اختلالات خوردن در میان کودکان بسیار جدی هستند و میتوانند بهطور بالقوه تهدیدکننده زندگی باشند. عدم درمان اختلالات خوردن تأثیر عمدهای بر زندگی کودک میگذارد و اثرات طولانیمدت دارد. یافتن برنامه درمانی مؤثر برای اختلالات خوردن در کودکان، گام اولیه مهمی به سوی بهبودی است.
انواع اختلالات خوردن
انواع اصلی اختلالات خوردن عبارتاند از:
- بیاشتهایی عصبی: شامل خوردن محدود، کاهش وزن قابل توجه و ترس از افزایش وزن
- پرخوری عصبی: دورههای پرخوری (اغلب بهطور مخفی)، بهدنبال آن تلاش برای جبران با ورزش بیشازحد، استفراغ یا دورههای رژیم غذایی سخت. پرخوری اغلب با احساس شرم و احساس خارج از کنترل بودن همراه است.
- اختلال پرخوری: شامل دورههای مکرر پرخوری (ازجمله خوردن بسیار بیشتر از حد معمول، احساس ناراحتی از سیری، خوردن مقادیر زیاد در زمانی که ازنظر جسمی گرسنه نیستید). احساس گناه، انزجار و افسردگی میتوانند پس از دورههای پرخوری رخ دهند. پرخوری شامل رفتارهای جبرانی نیست.
- سایر اختلالات تغذیه و خوردن مشخصشده(OSFED) : رفتارهای تغذیه یا خوردن که باعث ناراحتی و اختلال در فرد میشوند، اما معیارهای سه اختلال خوردن اول را برآورده نمیکنند.
- اختلال غذایی اجتنابی یا محدودکننده(ARFID) : شامل اجتناب و بیزاری از غذا و خوردن. این محدودیت ناشی از نارضایتی از بدن یا اختلال در تصویر بدنی نیست. این اختلال نتیجه اضطراب یا فوبیای غذا یا خوردن، و حساسیت بیشازحد به جنبههای حسی غذا مانند بافت، طعم یا بو یا عدم علاقه به غذا است.
علائم و نشانههای اختلالات خوردن در کودکان
همیشه نمیتوان علائم فیزیکی خوردن ناسالم را در کودکانی که دچار اختلالات خوردن هستند، تشخیص داد؛ زیرا وزن کودک در طول رشد دائماً در حال تغییر است. بااینحال، احتمال بیشتری وجود دارد که متوجه تغییراتی در الگوهای غذا خوردن یا ترجیحات غذایی، و همچنین تغییرات عاطفی یا رفتاری در فرزندتان شوید. افزایش وزن کودک در مراحل مختلف رشد، بهویژه پیش از بلوغ، طبیعی است. این مسئله گاهیاوقات باعث ایجاد انگیزه برای رژیم گرفتن و کاهش وزن میشود.
برخی از علائم و نشانههای رایج اختلالات خوردن در کودکان عبارتاند از:
ترس از خوردن
اختلالات خوردن ترس زیادی در کودکان ایجاد میکنند و منجر به ایجاد ترسها یا فوبیاهای غذایی (ترس از خوردن غذایی خاص، یا دیده شدن در حال خوردن آن) و ناراحتی از خوردن میشوند.
کودک بهدلیل این ترسها، بهراحتی میتواند به اختلال خوردن اجتنابی یا محدودکننده(ARFID) مبتلا شود. کودکان مبتلا به ARFID ممکن است از خفگی بترسند و از خوردن برخی غذاها بهدلیل بو، طعم یا بافت آنها اجتناب کنند.
تصویر بدنی تحریفشده
یکی دیگر از نشانههای احتمالی اختلال خوردن، این است که کودک حتی در سنین پایین نیز با مثبتاندیشی نسبت به بدن خود مشکل دارد. کودک شروع به مقایسه سایز و شکل بدن خود با همسالان میکند و بهطور کلی از آن راضی نیست.
نوسانات وزن
کودکانی که نوسانات زیادی (هم افزایش و هم کاهش) در وزن خود تجربه میکنند ممکن است با اختلال خوردن دست و پنجه نرم کنند. این مسئله میتواند ارتباط نزدیکی با مشکلات مربوط به تصویر بدنی داشته باشد؛ زیرا بلوغ میتواند تغییرات گستردهای در فرزند شما و تصویر ذهنی او ایجاد کند.
انزوا
اگر کودکی شروع به ابراز احساسات منفی نسبت به ظاهر خود کرده، و خود را منزوی کند، یا ترس , یا انعطافناپذیری در رابطه با غذا نشان دهد، دچار اختلالات خوردن شده است. کودکان مبتلا به اختلالات خوردن بهشدت گوشهگیر میشوند و نمیتوانند روی چیزهایی که دوست دارند تمرکز کنند. از طرف دیگر، ممکن است عملکرد بالایی داشته باشند و درد و رنج آنها نادیده گرفته شود.
تحریکپذیری/ تغییرات خلقی
کودکانی که دچار اختلالات خوردن هستند اغلب تغییرات خلقی، ازجمله تحریکپذیری شدید و فورانهای عاطفی را تجربه میکنند. آنها همچنین ممکن است شروع به انجام رفتارهایی عجیب یا غیرمنتظره کنند که معمولاً بخشی از شخصیت آنها نیستند.
مشکلات مربوط به خشکی بیشازحد پوست
کودکان مبتلا به اختلالات خوردن، پوست فوقالعاده خشک، پوستهپوسته یا زبری دارند که ناشی از عدم دریافت مواد مغذی کافی توسط بدنشان است.
مشکلات مربوط به دندانها
کودکان مبتلا به اختلالات خوردن، در معرض خطر سوء تغذیه قابل توجهی هستند که میتواند منجر به فرسایش و پوسیدگی دندانهای آنها شود.
خستگی مفرط یا غیر قابل توضیح
بسیاری از کودکان مبتلا به اختلالات خوردن از خستگی مزمن و کمبود انرژی و ضعف تمرکز رنج میبرند. درنتیجه، نمیتوانند روی تحصیلات خود تمرکز کرده، کارهای عادی را به پایان برسانند یا حتی در فعالیتهای لذتبخش و معمول دوران کودکی شرکت کنند.
استئوپنی و پوکی استخوان
استئوپنی و پوکی استخوان، مشکلات غیرقابل برگشت اختلالات خوردن هستند که هم در کودکان و هم در نوجوانان دیده میشوند. استئوپنی زمانی رخ میدهد که استخوانها تغذیه کافی دریافت نمیکنند. این بیماری میتواند باعث رشد نامناسب استخوانها و پوکی آنها شود.
علت اختلالات خوردن چیست؟
علت دقیق اختلالات خوردن مشخص نیست. تعدادی از عوامل ممکن است آسیبپذیری فرد را در برابر ابتلا به اختلال خوردن افزایش دهند. این عوامل عبارتاند از:
- ژنتیک
- ویژگیهای شخصیتی
- اتفاقهای استرسزای زندگی
- گذار در زندگی
- فرهنگ و رسانه
- ورزشهای پرخطر
- اختلالات روانپزشکی قبلی
عوامل خطر برای اختلالات خوردن
محققان دقیقاً نمیدانند چرا برخی از کودکان دچار اختلال خوردن شده و برخی دیگر نمیشوند. بااینحال، بسیاری از عوامل میتوانند بر ایجاد الگوی غذای ناسالم یا ترس از افزایش وزن تأثیر بگذارند. این عوامل ممکن است روانی، اجتماعی، محیطی یا بیولوژیکی باشند. اغلب، ترکیبی از عوامل ممکن است باعث ایجاد اختلال خوردن در فرد آسیبپذیر شود. اختلالات خوردن که بیشتر در کودکان و جوانان تجربه میشوند شامل اختلال غذایی اجتنابی یا محدودکننده و بیاشتهایی عصبی هستند.
عوامل خطر روانشناختی
عوامل شخصیتی که فرد را بیشتر در معرض خطر ابتلا به اختلال خوردن قرار میدهند ممکن است شامل موارد زیر باشند:
- اعتمادبهنفس پایین
- نارضایتی از بدن
- درگیری ذهنی با رژیم گرفتن، قوانین سختگیرانه درمورد غذا و خوردن
- کمالگرایی
- مشکل در ابراز احساسات، مانند خشم یا اضطراب
- حساسیت به پذیرش و قضاوت دیگران
- مشکل در برخورد قاطعانه با دیگران
- تغییرات عاطفی مرتبط با نوجوانی
عوامل خطر اجتماعی یا محیطی
عوامل خطر اجتماعی یا محیطی در ایجاد اختلال خوردن، شامل موارد زیر هستند:
- اذیت و آزار شدن، ازجمله قلدری مربوط به ظاهر یا وزن
- باور به اینکه انتظارات بالای خانواده و دیگران باید برآورده شود
- تغییرات عمده در زندگی مانند انتقال به مدرسه جدید، تغییر در دوستیها، فروپاشی خانواده یا حجم بالای استرسهای زندگی
- فشار همسالان برای رفتار به روشهایی خاص
- پیامهای اجتماعی (تصاویر رسانهها و تبلیغات، خانواده، همسالان) که ایدهآل خاصی درمورد اندازه، شکل و وزن بدن ترویج میکنند
- گرایش فرهنگی به قضاوت افراد بر اساس ظاهرشان
عوامل بیولوژیکی
عوامل بیولوژیکی مؤثر ممکن است شامل موارد زیر باشند:
- نوجوانی و تغییرات جسمی مرتبط با آن: این عوامل میتوانند باعث استرس، گیجی و اضطراب در کودکان، نوجوانان و جوانان شوند.
- عوامل ژنتیکی یا خانوادگی: بهعنوان مثال، سابقه خانوادگی اختلال خوردن یا سایر بیماریهای روانی
رژیم گرفتن خطر ابتلا به اختلالات خوردن را افزایش میدهد
رژیم گرفتن رفتاری رایج در میان نوجوانان، جوانان و جامعه بوده، اما طبیعی یا سالم نیست و نباید بهعنوان بخشی طبیعی از نوجوانی در نظر گرفته شود. رژیم گرفتن مهمترین عامل خطر برای ایجاد اختلال خوردن است.
رژیم گرفتن میتواند بهعنوان راهی برای کنترل تغییرات رخداده در بدن و دستیابی به بدنی ایدهآل که با انتظارات اجتماعی (همسالان و پیامهای رسانههای اجتماعی) مطابقت دارد، در نظر گرفته شود. نوجوانان نباید تشویق به رژیم گرفتن یا انجام رفتارهای دیگر برای کاهش وزن شوند.
تاثیر جنسیت
اختلالات خوردن در جنسیتهای مختلف تجربه میشوند اما بیشتر دخترها را تحت تأثیر قرار میدهند. بااینحال، حدود 25 درصد از نوجوانانی که دچار اختلال خوردن میشوند، پسر هستند.
جوانان با جنسیتهای مختلف ممکن است فشارهای اجتماعی متفاوتی را درمورد نحوه ظاهر خود تجربه کنند. کودکان در سنین دبستان نیز از این فشارها مصون نبوده و نگرشها و رفتارهای آنها، منعکسکننده نگرانیهای بزرگسالان هستند.
اختلالات خوردن چگونه تشخیص داده میشوند؟
والدین، معلمان، مربیان یا مدرسان ممکن است علائم احتمالی اختلال خوردن را شناسایی کنند، اما تشخیص معمولاً توسط پزشکان متخصص انجام میشود. درمان زودهنگام اغلب میتواند از مشکلات بعدی جلوگیری کند. بنابراین، اگر متوجه علائم اختلال خوردن در فرزندتان شدید، بهتر است بهدنبال ارزیابی و درمان باشید. برای تشخیص اختلال خوردن، پزشک فرزندتان تغییرات وزن او را ارزیابی میکند. او همچنین از فرزندتان درمورد موارد زیر سؤال میکند:
- عادات غذایی کودک
- احساس او درمورد شکل و اندازه بدنش
- استفاده از ملینها یا قرصهای لاغری برای کاهش وزن
- عادات ورزشی کودک
پزشک همچنین از فرزندتان میپرسد آیا علائمی مانند موارد زیر داشته است یا خیر:
- درد شکم
- نفخ
- یبوست
- ریزش مو یا تغییر در بافت مو
- عدم تحمل سرما
- خستگی
- ضعف
- غش کردن
- مصرف مواد
- افسردگی
پزشک فرزندتان احتمالاً مطالعات زیر را نیز انجام خواهد داد:
- تاریخچه اجتماعی، بررسی عوامل خطر در خانه، مدرسه و فعالیتهای خارج از مدرسه
- تاریخچه خانوادگی برای ارزیابی بیماریهایی مانند اختلالات خوردن، چاقی، الکلیسم (اعتیاد به نوشیدن الکل)، افسردگی یا سایر بیماریهای روانی در خانواده
- معاینه فیزیکی، ازجمله نبض، دما، وزن و قد، تغییرات پوست و مو، عملکرد قلب و شکم
درمان اختلالات خوردن در کودکان
اگر متوجه هر یک از علائم یا نشانههای اختلال خوردن شدید، فوراً فرزندتان را نزد پزشک ببرید. عدم درمان کودک باعث سوء تغذیه تهدیدکننده زندگی و عوارض دیگر میشود.
رایجترین گزینههای درمان اختلالات خوردن عبارتاند از:
- درمان مبتنی بر خانواده(FBT) : درمان مبتنی بر خانواده، نوعی درمان است که بر آموزش کل خانواده درمورد اختلال و آموزش نحوه حمایت از فرزندشان برای بهبودی تمرکز دارد. این روش درمانی، مداخلهای سیستماتیک ارائه میدهد که خانواده را قادر میسازد تا در غلبه بر اختلال خوردن به بیمار کمک کنند.
- درمان شناختی رفتاری(CBT) : رفتاردرمانی شناختی، نوعی گفتگودرمانی است که بر توسعه توانایی تشخیص افکار مربوط به اختلال خوردن و واقعیت عینی جدید تمرکز دارد تا فرزند شما بتواند مدیریت بهتر افکار، احساسات و رفتارها را بیاموزد.
- رفتاردرمانی دیالکتیکی(DBT) : رفتاردرمانی دیالکتیکی بر ایجاد مجموعهای از مهارتها تمرکز دارد که میتواند به بیماران در بهبودی از اختلال خوردن کمک کند. فرزند شما در این روش هم تمرین ذهنآگاهی را یاد میگیرد و هم آن را پرورش میدهد. همچنین این روش درمانی مهارتهای تنظیم عواطف، تحمل پریشانی و اثربخشی بینفردی را ایجاد کرده و بهبود میبخشد.
- مواجههدرمانی: مواجههدرمانی، که زیرمجموعهای از CBT است، به درمان علائم اضطرابی که اغلب همراه با اختلالات خوردن مشاهده میشوند، کمک میکند. بسیاری از بیماران مبتلا به اختلالات خوردن، احساس عمیقی از اضطراب مربوط به الگوهای غذا خوردن و تصویر بدنی تجربه میکنند که میتواند باعث اجتناب آنها از غذا خوردن شود. بهعنوان مثال، آنها ممکن است بهدلیل تحریف شناختی مرتبط با غذا، از گروه غذایی خاصی اجتناب کنند. در مواجههدرمانی، بیماران در محیطی کنترلشده قرار میگیرند که با ترسهای خود مواجه میشوند. اضطراب آنها در طول درمان کاهش مییابد.
- گروهدرمانی: گروهدرمانی شامل چندین روش درمانی مانند گروههای DBT، گروههای CBT و گروههای درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد (ACT) است. گروهدرمانی میتواند از جهات مختلف ازجمله ایجاد ارتباط، به اشتراک گذاشتن وعدههای غذایی با دیگران، تشویق به اشتراکگذاری باز و صادقانه و تجربه پذیرش، برای فرزند شما بسیار مفید باشد.
- مشاوره تغذیه: هنگامی که فرزند شما از سوء تغذیه یا اختلال خوردن رنج میبرد، همکاری با متخصص تغذیه ماهر درزمینه مدیریت اختلالات خوردن میتواند بسیار مهم باشد. داشتن برنامه غذایی خوب میتواند از بدتر شدن علائم موجود جلوگیری کرده و به بیمار در رفع علائم کمک کند. همچنین از نیازهای تغذیهای کودک نیز حمایت میکند.
آیا پیشگیری از اختلالات خوردن امکانپذیر است؟
محققان دریافتهاند که بسیاری از عوامل میتوانند به پیشگیری از ایجاد مشکلات خوردن در کودکان، نوجوانان و جوانان کمک کنند. والدین میتوانند نقش مثبتی در کاهش عوامل خطر و افزایش عوامل محافظتی ایفا کنند. تأکید بر سلامتی بهجای وزن، موضوعی کلیدی است. بهعنوان مثال، تشویق فرزندتان به خوردن میوهها و سبزیجات و ورزش منظم بهعنوان راهی برای کاهش وزن یا تغییر بدن میتواند مضر باشد. درحالیکه تشویق این رفتارها بهعنوان راهی برای سالم بودن بسیار مفید است.
جمعبندی
اختلال خوردن در کودکان مشکلی جدی است که به توجه و درمان زودهنگام نیاز دارد. والدین باید بهدقت به رفتارهای کودک توجه کرده و درصورت مشاهده نشانههای اختلال خوردن به پزشک مراجعه کنند. روشهای درمان اختلالات خوردن شامل خانوادهدرمانی، رفتاردرمانی شناختی، رفتاردرمانی دیالکتیکی، مواجههدرمانی، گروهدرمانی و مشاوره تغذیه هستند. اگر علائم این اختلال را در فرزند خود مشاهده کرده و بهدنبال تشخیص دقیق و درمان آن هستید، میتوانید جهت مشاوره رایگان یا دریافت نوبت ویزیت با کارشناسان ما در کلینیکهای گروه توانبخشی راه کمال تماس بگیرید.
منابع
مطالب مشابه
اختلالات تکاملی، شرایط فیزیکی یا مبتنی بر مغز هستند که بر پیشرفت کودک هنگام رشد و کسب مهارتهای ضروری زندگی تأثیر میگذارند. بسیاری از اختلالات تکاملی کودکی قبل از تولد وجود دارند و در طول زندگی ادامه مییابند. همچنین ممکن است درنتیجه آسیب، ضربه یا سایر عوامل پزشکی در طول کودکی رخ دهند.
هیدروتراپی، که به آن آب درمانی نیز گفته میشود، شکل تخصصی فیزیوتراپی است که از آب برای درمان بیماریها استفاده میکند. این نوع درمان محیطی امن و حمایتی را برای کودکان فراهم میکند که در آن میتوانند بدون تنش جاذبه در فعالیتهای فیزیکی شرکت کنند.
والدین میتوانند با استفاده از بازیهای ساده و سرگرمکننده در محیط خانه، رفتارهای کلیدی فرزند خود را در حوزههای مهمی مانند ارتباط چشمی، تقلید، تعاملات اجتماعی و حساسیتهای حسی زیر نظر بگیرند. این بازیها برای کودک جذاب هستند و در عین حال، به والدین کمک میکنند تا درصورت مشاهده علائم نگرانکننده، بهموقع با متخصصان رشد کودک مشورت نمایند.
کودکان مبتلا به CDD تا حداقل ۲سالگی رشد معمولی متناسب با سن را در ارتباطات کلامی و غیرکلامی، روابط اجتماعی، بازی و رفتار انطباقی دارند. آنها بین سنین ۲ تا ۱۰سالگی، مهارتهای کسبشده قبلی خود را به شکلی قابل توجه در دو یا چند مورد از دست میدهند.
یکی از تفاوتهای بزرگ بین اوتیسم و آسپرگر این است که کودکان مبتلا به اوتیسم دیرتر صحبت کردن را شروع میکنند. اما کسانی که سندرم آسپرگر دارند معمولاً تأخیر زبانی را تجربه نمیکنند. در حالی که کودکان مبتلا به اوتیسم اغلب منزوی به نظر میرسند، افراد دارای آسپرگر معمولاً میخواهند با دیگران تعامل داشته باشند اما برای برقراری ارتباط با مشکل مواجه میشوند.
اختلال فراگیر رشد (PDD) زمانی اصطلاحی بود که برای توصیف گروهی از تأخیرهای رشدی که بر مهارتهای اجتماعی و ارتباطی تأثیر میگذاشتند، مورد استفاده قرار میگرفت. اما در حال حاضر، پزشکان آن را اختلال طیف اوتیسم (ASD) مینامند.
گرانی والدین درخصوص دیر حرف زدن فرزندشان امری کاملاً طبیعی است. اما باید توجه داشته باشید رشد گفتار در کودکان میتواند تحت تأثیر طیف وسیعی از عوامل قرار گیرد و یکی از این عوامل، تغذیه است که اغلب نادیده گرفته میشود.
اختلال ویژه زبانی (SLI)، اصطلاحی برای اختلال زبان رشدی است. این اختلال زمانی رخ میدهد که مهارتهای زبانی بهدرستی رشد نمیکنند ولی این چالشها به سایر مشکلات رشدی مانند اختلال طیف اوتیسم، آسیب مغزی تروماتیک، آپراکسی گفتار یا کم شنوایی مربوط نیستند.
کودکان مبتلا به اختلال ارتباط اجتماعی در استفاده از زبان برای تعامل با دیگران مشکل دارند. آنها زبان را میفهمند و میتوانند در برخی شرایط از آن استفاده کنند، اما در موقعیتهای اجتماعی در برقراری ارتباط با مشکل روبرو هستند.
اختلال گفتاری آفازی در کودکان نوعی اختلال ارتباطی است که توانایی کودک در درک، تولید و استفاده از زبان را مختل میکند. کودکان مبتلا به آفازی اغلب در ابراز وجود و درک زبان دیگران مشکل دارند. نکته مهم این است که آفازی نشانه کمبود هوش نیست، بلکه اختلالی در پردازش زبان است.