوعی درمان است که برای کمک به کودکان در درک و مدیریت احساسات، رفتارها و روابطشان طراحی شده است. این درمان، فضایی امن فراهم می‌کند که در آن کودکان می‌توانند درمورد احساسات خود صحبت کرده، افکار خود را کشف نموده و هرگونه چالشی را که ممکن است با آن روبرو باشند، اعم از مسائل مربوط به مدرسه، خانواده یا مشکلات شخصی، حل کنند.
برای دانش‌آموزانی که دچار نقص حافظه فعال هستند، مانند کسانی که ناتوانی یادگیری دارند، از دست دادن اطلاعات ذخیره‌شده می‌تواند مانع بزرگی برای یادگیری باشد.
گروه توانبخشی راه کمال، یکی از بهترین مراکز کاردرمانی در تهران است که با بهره‌گیری از کادری مجرب و دلسوز، خدمات تخصصی کاردرمانی را در محیطی مجهز و کودک‌پسند ارائه می‌دهد.
اتاق‌های حسی فضاهایی چندمنظوره هستند که می‌توانند به طیف وسیعی از افراد، ازجمله کسانی که با چالش‌های پردازش حسی، معلولیت‌ها یا نیازهای درمانی خاص روبرو هستند، کمک کنند.
کودکان مبتلا به اختلال یادگیری غیرکلامی معمولاً در زمینه‌هایی مانند خواندن، رمزگشایی زبان، املا، واژگان یا یادآوری موارد مشکلی ندارند؛ بااین‌حال، ممکن است در ادراک بصری، فضایی یا لمسی دچار مشکل شوند.
کودکان مبتلا به اختلال زبان دریافتی ممکن است در پردازش و درک کلمات، جملات و دستورالعمل‌ها مشکل داشته باشند. آن‌ها ممکن است در فهم معنا، زمینه و ظرافت‌های زبان دچار مشکل شوند.
اختلال زبان بیانی، که به آن تأخیر گفتار بیانی نیز گفته می‌شود، وضعیتی است که با ناتوانی در استفاده از کلمات و ساخت جملات متناسب با سن کودک، مشخص می‌شود. کودکان مبتلا به این اختلال ممکن است برای تشکیل جملات منسجم، پیدا کردن کلمات مناسب و انتقال مؤثر پیام‌های خود با مشکل روبرو شوند.
تأخیر در گفتار کودکان، نوعی اختلال ارتباطی است که بر تکلم کودک تأثیر می‌گذارد. اگر فرزند شما با وجود تکامل جسمی همچنان به نقاط عطف گفتار نرسیده باشد، ممکن است اختلال در تکلم داشته باشد.