آفازی در کودکان، اختلالی است که در آن مهارتهای ارتباطی با سرعتی متناسب با سن رشد نمیکنند. بسیاری از افراد این عارضه را با اوتیسم یا سندرم آسپرگر اشتباه میگیرند. اما متخصص میتواند با ارزیابی جامع علائم بیمار، آفازی را از سایر اختلالات متمایز کند.
کودکی که مبتلا به آفازی است، بهطور معمول در ابراز کلامی خود، درک زبان، یا هر دو مشکل دارد. ممکن است برای تشکیل جملات کامل، استفاده از گرامر صحیح و پیدا کردن کلمات مناسب جهت انتقال افکار و ایدههایش تقلا کند. علاوهبراین، ممکن است در پیروی از دستورالعملها، پاسخ دادن به سؤالات و مکالمه با دیگران نیز دچار مشکل شود.
کودکان مبتلا به زبان پریشی گاهی ممکن است هنگام تلاش برای برقراری ارتباط، ناامیدی یا پریشانی عاطفی از خود نشان دهند که منجر به مشکلات رفتاری یا انزوای اجتماعی میشود. توجه به این نکته مهم است که شدت اختلال و علائم میتوانند بسته به مورد فردی، بسیار متفاوت باشند.
آفازی چیست؟
اختلال گفتاری آفازی در کودکان نوعی اختلال ارتباطی است که توانایی کودک در درک، تولید و استفاده از زبان را مختل میکند. کودکان مبتلا به آفازی اغلب در ابراز وجود و درک زبان دیگران مشکل دارند. نکته مهم این است که آفازی نشانه کمبود هوش نیست، بلکه اختلالی در پردازش زبان است.
اگرچه آفازی بیماری شایعی نیست، اما تقریباً 2 میلیون نفر در ایالات متحده را تحت تأثیر قرار داده است و هر ساله 180,000 مورد جدید نیز تشخیص داده میشوند. بااینحال، این اختلال معمولاً با برخی شرایط پزشکی مانند سکته مغزی مرتبط است؛ بهطوری که تقریباً یک سوم بیماران سکته مغزی درجاتی از زبان پریشی را تجربه میکنند.
مداخله زودهنگام برای کمک به کودکان مبتلا به آفازی بسیار حیاتی است؛ زیرا تحقیقات نشان دادهاند که مداخله زودهنگام میتواند به کاهش شدت اختلال و کمک به کودک برای یادگیری برقراری ارتباط مؤثرتر کمک کند.

ضرورت تشخیص آفازی در کودکان
درک آفازی در کودکان به چند دلیل ضروری است:
مداخله زودهنگام
اگر بدانید آفازی چیست و بتوانید آن را تشخیص دهید، بهسرعت متوجه خواهید شد که چگونه به کودک کمک کنید. تشخیص و درمان زودهنگام آفازی میتواند توانایی کودک در برقراری ارتباط مؤثر را بهطور قابل توجهی بهبود بخشد. بدون مداخله مناسب، کودکان مبتلا به آفازی ممکن است در توسعه زبان با مشکل مواجه شوند. این مسئله بر رشد تحصیلی، اجتماعی و عاطفی آنها تأثیر میگذارد. درصورت شناسایی زودهنگام مشکل و ارائه حمایت لازم، میتوانید از بسیاری از عواقب جلوگیری کنید.
تمایز از سایر اختلالات
آفازی در کودکان اغلب با سایر بیماریها مانند اوتیسم، سندرم آسپرگر و بیشفعالی اشتباه گرفته میشود. درک علائم منحصربهفرد زبان پریشی میتواند به شما کمک کند تا حمایت مناسب را در زمان مناسب دریافت کنید.
دریافت حمایت از طرف والدین و مراقبان
کودکان مبتلا به این اختلال ممکن است برای کنار آمدن با شرایطشان به حمایت بیشتری از سوی والدین و مراقبان خود نیاز داشته باشند. درک این اختلال میتواند به والدین و مراقبان کمک کند تا راهبردهای ارتباطی مؤثری را توسعه دهند، از نیازهای فرزند خود حمایت کنند و شبکهای حمایتی بسازند.
انواع اختلال آفازی در کودکان
بهطور کلی، کودکان مبتلا به آفازی ممکن است در ابراز کلامی و درک دیگران چالشهایی داشته باشند. بااینحال، علائم برای هر کودک یکسان نیستند. در اینجا برخی از انواع شناختهشده زبان پریشی آورده شدهاند:

آفازی بیانی
زبانپریشی بیانی در کودکان میتواند بهدلیل آسیب مغزی یا اختلالات رشدی که نواحی زبان مغز را تحت تأثیر قرار میدهند، رخ دهد. کودکان مبتلا به آفازی بیانی در ابراز خود ازطریق زبان گفتاری مشکل دارند.
کودکان مبتلا به زبانپریشی بیانی ممکن است برای پیدا کردن کلمات مناسب برای بیان افکار خود یا ساختن جملات صحیح تقلا کنند. آنها همچنین ممکن است در ترتیب کلمات، زمان افعال و کلمات ربطی مانند «و» مشکل داشته باشند. درنتیجه، گفتار آنها ممکن است منقطع یا از هم گسیخته به نظر برسد و از دایره لغات سادهتر و کودکانهتری نسبت به همسالان خود استفاده کنند.
ازآنجاییکه سیستم زبانی کودکان ممکن است هنوز بهطور کامل توسعه نیافته باشد، تشخیص تفاوت بین رشد زبان معمولی و زبان پریشی بیانی میتواند چالشبرانگیزتر باشد. بااینحال، والدین و مراقبان ممکن است متوجه شوند که کودک در بیان نیازهای خود یا ابراز افکارش مشکل داشته، دایره لغات محدودی دارد و در ساختن جملاتی با بیش از چند کلمه با مشکل مواجه میشود.
مداخله زودهنگام برای کودکان مبتلا به زبانپریشی بیانی حیاتی است تا به آنها کمک کند مهارتهای زبانی خود را توسعه دهند و توانایی خود را در برقراری ارتباط مؤثر بهبود بخشند. درمان معمولاً شامل گفتاردرمانی برای کمک به کودک جهت بهبود مهارتهای تولید زبان، توسعه واژگان و یادگیری روشهای ارتباطی جایگزین، مانند حرکات یا نوشتن است.
والدین و مراقبان میتوانند با آسیبشناسان گفتار و زبان همکاری کنند تا راهبردهایی برای حمایت از رشد زبان کودک در خانه و موقعیتهای اجتماعی بیاموزند.
آفازی دریافتی
زبانپریشی دریافتی نوعی اختلال زبانی است که توانایی کودک در درک زبان را تحت تأثیر قرار میدهد. این مشکل ناشی از آسیب یا جراحت به نواحی زبان مغز، بهویژه لوب گیجگاهی است که مسئول درک زبان است.
کودکان مبتلا به آفازی دریافتی ممکن است در درک زبان گفتاری، نوشتاری یا هر دو مشکل داشته باشند. همچنین درک معنای کلمات یا جملات، پیروی از دستورالعملها و پاسخ دادن به سؤالات برای آنها دشوار است. از طرف دیگر این کودکان در درک زبان انتزاعی، مانند اصطلاحات استعاری یا جوکها نیز مشکل دارند.
شدت زبان پریشی دریافتی میتواند بسته به میزان و محل آسیب مغزی، بسیار متفاوت باشد. برخی از کودکان ممکن است آفازی دریافتی خفیفی داشته و فقط با انواع خاصی از زبان مشکل داشته باشند. در حالی که برخی دیگر ممکن است آفازی دریافتی شدید داشته و در درک بیشتر زبان با مشکل مواجه شوند.
آفازی دریافتی میتواند توانایی کودک در برقراری ارتباط مؤثر را بهطور قابل توجهی تحت تأثیر قرار دهد و بر رفاه اجتماعی و عاطفی او تأثیر بگذارد. درمان زبانپریشی دریافتی معمولاً شامل گفتاردرمانی است تا به کودک کمک کند مهارتهای درک زبان خود را بهبود بخشد و راههایی جایگزین مانند استفاده از وسایل کمک بصری یا اشارات را برای برقراری ارتباط بیاموزد.
این اختلال، وضعیتی غیرقابل جبران نیست. درواقع والدین و مراقبان میتوانند با آسیبشناسان گفتار و زبان همکاری کنند تا راهبردهایی برای حمایت از رشد زبان کودک در خانه و موقعیتهای اجتماعی بیاموزند. مداخله زودهنگام به بهبود شرایط کودک و رسیدن او به پتانسیل کامل خود کمک میکند.
آفازی گلوبال
آفازی گلوبال، اختلالی زبانی است که توانایی کودک در درک و بیان زبان را تحت تأثیر قرار میدهد. کودک ممکن است برای نوشتن، خواندن، صحبت کردن یا درک دیگران تقلا کند.
کودکان مبتلا به آفازی گلوبال، کاستیهای شدیدی در مهارتهای زبان دریافتی و بیانی دارند. ممکن است در درک زبان گفتاری یا نوشتاری، استفاده از زبان برای برقراری ارتباط و بیان افکار و نیازهایشان و مشارکت در مکالمه با دیگران مشکل داشته باشند. همچنین ممکن است در بازیابی کلمات مشکل داشته و دایره لغات محدودی داشته باشند.
شدت آفازی گلوبال میتواند بسته به میزان و محل آسیب مغزی بسیار متفاوت باشد. برخی از کودکان ممکن است اختلال خفیفی داشته و فقط در جنبههای خاصی از زبان مشکل داشته باشند. در حالی که برخی دیگر ممکن است آفازی گلوبال شدید داشته و غیرکلامی باشند یا فقط از چند کلمه استفاده کنند. برخی از کودکان مبتلا به آفازی گلوبال ممکن است فقط بتوانند تعداد انگشتشماری از کلمات را تولید و درک کنند.
کودکان مبتلا به زبان پریشی گلوبال ممکن است هیچ آسیب دیگری به جز مشکلات زبانی را تجربه نکنند. آنها ممکن است از روشهای ارتباطی غیرکلامی مانند حالات چهره، اشارات و تغییرات لحن برای انتقال پیام خود استفاده کنند.
آفازی مختلط
آفازی مختلط نوعی اختلال زبانی است که مهارتهای بیانی و دریافتی کودکان را تحت تأثیر قرار میدهد. این مشکل بهدلیل آسیب یا جراحت به چندین ناحیه از شبکه زبانی مغز، ازجمله نواحی بروکا و ورنیکه، و همچنین سایر نواحی مغز درگیر در پردازش زبان، رخ میدهد.
کودکان مبتلا به آفازی مختلط بهطور معمول در درک و استفاده از زبان مشکل دارند. همچنین ممکن است در درک زبان گفتاری یا نوشتاری، بیان کلامی افکار و نیازهایشان و ارتکاب خطاهای گرامری یا نحوی مشکل داشته باشند. از طرف دیگر این کودکان معمولاً در بازیابی کلمات و نامگذاری اشیا یا افراد با مشکل مواجه میشوند.
آفازی مختلط با گفتار کاهشیافته و دشوار مشخص میشود. کودکانی که مبتلا به زبان پریشی مختلط غیر روان هستند، در درک گفتار نیز مشکل دارند. کودکان مبتلا به آفازی مختلط اغلب تواناییهای خواندن و نوشتن محدودی دارند که فراتر از سطح ابتدایی نمیرود.
علائم زبان پریشی چیست؟
علائمی که در کودکان مبتلا به آفازی ظاهر میشوند، بسته به نوع زبان پریشی و شدت آسیب به مغز متفاوت هستند. اگر آفازی نتیجه آسیب مغزی تروماتیک یا سکته مغزی باشد، علائم بلافاصله پس از حادثه ظاهر میشوند. اگر زبان پریشی نتیجه وضعیتی پیشرونده باشد، علائم ممکن است بهمرور زمان ظاهر شده و بهتدریج بدتر شوند. کودکان مبتلا به آفازی ممکن است همیشه از مشکلاتی که دارند آگاه نباشند و معمولاً فکر میکنند دیگران قادر به درک تمام آنچه میگویند، هستند.
علائم این اختلال عبارتاند از:
- مشکل در درک جملات طولانی یا پیچیده؛ هم گفتاری و هم نوشتاری
- مشکل در پیروی از دستورالعملها؛ هم نوشتاری و هم گفتاری
- مشکل در درک معانی کلمات
- مشکل در حافظه کوتاه مدت، بهعنوان مثال به خاطر سپردن آنچه گفته یا بحث شده است
- مشکل در بیان افکار خود
- سرعت گفتار آهسته
- گفتار توأم با تردید
- مشکل در یافتن کلمات
- گفتار ساده محدود به عبارات کوتاه
- مشکلات گرامری
- مشکلات املایی
- مشکل در بازگویی یا یادآوری اطلاعات
- صحبت کردن با جملات روان و طولانی اما فاقد معنی یا حاوی کلمات بیمعنی

علت اختلال آفازی در کودکان
آفازی مشکلی مرتبط با مغز است و میتواند بهدلیل هر شرایطی که به مغز آسیب میرساند یا عملکردهای طبیعی آن را مختل میکند، رخ دهد. در اینجا برخی از شایعترین علل آفازی در کودکان آورده شدهاند:
آسیب مغزی
درصورت آسیب دیدن ناحیهای از مغز، کودک میتواند دچار آفازی شود. این بدان معناست که نواحی مغز که مسئول پردازش و تولید زبان هستند، آسیب میبینند.
آسیبهای وارده به نیمکره چپ مغز باعث ایجاد زبان پریشی میشوند؛ زیرا مراکز زبان بهطور معمول در این ناحیه قرار دارند. بسته به محل و شدت آسیب مغزی، کودکان مبتلا به آفازی ممکن است طیفی از مشکلات زبانی مانند مشکل در صحبت کردن، درک زبان، خواندن و نوشتن را تجربه کنند. آسیبهای مغزی میتوانند ناشی از علل مختلفی ازجمله صدمه مغزی تروماتیک، عفونتها، تومورهای مغزی و سکتههای مغزی باشند.
اختلالات رشدی
اختلالات رشدی، مانند اختلال طیف اوتیسم (ASD) و اختلال ویژه زبانی (SLI)، میتوانند باعث آفازی در کودکان شوند.
در هر دو مورد، علت زمینهای زبان پریشی به تفاوتهای رشدی در مراکز زبان مغز مرتبط است. این تفاوتها میتوانند بر توانایی کودک در پردازش و تولید زبان تأثیر بگذارند و منجر به مشکلات ارتباطی شوند.
ژنتیک
آفازی میتواند ناشی از عوامل ژنتیکی باشد، به این معنی که برخی شرایط یا جهشهای ژنتیکی میتوانند احتمال بروز مشکلات زبانی را که در کودکان منجر به آفازی میشوند، افزایش دهند. بهعنوان مثال، شرایط ژنتیکی مانند سندرم داون یا جهش در ژنهای خاص مانند FOXP2 میتوانند بر رشد مراکز زبان مغز تأثیر بگذارند و منجر به آفازی شوند.
علاوهبراین، برخی شرایط ژنتیکی میتوانند خطر سکته مغزی یا سایر آسیبهای مغزی را افزایش دهند که آنها نیز میتوانند باعث زبان پریشی شوند. بهعنوان مثال، کودکان مبتلا به کمخونی سلول داسی شکل در معرض خطر بیشتری برای سکته مغزی هستند. این مسئله میتواند به مغز آسیب برساند و منجر به آفازی شود.
سایر شرایط پزشکی
بسیاری از شرایط پزشکی دیگر میتوانند باعث آفازی در کودکان شوند. برخی از مثالها عبارتاند از:
- صدمه مغزی تروماتیک (TBI): یکی از علتهای شایع آفازی در کودکان است و میتواند بهدلیل سقوط، تصادف اتومبیل یا آسیبهای ورزشی رخ دهد.
- تومورهای مغزی: تومورها در مغز میتوانند با فشار آوردن یا آسیب رساندن به قسمتهایی از مغز که زبان را کنترل میکنند، باعث زبان پریشی شوند.
- عفونتها: برخی عفونتها مانند مننژیت یا آنسفالیت میتوانند باعث التهاب در مغز و مشکلات زبانی و آفازی شوند.
- بیماریهای نورودژنراتیو: بیماریهایی مانند آلزایمر یا پارکینسون میتوانند باعث آسیب پیشرونده به مغز، ازجمله مراکز زبان و آفازی شوند.
- صرع (Epilepsy): تشنجها گاهیاوقات میتوانند بر نواحی مغز که زبان را پردازش میکنند تأثیر بگذارند و باعث زبان پریشی موقت یا دائمی شوند.
- مسمومیت با سرب: قرار گرفتن در معرض سرب میتواند باعث آسیب به مغز و مشکلات زبانی و آفازی شود.
توجه به این نکته ضروری است که همه کودکانی که این شرایط پزشکی را دارند، دچار آفازی نخواهند شد. درواقع فقط برخی از کودکان ممکن است بهدلایلی که هنوز بهطور کامل درک نشدهاند، دچار این اختلال شوند. اگر کودکی علائم مشکلات زبانی یا آفازی را نشان میدهد، مشورت با متخصص برای تعیین علت زمینهای و گزینههای درمانی مناسب ضروری است.

تشخیص زبان پریشی
آسیبشناسان گفتار و زبان (SLP) میتوانند مهارتهای زبان و ارتباط کودک شما را ارزیابی کنند تا زمینههای مشکل و سطح اختلال را مشخص کنند. آسیبشناسان گفتار و زبان ممکن است از ارزیابیهای رسمی و غیررسمی برای سنجش ویژگیهای مختلف زبان و ارتباط استفاده کنند. آنها همچنین تأثیر چنین مشکلاتی را بر فعالیت و مشارکت کودک شما در زندگی روزمره بررسی خواهند کرد.
ارزیابیهای آفازی شامل موارد زیر هستند:
- ارزیابی درک شنیداری
- ارزیابی بیان کلامی
- ارزیابی مهارتهای خواندن
- ارزیابی بیان نوشتاری
- ارزیابی ارتباط اجتماعی
- ارزیابی حافظه کوتاه مدت
روشهای درمان
هنگامی که کودک مبتلا به آفازی تشخیص داده میشود، شروع مداخله در اسرع وقت مهم است. راهبردهای مختلفی وجود دارند که میتوانند به بهبود مهارتهای زبان و ارتباط کلی کودک کمک کنند.
گفتاردرمانی
گفتار و زبان درمانی شکل اصلی مداخله برای کودکان مبتلا به آفازی است. آسیبشناس گفتار و زبان (SLP) با کودک کار خواهد کرد تا مهارتهای زبانی را با استفاده از تکنیکها و رویکردهای مختلف توسعه دهد و بهبود بخشد. برخی از راهبردهای رایج عبارتاند از:
- تحریک زبان: SLP کودک را در معرض اشکال مختلف زبان قرار میدهد و او را به گوش دادن، صحبت کردن، خواندن و نوشتن تشویق میکند.
- تمرینات هدفمند: گفتاردرمانگر فعالیتهای خاصی مانند تمرین واژگان، ساختار جمله یا مهارتهای مکالمه را برای رسیدگی به چالشهای زبانی منحصربهفرد کودک طراحی میکند.
- دستگاههای ارتباطی افزایشی و جایگزین (AAC): در برخی موارد، گفتاردرمانگر ممکن است دستگاههای AAC، مانند تابلوهای ارتباطی یا دستگاههای تولید گفتار را معرفی کند تا به کودکان کمک کند مؤثرتر ارتباط برقرار کنند.

فناوری و ابزارهای کمکی
علاوهبر گفتار و زبان درمانی، چندین ابزار فناوری کمکی میتوانند به کودکان مبتلا به آفازی کمک کنند تا مهارتهای ارتباطی خود را بهبود بخشند. این ابزارها ممکن است شامل موارد زیر باشند:
- نرمافزار تبدیل گفتار به متن: این نرمافزار کلمات گفتاری را به متن نوشتاری تبدیل میکند و به کودکان مبتلا به آفازی بیانی کمک میکند راحتتر ارتباط برقرار کنند.
- نرمافزار تبدیل متن به گفتار: این نرمافزار متن نوشتاری را با صدای بلند میخواند و به کودکان مبتلا به آفازی دریافتی کمک میکند گفتار نوشتاری را درک کنند.
- برنامههای کاربردی یادگیری زبان: چندین اپلیکیشن طراحی شدهاند تا به کودکان مبتلا به زبان پریشی کمک کنند مهارتهای زبانی خود را ازطریق بازیها و فعالیتهای تعاملی تمرین کنند.
نقش والدین و مراقبان در مداخله
والدین و مراقبان نقش کلیدی در حمایت از رشد زبان فرزندشان دارند. آنها میتوانند:
- استفاده از زبان در خانه را با مشارکت در بحثها و پرسیدن سؤالات باز تشویق کنند.
- کتاب بخوانند و داستان بگویند تا به رشد واژگان و مهارتهای درک کمک کنند.
- راهبردها و تکنیکهای مورد استفاده در جلسات گفتار و زبان درمانی را تقویت کنند.
- محیطی حمایتی و پرورشی فراهم کنند که در آن کودک برای ابراز وجود احساس راحتی کند.
جمعبندی
آفازی در کودکان، اختلال پردازش زبان است که باعث میشود مهارتهای ارتباطی با تأخیر و مشکل مواجه شوند. این وضعیت نباید با اختلالاتی مانند اوتیسم اشتباه گرفته شود و نشانه پایین بودن هوش نیست، بلکه ناشی از آسیب به نواحی زبانی مغز مانند ضربه، عفونت یا اختلالات رشدی است. مداخله زودهنگام برای کمک به کودک جهت بهبود مهارتها، مدیریت علائم و جلوگیری از عواقب اجتماعی و تحصیلی بلندمدت، حیاتی است. کلینیک توانبخشی راه کمال با تشکیل جلسات گفتاردرمانی به کودکان مبتلا به آفازی کمک میکند. اگر فرزندتان مبتلا به زبان پریشی است میتوانید جهت دریافت مشاوره رایگان و یا دریافت نوبت ویزیت با شمارههای کلینیک تماس حاصل فرمایید.
منابع