درمان سکته مغزی در کودکان: بهترین روش‌ها و راهکارهای توانبخشی

سکته مغزی در کودکان، سکته‌ای است که قبل از 18سالگی رخ می‌دهد و شامل موارد زیر است:

• سکته‌های دوره‌ نوزادی، که ممکن است کودک شما با آن‌ها متولد شود.
• سکته‌هایی که قبل از 28روزگی رخ می‌دهند.
• سکته‌های کودکی که بعد از 28روزگی و قبل از 18سالگی رخ می‌دهند.

سکته مغزی زمانی رخ می‌دهد که خون به‌درستی به مغز جریان پیدا نکند. این وضعیت تهدیدکننده‌ زندگی بوده و اگرچه در بزرگسالان شایع‌تر است، اما کودکان و نوجوانان نیز ممکن است به آن دچار شوند. علل شایع آن شامل اختلالات قلبی و اختلالات لخته شدن خون هستند. سکته‌های مغزی می‌توانند ناشی از آسیب‌هایی باشند که منجر به کمبود اکسیژن در مغز کودک می‌شوند. در برخی موارد نیز ممکن است در اثر بیماری‌های مادرزادی ایجاد ‌شوند.

انواع سکته مغزی در کودکان

انواع اصلی سکته مغزی (در کودکان و بزرگسالان) عبارت‌اند از:

سکته مغزی ایسکمیک

سکته مغزی ایسکمیک شایع‌ترین نوع سکته مغزی در کودکان است. این وضعیت زمانی رخ می‌دهد که لخته خون تشکیل می‌شود و در شریانی منتهی به مغز گیر می‌کند. در برخی موارد، لخته ممکن است در شریانی که آسیب دیده یا باریک شده است گیر کند. گاهی‌اوقات لخته‌ها در جای دیگری از بدن، مانند قلب، تشکیل شده و به مغز منتقل می‌شوند. اختلالات لخته شدن خون می‌توانند احتمال سکته مغزی ایسکمیک را افزایش دهند.

حمله ایسکمیک گذرا

حمله ایسکمیک گذرا یا TIA زمانی رخ می‌دهد که جریان خون به مغز فقط به‌طور موقت - معمولاً نه بیشتر از پنج دقیقه - مسدود می‌شود. TIA که گاهی‌اوقات «سکته خفیف» نامیده می‌شود، فوریتی پزشکی، درست مانند سکته مغزی بزرگ است. معمولاً ناشی از لخته‌های خون (نه خونریزی) است. این سکته علامتی هشداردهنده از سکته مغزی در آینده است. بیش از یک سوم افرادی که TIA دارند، اگر درمان نشوند، در عرض یک سال دچار سکته مغزی بزرگ می‌شوند.

هنگامی که علائم برای اولین بار ظاهر می‌شوند، تشخیص اینکه آیا ناشی از TIA هستند یا سکته مغزی بزرگ، امکان‌پذیر نیست. اگر TIA باشد، پزشک کودک می‌تواند برای شناسایی علت و برداشتن گام‌هایی برای جلوگیری از وقوع سکته مغزی بزرگ اقدام کند.

سکته مغزی هموراژیک

سکته مغزی هموراژیک در کودکان بسیار کمتر دیده می‌شود. این وضعیت زمانی رخ می‌دهد که رگی خونی در مغز پاره می‌شود. خون به داخل مغز نشت می‌کند و به مناطقی که نباید برود، جریان می‌یابد. فشار افزایش می‌یابد و این امر جریان خون به ناحیه آسیب‌دیده مغز را مختل می‌کند. گاهی‌اوقات، با تجمع خون در بافت‌های مغز، لخته تشکیل می‌شود.

چقدر شایع است؟

سکته‌های مغزی در کودکان نادر هستند. محققان تخمین می‌زنند که سالانه 1 تا 2 مورد سکته مغزی در هر 100000 کودک (زیر 18 سال) رخ می‌دهد. حدود 1 سکته مغزی دوره‌ نوزادی در هر 3500 تولد زنده وجود دارد. تخمین این اعداد می‌تواند دشوار باشد؛ زیرا تشخیص سکته‌های مغزی چالش‌برانگیز است.

علائم آن در کودکان چیست؟

برخی از علائم سکته مغزی در کودکان مشابه علائم بزرگسالان هستند. این علائم شامل ضعف در یک طرف بدن و مشکل در برقراری ارتباط هستند. علائم دیگر، مانند تشنج، تهوع و استفراغ، در کودکان شایع‌تر هستند.

علائم زیر در نوزادان و شیرخوارانی که دچار سکته مغزی می‌شوند شایع هستند:

• تشنج. کودک ممکن است به فضا خیره شود، یا یکی از بازوها یا پاها ممکن است به‌شدت تکان بخورد.
• خواب‌آلودگی شدید
• تمایل به استفاده فقط از یک طرف بدن خود

شایع‌ترین علائم سکته مغزی در کودکان و نوجوانان عبارت‌اند از:

• ضعف، بی‌حسی یا فلج در یک طرف بدن
• مشکل در صحبت کردن یا درک دیگران
• تاری دید یا دوبینی
• سرگیجه یا از دست دادن تعادل یا هماهنگی

علائمی که کمتر در کودکان و نوجوانان مشاهده می‌شوند عبارت‌اند از:

• سردردهای شدید، احتمالاً همراه با استفراغ
• خواب‌آلودگی شدید
• سفتی یا محدودیت حرکت در بازوها و پاها
• تشنج
• مشکل در بلعیدن
• از دست دادن حافظه و مشکل در تمرکز
• تغییرات ناگهانی خلق و خو یا رفتار

چه عواملی باعث سکته مغزی در کودکان می‌شوند؟

علل سکته مغزی در کودکان عبارت‌اند از:

• ناهنجاری‌های عروق خونی مانند ناهنجاری شریانی وریدی (AVM) که خطر خونریزی در مغز کودک شما را افزایش می‌دهند. کودک شما ممکن است با این ناهنجاری‌ها متولد شود.
• بیماری مادرزادی قلب؛ گروهی از بیماری‌های قلبی که ممکن است در بدو تولد وجود داشته باشند.
• اختلالات خونی مانند بیماری سلول داسی شکل که ممکن است خطر لخته شدن خون یا خونریزی مغزی را افزایش دهند.

عوامل خطر

اگر کودک شما شرایط زیر را داشته باشد، ممکن است بیشتر در معرض خطر سکته مغزی قرار بگیرد:

• آریتمی
• بیماری مادرزادی قلب
• هیپوکسی مغزی (کمبود اکسیژن در مغز) در هنگام تولد
• دیابت
• فشار خون بالا (هیپرتانسیون)
• چاقی
• ترومبوفیلی یا هموفیلی
• آسیب تروماتیک مغزی (TBI) یا آسیب گردن
• برخی سندرم‌های ژنتیکی. به‌عنوان مثال، سندرم داون

عوارض سکته مغزی کودکان

بسیاری از کودکانی که دچار سکته مغزی می‌شوند، معمولاً به‌طور کامل بهبود می‌یابند. اما بسته به اینکه کدام قسمت از مغز آن‌ها تحت تأثیر سکته قرار گرفته است، برخی از کودکان ممکن است تغییرات دائمی در توانایی‌های تفکر (شناختی) و گفتاری خود داشته باشند. آن‌ها همچنین ممکن است در طرف آسیب‌دیده ضعیف‌تر بوده یا تغییرات دائمی در بینایی داشته باشند. کودکانی که دچار سکته مغزی می‌شوند، در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به صرع قرار دارند.

چطور تشخیص داده می‌شود؟

تشخیص سکته مغزی کودکان می‌تواند چالش‌برانگیز باشد. علائم همیشه قابل تشخیص نیستند، بنابراین برخی از کودکان بلافاصله درمان نمی‌شوند. در بعضی از موارد پزشکان پس از مشاهده تأخیر رشدی در کودک، متوجه می‌شوند قبلاً سکته مغزی اتفاق افتاده است.

متخصص در ابتدا درمورد علائم کودک با شما صحبت می‌کند. سپس معاینه فیزیکی انجام می‌دهد و ممکن است آزمایش‌های خاصی را برای کودک شما تجویز کند.

پزشکان از چه آزمایش‌هایی برای تشخیص سکته مغزی در کودکان استفاده می‌کنند؟

پزشکان بسته به علائم کودک شما از چندین آزمایش برای تشخیص سکته مغزی استفاده می‌کنند. این آزمایش‌ها شامل موارد زیر هستند:

• سی تی اسکن (توموگرافی کامپیوتری) سر برای بررسی خونریزی مغزی یا ناحیه‌ای از مغز که تحت تأثیر لخته خون قرار گرفته است. این آزمایش سریع و در دسترس است.
• آنژیوگرافی سی تی برای بررسی نحوه جریان خون در قلب، عروق خونی و مغز
• MRI (تصویربرداری رزونانس مغناطیسی) مغز برای کمک به پزشکان در تجسم ساختار مغز و عروق خونی کودک شما. ام‌آرآی حساس‌ترین آزمایش برای تشخیص سکته مغزی است.
• آنژیوگرافی رزونانس مغناطیسی (MRA) برای نشان دادن نحوه جریان خون به پزشکان

آزمایش‌های دیگری که برای تشخیص علت و عوارض تشنج استفاده می‌شوند عبارت‌اند از:

• اکوکاردیوگرام (اکو) برای بررسی ساختار قلب کودک شما
• الکتروانسفالوگرام (EEG) برای تعیین اینکه آیا کودک شما دچار تشنج می‌شود یا خیر
• آزمایش خون برای تعیین اینکه آیا کودک شما به بیماری سلول داسی شکل یا شرایطی که باعث لخته شدن خون می‌شود مبتلا است یا خیر
• آزمایش ژنتیک؛ اگر اختلالات ژنتیکی خاصی علت مشکوک سکته مغزی باشند

درمان سکته مغزی کودکان

بهترین نتیجه زمانی حاصل می‌شود که درمان در اسرع وقت و پس از وقوع سکته مغزی شروع شود. درمان‌ها و پیامدهای بلندمدت برای کودکان و نوزادان برای هر نوع سکته مغزی متفاوت هستند. در مراحل اولیه سکته مغزی، درمان بر حمایت از جریان خون به مغز متمرکز است.

درمان ممکن است ترکیبی از موارد زیر باشد:

• تزرق مایعات داخل وریدی (IV): این مایعات برای تأمین مایعات بدن و جلوگیری یا جبران کم‌آبی بدن مهم هستند.
• دارودرمانی: کودک ممکن است آسپرین یا سایر داروهای رقیق‌کننده خون (ضدانعقاد) و ویتامین‌های خاص دریافت کند. کودکان مبتلا به بیماری سلول داسی شکل و سکته مغزی ممکن است با هیدروکسی اوره، درمان انتقال خون یا هر دو درمان شوند. اگر سکته مغزی باعث تشنج شود، کودک ممکن است به داروی ضدتشنج نیز نیاز داشته باشد.
• داروهای «حل‌کننده لخته»: که با موفقیت برای بزرگسالان استفاده شده‌، هنوز برای استفاده در کودکان تأیید نشده‌اند، اما ممکن است در شرایط خاص در نظر گرفته شوند.
• نورورادیولوژی مداخله‌ای: اگر کودک دارای اتصالات غیرطبیعی در عروق خونی تغذیه‌کننده مغز (ناهنجاری‌های شریانی وریدی) یا رگی خونی با دیواره‌های ضعیف که می‌تواند برجسته و پاره شود (آنوریسم) باشد، پزشک ممکن است کاتتر را داخل رگ خونی آسیب‌دیده قرار دهد تا به ترمیم ناحیه غیرطبیعی کمک کند. در برخی موارد، از کاتتر می‌توان برای برداشتن لخته‌های بزرگ در عروق خونی و کمک به بازگرداندن جریان خون ضروری به مغز استفاده کرد. این روش‌های نورورادیولوژی مداخله‌ای با قرار دادن کاتتر در رگ خونی بازو یا پا و هدایت آن به عروق خونی مغز انجام می‌شوند.
• جراحی: جراحی برای انواع خاصی از سکته مغزی و سایر اختلالات عروق مغزی مناسب است. نوع جراحی برای سکته مغزی به علت سکته بستگی دارد. در موارد تورم شدید مغز، ممکن است جراحی برای برداشتن قطعه‌ای از استخوان جمجمه (کرانیوتومی) لازم باشد. سایر جراحی‌های سکته مغزی شامل بستن عروق خونی غیرطبیعی، برداشتن نواحی غیرطبیعی مغز و تغییر مسیر عروق خونی برای کمک به تأمین خون به مناطق آسیب‌دیده هستند.

بهبودی پس از سکته مغزی در کودکان

به‌طور کلی، مغز در حال رشد کودک نسبت به مغز بزرگسالان شانس بهتری برای بهبودی پس از سکته مغزی دارد. تشخیص و درمان سریع می‌تواند خطر مشکلات دائمی را به حداقل برساند و توانبخشی زودهنگام می‌تواند به حداکثر رساندن بهبودی کمک کند.

مراقبت‌های پیگیری برای بهبودی پس از سکته مغزی بسیار مهم هستند. تیم پزشکی پس از تثبیت وضعیت کودک، با بیمار و خانواده او همکاری می‌کند تا برنامه‌ای مداوم برای ارزیابی عملکرد کودک و بهینه‌سازی بهبودی ارائه دهد. کودک پس از درمان اولیه، تحت درمان‌های فیزیوتراپی، کاردرمانی و توانبخشی قرار می‌گیرد.

آیا می‌توان از سکته مغزی کودکان پیشگیری کرد؟

سکته مغزی کودکان به‌دلایل مختلفی ازجمله بیماری‌های مادرزادی رخ می‌دهد. هیچ راهی برای پیشگیری از برخی شرایطی که ممکن است در بدو تولد وجود داشته باشند، وجود ندارد.

اگر کودک شما دچار ناهنجاری شریانی وریدی، بیماری مادرزادی قلب یا بیماری سلول داسی شکل است، پزشکان این شرایط را درمان می‌کنند. درمان به پیشگیری از سکته‌های مغزی در آینده کمک می‌کند. ممکن است کودک شما به آزمایش‌های نظارتی دوره‌ای نیاز داشته باشد تا ببیند آیا در معرض خطر بالای سکته مغزی قرار دارد یا خیر.

آیا شرایطی در دوران بارداری وجود دارد که خطر سکته مغزی کودکان را افزایش دهد؟

گاهی‌اوقات، سکته‌های مغزی ایسکمیک در هنگام تولد یا اندکی پس از تولد نوزاد رخ می‌دهند که به آن سکته مغزی دوره‌ نوزادی می‌گویند. برخی از شرایطی که در دوران بارداری رخ می‌دهند می‌توانند خطر سکته مغزی نوزاد شما را افزایش دهند، ازجمله:

• دیابت بارداری
• پره اکلامپسی
• پارگی زودرس کیسه آب

درمورد اقداماتی که می‌توانید برای کاهش خطر عوارض بارداری انجام دهید، با پزشک خود صحبت کنید.

چگونه پس از سکته مغزی از فرزندم مراقبت کنم؟

درمورد سلامت کودک خود با پزشک صحبت کنید. کودک ممکن است به توانبخشی سکته مغزی نیاز داشته باشد. دستورالعمل‌های پزشک خود را دنبال کنید و مطمئن شوید که کودک شما تمام داروهای تجویزشده را مصرف می‌کند.

کودک شما همچنین باید:

• از نظر بدنی فعال باشد (ورزش کند).
• برای کمک به مدیریت خطر کلسترول بالا و دیابت، غذاهای مغذی بخورد.
• به اندازه کافی بخوابد.

چه زمانی باید کودک را نزد پزشک ببرم؟

کودک شما ممکن است پس از سکته مغزی به مراقبت توسط تیم متخصص نیاز داشته باشد. کودک خود را برای تمام نوبت‌های تعیین‌شده با تیم پزشکی ببرید. اگر درمورد سلامت یا رشد کودک خود نگرانی دارید، به‌خصوص اگر علائم جدیدی مشاهده کردید، با پزشک تماس بگیرید.

چه زمانی باید با اورژانس تماس بگیرم؟

اگر کودک شما علائم سکته مغزی دارد، فوراً با 115 تماس بگیرید.

سکته مغزی وضعیتی اورژانسی است. دریافت مراقبت فوری باعث می‌شود سلامتی کودک شما کمتر به خطر بیفتد.

جمع‌بندی

سکته مغزی اتفاقی نادر در کودکان است. اما وقتی اتفاق میفتد، دریافت درمان فوری می‌تواند تفاوت بزرگی در بهبودی فرزند شما ایجاد کند. علائم سکته مغزی در کودکان را بیاموزید و درصورت مشاهده علائم در فرزندتان با 115 تماس بگیرید. درمورد اقداماتی که می‌توانید برای محافظت از فرزندتان درصورت افزایش خطر سکته مغزی ناشی از بیماری‌ای پزشکی انجام دهید، با پزشک کودک صحبت کنید.

منابع

hopkinsmedicine.org

my.clevelandclinic.org

cincinnatichildrens.org