لیسپ چیست؟
اختلال گفتاری «لیسپ» به معنی مشکل در تلفظ صداهای «س» و «ز» است. این مشکل به‌دلیل الگوی حرکتی نادرست در جایگیری زبان رخ می‌دهد.
زمانی که فردی اختلال لیسپ دارد، زبان خود را به گونه‌ای قرار می‌دهد که جریان هوای لازم برای تولید صداهای «س» و «ز» را مسدود یا تحریف می‌کند. این تحریف جریان هوا باعث می‌شود کودک به‌صورت نوک زبانی حرف بزند.
چه چیزی باعث اختلال لیسپ می‌شود؟
دلیل جایگیری نادرست زبان که باعث لیسپ می‌شود همیشه واضح نیست. لیسپ می‌تواند ناشی از عوامل مختلفی باشد، ازجمله:
- یادگیری نادرست تولید صداهای «س» و «ز» در کودکی
- نامرتبی فک یا مشکلات مربوط به تراز فک
- زبان گره‌خورده (Tongue-tie)، که زمانی رخ می‌دهد که زبان به کف دهان چسبیده و حرکت آن محدود می‌شود؛ این وضعیت ممکن است به لیسپ جانبی منجر شود.
- رانش زبان (Tongue thrust)، که در آن زبان به سمت جلو فشار داده می‌شود؛ این اختلال بر تغذیه و بلع تأثیر می‌گذارد.
انواع لیسپ
لیسپ را می‌توان به چهار نوع تقسیم کرد که شامل موارد زیر هستند:
لیسپ بین‌دندانی
لیسپ بین‌دندانی، که گاهی‌اوقات لیسپ فرونتال(frontal lisp) نیز نامیده می‌شود، رایج‌ترین نوع لیسپ در میان کودکان است. در این حالت، به‌جای صدای «س» یا «ز»، صدایی شبیه به [ت] در کلمه "thing" انگلیسی تولید می‌شود.
این لیسپ به این دلیل «بین‌دندانی» نامیده می‌شود که زبان به شکل نادرست در دهان قرار می‌گیرد و اغلب بین دندان‌های جلویی بیرون می‌آید.
لیسپ دندانی
لیسپ دندانی شبیه به لیسپ بین‌دندانی است. در این حالت، زبان به‌طور کامل بین دندان‌های جلویی بیرون نمی‌آید، اما به پشت دندان‌های جلویی فشار می‌آورد و جریان هوا را به سمت جلو هدایت می‌کند. این امر می‌تواند باعث ایجاد صدایی خفه هنگام صحبت کردن شود.
لیسپ جانبی
در این نوع لیسپ، زبان در موقعیتی نسبتاً صحیح باقی می‌ماند؛ بااین‌حال، کناره‌های زبان به اندازه‌ای بالا می‌آیند که باعث می‌شوند هوا از دو طرف دهان خارج شود. این هوای اضافی باعث می‌شود که صدا به شکلی «شلخته» به نظر برسد و گفتار دارای ویژگی منحصربه‌فرد «خیس» یا «پرت‌کننده آب دهان» باشد. درواقع، به لیسپ جانبی، «لیسپ شلخته» نیز می‌گویند.
لیسپ کامی
لیسپ کامی زمانی رخ می‌دهد که زبان بالا برود و سقف دهان، که به آن «کام نرم» نیز گفته می‌شود، را لمس کند. اگرچه این نوع لیسپ چندان شایع نیست، می‌تواند تلفظ صداهای «س» و «ز» را دشوار کند.
آیا لیسپ نوعی اختلال است؟
لیسپ به‌عنوان اختلال گفتاری عملکردی یا اختلال تلفظی طبقه‌بندی می‌شود. افرادی که اختلالات تلفظی دارند، معمولاً در عملکردهای حرکتی لازم برای تولید صداهای گفتاری خاص، مشکل دارند. برای آن‌ها هماهنگ کردن لب‌ها، زبان، دندان‌ها، کام (سقف دهان) و ریه‌ها برای تولید برخی صداها فوق‌العاده دشوار است. برخی افراد مبتلا به اختلال گفتاری عملکردی ممکن است صداهای گفتاری را به‌صورت تحریف‌شده تولید کنند یا از صداهایی که تلفظ صحیح آن‌ها برایشان دشوار است، اجتناب کرده یا آن‌ها را با صداهای دیگر جایگزین کنند.
چه زمانی باید لیسپ را اصلاح کرد؟
چند نکته وجود دارند که باید قبل از تصمیم‌گیری درمورد زمان اصلاح صدای «س» یا «ز» به آن‌ها فکر کنید.
فردی که لیسپ دارد چند ساله است؟
زمانی که کودکان برای اولین بار در حدود 2سالگی شروع به صحبت می‌کنند، لیسپ‌ها می‌توانند قابل توجه شوند. در حالی که یادگیری تلفظ واضح صدای «س» می‌تواند بین سنین 3 تا 8سالگی رخ دهد، بهتر است قبل از 8سالگی روی این صدا کار شود. اگر کودک قادر به تولید صدای «س» نزدیک به حالت صحیح است، احتمالاً آماده شروع تمرین این صدا می‌باشد.
فرد چه نوع لیسپی دارد؟
لیسپ‌های دندانی و بین‌دندانی برای یادگیرندگان اولیه زبان نسبتاً رایج و طبیعی هستند. بسیاری از کودکان تا حدود 4.5سالگی این نوع لیسپ را دارند. بااین‌حال، لیسپ‌های جانبی و کامی به‌عنوان بخشی طبیعی از رشد گفتار رخ نمی‌دهند.
در هر صورت، مشورت با آسیب‌شناس گفتار و زبان (گفتاردرمانگر) ایده خوبی است. او می‌تواند نوع لیسپ شما یا فرزندتان را ارزیابی و شناسایی کند و توصیه‌ای بالینی درمورد بهترین راه برای درمان لیسپ ارائه دهد.
آیا لیسپ بر اعتمادبه‌نفس یا عزت نفس فرد تأثیر می‌گذارد؟
درنهایت، مهم است که تأثیر اجتماعی و عاطفی لیسپ را بر سلامت روانی فرد در نظر بگیرید. تفاوت‌ها یا اختلالات گفتاری که بر قابل فهم بودن صحبت فرد تأثیر می‌گذارند، ممکن است بر اعتمادبه‌نفس، عزت نفس و تمایل او به شرکت در فعالیت‌ها و معاشرت با دیگران تأثیر بگذارند.
لیسپ بر هر فردی به شکلی متفاوت تأثیر می‌گذارد و همه نمی‌خواهند نحوه صحبت کردن خود را تغییر دهند. بااین‌حال، آگاهی از اینکه چگونه لیسپ ممکن است بر فرزندتان تأثیر بگذارد، اهمیت زیادی دارد.
آیا لیسپ بر تحصیلات فرزندم تأثیر می‌گذارد؟
این موضوع می‌تواند به نوع و شدت لیسپ بستگی داشته باشد. داشتن لیسپ بر هوش فرد تأثیری نمی‌گذارد، بنابراین توانایی او برای یادگیری در مدرسه نباید تحت تأثیر قرار گیرد. اما ازآنجایی‌که دیگران به‌سختی متوجه حرف‌های کودک می‌شوند یا او را مورد تمسخر قرار می‌دهند، فعالیت او در کلاس کاهش پیدا کرده و از شرکت در فعالیت‌هایی که نیاز به صحبت کردن دارند (مانند ارائه شفاهی، پاسخ به سؤالات و ...) اجتناب می‌کند. درنتیجه کودک با افت تحصیلی مواجه می‌شود.
آیا لیسپ قابل درمان است؟
بله! با گفتاردرمانی مناسب، انگیزه، تمرین و کمی زمان، لیسپ معمولاً با موفقیت قابل درمان است. بااین‌حال، باید مطمئن شوید که اگر علت زمینه‌ای مانند رانش زبان برای لیسپ وجود دارد، این مشکل نیز برطرف شود. در این حالت، لیسپ بیشتر علامتی از مشکل اصلی است تا اینکه خود، مشکلی مجزا باشد.
گفتاردرمانی چگونه می‌تواند به درمان لیسپ کمک کند؟
آسیب‌شناسان گفتار و زبان (گفتاردرمانگرها) متخصصانی هستند که به کودکان و بزرگسالان برای غلبه بر لیسپ کمک می‌کنند. آن‌ها ابتدا فرد را ارزیابی کرده و نوع لیسپ او را شناسایی می‌کنند. از بین بردن کامل لیسپ می‌تواند از چند ماه تا یک سال یا بیشتر طول بکشد.
گفتاردرمانی برای بهبود لیسپ معمولاً شامل پیشرفتی تدریجی در توسعه توانایی است. در ابتدا، تمرکز بر تولید صحیح صداهای چالش‌برانگیز (مانند س و ز) به‌صورت مستقل است. با گذشت زمان، گفتاردرمانگر به فرد کمک می‌کند تا این صداها را به‌درستی در ترکیب با سایر صداهای گفتاری، کلمات و عبارات اجرا کند.
گفتاردرمانی برای لیسپ اغلب به‌عنوان درمان تلفظی شناخته می‌شود. برخی رویکردهای خاص درمانی می‌توانند شامل استفاده از نشانه‌های کلامی، بصری یا لمسی باشند.
- نشانه‌های کلامی شامل استفاده از دستورالعمل‌های شفاهی و توضیح نحوه قرارگیری صحیح و مؤثر زبان و لب‌ها برای تلفظ صدای دشوار هستند.
- نشانه‌های بصری شامل مدل‌سازی توسط گفتاردرمانگر هستند که نشان می‌دهد دهان، لب‌ها و فک چگونه باید هنگام تولید صدا به نظر برسند و همچنین استفاده از حرکات برای بیان صدایی خاص به چه شکل است.
- نشانه‌های لمسی به رویکردی اشاره دارند که در آن درمانگر با استفاده از لمس، موقعیت و جایگیری زبان و لب‌ها را نشان می‌دهد.
بهترین سن برای شروع گفتاردرمانی لیسپ چه سنی است؟
این موضوع می‌تواند بسته به فرزند شما متفاوت باشد. به‌طور معمول، «مداخله زودهنگام» کلید موفقیت است؛ زیرا حرکت مداوم زبان به سمت بیرون (در لیسپ بین‌دندانی) تنها این عادت را تقویت می‌کند. هرچه این عادت بیشتر باقی بماند (مانند تقریباً هر عادت دیگری)، درمان آن دشوارتر می‌شود. معمولاً از 3.5سالگی به بعد زمان خوبی برای شروع است. اگر کودکی لیسپ جانبی دارد (که قطعاً بخشی از رشد گفتاری طبیعی محسوب نمی‌شود) درمان در اسرع وقت توصیه می‌شود.
آیا می‌توانم خودم لیسپ را اصلاح کنم؟
شما می‌توانید تمریناتی را برای اصلاح لیسپ در خانه انجام دهید. اما گفتاردرمانگران به‌طور منحصربه‌فردی برای شناسایی و درمان اختلالات تلفظی مانند لیسپ آموزش دیده‌اند. بدون راهنمایی گفتاردرمانگر، لیسپ ممکن است بدتر شود. به همین دلیل، بهتر است ارزیابی گفتاری و برنامه درمانی را از درمانگر مجاز دریافت کنید.
تکنیک‌هایی برای درمان لیسپ در خانه
چند تکنیک مختلف وجود دارند که می‌توانید برای کمک به درمان لیسپ در خانه از آن‌ها استفاده کنید:
شبیه‌سازی تولید صحیح
تولید صحیح صداهای «س» و «ز» را برای فرزندتان شبیه‌سازی کنید. این کار را می‌توانید جلوی آینه انجام دهید یا از فرزندتان بخواهید شما را در حین تولید صدا تماشا کند. این کار به فرزندتان کمک می‌کند تا یاد بگیرد چگونه صدا را به‌درستی تولید کند.
- برای لیسپ‌های بین‌دندانی: یکی از تکنیک‌ها این است که از کودک بخواهید به‌آرامی زبان را به جای قرار دادن بین دندان‌ها، پشت دندان‌ها قرار دهد. این کار ممکن است به کودک کمک کند تا یاد بگیرد چگونه صدا را به‌درستی تولید کند.
- برای لیسپ‌های کامی: یکی از تکنیک‌ها این است که کودک زبان خود را روی سقف دهان قرار دهد. سپس، به‌آرامی آن را به جلو حرکت دهد و صداهای «س» و «ز» را بگوید. این کار ممکن است به کودک کمک کند تا یاد بگیرد چگونه صدا را به‌درستی تولید کند.
تکنیک‌های تنفس و آرام‌سازی
اگر لیسپ باعث اضطراب یا استرس فرزند شما می‌شود، تکنیک‌های تنفس و آرام‌سازی می‌توانند مفید باشند. چند تمرین تنفسی مختلف وجود دارند که می‌توانید به کودک آموزش دهید. همچنین می‌توانید تکنیک‌های آرام‌سازی مانند آرام‌سازی پیشرونده عضلانی را امتحان کنید.
تشویق کودک به استفاده از وسایل جانبی هنگام صحبت کردن
کودک خود را تشویق کنید که هنگام صحبت کردن از وسایل جانبی مانند عروسک‌های خیمه‌شب‌بازی یا اسباب‌بازی‌ها استفاده کند. این کار به کودک کمک می‌کند تا تولید صداهای «س» و «ز» را تمرین کند. کودک خود را تشویق کنید که صحبت کردن با جملات کوتاه و ساده را تمرین کند. این کار به کودک کمک می‌کند تا تمرین لازم برای تولید صحیح صداهای «س» و «ز» را انجام دهد.
جمع‌بندی
لیسپ، اختلال گفتاری رایجی در کودکان است که به‌دلیل جایگیری نادرست زبان هنگام تولید صداهای «س» و «ز» رخ می‌دهد. این مشکل می‌تواند به انواع مختلفی ازجمله لیسپ بین‌دندانی، لیسپ جانبی و ... رخ دهد. اگرچه برخی لیسپ‌ها در سنین پایین بخشی طبیعی از رشد گفتار محسوب می‌شوند، لیسپ‌های پایدار یا آن‌هایی که بر وضوح صحبت کودک تأثیر می‌گذارند، نیازمند توجه هستند. تشخیص نوع لیسپ و دریافت راهنمایی از گفتاردرمانگر برای اصلاح آن بسیار اهمیت دارد. با مداخلات به‌موقع و تمرینات هدفمند، اغلب کودکان می‌توانند بر لیسپ خود غلبه کرده و با اعتمادبه‌نفس بیشتری صحبت کنند. همان‌طور که گفتیم گفتاردرمانی، یکی از روش‌های مؤثر برای درمان لیسپ است. ما در کلینیک توانبخشی راه کمال با تشکیل جلسات گفتاردرمانی به فرزند شما کمک می‌کنیم بر این اختلال غلبه کند. بنابراین اگر فرزند دلبندتان از اختلال گفتاری لیسپ رنج می‌برد به ما مراجعه کنید و در جلسات گفتاردرمانی شرکت نمایید.
منابع
مطالب مشابه
والدین می‌توانند با استفاده از بازی‌های ساده و سرگرم‌کننده در محیط خانه، رفتارهای کلیدی فرزند خود را در حوزه‌های مهمی مانند ارتباط چشمی، تقلید، تعاملات اجتماعی و حساسیت‌های حسی زیر نظر بگیرند. این بازی‌ها برای کودک جذاب هستند و در عین حال، به والدین کمک می‌کنند تا درصورت مشاهده علائم نگران‌کننده، به‌موقع با متخصصان رشد کودک مشورت نمایند.
کودکان مبتلا به CDD تا حداقل ۲سالگی رشد معمولی متناسب با سن را در ارتباطات کلامی و غیرکلامی، روابط اجتماعی، بازی و رفتار انطباقی دارند. آن‌ها بین سنین ۲ تا ۱۰سالگی، مهارت‌های کسب‌شده قبلی خود را به شکلی قابل توجه در دو یا چند مورد از دست می‌دهند.
یکی از تفاوت‌های بزرگ بین اوتیسم و آسپرگر این است که کودکان مبتلا به اوتیسم دیرتر صحبت کردن را شروع می‌کنند. اما کسانی که سندرم آسپرگر دارند معمولاً تأخیر زبانی را تجربه نمی‌کنند. در حالی که کودکان مبتلا به اوتیسم اغلب منزوی به نظر می‌رسند، افراد دارای آسپرگر معمولاً می‌خواهند با دیگران تعامل داشته باشند اما برای برقراری ارتباط با مشکل مواجه می‌شوند.
اختلال فراگیر رشد (PDD) زمانی اصطلاحی بود که برای توصیف گروهی از تأخیرهای رشدی که بر مهارت‌های اجتماعی و ارتباطی تأثیر می‌گذاشتند، مورد استفاده قرار می‌گرفت. اما در حال حاضر، پزشکان آن را اختلال طیف اوتیسم (ASD) می‌نامند.
گرانی والدین درخصوص دیر حرف زدن فرزندشان امری کاملاً طبیعی است. اما باید توجه داشته باشید رشد گفتار در کودکان می‌تواند تحت تأثیر طیف وسیعی از عوامل قرار گیرد و یکی از این عوامل، تغذیه است که اغلب نادیده گرفته می‌شود.
اختلال ویژه زبانی (SLI)، اصطلاحی برای اختلال زبان رشدی است. این اختلال زمانی رخ می‌دهد که مهارت‌های زبانی به‌درستی رشد نمی‌کنند ولی این چالش‌ها به سایر مشکلات رشدی مانند اختلال طیف اوتیسم، آسیب مغزی تروماتیک، آپراکسی گفتار یا کم شنوایی مربوط نیستند.
کودکان مبتلا به اختلال ارتباط اجتماعی در استفاده از زبان برای تعامل با دیگران مشکل دارند. آن‌ها زبان را می‌فهمند و می‌توانند در برخی شرایط از آن استفاده کنند، اما در موقعیت‌های اجتماعی در برقراری ارتباط با مشکل روبرو هستند.
اختلال گفتاری آفازی در کودکان نوعی اختلال ارتباطی است که توانایی کودک در درک، تولید و استفاده از زبان را مختل می‌کند. کودکان مبتلا به آفازی اغلب در ابراز وجود و درک زبان دیگران مشکل دارند. نکته مهم این است که آفازی نشانه کمبود هوش نیست، بلکه اختلالی در پردازش زبان است.
اختلال سلوک (CD) بیماری سلامت روان است که کودکان و نوجوانان را تحت تأثیر قرار می‌دهد و رفتارهای پرخاشگرانه و اقداماتی که به آسایش دیگران آسیب می‌رساند مشخص می‌شود.
سندرم داون موزاییک نوعی از سندرم داون است. سندرم داون، اختلالی ژنتیکی و مادرزادی است که زمانی رخ می‌دهد که کودک به‌جای دو نسخه (تعداد استاندارد) از کروموزوم ۲۱، سه نسخه از آن را داشته باشد. این وضعیت تریزومی ۲۱ نامیده می‌شود.