اختلال اضطراب یکی از مشکلات روانی است که می‌تواند تأثیرات منفی زیادی بر زندگی کودکان بگذارد. اضطراب در کودکان زمانی تبدیل به اختلال می‌شود که نگرانی‌ها یا ترس‌ها بیش از شش ماه در زندگی آن‌ها تداخل ایجاد کنند. ممکن است تشخیص اینکه فرزند شما به اختلال اضطراب مبتلا است یا خیر دشوار باشد. درواقع در برخی موارد کودک تحریک‌پذیر است یا به‌خاطر بیماری احساس ناراحتی می‌کند و دچار اختلال نیست. بنابراین تشخیص زودهنگام اختلال اضطراب اهمیت زیادی دارد.
اضطراب در کودکان چیست؟
اضطراب و ترس بخش طبیعی دوران کودکی هستند. ترس واکنش طبیعی به خطر یا تهدید است. اضطراب واکنشی به تهدید احتمالی است. ترس‌ها و اضطراب‌های جدید معمولاً کوتاه‌مدت بوده و نشان می‌دهند کودکان در حال یادگیری حل مشکلات به تنهایی هستند. والدین و مراقبان می‌توانند به کودکان کمک کنند تا ترس‌ها و اضطراب‌های خود را درک کرده و بر آن‌ها غلبه کنند.
تحقیقات نشان می‌دهند از هر 5 کودک، یک نفر به اختلالات اضطراب مبتلا می‌شود. اختلالات اضطرابی کودکان با ترس یا اضطراب طبیعی متفاوت است؛ زیرا شامل اجتناب شدیدتر، واکنش‌های عاطفی بیشتر یا ماندگاری طولانی‌تر از حد انتظار هستند. کودکان مبتلا به اختلالات اضطراب اغلب دچار طغیان‌های عاطفی مانند گریه یا نق زدن می‌شوند. آن‌ها همچنین ممکن است اجتناب زیادی از خود نشان دهند. این کودکان در بیشتر مواقع سعی می‌کنند فرار کنند، پنهان شوند یا در معرض خطر قرار نگیرند. علاوه بر این، کودکان مبتلا به اختلال اضطراب، اغلب علائم جسمانی مانند دل درد، سردرد، حالت تهوع، استفراغ، تنگی نفس یا مشکلات خواب را تجربه می‌کنند.
اضطراب در کودکان چقدر شایع است؟
اختلالات اضطراب در کودکان نسبتاً شایع است. این اختلالات حدود 15 تا 20 درصد کودکان و نوجوانان را تحت تأثیر قرار می‌دهند. و تقریباً از هر 3 نوجوان، یک نفر (بین 13 تا 18 سالگی) دچار اضطراب است. همچنین اختلال اضطراب در دخترها بیشتر از پسرها مشاهده می‌شود.
علت اضطراب در کودکان چیست؟
برخی از کودکان ذاتاً حساس هستند و ممکن است در کنار آمدن با تغییر یا احساسات قوی مشکل داشته باشند. این کودکان ممکن است به صورت ارثی مستعد ابتلا به اختلال اضطراب باشند. اضطراب همچنین ممکن است پس از وقایع استرس‌زای زندگی ایجاد شود و برخی از افراد از سنین بسیار پایین حوادث استرس‌زای زیادی مانند موارد زیر را تجربه می‌کنند:
- مرگ یکی از نزدیکان آن‌ها
- نقل مکان به خانه یا مدرسه جدید؛ به ویژه اگر این نقل مکان‌ها مکرر باشند
- مشکل در به دست آوردن غذای کافی
- مشکل در یافتن مکانی امن برای زندگی
- مشکل در تحصیل پیوسته
- داشتن والدینی که با هم دعوا یا مشاجره می‌کنند یا درگیر جدایی و طلاق هستند
- قلدری، سوء استفاده یا طرد شدن
- ابتلا به بیماری جدی یا مجروح شدن در تصادف
- مسائل مربوط به مدرسه مانند امتحانات یا مورد اذیت و آزار قرار گرفتن در مدرسه
- مورد سوءاستفاده یا بی‌توجهی قرار گرفتن
کودکان مبتلا به اختلال نقص توجه و اختلال طیف اوتیسم بیشتر در معرض مشکلات اضطراب هستند.
علائم و نشانه‌های اضطراب در کودکان چیست؟
داشتن فرزند مثل این است که یک بازی بیست سؤالی را انجام بدهید. برخی از کودکان از کلمات برای گفتن اضطراب خود به شما استفاده می‌کنند. ممکن است کودکتان بگوید: «من از مدرسه رفتن می‌ترسم؛ چون نگرانم دیگه شمارو نبینم.» برخی دیگر ممکن است ندانند چگونه احساسات خود را توضیح دهند. اما این کودکان نیز نشانه‌هایی از اضطراب را نشان می‌دهند. آن‌ها ممکن است در صورت ابتلا به اختلال اضطراب، علائم زیر را بروز دهند:
- بیشتر از سایر کودکان همسن خود نگران شوند یا گریه کنند.
- بگویند که احساس خوبی ندارند. ممکن است از ناراحتی معده، درد عضلانی یا سردرد شکایت کنند.
- در خوابیدن مشکل داشته باشند، به‌خاطر کابوس‌ها از خواب بپرند یا نتوانند به تنهایی بخوابند.
- احساس بی‌قراری داشته باشند.
- به راحتی عصبانی شوند.
- مشکل در تمرکز داشته باشند.
- بگویند که گرسنه نیستند یا اینکه همیشه گرسنه هستند.
- بلرزند.
- از رفتن به مدرسه امتناع کنند.
- زیاد به دستشویی بروند.
- همیشه وابسته و دلبسته هستند (زمانی که سایر کودکان اینطور نیستند)
کودک شما ممکن است به‌اندازه کافی بزرگ نباشد که تشخیص دهد چرا چنین احساسی دارد. دلیل اضطراب (اگر وجود داشته باشد) بسته به سن کودک متفاوت است. اضطراب جدایی در کودکان کوچک‌تر رایج است، درحالی‌که کودکان بزرگ‌تر و نوجوانان بیشتر نگران عملکرد مدرسه، روابط یا سلامتی خود هستند. در ادامه با انواع اضطراب در کودکان بیشتر آشنا خواهید شد.
انواع اختلال اضطراب در کودکان
یک کودک ممکن است انواع مختلفی از اضطراب را تجربه کند. اضطراب‌های مختلف در کودکان به شرح ذیل می‌باشند:
ترس یا فوبیا درباره چیزی خاص
کودکان معمولاً از چیزهایی مانند هیولا، سگ یا آب می‌ترسند. این بخشی کاملاً طبیعی از رشد آن‌ها است، اما زمانی که میزان این ترس بسیار زیاد می‌شود و زندگی روزمره کودک را تحت تأثیر قرار می‌دهد، پتانسیل تبدیل شدن به فوبیا را دارد.
اختلال اضطراب فراگیر
کودک مبتلا به اضطراب فراگیر (GAD) ممکن است در طیف وسیعی از مسائل و موقعیت‌های ذیل بسیار مضطرب باشد:
- تکالیف مدرسه
- نمرات و امتحانات
- دوستان
- خانواده
- روابط
- میزان عملکرد خوب در فعالیت‌هایی مانند موسیقی یا ورزش
کودک مبتلا به اختلال اضطراب فراگیر نیز احتمالاً بیش‌ازحد از کار و توانایی‌های خود انتقاد می‌کند و ممکن است به دنبال جلب اعتماد دیگران باشد.
اختلال هراس یا وحشت
کودکی که اختلال هراس یا وحشت در او تشخیص داده شود، دو یا چند حمله پانیک (وحشت‌زدگی) غیرمنتظره خواهد داشت. این حملات می‌توانند بدون هیچ محرک مشخصی اتفاق بیفتند. کودک همچنین ممکن است تا بیش از یک ماه پس از اولین حمله خود، نگران حمله دیگری باشد.
اختلال اضطراب جدایی
اضطراب جدایی، در کودکان 18ماهه تا 3ساله رایج است و به یک اختلال اشاره نمی‌کند. کودک مبتلا به اضطراب جدایی، زمانی که والدین اتاق را ترک می‌کنند یا از دید او خارج می‌شوند، احساس نگرانی می‌کند. معمولاً می‌توان حواس کودک را از این احساس منحرف کرد.
اگر کودک بزرگ‌تر هر زمان که یکی از اعضای خانواده‌اش او را ترک می‌کنند ناراحت می‌شود و اگر مدت زیادی طول بکشد تا آرام شود، ممکن است دچار اختلال اضطراب جدایی شده باشد.
این اختلال در کودکان 7 تا 9ساله شایع‌تر است و حدود 4 درصد از کودکان را تحت تأثیر قرار می‌دهد. کودک مبتلا به اختلال اضطراب جدایی ممکن است از رفتن به مدرسه، اردو یا خانه دوستان خودداری کند. او شاید از کسی بخواهد که در هنگام خواب کنارش باشد. همچنین، زمانی که در کنار خانواده نیست، ممکن است احساس دلتنگی شدید کند.
اختلال اضطراب اجتماعی
کودکان مبتلا به اختلال اضطراب اجتماعی بیش‌ازحد نگران تعامل با افراد دیگر هستند. آن‌ها ممکن است در ملاقات با افراد جدید یا صدا زدن نام‌شان در کلاس به‌شدت احساس اضطراب کنند.
لالی انتخابی (موتیسم)
لالی انتخابی یا موتیسم، نوع شدیدی از اضطراب اجتماعی است. کودک مبتلا به لالی انتخابی ممکن است در صحبت در موقعیت‌های خاص، بیش‌ازحد مضطرب باشد. اگرچه شاید به‌راحتی با افرادی که به‌خوبی می‌شناسند صحبت کند.
گاهی‌اوقات، والدین تنها زمانی متوجه می‌شوند که فرزندشان لالی انتخابی دارد که معلمان گزارش دهند که او از صحبت کردن در کلاس امتناع می‌کند.
اضطراب مبتنی بر مدرسه
برخی از کودکان در مورد رفتن به مدرسه، تکالیف مدرسه، دوستی یا اذیت شدن در مدرسه مضطرب می‌شوند، به‌خصوص اگر در حال تغییر مدرسه یا شروع پایه تحصیلی جدید باشند. آن‌ها ممکن است همیشه این نگرانی‌ها را با شما در میان نگذارند و در عوض از شکم‌درد یا احساس بیماری نالان باشند. یکی از نشانه‌های این اضطراب، گریه یا خسته به نظر رسیدن در صبح است. اگر این مشکل به‌طور قابل‌توجه بر زندگی روزمره آن‌ها تأثیر بگذارد، باید رفع شود.
سایر اختلالات اضطرابی
اختلال استرس پس از سانحه و اختلال وسواس فکری اجباری از دیگر اختلالات اضطرابی‌ای هستند که گاهی می‌توانند کودکان را تحت تأثیر قرار دهند، اما معمولاً در بزرگ‌سالان دیده می‌شوند.
عوارض این بیماری چیست؟
کودکان مبتلا به اضطراب در معرض خطر افزایش‌یافته افسردگی و اختلالات سوء مصرف مواد در سنین بزرگسالی قرار دارند. آن‌ها ممکن است برای رفتن به مدرسه یا در هنگام حضور در مدرسه با مشکل مواجه شوند. آن‌ها همچنین بیشتر از همسالان خود در معرض خطر خودکشی قرار دارند. اگرچه این موارد ترسناک هستند، بهتر است به یاد داشته باشید که روش‌های درمانی مختلفی در دسترس هستند. حتماً طبق توصیه‌های پزشک معالج کودک خود، پیگیری‌های لازم را انجام دهید. و اگر فکر می‌کنید فرزندتان ممکن است به خود آسیب برساند، فوراً به پزشک مراجعه کنید یا با اورژانس تماس بگیرید.
اضطراب در کودکان چگونه تشخیص داده می‌شود؟
برای تشخیص اضطراب در فرزند شما، پزشک معالج با شما و فرزندتان صحبت خواهد کرد. او از شما در مورد رفتار فرزندتان و اینکه چگونه متوجه می‌شوید که کودک مضطرب است سؤال خواهد کرد. پزشک از فرزند شما می‌خواهد که هرگونه علائمی را که متوجه می‌شود و زمان مشاهده آن‌ها را به او بگوید. ممکن است از شما بخواهد که نظرسنجی‌ها را تکمیل کنید. او همچنین ممکن است با معلم یا سایر مراقبان فرزند شما برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد علائم فرزندتان صحبت کند. پزشک به بررسی علل دیگر علائم فرزند شما می‌پردازد. اگر هیچ علت دیگری برای علائم فرزندتان وجود نداشته باشد و اضطراب او باعث ناراحتی شده و به مدت شش ماه در زندگی او اختلال ایجاد کرده باشد، ممکن است فرزند شما مبتلا به اختلال اضطراب باشد.
اضطراب در کودکان چگونه درمان می‌شود؟
دو روش اصلی برای درمان اضطراب در کودکان وجود دارند: درمان شناختی-رفتاری و درمان دارویی. هر دوی این درمان‌ها ممکن است به تنهایی مؤثر باشند، اما به نظر می‌رسد که در کنار هم بهتر عمل می‌کنند.
اگر فرزندم دچار اضطراب باشد چه انتظاری می‌توانم داشته باشم؟
اگر فرزند شما دچار اختلال اضطراب است، ممکن است رفتارهای پرخاشگرانه‌ای از خود نشان دهد یا تحریک‌پذیر باشد. ممکن است به شما بچسبد یا از ترک خانه امتناع کند. اگرچه درمان اضطراب کودکان ممکن است زمان‌بر باشد، اما به طور کلی علائم را کاهش می‌دهد. با درمان، بسیاری از کودکان مبتلا به اضطراب در فعالیت‌هایی که به آن‌ها علاقه دارند شرکت کرده، دوست پیدا می‌کنند، مدرسه رفتن را ادامه می‌دهند و از زندگی لذت می‌برند.
ممکن است در زندگی فرزند شما دوره‌هایی وجود داشته باشند که موجب ایجاد اضطراب شوند. هنگامی که این اتفاق میفتد، ممکن است فرزند شما به مصرف مجدد دارو یا شرکت در جلسات درمانی نیاز پیدا کند تا علائم او بهتر کنترل شوند.
چه چیزی به اضطراب کودکان کمک می‌کند؟
به عنوان والدین یا مراقب، نمی‌توانید همیشه عوامل استرس‌زا در زندگی فرزند خود را کنترل کنید. اما می‌توانید با اطمینان از اینکه فرزندتان موارد زیر را دریافت می‌کند، به بهبود سلامت روان او کمک کنید:
- ورزش روزانه
- محیطی امن و حمایتی در خانه و مدرسه
- خواب کافی
- وعده‌های غذایی متعادل
همچنین می‌توانید به فرزند خود تکنیک‌های مدیتیشن و تمرینات تنفسی را آموزش دهید تا به او در رسیدن به آرامش کمک کند. به‌علاوه می‌توانید فرزند خود را تشویق کنید تا برای غلبه بر نگرانی‌ها و ترس‌های عادی نیز گام‌های کوچکی بردارد. به عنوان مثال کودک را تشویق کنید در محیط‌های اجتماعی حضور پیدا کند و خودتان چند قدم دورتر منتظر بمانید یا می‌توانید چراغ‌ها را برای چند دقیقه خاموش کنید و از کودک بخواهید سعی کند آرام باشد. این فعالیت‌ها به کودکان کمک می‌کنند تا اعتماد به نفس و مهارت‌های مقابله‌ای را بهتر بیاموزند.
چه زمانی باید در مورد اضطراب فرزندم با پزشک معالج تماس بگیرم؟
اگر فرزند شما علائمی نشان می‌دهد که از بین نمی‌روند یا از انجام فعالیت‌های روزمره مانند استفاده از توالت یا ترک خانه (که قبلاً انجام می‌داده) اجتناب می‌کند، باید با پزشک تماس بگیرید. همچنین اگر فرزند شما علائم خودکشی را نشان می‌دهد، فوراً با اورژانس تماس بگیرید.
جمع‌بندی
اختلال اضطراب در کودکان یک مشکل شایع است که باعث می‌شود کودک نگرانی‌ها و ترس‌های شدیدی را تجربه کند که در زندگی روزمره او اختلال ایجاد می‌کنند. این اختلال می‌تواند به دلایل مختلفی از جمله ژنتیک، تجربیات زندگی و تغییرات محیطی رخ دهد. علائم اضطراب در کودکان متنوع هستند و می‌توانند شامل نگرانی بیش‌ازحد، ترس از جدایی، اجتناب از موقعیت‌های اجتماعی، مشکلات خواب و علائم جسمی مانند سردرد و دل درد باشند. درمان‌های مؤثری مانند درمان شناختی-رفتاری و دارو درمانی برای کمک به کودکان مبتلا به اضطراب در دسترس هستند. با تشخیص زودهنگام و درمان مناسب، بسیاری از کودکان می‌توانند بر اضطراب خود غلبه کنند و زندگی سالم و موفقی داشته باشند. اگر فرزند شما یا عزیزتان با علائم اضطراب مواجه است و به دنبال مشاوره و درمان تخصصی می‌باشید، گروه توانبخشی راه کمال آماده است تا با تیم متخصص خود به شما کمک کند. جهت دریافت مشاوره رایگان و یا دریافت وقت ویزیت با کلینیک های گروه توانبخشی راه کمال در تماس باشید.
منابع
مطالب مشابه
آسیب سر می تواند به خفیفی ضربه، کبودی (کوفتگی) یا بریدگی روی سر باشد. یا می تواند ضربه مغزی، بریدگی عمیق یا زخم باز، شکستگی استخوان جمجمه، خونریزی داخلی یا آسیب به مغز باشد.
دیسفازی، اختلالی زبانی است که درک و بیان زبان کودک را مختل می‌کند. درحالی‌که علل این اختلال زبانی نامشخص باقی مانده‌اند، محققان تفاوت‌هایی ژنتیکی و عصبی در مغز کودکان مبتلا به دیسفازی مشاهده کرده‌اند که ممکن است منشأ مشکلات آن‌ها باشند. بااین‌وجود، متخصصان بر یک نکته توافق دارند که دیسفازی هیچ ارتباطی با ناشنوایی یا سایر ناتوانی‌ها یا تأخیرهای ذهنی ندارد.
سکته مغزی در کودکان زمانی رخ می‌دهد که خون به‌درستی به مغز جریان پیدا نکند و قبل از ۱۸سالگی رخ می‌دهد. می توانند به دلیل اختلالات قلبی، لخته شدن خون، کمبود اکسیژن در مغز کودک یا در اثر بیماری‌های مادرزادی ایجاد شوند.
اختلالات خوردن در میان کودکان بسیار جدی هستند و می‌توانند به‌طور بالقوه تهدید‌کننده زندگی باشند. عدم درمان اختلالات خوردن تأثیر عمده‌ای بر زندگی کودک می‌گذارد و اثرات طولانی‌مدت دارد. یافتن برنامه درمانی مؤثر برای اختلالات خوردن در کودکان، گام اولیه مهمی به سوی بهبودی است.
حتی خوش‌رفتارترین کودکان نیز ممکن است گاهی‌اوقات رفتاری چالش‌برانگیز داشته باشند. اما اختلال نافرمانی مقابله‌ای (ODD) شامل الگویی مکرر و مداوم از خشم، تحریک‌پذیری، بحث و سرپیچی نسبت به والدین و سایر افرادی است که در موضع قدرت قرار دارند. ODD همچنین شامل کینه‌توزی و انتقام‌جویی می‌شود.
امروزه، اضطراب و ترس کودکان از رفتن به مدرسه به مشکلی بسیار رایج برای والدین و معلمان تبدیل شده است. این وضعیت به‌عنوان امتناع (اجتناب) از مدرسه شناخته می‌شود و اغلب عاملی جدی برای نگرانی است.
سندرم داون می‌تواند هر کسی را تحت تأثیر قرار دهد. این بیماری، اختلالی ژنتیکی است و درنتیجه کاری که والدین قبل یا در طول بارداری انجام داده‌اند، رخ نمی‌دهد. در اکثر موارد، سندرم داون به‌طور تصادفی اتفاق میفتد.
اختلال هماهنگی رشدی (DCD)، اختلالی عصبی است که تعادل، هماهنگی و مهارت‌های حرکتی بیمار ازجمله مهارت‌های حرکتی ظریف، درشت و برنامه‌ریزی حرکتی را دچار مشکل می کند.
یکی از نکات مهم در هنگام یافتن مرکز درمانی اوتیسم، نزدیکی مرکز به محل زندگی بیمار است. در این صورت والدین با خیالی آسوده مراحل درمان فرزند خود را شروع می‌کنند. اگر در شمال تهران ساکن هستید و به مرکز درمانی اوتیسم نیاز دارید، گروه توانبخشی راه کمال با بهره‌گیری از تیمی مجرب و حرفه‌ای، خدمات تخصصی و نوین برای درمان کودک شما ارائه می‌دهد.
فلج مغزی، بیماری مادام‌العمری است که به درمان‌های طولانی‌مدت نیاز دارد. درحالی‌که اثربخشی بوتاکس در تسکین اسپاستیسیته در افراد مبتلا به فلج مغزی ثابت شده است، اثرات آن موقتی هستند.