بر اساس اعلام آکادمی اطفال آمریکا، اختلال کمبود توجه و بیش فعالی (ADHD) بین 4 تا 12 درصد از کودکان مدرسه‌ای در آمریکا را تحت تأثیر قرار می‌دهد. این اختلال معمولاً پس از شروع دوران مدرسه تشخیص داده می‌شود؛ زیرا علائم آن در محیط‌های سازمان‌یافته و نیازمند تمرکز، مانند مدرسه، آشکارتر می‌شود. اما اغلب متخصصان معتقدند که استعداد ابتلا به بیش فعالی در بسیاری از کودکان، از همان دوران جنینی وجود دارد و این ویژگی می‌تواند تحت تأثیر عوامل ژنتیکی و محیطی از همان دوران بارداری به تدریج شکل بگیرد.
بسیاری از والدین نیز پیش از آنکه کودکشان به سنین راه رفتن برسد، نشانه‌هایی از اختلال بیش فعالی را در رفتارهای او مشاهده می‌کنند. این نشانه‌ها ممکن است شامل بی‌قراری‌های مکرر، حواس‌پرتی، یا ناتوانی در تمرکز حتی برای مدت کوتاه باشد. با این حال، همه نوزادانی که به اختلال نقص توجه و بیش فعالی مبتلا هستند، علائم یکسانی از خود بروز نمی‌دهند و ممکن است برخی از آن‌ها در سنین پایین هیچ نشانه آشکاری نداشته باشند. با وجود اینکه تشخیص بیش فعالی در دوران نوزادی دشوار است، برخی علائم می‌توانند زنگ خطری برای توجه والدین باشند. به طور معمول، نوزادان مبتلا به اختلال نقص توجه و بیش فعالی بیشتر از سایر کودکان نیازمند توجه و مراقبت هستند. این نوزادان ممکن است به راحتی آرام نگیرند، بی‌قراری و اضطراب زیادی نشان دهند، یا به طرز غیرمعمولی به تحریکات محیطی واکنش نشان دهند. بسیاری از والدین چنین نوزادانی گزارش کرده‌اند که کودکشان مکرراً نیاز به در آغوش گرفتن، تکان دادن، یا نوازش دارد و حتی این کارها هم همیشه برای آرام کردن او مؤثر نیست. اگر والدین احساس کنند که رفتار کودکشان غیرعادی است و نیازمند ارزیابی‌های دقیق‌تر است، بهتر است به نشانه‌های اولیه توجه داشته باشند و در صورت نیاز با پزشک یا متخصص رفتارشناسی مشورت کنند.
مطالعه بیشتر: آشنایی با علائم بیش فعالی در کودکان
علائم بیش فعالی در نوزادان: آیا قابل تشخیص است؟
اختلال کمبود توجه و بیش فعالی (ADHD) در نوزادان با مجموعه‌ای از علائم و رفتارها همراه است که ممکن است در مقایسه با سایر نوزادان شدت بیشتری داشته باشد. اگرچه تشخیص رسمی ADHD در نوزادی ممکن نیست، شناخت برخی از نشانه‌های اولیه می‌تواند به والدین کمک کند تا از رفتارهای کودک خود آگاهی بیشتری داشته باشند و در صورت نیاز از مشاوره متخصص بهره بگیرند.
توجه‌طلبی و نیاز مداوم به مراقبت
نوزادانی که مستعد ابتلا به اختلال کمبود توجه و بیش فعالی (ADHD) هستند، اغلب به طور قابل‌توجهی به توجه و مراقبت بیشتری نسبت به سایر نوزادان نیاز دارند. این نوزادان ممکن است اضطراب بیشتری را نشان دهند و در آرام گرفتن، دشواری خاصی داشته باشند. از جمله نشانه‌های رایج در این نوزادان، بی‌قراری مکرر و گریه‌های شدید و گاه بدون دلیل مشخص است. این گریه‌ها ممکن است طولانی و آزاردهنده باشند، به گونه‌ای که والدین قادر به آرام کردن آن‌ها نباشند.
بسیاری از والدین گزارش کرده‌اند که این نوزادان به صورت مداوم نیاز به در آغوش گرفتن، تکان دادن یا نوازش دارند تا شاید لحظه‌ای آرام بگیرند. با این حال، حتی این اقدامات نیز معمولاً تنها به طور موقت تأثیرگذار است و نوزاد پس از مدت کوتاهی دوباره بی‌قرار می‌شود. این نیاز مداوم به توجه و مراقبت می‌تواند برای والدین، به‌ویژه آن‌هایی که مسئولیت اصلی نگهداری از کودک را بر عهده دارند، بسیار خسته‌کننده و انرژی‌بر باشد.
بی‌قراری شدید و مشکلات خواب
بی‌قراری یکی از نشانه‌های اصلی و متمایز در نوزادانی است که ممکن است به اختلال کمبود توجه و بیش فعالی (ADHD) مبتلا باشند. این نوزادان اغلب از الگوی خواب نامنظمی برخوردارند و معمولاً به‌سختی به خواب می‌روند یا خوابشان عمق کافی ندارد. به همین دلیل، والدین این نوزادان اغلب با مشکلات متعددی در خواب کودکشان مواجه می‌شوند.
در حالی که بیشتر نوزادان پس از مدت کوتاهی در تخت خود آرام می‌گیرند و می‌خوابند، نوزادان مبتلا به بیش فعالی ممکن است به طور مکرر از خواب بیدار شوند و حتی در طول شب به راحتی نتوانند خواب پیوسته‌ای داشته باشند. این بیدار شدن‌های مکرر یا مقاومت در برابر خواب رفتن، نه تنها برای نوزاد بلکه برای والدین نیز چالش‌برانگیز است؛ زیرا نوزاد پس از بیدار شدن اغلب نیاز به آرام کردن و توجه مجدد دارد.
رفتارهای بی‌قراری در ساعات بیداری
بی‌قراری در نوزادان مبتلا به بیش فعالی (ADHD) تنها محدود به زمان خواب نیست؛ بلکه این نوزادان در ساعات بیداری نیز به‌سختی آرام می‌گیرند و به طور مداوم در حال حرکت و جنب‌وجوش هستند. برخلاف سایر نوزادان که به طور طبیعی در دوره‌هایی از روز تمایل به آرامش و در آغوش گرفته شدن دارند، نوزادان مبتلا به بیش فعالی معمولاً علاقه کمتری به این نوع تماس و نشستن طولانی دارند.
والدین این نوزادان اغلب گزارش می‌کنند که فرزندشان از یک فعالیت به فعالیت دیگر می‌رود و به ندرت برای لحظه‌ای متوقف می‌شود. در حالی که نوزادان دیگر ممکن است با بازی کردن یا در آغوش گرفتن آرام شوند، این نوزادان حتی در هنگام بازی نیز بی‌قرار هستند و تمایل به فعالیت‌های سریع و متنوع دارند. ممکن است کودک از آغوش خارج شود، به اطراف خیره شود، دست‌ها و پاهایش را بی‌هدف تکان دهد یا ناگهان توجهش به چیزی دیگر جلب شود.
مشکلات تغذیه و بی‌قراری هنگام شیر خوردن
نوزادانی که نشانه‌های اولیه بیش فعالی را بروز می‌دهند، معمولاً هنگام تغذیه نیز با مشکلات متعددی روبه‌رو هستند. این نوزادان اغلب تمایل کمی به شیر خوردن از سینه مادر یا شیشه شیر دارند و ممکن است حتی در حین تغذیه نیز بی‌قراری کنند. برای مثال، ممکن است کودک به‌طور مکرر سر خود را از سینه یا شیشه شیر برگرداند، توجهش منحرف شود، یا به راحتی تمرکز خود را از دست بدهد.
این بی‌قراری و دشواری در تمرکز می‌تواند باعث شود که کودک به سختی بتواند به مدت طولانی شیر بخورد. به همین دلیل، تغذیه چنین نوزادانی به یک چالش واقعی برای والدین تبدیل می‌شود. والدین ممکن است برای اطمینان از اینکه کودکشان مقدار کافی شیر دریافت کرده و به رشد مناسب خود ادامه می‌دهد، نیاز به تلاش مضاعف داشته باشند.
کج‌خلقی و تحریک‌پذیری
نوزادانی که علائم اولیه اختلال کمبود توجه و بیش فعالی را دارند، از همان سنین پایین ممکن است کج‌خلقی و حساسیت بالایی به محرک‌ها نشان دهند. والدین این نوزادان اغلب گزارش می‌کنند که فرزندشان واکنش‌های تند و شدیدی به تغییرات کوچک در محیط یا فعالیت‌های روزمره دارد. این واکنش‌ها می‌توانند از جیغ زدن‌های ناگهانی و بی‌وقفه گرفته تا لگد زدن و کوبیدن پاها متغیر باشند.
یکی از رفتارهای رایج در این نوزادان، تکان خوردن شدید در تخت یا صندلی کودک است؛ این رفتار که نوعی تلاش برای رهایی از ناراحتی و تنش‌های درونی تلقی می‌شود، معمولاً با بی‌قراری و نیاز به تحریک بیشتر همراه است. در برخی موارد، حتی ممکن است این نوزادان سر خود را به تخت یا سطوح سخت دیگری بکوبند که برای والدین، نگران‌کننده و چالش‌برانگیز است. این رفتارها می‌تواند نشانه‌ای از تلاش نوزاد برای مدیریت احساسات و تحریکات درونی باشد که او به دلیل سن کم و نبود مهارت‌های خودتنظیمی نمی‌تواند به درستی کنترل کند.
اهمیت شناسایی زودهنگام و تأثیر آن بر خانواده
شناسایی زودهنگام علائم بیش فعالی به والدین کمک می‌کند تا با آگاهی بیشتر، نیازهای کودک خود را بهتر درک کنند و در صورت لزوم از حمایت‌های تخصصی بهره‌مند شوند. مراقبت مداوم و حساس از نوزادی با نیازهای ویژه می‌تواند برای والدین چالش‌برانگیز و خسته‌کننده باشد. شناسایی زودهنگام به والدین امکان می‌دهد با راهنمایی‌های مناسب و آگاهی از تکنیک‌های آرام‌سازی و تعامل با کودک، به راحتی بیشتری برای خود و کودکشان دست یابند و فشارهای ناشی از مراقبت بی‌وقفه را کاهش دهند.
توجه به پایداری علائم و مشورت با پزشک
بسیاری از این علائم در نوزادان طبیعی هم ممکن است دیده شوند، اما در نوزادانی که احتمال بیش فعالی دارند، این رفتارها معمولاً بیشتر تداوم می‌یابند و در سنینی که این علائم در کودکان دیگر کاهش می‌یابد، همچنان ادامه دارند. به همین دلیل، اگر والدین متوجه شدند که این رفتارها به طور پیوسته تکرار می‌شوند یا در سنین بالاتر همچنان پابرجا هستند، بهتر است با پزشک خود در این خصوص مشورت کنند.
منابع
مطالب مشابه
گروه توانبخشی راه کمال، یکی از بهترین مراکز کاردرمانی در تهران است که با بهره‌گیری از کادری مجرب و دلسوز، خدمات تخصصی کاردرمانی را در محیطی مجهز و کودک‌پسند ارائه می‌دهد.
اتاق‌های حسی فضاهایی چندمنظوره هستند که می‌توانند به طیف وسیعی از افراد، ازجمله کسانی که با چالش‌های پردازش حسی، معلولیت‌ها یا نیازهای درمانی خاص روبرو هستند، کمک کنند.
کودکان مبتلا به اختلال یادگیری غیرکلامی معمولاً در زمینه‌هایی مانند خواندن، رمزگشایی زبان، املا، واژگان یا یادآوری موارد مشکلی ندارند؛ بااین‌حال، ممکن است در ادراک بصری، فضایی یا لمسی دچار مشکل شوند.
کودکان مبتلا به اختلال زبان دریافتی ممکن است در پردازش و درک کلمات، جملات و دستورالعمل‌ها مشکل داشته باشند. آن‌ها ممکن است در فهم معنا، زمینه و ظرافت‌های زبان دچار مشکل شوند.
اختلال زبان بیانی، که به آن تأخیر گفتار بیانی نیز گفته می‌شود، وضعیتی است که با ناتوانی در استفاده از کلمات و ساخت جملات متناسب با سن کودک، مشخص می‌شود. کودکان مبتلا به این اختلال ممکن است برای تشکیل جملات منسجم، پیدا کردن کلمات مناسب و انتقال مؤثر پیام‌های خود با مشکل روبرو شوند.
تأخیر در گفتار کودکان، نوعی اختلال ارتباطی است که بر تکلم کودک تأثیر می‌گذارد. اگر فرزند شما با وجود تکامل جسمی همچنان به نقاط عطف گفتار نرسیده باشد، ممکن است اختلال در تکلم داشته باشد.
اختلال پردازش زبان، نوعی ناتوانی یادگیری است که بر توانایی کودک در درک یا تولید کلمات تأثیر می‌گذارد. این مشکل به‌دلیل ناتوانی در شنیدن یا تولید فیزیکی صداها نیست، بلکه به توانایی فرد در ایجاد معنا از صداها برای برقراری ارتباط مربوط می‌شود.
ناتوانی‌های یادگیری می‌توانند فرایند یادگیری را مختل کنند. این کودکان ممکن است در مهارت‌هایی مانند صحبت کردن، خواندن، نوشتن، توجه، درک مطالب، به خاطر سپردن اطلاعات، انجام ریاضی یا هماهنگی حرکات مشکل داشته باشند. انواع رایج ناتوانی‌های یادگیری شامل نارساخوانی (دیسلکسیا)، اختلال نوشتن (دیسگرافی)، اختلال یادگیری ریاضی (دیسکالکولیا)، اختلاللات پردازش زبان، بینایی، شنوایی وناتوانی یادگیری غیرکلامی هستند.
اختلال حسی حرکتی زمانی رخ می‌دهد که مغز در دریافت و پاسخ دادن به اطلاعاتی که ازطریق حواس می‌آیند و بر حرکت و هماهنگی بیمار تأثیر می‌گذارند، مشکل داشته باشد. این اختلال باعث ناتوانی بیمار در پردازش ورودی‌های حسی و هماهنگی پاسخ‌های حرکتی می‌شود و چالش‌هایی در تعادل، حرکت و کنترل کلی بدن ایجاد می‌کند.
اختلال دوقطبی، اختلال سلامت روان است که باعث چرخه‌های شدید تغییرات عاطفی می‌شود. کودکان و نوجوانان مبتلا به اختلال دوقطبی دو دوره را تجربه می‌کنند: دوره‌هایی که در آن‌ها فوق‌العاده شاد و پرانرژی هستند، که به آن دوره شیدایی گفته می‌شود. و دوره‌های دیگری که در آن‌ها بسیار افسرده هستند.