اختلال ارتباط اجتماعی چیست؟
کودکان مبتلا به اختلال ارتباط اجتماعی در استفاده از زبان برای تعامل با دیگران مشکل دارند. آنها زبان را می‌فهمند و می‌توانند در برخی شرایط از آن استفاده کنند، اما در موقعیت‌های اجتماعی در برقراری ارتباط با مشکل روبرو هستند.
این کودکان در تفسیر کلمات و حالات بدن دیگران، استفاده از احوالپرسی‌ها و برقراری مکالمات دچار مشکل می‌شوند. اغلب، در پیگیری داستان‌ها یا درک معانی تلویحی که برای همسالانشان واضح است نیز مشکل دارند.
اختلال ارتباط اجتماعی به این معنی نیست که کودک از نظر هوشی ضعیف است. این اختلال اخیراً تشخیص داده شده است. درواقع در گذشته، کودکانی که اختلال ارتباط اجتماعی داشتند، در دسته اختلال طیف اوتیسم قرار می‌گرفتند.
چقدر شایع است؟
ازآنجایی‌که این اختلال اخیراً به DSM اضافه شده است، آمار شیوع و رواج آن هنوز به‌خوبی مشخص نیست. بااین‌حال، تحقیقات اولیه نشان می‌دهند که تقریباً 7.5 درصد از کودکان با مشکلات ارتباط اجتماعی مواجه هستند، که میزان این مشکلات در پسران بیشتر از دختران است.
علائم اختلال ارتباط اجتماعی
اختلال ارتباط اجتماعی بر تمام اشکال ارتباطی کودک، هم کلامی و هم غیرکلامی، تأثیر می‌گذارد. این اختلال بر صحبت کردن، نوشتن، حرکات و زبان کودک تأثیرگذار است.
برخی از علائم اختلال ارتباط اجتماعی عبارت‌اند از:
- مشکل در احوالپرسی کردن
- مشکل در به اشتراک گذاشتن دانسته‌های خود با دیگران
- مشکل در تغییر نحوه صحبت کردن در موقعیت‌های مختلف (مثلاً رسمی‌تر صحبت کردن با بزرگسالان یا معلمان)
- عدم درک زمان‌هایی که چیزی تلویحاً گفته می‌شود اما به وضوح بیان نمی‌شود (مانند درک شوخی یا طعنه)
- مشکل در صحبت کردن با دیگران
- مشکل گفتن داستان (به شیوه‌ای منسجم و منطقی)
- یادگیری زبان با سرعتی کمتر از سایر کودکان
- نداشتن علاقه زیاد به صحبت کردن یا بازی با کودکان دیگر
- عدم پاسخگویی یا واکنش بسیار کم هنگام تلاش دیگران برای تعامل با آنها
علت اختلال ارتباط اجتماعی چیست؟
محققان مطمئن نیستند که چه چیزی باعث اختلال ارتباط اجتماعی (SCD) می‌شود. اما تصور می‌شود این بیماری، اختلالی عصبی‌رشدی است. وجود اختلال روان‌شناختی/عاطفی یا کم شنوایی می‌تواند بر مهارت‌های ارتباط اجتماعی کودک تأثیر بگذارد و باید مورد ارزیابی قرار گیرد. تحقیقات بیشتری برای تشخیص دلیل این اختلال نیاز هستند؛ زیرا قبلاً کودکانی که چنین مشکلاتی داشتند ممکن بود مبتلا به اختلال تعاملی نوع نامشخص باشند.
به نظر می‌رسد عوامل ژنتیکی نقش عمده‌ای در ایجاد این ناهنجاری دارند و افرادی که سابقه خانوادگی اختلال طیف اوتیسم، اختلالات ارتباطی، یا اختلالات یادگیری خاص دارند، بیشتر در معرض SCD قرار می‌گیرند.
راه های تشخیص
تشخیص SCD می‌تواند پیچیده باشد؛ زیرا علائم آن اغلب با سایر بیمار‌ی‌ها همپوشانی دارند یا ممکن است تا زمانی که روابط اجتماعی افزایش یابند، مثلاً وقتی کودک به مدرسه می‌رود، آشکار نشوند.
در گذشته، کودکانی که دارای ویژگی‌های مرتبط با SCD بودند، به‌اشتباه مبتلا به اختلالات عصبی‌رشدی مانند اختلال فراگیر رشد (PDD) تشخیص داده می‌شدند.
علائم SCD می‌توانند از خفیف تا شدید متغیر باشند و معمولاً در اوایل دوران کودکی ظاهر می‌شوند. والدین اغلب اولین کسانی هستند که متوجه مشکلات در مهارت‌های ارتباط اجتماعی یا روابط اجتماعی فرزند خود می‌شوند.
راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی (DSM-5) معیارهای واضحی را برای تشخیص SCD ارائه می‌دهد. این معیارها شامل موارد زیر هستند:
- دشواری‌های پایدار در استفاده از ارتباطات کلامی و غیرکلامی، مانند سلام کردن به دیگران یا به اشتراک گذاشتن اطلاعات
- چالش در ایجاد ارتباط متناسب با موقعیت‌های اجتماعی، مانند استفاده از لحن و واژگان مناسب با مخاطبان مختلف
- مشکل در رعایت قوانین مکالمه، ازجمله نوبت گرفتن و تکرار واضح‌تر جملاتی که باعث سوءتفاهم شده‌اند
- دشواری در درک زبان غیرتحت‌اللفظی، شامل اصطلاحات، طعنه‌ها و استعاره‌ها
تمایز از سایر بیمار‌ی‌ها
اختلال ارتباط اجتماعی دارای ویژگی‌هایی مشترک با اوتیسم و بیش فعالی است که این مسئله می‌تواند تشخیص را پیچیده کند. بااین‌حال، عدم وجود علایق محدود یا رفتارهای تکراری، SCD را از اوتیسم متمایز می‌کند.
به‌طور مشابه، در حالی که ADHD ممکن است باعث تکانشگری یا بی‌توجهی شود که بر اجتماعی شدن تأثیر می‌گذارند، SCD به‌طور خاص شامل دشواری در قوانین اجتماعی ارتباط است.
SCD اغلب با سایر اختلالات مانند اضطراب یا اختلال رشد عقلانی به‌صورت همزمان رخ می‌دهد. بااین‌حال، از سایر اختلالاتی که می‌توانند بر ارتباط اجتماعی تأثیر بگذارند، متمایز است.
کمک گرفتن برای اختلال ارتباط اجتماعی
اگر فرزندتان نشانه‌های SCD را نشان می‌دهد، مشورت با پزشک، آسیب‌شناس گفتار و زبان، یا متخصص سلامت روان ضروری است. آنها می‌توانند کمک کنند تا مشخص شود که آیا مشکلات از SCD ،ASD یا ناهنجاری‌های دیگری مانند اختلال فراگیر رشد یا ADHD ناشی می‌شوند یا خیر.
گفتاردرمانی، مداخله‌ای کلیدی برای افراد مبتلا به SCD است. این درمان بر ساخت مهارت‌های ارتباطی کلامی و غیرکلامی، بهبود استفاده از زبان کاربردی و تقویت روابط اجتماعی تمرکز دارد. حمایت زودهنگام و متناسب می‌تواند به‌طور قابل توجهی کیفیت زندگی کودک مبتلا به SCD را افزایش دهد و به او در موقعیت‌های اجتماعی کمک کند.
گفتاردرمانی
گفتاردرمانی، رایج‌ترین و مؤثرترین درمان برای اختلال ارتباط اجتماعی (SCD) است. این درمان به کودکان و نوجوانان کمک می‌کند تا مهارت‌های مکالمه، تعاملات اجتماعی و استفاده از زبان کاربردی را بهبود بخشند.
آسیب‌شناسان گفتار و زبان (SLP) از تکنیک‌های مبتنی بر شواهد، ازجمله نقش‌آفرینی، گروه‌های اجتماعی، مدل‌سازی ویدئویی و آموزش با کامپیوتر، برای رفع نیازهای منحصربه‌فرد کودکان مبتلا به SCD استفاده می‌کنند.
تکنیک‌های مورد استفاده در گفتاردرمانی برای SCD
گفتاردرمانگران از رویکردهای متنوعی برای کمک به افراد مبتلا به SCD جهت توسعه مهارت‌های ارتباطی و تعامل اجتماعی‌شان استفاده می‌کنند. تکنیک‌های کلیدی عبارت‌اند از:
آموزش مهارت‌های اجتماعی
آموزش مهارت‌های اجتماعی، پشتیبانی ساختارمندی برای کمک به کودکان فراهم می‌کند تا در زندگی روزمره به‌صورت مؤثرتر با دیگران تعامل داشته باشند. این تکنیک نحوه ایجاد دوستی‌های قوی‌تر و صمیمانه‌تر، افزایش مشارکت در کلاس و بهبود ارتباطات خانوادگی را به کودکان آموزش می‌دهد.
- مهارت‌های زبان کاربردی: این حوزه استفاده از حالات چهره، زبان بدن، لحن صدا و فضای شخصی را هدف قرار می‌دهد. فعالیت‌هایی مانند قصه‌گویی، تمرین مکالمه و نقش‌آفرینی به کودکان کمک می‌کنند تا این مهارت‌ها را در محیطی امن و ساختارمند تمرین کنند.
- تشخیص نشانه‌های احساسی: این روش به یادگیری نحوه تشخیص و پاسخ به نشانه‌های کلامی و غیرکلامی انتقال‌دهنده احساسات کمک می‌کند. آسیب‌شناسان گفتار و زبان به کودکان کمک می‌کنند این نشانه‌ها را تفسیر کنند و به‌طور مناسب نسبت به آنها واکنش نشان دهند.
- پردازش زبان: آموزش مهارت‌های اجتماعی به زبان دریافتی (یعنی توانایی درک پیام‌های گفتاری) و زبان بیانی (یعنی توانایی انتقال واضح افکار) کمک می‌کند. تقویت این توانایی‌ها به کودکان کمک می‌کند تا به‌طور کامل در فعالیت‌های مدرسه مشارکت داشته باشند.
گروه درمانی مهارت‌های اجتماعی
در گروه درمانی، همسالان دارای چالش‌های ارتباطی مشابه گرد هم جمع می‌شوند تا تعامل در محیطی حمایتی را تمرین کنند. این گروه‌ها که توسط گفتاردرمانگر اداره می‌شوند، فرصت‌هایی را برای موارد زیر ارائه می‌دهند:
- مشارکت در فعالیت‌های ساختارمند که برای ساخت مهارت‌های اجتماعی و زبان کاربردی طراحی شده‌اند
- تمرین تکنیک‌های ارتباطی دنیای واقعی در محیطی امن و تشویق‌کننده
- ایجاد دوستی‌ها و یادگیری نحوه تشکیل روابط اجتماعی مثبت
این گروه‌ها برای افراد در رده‌های سنی مختلف، از کودکان سن مدرسه تا بزرگسالان، مؤثر هستند و می‌توانند راهی عملی برای گسترش مهارت‌های ارتباطی فراهم کنند.
مداخلات دیگر برای اختلال ارتباط اجتماعی
در حالی که گفتاردرمانی سنگ بنای درمان SCD است، مداخلات دیگر می‌توانند به تکمیل پیشرفت کمک کنند:
درمان رفتاری شناختی (CBT)
درمان شناختی رفتاری به کودک مبتلا به SCD کمک می‌کند تا افکار و رفتارهای منفی‌ای را که باعث تداخل در تعاملات اجتماعی می‌شوند، مدیریت کند. این درمان الگوهای رفتاری مثبت را تشویق می‌کند، اعتمادبه‌نفس را بهبود می‌بخشد، اضطراب اجتماعی را کاهش داده و ارتباط مؤثرتری را امکان‌پذیر می‌سازد.
دارودرمانی
اگرچه به‌طور خاص دارویی برای SCD وجود ندارد، اما پزشک ممکن است درمان‌هایی را برای مدیریت بیماری‌های همزمان مانند اضطراب یا ADHD تجویز کند. رسیدگی به این بیماری‌های زمینه‌ای می‌تواند به‌طور غیرمستقیم عملکرد و مشارکت اجتماعی را بهبود بخشد.
چرا مداخله زودهنگام اهمیت دارد؟
شناسایی و درمان زودهنگام SCD برای دستیابی به بهترین نتایج حیاتی است. با ترکیب صحیح مداخلات، کودکان مبتلا به اختلال ارتباط اجتماعی می‌توانند مهارت‌های ارتباطی خود را بهبود ببخشند.
چگونه می‌توانم به فرزندم که اختلال ارتباط اجتماعی دارد کمک کنم؟
می‌توان مهارت‌های لازم برای تعامل با دیگران به شیوه‌های مورد انتظار را به کودکانی که اختلال ارتباط اجتماعی (SCD) دارند، آموزش داد. این تکنیک‌ها نیز مانند سایر مهارت‌ها، ابتدا باید آموزش داده شده و سپس ازطریق تمرین تقویت شوند. نوع روابط اجتماعی ما، ناشی از انتظارات ظریف و وابسته به شرایطو موقعیت است. به‌عنوان مثال، انتظارات مربوط به احوالپرسی‌های اجتماعی تحت تأثیر عوامل مختلفی قرار می‌گیرند ازجمله محیط، مدت زمانی که از آخرین دیدار می‌گذرد، و حالت عاطفی و رفتار ظاهری فرد مقابل.
بنابراین، نمی‌توان از روش خاص و از پیش تعیین‌شده برای آموزش احوالپرسی‌های اجتماعی و سایر مهارت‌ها استفاده کرد. بهترین راه برای آموزش مهارت‌های اجتماعی، ایجاد آگاهی اجتماعی و آموزش این مفهوم است که قوانین اجتماعی بر اساس موقعیت تغییر می‌کنند.
هم آسیب‌شناسان گفتار و زبان و هم متخصصان سلامت روان که در حوزه مشکلات ارتباط کاربردی اجتماعی آموزش دیده‌اند، می‌توانند با نوجوانان کار کنند تا این مهارت‌ها را بیاموزند و تمرین کنند. آموزش مستقیم این مهارت‌ها می‌تواند به‌صورت فردی یا در گروه‌های کوچک انجام شود.
سپس این مهارت‌ها باید با همسالان تمرین شوند. این تمرین می‌تواند در گروه‌های کوچک مهارت‌های اجتماعی، در مدرسه یا در محیط‌های دیگر با همسالان و بزرگسالان صورت گیرد. علاوه‌بر آموزش و تمرین گروهی کوچک، این مهارت‌ها باید در محیطی که کودک در آن درگیر است نیز تمرین شوند تا تعمیم‌پذیری به‌طور کامل اتفاق بیفتد.
جمع‌بندی
اختلال ارتباط اجتماعی (SCD) چالش‌های منحصربه‌فردی را ایجاد می‌کند، اما با تشخیص صحیح و مداخلات هدفمند، کودکان می‌توانند مهارت‌های ارتباطی خود را افزایش دهند و در محیط‌های اجتماعی موفق شوند.
حمایت زودهنگام، شامل گفتاردرمانی و آموزش مهارت‌های اجتماعی، برای تقویت ارتباطات معنادار و بهبود کیفیت کلی زندگی حیاتی است. اگر فکر می‌کنید فرزند شما مبتلا به اختلال ارتباط اجتماعی است، می توانید جهت دریافت مشاوره رایگان و یا تعیین نوبت ویزیت با کلینیک های گروه توانبخشی راه کمال تماس حاصل فرمایید.
منابع
مطالب مشابه
کودکان مبتلا به اختلال ارتباط اجتماعی در استفاده از زبان برای تعامل با دیگران مشکل دارند. آنها زبان را می‌فهمند و می‌توانند در برخی شرایط از آن استفاده کنند، اما در موقعیت‌های اجتماعی در برقراری ارتباط با مشکل روبرو هستند.
اختلال گفتاری آفازی در کودکان نوعی اختلال ارتباطی است که توانایی کودک در درک، تولید و استفاده از زبان را مختل می‌کند. کودکان مبتلا به آفازی اغلب در ابراز وجود و درک زبان دیگران مشکل دارند. نکته مهم این است که آفازی نشانه کمبود هوش نیست، بلکه اختلالی در پردازش زبان است.
اختلال سلوک (CD) بیماری سلامت روان است که کودکان و نوجوانان را تحت تأثیر قرار می‌دهد و رفتارهای پرخاشگرانه و اقداماتی که به آسایش دیگران آسیب می‌رساند مشخص می‌شود.
سندرم داون موزاییک نوعی از سندرم داون است. سندرم داون، اختلالی ژنتیکی و مادرزادی است که زمانی رخ می‌دهد که کودک به‌جای دو نسخه (تعداد استاندارد) از کروموزوم ۲۱، سه نسخه از آن را داشته باشد. این وضعیت تریزومی ۲۱ نامیده می‌شود.
ندرم X شکننده، شایع‌ترین نوع اختلال ذهنی، رشدی و ارثی (IDD) است. این نام به این دلیل روی آن گذاشته شده که وقتی به کروموزوم X زیر میکروسکوپ نگاه می‌کنیم، بخشی از آن «شکسته» یا «شکننده» به نظر می‌رسد.
کودکانی که به‌طور مداوم در درک زبان، تولید فیزیکی گفتار، پیدا کردن کلمات مناسب یا ساخت جملات صحیح گرامری برای برقراری ارتباط با اطرافیان خود مشکل دارند، ممکن است دچار نوعی اختلال ارتباطی باشند.
سران مبتلا به اختلال نقص توجه و بیش فعالی (ADHD) ممکن است علائم مرتبط با بیش فعالی بی‌توجهی، بیش فعالی تکانشی، یا ترکیبی را نشان دهند. این علائم در طول رشد معمول کودک مشاهده می‌شوند. برای تشخیص، علائم باید حداقل به‌مدت شش ماه وجود داشته باشند و تأثیرات قابل‌توجهی بر مهارت‌های تحصیلی، اجتماعی و انطباقی بگذارند.
علائم ADHD در دختران اغلب به‌عنوان ویژگی‌های شخصیتی تلقی می‌شوند. به همین دلیل است که اغلب نادیده گرفته یا توجیه می‌شوند. اگر بیش فعالی در دختران تشخیص داده نشود، می‌تواند به مشکلاتی مانند عدم تطبیق شرایط در کلاس درس، عزت نفس پایین و سرزنش خود منجر شود. حتی می‌تواند سلامت روان را تا بزرگسالی تحت تأثیر قرار دهد.
رفتار درمانی دیالکتیکی (DBT) به‌طور مؤثر به درمان اضطراب، افسردگی، و اختلال بی‌نظمی خلقی اخلال‌گرانه (DMDD) در کودکان کمک می‌کند. این روش با آموزش تکنیک‌هایی به کودکان برای تنظیم احساسات و رفتارهایشان کار می‌کند.
کاردرمانگران نقش حیاتی در راهنمایی کودکان قطع عضو در فرایند توانبخشی، به‌ویژه در استفاده از وسایل پروتزی ایفا می‌کنند. مشارکت آنها از همان مرحله پیش از عمل جراحی آغاز می‌شود و بر مدیریت زخم و توصیه‌هایی برای تجهیزات تطبیقی تمرکز دارد که بیماران را برای جراحی آماده می‌کند.