اختلال وسواس فکری عملی (OCD) نوعی اختلال اضطرابی است. وسواس‌ها و اجبارها، افکار و رفتارهای تکرارشونده هستند.
کودک مبتلا به وسواس فکری عملی، افکار وسواسی ناخواسته دارد. این افکار با ترس‌هایی مانند دست زدن به اشیاء کثیف مرتبط هستند. کودک از رفتارهایی اجباری مانند شستن بیش‌ازحد دست‌ها برای کنترل این ترس‌ها استفاده می‌کند.
با رشد کودکان، رفتارها و افکار وسواسی متناسب با سن تغییر می‌کنند. کودکان پیش‌دبستانی اغلب رفتارها و روال‌هایی درمورد وعده‌های غذایی، حمام کردن و زمان خواب دارند. این روال‌ها به تثبیت انتظارات و دیدگاه آن‌ها نسبت به دنیایشان کمک می‌کنند. کودکان در سن مدرسه اغلب رفتارهای اجباری گروهی برای خود تعریف می‌کنند؛ زیرا یاد می‌گیرند با دیگران بازی کرده و در ورزش‌های تیمی شرکت کنند. کودکان بزرگ‌تر و نوجوانان شروع به جمع‌آوری اشیاء و داشتن سرگرمی می‌کنند. این رفتارهای اجباری به کودکان کمک می‌کنند تا اجتماعی شوند و یاد بگیرند چگونه با اضطراب خود کنار بیایند.
هنگامی که کودک به OCD مبتلا می‌شود، افکار وسواسی و رفتاری اجباری می‌توانند بسیار مکرر و شدید شوند. آن‌ها ممکن است در زندگی روزمره و رشد طبیعی کودک اختلال ایجاد کنند. تحقیقات نشان می‌دهند اختلال وسواس فکری عملی در نوجوانان شایع‌تر است.
انواع مختلف اختلال وسواس فکری عملی
درحالی‌که اختلال وسواس فکری عملی می‌تواند به اشکال مختلف ظاهر شود، بیشتر موارد در یکی از چهار دسته رایج قرار می‌گیرند. این چهار نوع می‌توانند در کودکان نیز بروز کنند:
وارسی یا چک کردن (Checking): وارسی کردن شامل اقدامات تکراری مانند بررسی قفل‌ها، سیستم‌های دزدگیر، اجاق گاز یا کلیدهای برق است. همچنین می‌تواند شامل نگرانی‌های غیرمنطقی درمورد ابتلا به بیماری باشد.
- آلودگی (Contamination): افراد مبتلا به این نوع وسواس، ترس شدیدی از مواجهه با میکروب یا کثیفی دارند یا احساس اجبار به انجام رفتارهای تمیزکاری بیش‌ازحد می‌کنند. این رفتارها گاهی‌اوقات «اختلال وسواس پاکیزگی» نامیده می‌شوند. وسواس آلودگی همچنین می‌تواند شامل احساس آلودگی ذهنی یا عاطفی باشد.
- تقارن و نظم‌دهی (Symmetry and Ordering): افراد مبتلا به وسواس تقارن و نظم‌دهی، نیاز شدیدی به چیدمان وسایل با الگوهایی خاص و منظم دارند.
- نشخوار فکری و افکار مزاحم (Ruminations and Intrusive Thoughts): افکار مزاحم شامل افکار وسواسی و مداوم هستند که ممکن است شامل مضامین ناراحت‌کننده یا خشونت‌آمیز باشند.
علائم وسواس فکری عملی چیست؟
هر کودک ممکن است علائم متفاوتی داشته باشد. شایع‌ترین علائم عبارت‌اند از:
- وسواس شدید درمورد کثیفی یا میکروب
- تردیدهای مکرر، مانند اینکه در قفل است یا نه
- افکار مزاحم درمورد خشونت، آسیب رساندن یا کشتن کسی، یا آسیب رساندن به خود
- صرف زمان طولانی برای لمس کردن چیزها، شمردن و فکر کردن درمورد اعداد و توالی‌ها
- درگیری ذهنی با نظم، تقارن یا دقت
- افکار مداوم درمورد انجام اعمال جنسی توهین‌آمیز یا رفتارهای ممنوعه و تابو
- ناراحتی از افکاری که مخالف اعتقادات مذهبی شخصی هستند
- نیاز شدید به دانستن یا به خاطر سپردن چیزهایی که ممکن است بسیار جزئی باشند
- توجه بیش‌ازحد به جزئیات
- نگرانی بیش‌ازحد درمورد وقوع اتفاقات بد
- افکار، تمایلات یا رفتارهای پرخاشگرانه
رفتارهای اجباری، رفتارهایی تکراری هستند که برای کاهش اضطراب ناشی از وسواس استفاده می‌شوند. آن‌ها می‌توانند بیش‌ازحد، مختل‌کننده و وقت‌گیر باشند. همچنین می‌توانند در فعالیت‌های روزانه و روابط اختلال ایجاد کنند و شامل موارد زیر هستند:
- شستن مکرر دست‌ها (اغلب 100 بار یا بیشتر در روز)
- بارها و بارها چک کردن، مانند اطمینان از قفل بودن در
- پیروی از قوانین سختگیرانه برای منظم بودن، مانند پوشیدن لباس‌ها به همان ترتیب هر روز
- احتکار اشیاء
- شمردن بیش‌ازحد
- گروه‌بندی اشیاء یا قرار دادن وسایل با ترتیبی خاص
- تکرار کلمات گفته‌شده توسط خود یا دیگران
- پرسیدن مکرر سؤالی تکراری
- استفاده مکرر از کلمات چهار حرفی یا انجام حرکات بی‌ادبانه (زشت)
- تکرار صداها، کلمات، اعداد یا موسیقی برای خود
علائم OCD ممکن است شبیه سایر مشکلات سلامتی باشند. بنابراین برای تشخیص، فرزندتان را نزد پزشک ببرید.
چه عواملی باعث وسواس فکری عملی در کودکان می‌شوند؟
اگرچه علل دقیق وسواس فکری عملی در کودکان مشخص نیستند، محققان بر این باورند که چندین عامل در ابتلا به وسواس نقش دارند:
- ساختار مغز: مطالعات تصویربرداری، ارتباطی بین وسواس فکری عملی و ناهنجاری‌ها در قشر جلویی و ساختارهای زیرقشری مغز یافته‌اند.
- تروما: برخی مطالعات ارتباطی بین تروما، مانند تجاوز جنسی و علائم وسواس فکری عملی در دختران پیش از بلوغ یافته‌اند.
- ژنتیک: اگرچه «ژن OCD» وجود ندارد، شواهد نشان می‌دهند ژن‌هایی خاص باعث آسیب‌پذیری بیشتر می‌شوند. علاوه‌براین، اختلال وسواس فکری عملی به‌صورت ارثی منتقل می‌شود. طبق تحقیقات، هرچه عضو خانواده نزدیک‌تر بوده و در زمان شروع بیماری جوان‌تر باشد، احتمال ابتلای کودک به وسواس بیشتر می‌شود.
- استرس: استرس ناشی از مشکلات مربوط به روابط، مشکلات در مدرسه و بیماری می‌تواند محرک‌ی قوی برای علائم اختلال وسواس فکری عملی در کودکان باشد.
OCD چگونه تشخیص داده می‌شود؟
روانپزشک کودک یا روانشناس می‌توانند OCD را تشخیص دهند. آن‌ها فرزند شما را ازنظر سلامت روان بررسی می‌کنند. برای تشخیص وسواس فکری عملی، فرزند شما باید وسواس‌ها و اجبارهایی داشته باشد که مداوم، شدید و مختل‌کننده باشند. آن‌ها باید به زندگی روزمره کودک آسیب برسانند.
در بیشتر موارد، فعالیت‌های اختلال وسواس فکری عملی مانند شستن دست‌ها یا بررسی قفل درها بیش از 1 ساعت در روز وقت می‌گیرند. آن‌ها همچنین باعث ناراحتی سلامت روان می‌شوند و بر نحوه تفکر فرزند شما تأثیر می‌گذارند. در بیشتر موارد، بزرگسالان تاحدی متوجه می‌شوند که اقدامات فرزند آن‌ها طبیعی نیستند. اما اغلب کودکان نمی‌توانند تشخیص دهند که رفتارشان غیرمنطقی و غیرطبیعی است.
درمان اختلال وسواس فکری عملی
اختلال وسواس فکری عملی را می‌توان به‌طور مؤثر ازطریق ترکیبی از درمان‌های فردی و دارو درمان کرد. تشخیص زودهنگام و درمان مناسب، کلید موفقیت درمان اختلال وسواس فکری عملی است. درمان این بیماری با کمک روش‌های زیر امکان‌پذیر است:
درمان فردی
- درمان شناختی: درمان شناختی به شناسایی وسواس‌ها و آموزش روش‌های جدید و مؤثر برای تحمل و کاهش آن‌ها کمک می‌کند.
- مواجهه و پیشگیری از پاسخ (ERP): درمانگر، کودک و خانواده با یکدیگر همکاری کرده و برنامه‌ای سیستماتیک ارائه می‌دهند که به کودک کمک می‌کند به افکار و وسواس‌های خود توجه کند اما از انجام آن‌ها بپرهیزد.
- مدیریت سایر اختلالات روانی که فرزند شما ممکن است داشته باشد: گاهی‌اوقات، کودکان مبتلا به اختلال وسواس فکری عملی دچار اختلال خوردن، فوبیا یا اختلال پانیک هستند که نیاز به درمان دارند.
خانواده‌درمانی
والدین نقش حمایتی حیاتی در کمک به کودک مبتلا به اختلال وسواس فکری عملی دارند. آن‌ها با آموزش روش‌های مدیریت ترس‌ها، به کودک کمک می‌کنند بر ترس‌های خود غلبه کند.
والدین یاد می‌گیرند که وظیفه آن‌ها این است که در طول روش درمانی مواجهه و پیشگیری از پاسخ، مربی کودک باشند. آن‌ها باید ناراحتی کودک خود را تحمل کرده، به او یادآوری کنند که ناراحتی موقتی است و پس از هر بار خودداری از انجام رفتار وسواسی، اجبارها کاهش می‌یابند.
دارودرمانی
درمان اختلال وسواس فکری عملی با درمان شناختی رفتاری شروع می‌شود، اما علائم برخی از بیماران آنقدر ناراحت‌کننده هستند که پزشک مجبور می‌شود از دارو برای کمک به بیمار استفاده کند. این روش درمانی، درمان ترکیبی نامیده می‌شود.
داروهای مورد استفاده برای درمان وسواس فکری عملی به‌عنوان مهارکننده‌های انتخابی بازجذب سروتونین (SSRIs) طبقه‌بندی می‌شوند و بر مواد شیمیایی خاص مغز که در وسواس فکری عملی درگیر هستند، تأثیر می‌گذارند. اگر مشخص شود که OCD با عفونت استرپتوکوکی مرتبط است، ممکن است یک دوره داروهای آنتی‌بیوتیک تجویز شود.
چگونه می‌توانم از وسواس اجباری در فرزندم پیشگیری کنم؟
کارشناسان در حال حاضر نمی‌دانند چگونه از اختلال وسواس فکری عملی در کودکان و نوجوانان پیشگیری کنند. اما اگر متوجه علائم OCD در فرزندتان شدید، می‌توانید با انجام ارزیابی در اسرع وقت به او کمک کنید. درمان زودهنگام می‌تواند علائم را کاهش دهد و رشد طبیعی فرزندتان را بهبود بخشد. همچنین می‌تواند کیفیت زندگی او را افزایش دهد.
آیا اختلال وسواس فکری عملی در دوران کودکی از بین می‌رود؟
وسواس فکری عملی، اختلالی مزمنی است. بنابراین در دوران کودکی به‌ندرت به‌صورت خود به خودی از بین می‌رود. طبق مطالعه‌ای، تنها حدود 4 درصد از افراد مبتلا به OCD بدون درمان به بهبودی دست می‌یابند.
بااین‌حال، علائم ممکن است با گذشت زمان و با افزایش سن فرد و با درمان مناسب بهبود یابند. یادگیری مهارت‌های مقابله‌ای مؤثر نیز می‌تواند به کاهش علائمی که در زمان استرس بدتر می‌شوند، کمک کند.
چگونه می‌توانم به فرزندم کمک کنم تا با اختلال وسواس فکری عملی زندگی کند؟
وسواس فکری عملی ازطریق ترکیب درمان فردی و داروها قابل درمان است. والدین نقش حمایتی کلیدی در درمان فرزندشان دارند. در اینجا کارهایی وجود دارند که می‌توانید برای کمک به فرزندتان انجام دهید:
- به‌طور منظم به پزشک مراجعه کنید.
- با پزشک فرزندتان درمورد سایر متخصصانی که می‌توانند به روند درمان او کمک کنند، صحبت کنید.
- کودکان مبتلا به وسواس فکری عملی ممکن است از اختلال خود خجالت بکشند. بنابراین رابطه‌ای قوی و صمیمی با فرزندتان داشته باشید.
- درمورد اختلال کودک به سایر فرزندانتان توضیح دهید. خواهر و برادرها نگران یکدیگر و خانواده هستند. درک آنچه اتفاق میفتد می‌تواند به کاهش اضطراب آن‌ها کمک کند.
- به دوستان و آشنایان درمورد اختلال فرزندتان اطلاع دهید. همچنین با پزشک فرزندتان و مدرسه همکاری کنید تا برنامه‌ای درمانی برای کودک طراحی کنید.
- با والدین کودکان مبتلا به وسواس فکری عملی، ارتباط برقرار کنید. آن‌ها می‌توانند اطلاعات سودمندی در اختیار شما قرار دهند.
جمع‌بندی
اگرچه هیچ درمانی برای اختلال وسواس فکری عملی وجود ندارد، اما بسیاری از درمان‌های مؤثر در دسترس هستند. اگر اولین استراتژی کارساز نبود، به تلاش خود ادامه دهید. گاهی‌اوقات، مسئله فقط یافتن درمانگر مناسب یا ترکیبی از دارو و روان‌درمانی است.
با درمان مناسب، علائم بسیاری از کودکان تسکین می‌یابند و کودکان یاد می‌گیرند از استراتژی‌های مقابله‌ای برای موفقیت در زندگی روزمره خود استفاده کنند. اگر فکر می‌کنید فرزندتان مبتلا به اختلال وسواس فکری عملی است، می‌توانید جهت مشاوره رایگان و یا دریافت وقت ویزیت با کلینیک‌های راه کمال تماس بگیرید. تا اولین قدم را در راستای کمک به او برداربد.
منابع
مطالب مشابه
علائم ADHD در دختران اغلب به‌عنوان ویژگی‌های شخصیتی تلقی می‌شوند. به همین دلیل است که اغلب نادیده گرفته یا توجیه می‌شوند. اگر بیش فعالی در دختران تشخیص داده نشود، می‌تواند به مشکلاتی مانند عدم تطبیق شرایط در کلاس درس، عزت نفس پایین و سرزنش خود منجر شود. حتی می‌تواند سلامت روان را تا بزرگسالی تحت تأثیر قرار دهد.
رفتار درمانی دیالکتیکی (DBT) به‌طور مؤثر به درمان اضطراب، افسردگی، و اختلال بی‌نظمی خلقی اخلال‌گرانه (DMDD) در کودکان کمک می‌کند. این روش با آموزش تکنیک‌هایی به کودکان برای تنظیم احساسات و رفتارهایشان کار می‌کند.
کاردرمانگران نقش حیاتی در راهنمایی کودکان قطع عضو در فرایند توانبخشی، به‌ویژه در استفاده از وسایل پروتزی ایفا می‌کنند. مشارکت آن‌ها از همان مرحله پیش از عمل جراحی آغاز می‌شود و بر مدیریت زخم و توصیه‌هایی برای تجهیزات تطبیقی تمرکز دارد که بیماران را برای جراحی آماده می‌کند.
اتیسم غیرکلامی زمانی است که کودک مبتلا به اوتیسم صحبت نمی‌کند، اما ممکن است انواع صداهای آوایی را تولید کند. اوتیسم غیرکلامی به این معنی نیست که کودک نمی‌تواند تعامل داشته باشد، یا کلمات و گفتار را درک کند. بلکه به این معناست که آن‌ها قادر به استفاده از زبان کلامی برای برقراری ارتباط نیستند.
لکنت زبان اختلالی گفتاری است که عضلات مورد استفاده برای صحبت کردن، به‌طور غیرقابل کنترلی منقبض شده یا حرکت می‌کنند و باعث مکث، صداهای ناخواسته و گیر کردن روی کلمات می‌شود.
کلاترینگ با ویژگی‌هایی مانند صحبت کردن بسیار سریع و استفاده از کلمات پُرکننده مانند «اِم» و «آه» همراه است. استفاده گاه‌به‌گاه از این کلمات در گفتار منسجم کاملاً عادی است، اما درصورت ابتلای کودک به این وضعیت، این ویژگی‌ها به عادتی همیشگی تبدیل شده و اغلب مانع از درک صحبت‌های او توسط دیگران می‌شوند.
زمانی که فردی اختلال لیسپ دارد، زبان خود را به گونه‌ای قرار می‌دهد که جریان هوای لازم برای تولید صداهای «س» و «ز» را مسدود یا تحریف می‌کند. این تحریف جریان هوا باعث می‌شود کودک به‌صورت نوک زبانی حرف بزند.
با گذشت زمان، کودکان مبتلا به سندرم رت مشکلات فزاینده‌ای در استفاده از عضلات کنترل‌کننده حرکت، هماهنگی و ارتباط پیدا می‌کنند. سندرم رت همچنین می‌تواند باعث تشنج و ناتوانی‌های ذهنی شود.
سندرم تورت، اختلالی است که بر سیستم عصبی تأثیر می‌گذارد و باعث ایجاد تیک می‌شود. تیک‌ها، حرکات یا صداهایی هستند که کودک بارها و بارها تکرار می‌کند و قادر به کنترل آن‌ها نیست. به‌عنوان مثال، کودکان مبتلا به سندرم توره ممکن است مدام گلوی خود را صاف کنند یا چشمک بزنند.
تشخیص اولیه کف پای صاف در کودکان اغلب توسط متخصصان اطفال انجام می‌شود. اگر فرزند شما هیچ درد یا علائم دیگری را تجربه نکند، معمولاً نیازی به آزمایش بیشتر نیست. کودکانی که علائم دارند باید توسط متخصصان ارتوپدی کودکان معاینه شوند.