انواع اختلالات گفتاری و زبانی در کودکان - علت، علائم، نحوه تشخیص و درمان

اختلال گفتار و زبان باعث می‌شود بیان برخی از لغات و صداها برای کودک دشوار باشد. در این حالت فهمیدن جملات کودک سخت می‌شود. این اختلال در برقراری ارتباط و انجام فعالیت‌های روزمره تأثیرگذار است. در این مطلب به بررسی انواع اختلالات گفتار و زبان، روش‌های درمان و ... می‌پردازیم. با ما همراه باشید.

اختلال گفتار چیست؟

بسیاری از کودکان تأخیر موقتی در رشد گفتار و زبان را تجربه می‌کنند. اکثر این کودکان درنهایت درمان می‌شوند، اما برخی از آن‌ها همچنان در برقراری ارتباط با دیگران مشکل دارند. اختلالات ارتباطی شامل اختلالات گفتار و اختلالات زبان هستند. کودک مبتلا به اختلال گفتار در تولید آواهای گفتار، صداها، طنین صداها یا روان صحبت کردن مشکل دارد. در ادامه به بررسی انواع اختلالات گفتار می‌پردازیم:

اختلال صدای گفتار

کودک مبتلا به اختلال صدای گفتار نمی‌تواند تمام صداهای گفتار را در کلمات بیان کند. بنابراین دیگران قادر به درک صحبت‌های کودک در موقعیت‌های روزمره نیستند. علت اختلال صدای گفتار در بسیاری از کودکان مشخص نیست.

این اختلالات می‌توانند به‌خاطر مواردی مانند شکاف کام، مشکلات دندان‌ها، مشکلات شنوایی یا ناتوانی در کنترل حرکات دهان ایجاد شوند. علائم این اختلال عبارت‌اند از:

• کودک در سن 8 یا 9ماهگی از صداهای هم‌خوان (مخصوصاً ب، پ) استفاده نمی‌کند.
• کودک پس از 18ماهگی بیشتر از صداها یا حرکات صدادار برای برقراری ارتباط استفاده می‌کند.
• گفتار کودک در 3سالگی برای بسیاری از افراد قابل‌درک نیست.
• درک گفتار کودک در 4سالگی یا بیشتر دشوار است.

حتما بخوانید: درمان اختلال صدای گفتار یا اختلال تلفظ در کودکان

اختلالات صوتی

صدا هنگامی تولید می‌شود که هوا از ریه‌ها به سمت بالا حرکت می‌کند و تارهای صوتی را به ارتعاش درمی‌آورد. به این امر آواسازی یا صداسازی می‌گویند. اختلالات صوتی باعث می‌شوند صدا خشن، بریده‌بریده یا به‌صورت زیر و بم ادا شود. اختلالات صوتی می‌توانند به‌دلیل ندول‌های صوتی (توده‌های متقارن و گسترده‌ای که در نقطه میانی هر دو تار صوتی ایجاد می‌شوند)، کیست، پاپیلوما (ورم یا برآمدگی‌های پوستی)، فلج یا ضعف تارهای صوتی ایجاد شوند. علائم این اختلال در ادامه ذکر شده‌اند:

• صدا خشن می‌شود.
• صدا همیشه خیلی بلند یا خیلی ملایم است.
• صدا اغلب قطع می‌شود یا تن آن به‌صورت ناگهانی تغییر می‌کند.

اختلالات رزونانس

رزونانس کیفیت کلی صدا است. اختلال رزونانس زمانی اتفاق میفتد که کیفیت صدا با حرکت در فضاهای مختلف گلو، بینی و دهان تغییر می‌کند. اختلالات رزونانس شامل موارد زیر هستند:

• صدای تودماغی با رزونانس کم: این حالت زمانی اتفاق میفتد که مقدار هوای کمی از بینی می‌گذرد. این اختلال ممکن است به‌دلیل انسداد در بینی یا آلرژی ایجاد شود.
• صدای تودماغی با رزونانس زیاد: این حالت زمانی دیده می‌شود که هوای بیشتری نسبت به حالت عادی از بینی فرد عبور می‌کند. این اختلال به‌دلیل شکاف کام، شکاف زیر مخاطی، کام کوتاه، نازوفارنکس (سرطانی که بیشتر در ناحیه گوش، حلق و بینی مشاهده می‌شود)، برداشتن بیش‌ازحد بافت در حین آدنوئیدکتومی (جراحی برداشتن لوزه سوم) یا حرکت ضعیف نرم‌کام ایجاد می‌شود.
• رزونانس Cul-de-Sac: این اختلال زمانی اتفاق میفتد که صدا در بینی، دهان یا گلو مسدود می‌شود و درنتیجه به‌صورت خفه یا آرام به نظر می‌رسد.

اختلالات گفتار روان (لکنت زبان)

اختلال لکنت زبان با علائمی مانند تعداد غیرعادی تکرار، تردید، طولانی شدن یا انسداد در ریتم یا جریان گفتار تشخیص داده می‌شود. همچنین ممکن است تنش در صورت، گردن، شانه‌ها یا مشت‌ها دیده شود. تئوری‌های زیادی درمورد علل ایجاد لکنت کودکان وجود دارند. تحقیقات نشان می‌دهند واکنش‌های درونی فردی که صحبت می‌کند و واکنش‌های بیرونی سایر شنوندگان ممکن است بر لکنت تأثیر بگذارند، اما باعث لکنت زبان نمی‌شوند. علائم لکنت زبان در ادامه ذکر شده‌اند:

• تعداد غیرعادی تکرار، تردید، طولانی شدن یا انسداد در جریان طبیعی گفتار مشاهده می‌شود.
• کودک در حین صحبت تنش نشان می‌دهد.
• کودک به‌دلیل ترس از لکنت از صحبت کردن اجتناب می‌کند.

آپراکسی گفتار

آپراکسی گفتار زمانی اتفاق میفتد که مسیر عصبی بین مغز و عضلات گفتاری دچار مشکل می‌شود. در این حالت فرد از آنچه که می‌خواهد بر زبان بیاورد، آگاه است. افراد مبتلا به این اختلال قادر به نوشتن جملات موردنظر هستند ولی مغز توانایی ارسال پیغام صحیح را ندارد تا ماهیچه‌های گفتاری بتوانند به‌خوبی عمل کنند. علائم این اختلال شامل ناتوانی در شمرده صحبت کردن، مکث در گفتار و یکنواخت نبودن تلفظ هستند.

اختلال دیزآرتی

این بیماری در اثر آسیب عضلانی یا آسیب عصبی به عضلات درگیر در فرایند صحبت کردن مانند دیافراگم، لب‌ها، زبان و تارهای صوتی ایجاد می‌شود. مشخصه‌های این اختلال بریده‌بریده حرف زدن، تکلم آهسته،‌ محدودیت حرکتی در زبان، فک یا لب، زیر و بم غیرطبیعی صدا در زمان صحبت کردن،‌ تغییر در کیفیت صدا، دشواری در بیان لغات و صحبت کردن هستند.

اختلال زبان چیست؟

در صورتی که کودک در رساندن منظور خود ازطریق گفتار، نوشتن یا حتی حرکات، مشکل داشته باشد، دچار اختلال زبان است. برخی از کودکان با وجود اینکه صداها را به‌خوبی تولید می‌کنند و گفتار واضحی دارند، به اختلال زبان مبتلا هستند. در ادامه به بررسی انواع اختلالات زبان می‌پردازیم:

• اختلال زبان دریافتی: ممکن است کودک در درک کلمات یا جملاتی که دیگران استفاده می‌کنند مشکل داشته باشد. به نظر می‌رسد که کودک توجه ضعیفی به گفتار نشان می‌دهد. این مسئله ممکن است باعث ایجاد مشکلاتی در پیروی از دستورالعمل‌ها و یادگیری شود.
• اختلال زبان بیانی: ممکن است کودک هنگام صحبت کردن با کلمات مناسب مشکل پیدا کند. درواقع کودک نمی‌تواند از کلمات ‌درست برای بیان منظور خود استفاده کند. او دایره لغات کمی دارد یا کلمات را اشتباه استفاده می‌کند. همچنین قادر نیست افکار و اندیشه‌های خود را به‌روشنی بیان کند.
• اختلال زبانی مختلط دریافتی‌-بیانی: در این اختلال کودک هم در درک گفتار دیگران و هم در صحبت کردن مشکل دارد.

دلایل ابتلا به اختلالات زبانی شامل کاهش شنوایی، ناتوانی شناختی، اختلال عاطفی، آسیب مغزی و ... هستند.
علائم اختلالات زبانی شامل موارد زیر هستند:

• کودک تا 16-18ماهگی از هیچ کلمه‌ای استفاده نمی‌کند.
• کودک تا 18ماهگی نمی‌تواند دستورالعمل‌های ساده‌ای مانند «کفش خود را به من بده» را متوجه شود.
• کودک در 18ماهگی نمی‌تواند به اعضای بدن یا اشیاء دیگر اشاره کند.
• کودک تا 2سالگی قادر به ترکیب کردن کلمات نیست.
• کودک تا 3سالگی از هیچ جمله کاملی استفاده نمی‌کند.
• کودک در 3سالگی به‌جای پاسخ مناسب، بخش‌هایی از سؤالات یا دستورات را تکرار می‌کند.
• جملات کودک تا 4سالگی هنوز کوتاه یا درهم هستند.
• کودک اغلب در 4سالگی کلمات را اشتباه استفاده می‌کند.

دلایل ابتلا به اختلالات گفتار و زبان

اگر سابقه موارد زیر وجود داشته باشد، ممکن است کودک در معرض خطر ابتلا به اختلال گفتار و زبان قرار بگیرد:

• شکاف لب یا شکاف کام
• ناهنجاری‌های جمجمه و صورت
• نارسایی ولوفارنکس (مشکلات دهان)
• مال اکلوژن دندان (جلو یا عقب بودن دو فک نسبت به یکدیگر)
• اختلال در عملکرد و حرکات دهان
• بیماری عصبی یا اختلال عملکرد یا آسیب مغزی
• اختلال تنفسی
• ایجاد آسیب‌ در تارهای صوتی
• تأخیر رشدی
• اوتیسم
• زایمان زودرس یا آسیب‌زا
• کم‌شنوایی یا ناشنوایی
• سابقه خانوادگی اختلالات گفتار و زبان
• سندرم داون
• تغذیه نامناسب

درمان اختلالات گفتار و زبان

مداخله زودهنگام برای کودکان مبتلا به اختلالات ارتباطی بسیار مهم است. درمان بهتر است در دوران کودکی یا پیش‌دبستانی شروع شود. این سال‌ها دوره حساسی برای یادگیری زبان عادی هستند.
مهارت‌های اولیه موردنیاز برای رشد گفتار و زبان طبیعی را می‌توان حتی در نوزادان آزمایش کرد. در آن سن، آسیب‌شناس گفتار-زبان با والدین بر روی تحریک رشد گفتار و زبان در خانه کار می‌کند. درمان فعال در قالب درمان انفرادی معمولاً بین سنین 2 تا 4سالگی شروع می‌شود.
اگر درمورد مهارت‌های ارتباطی فرزندتان نگرانی دارید، آن‌ها را با پزشک فرزندتان در میان بگذارید. پزشک احتمالاً کودک را برای ارزیابی و درمان به آسیب‌شناس گفتار-زبان ارجاع می‌دهد.
به‌علاوه به بررسی شنوایی کودکان مبتلا به اختلالات گفتار و زبان می‌پردازد.

چگونه به فرزند خود کمک کنیم؟

کودکان با سرعتی مشخص یاد می‌گیرند و رشد می‌کنند. هر چه سن کودک کمتر باشد، احتمال اشتباهات او بیشتر است. بنابراین باید بدانید فرزند شما در چه سنی بر مهارت‌های مختلف مسلط می‌شود.
برای کمک به فرزندتان در مهارت‌های گفتاری و زبانی می‌توانید اقدامات زیر را انجام دهید:

• حتی در نوزادی با فرزندتان صحبت کنید.
• به اشیاء اشاره کنید و آن‌ها را نام ببرید.
• وقتی فرزندتان آماده شد، از او سؤال کنید.
• به آنچه می‌گوید پاسخ دهید، اما اشتباهات او را اصلاح نکنید.
• حداقل 15 دقیقه در روز برای فرزندتان کتاب بخوانید.
• درمان زودهنگام این اختلالات باعث می‌شود سریع‌تر به نتایج مطلوب دست پیدا کنید.

خدمات کلینیک توانبخشی راه کمال برای اختلال گفتار و زبان کودکان

اختلالات گفتار و زبان باعث ایجاد مشکلاتی در تولید و تلفظ لغات و صداها می‌شوند. این اختلالات بر توانایی کودک برای برقراری ارتباط با دیگران تأثیر می‌گذارند و باعث گوشه‌گیری و انزوای کودک می‌شوند. یکی از خدمات کلینیک توانبخشی راه کمال رسیدگی به کودکان مبتلا به اختلال گفتار و زبان می‌باشد. متخصصان و کارشناسان این مرکز پس از معاینه کودک، بیماری او را تشخیص می‌دهند. آن‌ها پس از تشخیص بیماری، بهترین روش‌ درمانی را پیشنهاد می‌دهند. بنابراین اگر کودک دلبند شما مبتلا به اختلال گفتار و زبان است، به ما مراجعه کنید و از خدمات کادر درمانی ما بهره‌مند شوید.

منابع

cincinnatichildrens.org

webmd.com

speechpathologygraduateprograms.org