راه رفتن روی پنجه و نوک پا در کودکان الگویی از راه رفتن است که در آن کودک روی انگشتان خود راه می‌رود و پاشنه‌هایشان به زمین برخورد نمی‌کند. این مسئله در کودکان نوپا طبیعی است، اما اگر بیش از سه سالگی کودک ادامه یابد، احتمالاً نشان‌دهنده بیماری‌ای زمینه‌ای یا نابالغی عصبی است.
خوشبختانه بیش از 90 درصد از این موارد را می‌توان با گزینه‌های درمانی محافظه‌کارانه درمان کرد و نیازی به جراحی نیست.
علائم راه رفتن روی پنجه و نوک پا در کودکان
علائم راه رفتن روی پنجه یا انگشت پا در کودکان شامل موارد زیر هستند:
- راه رفتن روی انگشتان پا یا پنجه پا
- عدم تماس پاشنه پا با زمین
- ناراحتی یا درد در زانو، لگن یا کمر
- راه رفتن به‌شکلی غیرطبیعی
- سفتی در عضلات ساق پا
- کاهش تعادل و هماهنگی
- سقوط‌های مکرر
- مشکلات مربوط به پوشیدن کفش
- ناتوانی در شرکت در ورزش یا سایر فعالیت‌های تفریحی
علت های شایع راه رفتن روی پنجه و نوک پا در کودکان
علل شایع راه رفتن روی پنجه و نوک پا در کودکان شامل موارد زیر هستند:
راه رفتن با انگشت پا ایدیوپاتیک (ITW)
راه رفتن با انگشت پا ایدیوپاتیک، اختلالی است که در آن کودک بالای سه سال بدون هیچ‌گونه بیماری عصبی، ارتوپدی یا روانی قابل شناسایی، به راه رفتن روی انگشتان پا ادامه می‌دهد. این بیماری 7 تا 24 درصد از کودکان را تحت تأثیر قرار می‌دهد و ممکن است به‌دلیل عادت یا ناهنجاری فیزیکی تشخیص داده نشده باشد. با گذشت زمان و عدم توجه، ITW می‌تواند منجر به سفت شدن عضلات، رشد نامناسب استخوان و ناراحتی مفاصل شود.
اختلالات عصبی
بیماری‌هایی مانند فلج مغزی یا دیستروفی عضلانی می‌توانند به‌دلیل اسپاسم یا ضعف عضلانی باعث راه رفتن روی پنجه پا شوند. فلج مغزی اغلب منجر به افزایش تون عضلانی، کوتاه شدن تاندون آشیل و راه رفتن بر روی پنجه و نوک انگشت پا می‌شود. دیستروفی عضلانی، گروهی از بیماری‌های ژنتیکی است که به‌مرور زمان ماهیچه‌ها را ضعیف می‌کند و منجر به ناهنجاری‌های راه رفتن می‌شود.
اختلالات رشدی
اختلالات طیف اوتیسم (ASD) می‌توانند با راه رفتن بر روی پنجه و انگشتان پا مرتبط باشند. کودکان مبتلا به اتیسم ممکن است این الگوی راه رفتن را به‌دلیل مشکلات پردازش حسی یا تأخیر در رشد حرکتی نشان دهند.
بااین‌حال، به‌دلیل مشکلات رشدی در این کودکان، این بیماری اغلب به‌اشتباه نادیده گرفته می‌شود؛ زیرا اغلب آن‌ها ناهنجاری فیزیکی‌ای دارند که نیاز به جراحی دارد.
اختلالات فیزیکی
اختلالات فیزیکی شامل موارد زیر هستند:
- تاندون آشیل کوتاه: تاندون آشیل کوتاه، مشکلی مادرزادی است که تماس پا را با زمین محدود می‌کند و درموارد شدید نیاز به جراحی دارد.
- پاشنه‌درد: بیماری‌هایی مانند بیماری سیور باعث درد پاشنه پا می‌شوند و کودک برای جلوگیری از ناراحتی مجبور است روی انگشتان پای خود راه برود.
- مشکلات اسکلتی‌عضلانی: سایر ناهنجاری‌های ساختاری، مانند صافی کف پا یا عضلات سفت ساق پا می‌توانند در راه رفتن روی پنجه و انگشتان پا نقش داشته باشند.
عوارض راه رفتن بر روی پنجه و نوک پا
راه رفتن روی انگشتان پا، به‌خصوص اگر در طولانی‌مدت ادامه یابد، می‌تواند منجر به بروز عوارض و اثرات منفی متعددی بر روی عضلات، مفاصل و سیستم اسکلتی-عضلانی کودکان شود. این عوارض می‌توانند به‌مرور زمان شدت پیدا کنند و بر کیفیت زندگی و توانایی‌های حرکتی کودک تأثیر منفی بگذارند. در ادامه به تفصیل عوارض این نوع راه رفتن اشاره می‌کنیم:
- ایجاد سفتی در مچ پا و انقباض عضلات ساق پا: یکی از رایج‌ترین عوارض راه رفتن روی انگشتان پا، ایجاد کوتاهی در تاندون آشیل و سفتی عضلات ساق پا است. درنتیجه، کودک ممکن است نتواند به‌راحتی پاهای خود را به‌طور صاف روی زمین بگذارد. این سفتی عضلانی می‌تواند به‌مرور زمان پیشرفت کند و مانع از تحرک آزادانه مچ پا شود. عدم درمان این وضعیت احتمالاً نیاز به مداخلات پزشکی مانند فیزیوتراپی یا حتی جراحی را ضروری می‌کند.
- تعادل ضعیف و زمین خوردن پی‌درپی: راه رفتن روی نوک انگشتان، باعث تغییر در مرکز ثقل بدن می‌شود و تعادل طبیعی بدن را مختل می‌کند. این حالت به‌ویژه در کودکانی که تازه شروع به راه رفتن کرده‌اند یا در حال رشد هستند، می‌تواند باعث کاهش پایداری شود و خطر زمین خوردن و سقوط مکرر را افزایش دهد. این عدم تعادل می‌تواند به مشکلات بیشتری در رشد حرکتی کودک منجر شود و بر توانایی‌های روزمره او تأثیر بگذارد.
- ناتوانی در ایستادن با کف پای صاف: کودکی که عادت به راه رفتن روی انگشتان پا دارد، ممکن ات دچار کاهش انعطاف‌پذیری در تاندون‌های پا و مچ شود. این موضوع می‌تواند منجر به ناتوانی در ایستادن به‌طور طبیعی با کف پای صاف شود. در این حالت، کودک حتی در حالت استراحت هم تمایل به بالا نگه‌داشتن پاشنه‌های پا خواهد داشت، که این وضعیت می‌تواند در بلندمدت منجر به مشکلات بیشتری در مفاصل و عضلات پا شود.
- احساس درد در مچ پا، زانو یا لگن: راه رفتن روی انگشتان پا فشار زیادی به مفاصل و عضلات پایین‌تنه وارد می‌کند. این فشار به‌مرور می‌تواند باعث بروز درد و ناراحتی در نواحی مختلفی مانند مچ پا، زانو و لگن شود. تغییر در نحوه توزیع وزن بدن در زمان حرکت می‌تواند به این دردها منجر شود. همچنین، این وضعیت می‌تواند به سایش مفاصل و بروز مشکلات طولانی‌مدت مانند آرتروز زودرس بینجامد.
- کاهش قدرت عضلات لگن و ران: با تداوم راه رفتن روی انگشتان، عضلات لگن و ران که مسئول حفظ تعادل و پایداری بدن هستند، به‌خاطر استفاده ناکافی یا نادرست ضعیف می‌شوند. این کاهش قدرت عضلانی توانایی کودک را برای انجام فعالیت‌های بدنی پیچیده‌تر مانند دویدن، پریدن یا حتی راه رفتن صحیح مختل می‌کند. عضلات ضعیف می‌توانند به‌نوبه خود به تشدید مشکلات حرکتی و عضلانی منجر شوند.
- عدم تعادل عضلانی: راه رفتن روی انگشتان پا منجر به توزیع نامتعادل فشار روی عضلات پا و بدن می‌شود. این وضعیت ممکن است باعث تقویت بیش‌ازحد برخی عضلات و درعین‌حال تضعیف سایر عضلات شود. این عدم تعادل عضلانی می‌تواند به بروز مشکلاتی مانند انحراف ستون فقرات، ناراحتی‌های زانو و حتی مشکلاتی در مفاصل لگن و پایین کمر منجر شود. عدم تعادل عضلانی، علاوه‌بر ایجاد ناهماهنگی در حرکات بدن، می‌تواند به اختلالات حرکتی و دردهای مزمن منجر شود.
- ارتباط با مشکلات عصبی یا رشدی: در برخی موارد، راه رفتن روی نوک پا می‌تواند نشانه‌ای از مشکلات عصبی یا رشدی باشد. کودکانی که به‌طور مداوم این نوع راه رفتن را ادامه می‌دهند، ممکن است دارای اختلالاتی مانند فلج مغزی، اختلال طیف اوتیسم یا سایر مشکلات عصبی باشند. در این صورت، این رفتار می‌تواند بخشی از الگویی بزرگ‌تر از مشکلات رشدی یا عصبی باشد که نیاز به بررسی و درمان ویژه دارند.
تشخیص راه رفتن بر روی پنجه و نوک پا
پزشک اغلب به معاینه فیزیکی برای ارزیابی عملکرد ماهیچه‌ها و مفاصل و آنالیز راه رفتن برای مشاهده الگوهای راه رفتن نیاز دارد تا بتواند مشکل را تشخیص دهد.
او ممکن است آزمایش‌های عصبی انجام دهد تا ببیند آیا کودک شما مشکلی در سیستم عصبی خود دارد یا خیر. این آزمایشات شامل موارد زیر هستند:
- بررسی رفلکس‌های کودک
- اندازه‌گیری توانایی کودکان برای درک حواس در بازوها یا پاها
- تست قدرت عضلانی کودکان
درمان راه رفتن روی پنجه پا
روش‌های درمان نوک پنجه راه رفتن کودکان عبارت‌اند از:
فیزیوتراپی
فیزیوتراپی بر تمرینات طراحی‌شده برای کشش و تقویت تاندون آشیل و عضلات ساق پا تمرکز دارد. این روش درمانی به بهبود انعطاف‌پذیری و ترویج الگوی راه رفتن طبیعی کمک می‌کند. درمانگران ممکن است از تکنیک‌هایی مانند کشش دستی، تمرینات عملکردی و تمرین راه رفتن برای رفع عدم تعادل عضلانی و تقویت مهارت‌های حرکتی استفاده کنند.
بریس و ارتز
ارتزها و بریس‌هایی مانند بریس‌های راه رفتن برای حمایت از تراز مناسب پا و تشویق راه رفتن پاشنه به پنجه استفاده می‌شوند. این تجهیزات اغلب برای اطمینان از راحتی و کارایی به‌صورت سفارشی طراحی می‌شوند. آن‌ها با اصلاح آرام موقعیت پا، کاهش فشار عضلانی و ایجاد الگویی طبیعی برای راه رفتن به کودک کمک می‌کنند. یکی از خدمات گروه راه کمال ارائه خدمات ارتوپدی فنی است. شما می‌توانید این تجهیزات را متناسب با مشکل و نیاز فرزند خود از گروه توانبخشی راه کمال تهیه نمایید.
گچ‌گیری
گچ گرفتن ساق پا و پا به‌صورت متوالی باعث اصلاح تدریجی موقعیت پاها می‌شود. در این روش‌ها قالب‌ها هر چند هفته یک‌بار عوض می‌شوند و به بهبود هم‌ترازی کمک می‌کنند.
بوتولینوم توکسین نوع A
گاهی‌اوقات از تزریق به عضلات ساق پا برای کمک به ایجاد الگویی طبیعی در راه رفتن استفاده می‌شود.
عمل جراحی
اگر درمان‌های غیرجراحی با شکست مواجه شوند، ممکن است پزشک جراحی را برای افزایش طول ماهیچه‌ها یا تاندون‌های پشت ساق پا توصیه کند.
مراجعه به پزشک
ابتدا باید با پزشک عمومی یا متخصص اطفال صحبت کنید و مشکلات فرزندتان را با او در میان بگذارید. او ممکن است شما را به متخصص مغز و اعصاب یا جراح ارتوپد ارجاع دهد.
قبل از مراجعه به پزشک فهرستی از سؤالات خود تهیه کنید، ازجمله:
- دلیل راه رفتن کودک روی انگشت پا یا پنجه چیست؟
- درصورت وجود مشکل چه آزمایشاتی لازم است؟
- چه درمان‌هایی را توصیه می‌کنید؟
پزشک نیز شما احتمالاً سؤالاتی از شما می‌پرسد:
- آیا فرزند شما بیماری دیگری دارد؟
- آیا سابقه خانوادگی دیستروفی عضلانی یا اوتیسم دارید؟
- آیا فرزند شما نارس به دنیا آمده است؟
- آیا کودک هنگام تولد یا در مدت بستری بودن در بیمارستان عوارضی داشته است؟
- آیا کودک شما ابتدا به‌صورت طبیعی راه می‌رفت، سپس شروع به راه رفتن بر روی انگشتان پا کرد؟
- آیا کودک شما می‌تواند روی پاشنه‌های خود راه برود؟
- آیا کودک شما از تماس چشمی اجتناب می‌کند یا رفتارهای تکراری مانند تکان خوردن یا چرخیدن از خود نشان می‌دهد؟
جمع‌بندی
راه رفتن روی پنجه و انگشتان پا اختلال شایعی در کودکان کوچک‌تر، به‌ویژه آن‌هایی که در حال یادگیری راه رفتن هستند، می‌باشد. بیشتر کودکان آن را فراموش می‌کنند و درنهایت به‌شکلی طبیعی راه می‌روند. راه رفتن روی پنجه و انگشتان پا به‌ندرت می‌تواند نشانه‌ای از بیماری‌ای زمینه‌ای باشد. اما اگر درمورد این موضوع نگران هستید، حتماً به پزشک مراجعه کنید و از راهنمایی‌های او بهره‌مند شوید. پزشک می‌تواند دلیل اصلی راه رفتن غیرطبیعی فرزند شما را تشخیص دهد و روش درمانی مناسب را توصیه کند.
منابع
مطالب مشابه
آسیب سر می تواند به خفیفی ضربه، کبودی (کوفتگی) یا بریدگی روی سر باشد. یا می تواند ضربه مغزی، بریدگی عمیق یا زخم باز، شکستگی استخوان جمجمه، خونریزی داخلی یا آسیب به مغز باشد.
دیسفازی، اختلالی زبانی است که درک و بیان زبان کودک را مختل می‌کند. درحالی‌که علل این اختلال زبانی نامشخص باقی مانده‌اند، محققان تفاوت‌هایی ژنتیکی و عصبی در مغز کودکان مبتلا به دیسفازی مشاهده کرده‌اند که ممکن است منشأ مشکلات آن‌ها باشند. بااین‌وجود، متخصصان بر یک نکته توافق دارند که دیسفازی هیچ ارتباطی با ناشنوایی یا سایر ناتوانی‌ها یا تأخیرهای ذهنی ندارد.
سکته مغزی در کودکان زمانی رخ می‌دهد که خون به‌درستی به مغز جریان پیدا نکند و قبل از ۱۸سالگی رخ می‌دهد. می توانند به دلیل اختلالات قلبی، لخته شدن خون، کمبود اکسیژن در مغز کودک یا در اثر بیماری‌های مادرزادی ایجاد شوند.
اختلالات خوردن در میان کودکان بسیار جدی هستند و می‌توانند به‌طور بالقوه تهدید‌کننده زندگی باشند. عدم درمان اختلالات خوردن تأثیر عمده‌ای بر زندگی کودک می‌گذارد و اثرات طولانی‌مدت دارد. یافتن برنامه درمانی مؤثر برای اختلالات خوردن در کودکان، گام اولیه مهمی به سوی بهبودی است.
حتی خوش‌رفتارترین کودکان نیز ممکن است گاهی‌اوقات رفتاری چالش‌برانگیز داشته باشند. اما اختلال نافرمانی مقابله‌ای (ODD) شامل الگویی مکرر و مداوم از خشم، تحریک‌پذیری، بحث و سرپیچی نسبت به والدین و سایر افرادی است که در موضع قدرت قرار دارند. ODD همچنین شامل کینه‌توزی و انتقام‌جویی می‌شود.
امروزه، اضطراب و ترس کودکان از رفتن به مدرسه به مشکلی بسیار رایج برای والدین و معلمان تبدیل شده است. این وضعیت به‌عنوان امتناع (اجتناب) از مدرسه شناخته می‌شود و اغلب عاملی جدی برای نگرانی است.
سندرم داون می‌تواند هر کسی را تحت تأثیر قرار دهد. این بیماری، اختلالی ژنتیکی است و درنتیجه کاری که والدین قبل یا در طول بارداری انجام داده‌اند، رخ نمی‌دهد. در اکثر موارد، سندرم داون به‌طور تصادفی اتفاق میفتد.
اختلال هماهنگی رشدی (DCD)، اختلالی عصبی است که تعادل، هماهنگی و مهارت‌های حرکتی بیمار ازجمله مهارت‌های حرکتی ظریف، درشت و برنامه‌ریزی حرکتی را دچار مشکل می کند.
یکی از نکات مهم در هنگام یافتن مرکز درمانی اوتیسم، نزدیکی مرکز به محل زندگی بیمار است. در این صورت والدین با خیالی آسوده مراحل درمان فرزند خود را شروع می‌کنند. اگر در شمال تهران ساکن هستید و به مرکز درمانی اوتیسم نیاز دارید، گروه توانبخشی راه کمال با بهره‌گیری از تیمی مجرب و حرفه‌ای، خدمات تخصصی و نوین برای درمان کودک شما ارائه می‌دهد.
فلج مغزی، بیماری مادام‌العمری است که به درمان‌های طولانی‌مدت نیاز دارد. درحالی‌که اثربخشی بوتاکس در تسکین اسپاستیسیته در افراد مبتلا به فلج مغزی ثابت شده است، اثرات آن موقتی هستند.