آسیب نخاعی در کودکان بسیار نادر است، اما می‌تواند در پی تولد تروماتیک، حوادث رانندگی، سقوط، آسیب‌های ورزشی یا خشونت (مانند زخم‌های چاقو) رخ دهد. این ضایعه‌ها تأثیر قابل توجهی بر زندگی کودک و خانواده او می‌گذارند و می‌توانند منجر به فلج یا از دست دادن حواس شوند. در چنین شرایطی، کاردرمانی نقشی حیاتی در درمان کودک ایفا می‌کند. در این مطلب به بررسی کاردرمانی آسیب‌های نخاعی در کودکان می‌پردازیم.
نخاع و آسیب‌های وارده بر آن
نخاع، دسته‌ای از اعصاب است که توسط مهره‌های استخوانی ستون فقرات محافظت می‌شود و پیام‌ها را از مغز به تمام نقاط بدن و بالعکس منتقل می‌کند.
ضایعه حاد نخاعی (SCI) می‌تواند منجر به کبودی نخاع (کوبیدگی)، پارگی جزئی یا کامل یا قطع شدن آن شود. این آسیب می‌تواند باعث ناتوانی دائمی و حتی مرگ شود.
شدت ضایعه بستگی به قسمتی از ستون فقرات دارد که آسیب دیده است.
آسیب‌های وارده بر گردن می‌توانند باعث ناتوانی در تحرک و از دست دادن حواس در هر چهار اندام شوند. این حالت تتراپلژی نامیده می‌شود. آسیب به ستون فقرات، درست زیر جمجمه، می‌تواند باعث مرگ یا ناتوانی در تنفس بدون کمک شود؛ به‌طوری که برای تنفس نیاز به ونتیلاتور (دستگاه تنفس مصنوعی) است؛ زیرا ممکن است عضلات مورد نیاز برای تنفس فلج شده باشند.
آسیب به قسمت پایین نخاع (ناحیه قفسه سینه یا کمر) می‌تواند منجر به فلج عضلات و از دست دادن حس در پاها شود که پاراپلژی نامیده می‌شود.
اگر قطع شدن نخاع ناقص باشد، ممکن است فلج جزئی اتفاق بیفتد یا مقداری حس در زیر سطح آسیب باقی بماند.
علاوه‌بر فلج و از دست دادن حس، ممکن است از دست دادن عملکرد مثانه و روده، کنترل غیرطبیعی فشار خون، تعریق، لرز و اسپاسم‌های عضلانی غیرارادی نیز رخ دهند.
مرحله حاد ضایعه نخاعی
اگر خدمات اورژانس در زمان آسیب حضور داشته باشند، بریس گردن یا ستون فقرات برای کودک نصب می‌شود. استفاده از بریس باعث می‌شود تا زمانی که پزشکان اورژانس آسیب احتمالی را ارزیابی کنند، گردن و ستون فقرات کودک در جای خود ثابت بمانند.
بلافاصله پس از ضربه به نخاع، ممکن است دوره شوک نخاعی ناشی از کبودی و تورم اتفاق بیفتد که باعث از دست دادن حرکت، رفلکس‌ها و حس می‌شود. با فروکش کردن تورم، علائم بیمار نشان‌دهنده میزان آسیبی هستند که قرار است به‌صورت دائمی باقی بماند.
ممکن است دوره اولیه استراحت مطلق برای بهبود ستون فقرات استخوانی توصیه شود یا کودک نیاز به جراحی برای تثبیت مهره‌ها داشته باشد. در طول دوره استراحت مطلق، پرسنل پرستاری به مراقبت‌های شخصی کودک رسیدگی می‌کنند و او را به‌طور منظم می‌چرخانند تا از بروز مشکلات پوستی یا زخم‌های فشاری جلوگیری شود.
درمان ضایعه نخاعی معمولاً در مراکز تخصصی آسیب‌های نخاعی انجام می‌شود. برخی از این مراکز دارای بخش مجزای کودکان بوده و کارکنان آن درزمینه درمان و توانبخشی کودکان با این نوع آسیب متخصص هستند.
کودکانی که نیاز به دستگاه ونتیلاتور دارند ممکن است در مراحل اولیه در بخش مراقبت‌های ویژه کودکان تحت مراقبت قرار گیرند و شاید نیاز به مداخله طولانی‌مدت توسط تیم‌های متخصص داشته باشند. این کودکان نیاز به سطوح بالای مراقبت دارند و والدین و خانواده‌ها باید با کارکنان بیمارستان و تیم‌های اجتماعی ارتباط نزدیک داشته باشند تا اطمینان حاصل شود که مراقبت و حمایت کافی پس از ترخیص در دسترس آن‌ها است.
کاردرمانی چیست؟
کاردرمانی (OT) بر کمک به افراد دارای ناتوانی جسمی، حسی یا شناختی تمرکز دارد تا در تمام زمینه‌های زندگی خود تا حد امکان مستقل باشند. کاردرمانی می‌تواند به کودکان با نیازهای مختلف کمک کند تا مهارت‌های شناختی، جسمی، حسی و حرکتی خود را بهبود بخشیده و عزت نفس و حس موفقیت خود را افزایش دهند. کاردرمانگران می‌توانند مهارت‌های کودکان را برای بازی، عملکرد مدرسه و فعالیت‌های روزانه ارزیابی کنند. سپس با مقایسه این مهارت‌ها با نقاط عطف رشدی، برنامه درمانی مناسب را ارائه می‌دهند.
توانبخشی آسیب‌های نخاعی
به‌محض اینکه کادر پزشکی متوجه شوند شکستگی یا آسیب پایدار است یا خیر، توانبخشی آغاز خواهد شد.
در این مرحله، پزشکان درمورد بهبودی کودک، آنچه انتظار دارند و ناتوانی‌های دائمی ناشی از ضایعه، با والدین صحبت می‌کنند.
هدف از توانبخشی، ارتقاء حداکثر عملکرد و استقلالی است که کودک می‌تواند به آن دست یابد.
در این راستا فیزیوتراپ، کاردرمانگر و پرسنل پرستاری به‌عنوان تیم درمانی کودک با هم همکاری خواهند داشت.
فیزیوتراپ تمرینات را تجویز کرده و ممکن است کودک را در وضعیت نشسته قرار دهد و روی تعادل او کار کند تا برای نشستن در صندلی چرخدار یا پیشرفت به سمت ایستادن آماده شود.
کاردرمانگر شروع به آموزش کودک می‌کند که چگونه با استفاده از تجهیزاتی مانند تخته لغزنده (اسلاید برد) از تخت بیرون بیاید و وارد صندلی چرخدار شود. صندلی چرخدار ممکن است دستی یا برقی (بسته به عملکرد باقی‌مانده کودک) باشد.
برخی از کودکان با ضایعه‌های گردنی ممکن است برای انتقال از تخت نیاز به بالابر داشته باشند. آن‌ها همچنین می‌توانند با کمک کنترل‌ها یا سوئیچ‌ها از صندلی‌های چرخدار برقی استفاده کنند.
کاردرمانگر با کودک کار خواهد کرد تا شستشو، لباس پوشیدن و غیره را به‌صورت مستقل بیاموزد.
در بخش آسیب‌های نخاعی، کودکان همیشه تشویق می‌شوند که به‌تدریج مسئولیت استقلال خود را بر عهده بگیرند و تا حد امکان کارهای روزانه خود را انجام دهند.
فیزیوتراپ ممکن است برخی از کودکان (پاراپلژیک و برخی تتراپلژیک) را با ورزش‌های مختلفی آشنا کند که توسط کاربران صندلی چرخدار قابل انجام هستند. این امر می‌تواند عزت نفس و حس توانایی دستیابی به چیزی را در این مرحله در کودک به شدت افزایش دهد.
برخی از خانواده‌ها و کودکان ممکن است در سازگاری با ناتوانی باقی‌مانده مشکل داشته باشند و روانشناس یا کاردرمانگر می‌تواند در این جنبه از توانبخشی به آن‌ها کمک کند. خواهر و برادر کودکان دارای آسیب‌های نخاعی باید تشویق به ملاقات شوند و ممکن است نیاز به کمک برای سازگاری و درک آنچه اتفاق افتاده است، داشته باشند.
برنامه‌ریزی ترخیص از همان ابتدا آغاز خواهد شد و کودک و خانواده‌اش از همان ابتدا در این فرایند مشارکت خواهند داشت. کاردرمانگر از منزل بیمار بازدید می‌کند و برنامه‌هایی برای تطبیق خانه یا سفارش تجهیزات انجام می‌دهد. بنابراین آن‌ها پیش از ترخیص کودک محیط خانه را آماده می‌کنند.
نقش کاردرمانگر
کاردرمانگر می‌تواند در هر مرحله از مسیر توانبخشی به پروسه درمان کودک بپیوندد. او می‌تواند در زمینه‌های زیر به کودک مبتلا به ضایعه نخاعی کمک کند:
- نشستن به‌صورت ثابت و پویا
- انتخاب وسیله نقلیه‌ای که امکان حمل صندلی چرخدار داشته باشد
- جابجایی و حمل و نقل شامل بالابرهای مختلف برای حمام کردن، توالت رفتن، انتقال به خودرو، بالابرهای داخل و خارج خانه
- تجهیز خانه یا کمک به خانواده برای انتخاب محلی موقت یا دائمی برای نگهداری کودک
- حمام کردن کودک و انتخاب تجهیزات مناسب حمام
- آموزش مراقب‌های مربوط به کودک به اعضای خانواده
- استفاده از فناوری‌های کمکی؛ بسته به ناحیه آسیب نخاعی، فناوری کمکی می‌تواند نقش بزرگی در تسهیل استقلال کودک در محیط داشته باشد. این فناوری‌های کمکی شامل برنامه‌های ساده دستی روی موبایل یا تبلت تا سیستم‌های ردیابی چشم برای آسیب‌های بسیار شدید هستند.
- دسترسی به آموزش و سرگرمی‌ها
- آموزش تکنیک‌های جدید؛ به‌عنوان مثال اگر کودکی در دوران نوزادی دچار آسیب شود، با بزرگ‌تر شدن و نیاز به استقلال بیشتر، باید نحوه لباس پوشیدن را یاد بگیرد. به همین ترتیب، ممکن است بیمار در اوایل نوجوانی دچار ضایعه نخاعی شده باشد. در این صورت نقش کاردرمانگر حول تسهیل استقلال در مراقبت‌های شخصی است.
نقش کاردرمانگر این است که به‌طور جامع به کودک و اهداف او برای زندگی روزمره توجه کند.
جمع‌بندی
کاردرمانی، نقشی حیاتی در کمک به کودکان دارای آسیب نخاعی ایفا می‌کند. این روش درمانی باعث افزایش استقلال کودک و مشارکت فعال او در جامعه می‌شود. کاردرمانگران با در نظر گرفتن نیازهای جسمی و روانی کودک، برنامه‌ای درمانی برای او طراحی می‌کنند. آن‌ها ازطریق ارزیابی دقیق، آموزش مهارت‌های جدید، توصیه تجهیزات کمکی مانند آتل و ویلچر، و ارائه راهکارهایی برای تطبیق محیط، به کودکان یاری می‌رسانند. هدف نهایی، افزایش عزت نفس و بهبود کیفیت زندگی کودک است تا او بتواند با اعتمادبه‌نفس کامل در جامعه حضور یابد و به پتانسیل خود دست پیدا کند. بنابراین اگر فرزند شما از ضایعه نخاعی رنج می‌برد، برای شرکت در جلسات کاردرمانی، دریافت مشاوره و برنامه‌ریزی تخصصی توانبخشی، با کلینیک توانبخشی راه کمال تماس بگیرید.
منابع
مطالب مشابه
علائم ADHD در دختران اغلب به‌عنوان ویژگی‌های شخصیتی تلقی می‌شوند. به همین دلیل است که اغلب نادیده گرفته یا توجیه می‌شوند. اگر بیش فعالی در دختران تشخیص داده نشود، می‌تواند به مشکلاتی مانند عدم تطبیق شرایط در کلاس درس، عزت نفس پایین و سرزنش خود منجر شود. حتی می‌تواند سلامت روان را تا بزرگسالی تحت تأثیر قرار دهد.
رفتار درمانی دیالکتیکی (DBT) به‌طور مؤثر به درمان اضطراب، افسردگی، و اختلال بی‌نظمی خلقی اخلال‌گرانه (DMDD) در کودکان کمک می‌کند. این روش با آموزش تکنیک‌هایی به کودکان برای تنظیم احساسات و رفتارهایشان کار می‌کند.
کاردرمانگران نقش حیاتی در راهنمایی کودکان قطع عضو در فرایند توانبخشی، به‌ویژه در استفاده از وسایل پروتزی ایفا می‌کنند. مشارکت آن‌ها از همان مرحله پیش از عمل جراحی آغاز می‌شود و بر مدیریت زخم و توصیه‌هایی برای تجهیزات تطبیقی تمرکز دارد که بیماران را برای جراحی آماده می‌کند.
اتیسم غیرکلامی زمانی است که کودک مبتلا به اوتیسم صحبت نمی‌کند، اما ممکن است انواع صداهای آوایی را تولید کند. اوتیسم غیرکلامی به این معنی نیست که کودک نمی‌تواند تعامل داشته باشد، یا کلمات و گفتار را درک کند. بلکه به این معناست که آن‌ها قادر به استفاده از زبان کلامی برای برقراری ارتباط نیستند.
لکنت زبان اختلالی گفتاری است که عضلات مورد استفاده برای صحبت کردن، به‌طور غیرقابل کنترلی منقبض شده یا حرکت می‌کنند و باعث مکث، صداهای ناخواسته و گیر کردن روی کلمات می‌شود.
کلاترینگ با ویژگی‌هایی مانند صحبت کردن بسیار سریع و استفاده از کلمات پُرکننده مانند «اِم» و «آه» همراه است. استفاده گاه‌به‌گاه از این کلمات در گفتار منسجم کاملاً عادی است، اما درصورت ابتلای کودک به این وضعیت، این ویژگی‌ها به عادتی همیشگی تبدیل شده و اغلب مانع از درک صحبت‌های او توسط دیگران می‌شوند.
زمانی که فردی اختلال لیسپ دارد، زبان خود را به گونه‌ای قرار می‌دهد که جریان هوای لازم برای تولید صداهای «س» و «ز» را مسدود یا تحریف می‌کند. این تحریف جریان هوا باعث می‌شود کودک به‌صورت نوک زبانی حرف بزند.
با گذشت زمان، کودکان مبتلا به سندرم رت مشکلات فزاینده‌ای در استفاده از عضلات کنترل‌کننده حرکت، هماهنگی و ارتباط پیدا می‌کنند. سندرم رت همچنین می‌تواند باعث تشنج و ناتوانی‌های ذهنی شود.
سندرم تورت، اختلالی است که بر سیستم عصبی تأثیر می‌گذارد و باعث ایجاد تیک می‌شود. تیک‌ها، حرکات یا صداهایی هستند که کودک بارها و بارها تکرار می‌کند و قادر به کنترل آن‌ها نیست. به‌عنوان مثال، کودکان مبتلا به سندرم توره ممکن است مدام گلوی خود را صاف کنند یا چشمک بزنند.
تشخیص اولیه کف پای صاف در کودکان اغلب توسط متخصصان اطفال انجام می‌شود. اگر فرزند شما هیچ درد یا علائم دیگری را تجربه نکند، معمولاً نیازی به آزمایش بیشتر نیست. کودکانی که علائم دارند باید توسط متخصصان ارتوپدی کودکان معاینه شوند.