تشنج در کودکان فلج مغزی - علائم و نحوه تشخیص و درمان

تشنج اختلالی الکتریکی در مغز است که به‌طور ناگهانی رخ می‌دهد و غیر قابل کنترل است. اگرچه کودکان مبتلا به فلج مغزی خطر تشنج بالایی دارند، اما این اختلال می‌تواند در کودکان بدون این بیماری نیز ایجاد شود.

تشنج می‌تواند ناشی از کم‌آبی بدن، عدم تعادل الکترولیت، واکنش‌های نامطلوب به دارو، تومورها، قند خون پایین یا عفونت باشد. اگر کودک شما تشنج دارد، حتماً با پزشک مشورت کنید تا علت و مسیر عمل را مشخص کند.

چندین طرح درمانی برای مدیریت تشنج در کودکان مبتلا به فلج مغزی وجود دارند. به‌طور کلی، تشنج با دارو کنترل می‌شود. اما در موارد شدید ممکن است نیاز به جراحی داشته باشد.

انواع تشنج

دو نوع عمده تشنج وجود دارند. تشنج‌های عمومی جدی‌ترین تشنج‌ها محسوب می‌شوند و کل مغز را تحت تأثیر قرار می‌دهند. تشنج‌های کانونی خطر کمتری دارند و بیشتر یک ناحیه از مغز را تحت تأثیر قرار می‌دهند.

تشنج عمومی

• تشنج تونیک-کلونیک. تشنج تونیک-کلونیک اغلب خشن‌ترین و خطرناک‌ترین نوع تشنج است. این نوع تشنج می‌تواند باعث لرزش شدید، از دست دادن هوشیاری و حتی از دست دادن کنترل روده یا مثانه شود. در برخی موارد، این تشنج می‌تواند منجر به مشکلات تنفسی نیز شود.
• تشنج کلونیک. تشنج کلونیک باعث اسپاسم عضلانی در بازوها، گردن و صورت می‌شود. این تشنج می‌تواند برای چند لحظه در یک زمان دوام بیاورد.
• تشنج تونیک. تشنج تونیک باعث می‌شود که عضلات دست‌ها و پاها حدود 20 تا 30 ثانیه منقبض شوند. این تشنج اغلب در هنگام خواب اتفاق میفتد.
• تشنج‌های آتونیک. این تشنج‌ها باعث می‌شوند که عضلات شل شوند. برای کسانی که این نوع تشنج را تجربه می‌کنند، سرشان اغلب به جلو خم می‌شود و خطر افتادن و آسیب جسمی نیز وجود دارد. گاهی‌اوقات به افرادی که از تشنج آتونیک رنج می‌برند توصیه می‌شود از کلاه ایمنی استفاده کنند تا از آسیب محافظت کنند.
• تشنج‌های میوکلونیک. این تشنج‌ها باعث لرزش یا تکان شدید عضلات می‌شوند.
• تشنج غایب. افرادی که از تشنج غایب رنج می‌برند ممکن است به اطراف خیره شوند. چشمان آن‌ها ممکن است برای چند ثانیه به داخل سرشان بچرخد.

تشنج کانونی

• تشنج‌های کانونی ساده. این تشنج‌ها می‌توانند باعث پرش، جرقه‌های نور و سرگیجه شوند.
• تشنج‌های کانونی پیچیده. این تشنج‌ها بر حافظه و احساسات تأثیر می‌گذارند و می‌توانند باعث خنده یا گریه شوند. از دست دادن هوشیاری ممکن است برای چند دقیقه رخ دهد.
• تشنج عمومی ثانویه. این تشنج‌ها از یک ناحیه از مغز شروع می‌شوند و در نهایت به سلول‌های عصبی در سایر نواحی سرایت می‌کنند. علائم ممکن است مشابه تشنج‌های عمومی یا سایر تشنج‌های پیچیده باشند.

تشنج نوزادی

تشنج نوزادی اختلالی عصبی است که در آن یک نوزاد تازه متولدشده دارای فعالیت الکتریکی غیرمعمول در مغز است. نتایج آزمایش الکتروانسفالوگرافی آتیپیک (EEG) ممکن است نشان دهنده فلج مغزی و صرع در نوزاد باشند و علائم و نشانه‌های آن در دوران نوزادی شروع شوند. افزایش ناگهانی نوار مغزی ممکن است با 30 درصد خطر ابتلا به صرع مرتبط باشد.

سندرم وست (اسپاسم نوزادی)

سندرم وست مجموعه‌ای از علائم است که ممکن است در چند ماه اول پس از تولد شروع شوند، اما می‌توانند در اوایل کودکی نیز رخ دهند. سندرم وست می‌تواند باعث اسپاسم نوزادی شود که ممکن است خفیف یا شدید باشد. همچنین باعث ایجاد مشکلات شناختی و فیزیکی رشدی می‌شود و الگوی خاصی از تغییرات را در EEG نشان می‌دهد.

آنسفالوپاتی صرعی

آنسفالوپاتی صرعی گروهی از صرع‌های شدید در نوزادان و کودکان است که معمولاً به دارو مقاوم هستند. این بیماری با التهاب گسترده مغز یا ناهنجاری مغزی ارتباط دارد و ممکن است باعث مشکلاتی در گفتار، یادگیری و تحرک فیزیکی شود.

علل تشنج در کودکان فلج مغزی

فلج مغزی و صرع علل و عوامل خطر مشابهی دارند که ممکن است در بدو تولد رخ دهند. این عوامل شامل:

• ناهنجاری‌ها یا اختلالات مغزی که در رحم رخ می‌دهند و در بدو تولد وجود دارند
• کمبود اکسیژن در دوران بارداری یا حوالی تولد

این عوامل ممکن است منجر به رشد ناقص بافت مغز، آسیب مغزی، یا کمبود مقدار بافت مغز با فضاهای بزرگ پر از مایع در مغز شوند. این امر ارتباط بین سلول‌های مغز و ارتباطات را مختل می‌کند. نوع و محل وضعیت مغزی ممکن است بر نوع تشنج و علائمی که کودکان تجربه می‌کنند تأثیر بگذارد.

محرک‌های رایج تشنج چیست؟

اگرچه شرایط ممکن است متفاوت باشند، برخی از رایج‌ترین محرک‌های تشنج شامل موارد زیر هستند:

• ضربه مغزی
• واکنش‌های دارویی
• عدم تعادل الکترولیت
• قند خون پایین
• تب بالا یا عفونت
• اختلالات ژنتیکی یا مادرزادی
• آسیب سر
• تومور
• حبس بیش‌ازحد نفس (در کودکان در حال رشد)
• مسمومیت از سرب

مدیریت تشنج ناشی از فلج مغزی

تشنج ناشی از فعالیت الکتریکی غیرطبیعی در مغز است که به‌دلیل تغییرات شیمیایی در سلول‌های عصبی ایجاد می‌شود. دوره‌های مکرر تشنج تحت عنوان اختلال عصبی صرع طبقه‌بندی می‌شوند.

صرع اغلب با آسیب‌های مغزی مشابه آسیب‌هایی که باعث فلج مغزی می‌شوند مرتبط است. به همین دلیل است که این دو بیماری ارتباط نزدیکی دارند. برخی از افراد مبتلا به این بیماری دچار تشنج‌های مکرر و شدید می‌شوند، در حالی که برخی دیگر از تشنج‌های خفیف رنج می‌برند.

اگرچه تشنج‌ها به‌طور کلی قابل درمان نیستند، اما می‌توان آن‌ها را مدیریت کرد. تشنج را می‌توان ازطریق دارو، تغییر رژیم غذایی، تحریک عصبی یا مغزی یا جراحی کنترل کرد. جراحی معمولاً به موارد شدید صرع اختصاص دارد.

داروهای تشنج

داروهای تشنج به هفت بیمار از هر ده بیمار کمک می‌کنند تا با موفقیت وقوع تشنج را کنترل کنند.

این داروها که ضدتشنج نامیده می‌شوند، بر روی سیستم عصبی مرکزی اثر می‌گذارند. بنابراین ممکن است باعث خواب‌آلودگی یا سرگیجه شوند. هنگامی که داروها فعال می‌شوند، تکانه‌های عصبی و سیگنال‌های الکتریکی‌ای را که از مغز عبور می‌کنند، به حالت نرمال در می‌آورند. آن‌ها به نوبه خود از فعالیت غیرطبیعی که باعث تشنج می‌شود جلوگیری می‌کنند.

به نقل از سایت childbirthinjuries داروهای رایجی که برای تشنج تجویز می‌شوند عبارت‌اند از:

• دیلانتین
• اتوسوکسیماید (زارونتین)
• تگرتول
• دپاکین
• پریمیدون
• کلونوپین
• فنوباربیتال
• اسید والپروئیک
• توپیرامات
• لوتیراستام
• ویگاباترین
• لاموتریژین
• کلونازپام
• کلوبازام
• گاباپنتین

این داروها چندین عارضه جانبی مشترک دارند. عوارض جانبی شامل از دست دادن هماهنگی، سرگیجه، خواب‌آلودگی، حالت تهوع، خشکی دهان، خستگی و حرکات غیرقابل کنترل چشم هستند.

جراحی برای تشنج

در مواردی که مصرف دارو نمی‌تواند تشنج را کنترل کند، جراحی ممکن است گزینه درمانی مناسب باشد. صرعی که با دارو قابل کنترل نیست می‌تواند منجر به خطرات سلامتی مانند آسیب جسمی، مشکلات روانی، کاهش حافظه، تأخیر در رشد و در برخی موارد نادر، مرگ ناگهانی شود.

هنگامی که جراحی بر روی بیماران صرعی انجام می‌شود، پزشکان بخشی از مغز را که منشاء تشنج است تغییر می‌دهند یا حذف می‌کنند. اگرچه جراحی نمی‌تواند فلج مغزی یا صرع را درمان کند، اما می‌تواند به کنترل و کاهش قابل توجه وقوع تشنج کمک کند.

انواع مختلفی از جراحی برای تشنج وجود دارند:

• جراحی رزکتیو. این جراحی شامل برداشتن ناحیه کوچکی از مغز که منشاء تشنج است، می‌باشد.
• لیزردرمانی حرارتی بینابینی (LITT). این روش درمانی شامل استفاده از لیزر برای از بین بردن بخش کوچکی از بافت مغز است که مسئول تشنج است.
• تحریک عمقی مغز. در طول جراحی تحریک عمقی مغز، الکترودی در اعماق مغز کاشته می‌شود که سیگنال‌های الکتریکی زمان‌بندی شده را ارسال می‌کند. این سیگنال‌های الکتریکی فعالیت الکتریکی را که باعث تشنج می‌شود مختل می‌کند.
• کورپوس کالوزوتومی. این روش جراحی،‌ اعصابی که سمت راست و چپ مغز را به هم متصل می‌کنند قطع می‌کند. بریدگی ممکن است جزئی یا کامل باشد و از گسترش فعالیت غیرطبیعی مغز از یک سمت مغز به سمت دیگر جلوگیری می‌کند.
• همیسفرکتومی (نیمکره‌برداری). این روش شامل برداشتن یک طرف ماده خاکستری چین‌خورده مغز است.
• همیسفرکتومی عملکردی. این جراحی چندین اتصال را از نیمکره تحریک‌کننده تشنج مغز به سیستم عصبی بدن قطع می‌کند. در این عمل هیچ بافتی از مغز برداشته نمی‌شود.

چندین خطر برای جراحی مغز وجود دارند. این خطرات شامل سکته مغزی، سردرد شدید، افسردگی یا نوسانات خلقی، اختلال بینایی و مشکلات گفتار یا حافظه هستند.

سایر گزینه‌های درمانی

گزینه‌های دیگری برای درمان تشنج به غیر از داروها و جراحی وجود دارند.

برخی از پزشکان به بیماران خود توصیه می‌کنند که رژیم کتوژنیک را رعایت کنند. این رژیم، یک رژیم غذایی پرچرب و کم‌کربوهیدرات است که می‌تواند تشنج را در برخی بیماران کنترل کند. این رژیم غذایی مصرف 3 تا 4 گرم چربی به ازای هر 1 گرم کربوهیدرات و پروتئین را توصیه می‌کند. برای موفقیت در مدیریت صرع باید به این رژیم به شدت پایبند باشید.

تحریک عصب واگ گزینه دیگری برای افرادی است که از تشنج رنج می‌برند. این درمان شامل قرار دادن دستگاهی در زیر پوست در ناحیه قفسه سینه است. این دستگاه، عصب واگ را تحریک کرده و سیگنال‌هایی به مغز ارسال می‌کند که از تشنج جلوگیری می‌کنند.

چه ارتباطی بین فلج مغزی و صرع وجود دارد؟

فلج مغزی گروهی از اختلالات است که بر حرکت تأثیر می‌گذارد و همچنین می‌تواند شامل صرع همزمان و تغییرات در احساسات، تفکر، ارتباطات و رفتار باشد. صرع ممکن است حدود 40 درصد از افراد مبتلا به فلج مغزی را تحت تأثیر قرار دهد.

صرع ممکن است در انواع خاصی از فلج مغزی، ازجمله فلج مغزی دیسکینتیک یا اسپاستیک دو طرفه، یا درصورت وجود اختلالات اضافی، شایع‌تر باشد. صرع همچنین ممکن است در افراد مبتلا به کوادری پلژی اسپاستیک و اختلال عملکرد حرکتی بیشتر رخ دهد.

فلج مغزی و صرع علل و عوامل خطر مشابهی دارند، که توضیح می‌دهد چرا ممکن است همزمان رخ دهند. صدمات هنگام تولد ممکن است بر مغز تأثیر بگذارند و هر دو اختلال را ایجاد کنند. تشنج نوزادی نیز می‌تواند به شدت نشان‌دهنده این باشد که فرد مبتلا به فلج مغزی ممکن است به صرع مبتلا شده باشد.

همچنین توجه به این نکته مهم است که در حالی که بیشتر افراد تشنج را با صرع مرتبط می‌دانند، داشتن تشنج به‌طور خودکار به این معنی نیست که کودک مبتلا به صرع است. اصطلاح «صرع» به یک اختلال عصبی طولانی‌مدت اشاره دارد که با تمایل به تشنج‌های مکرر مشخص می‌شود. «تشنج» به‌طور خاص به انفجار فعالیت الکتریکی کنترل‌نشده بین سلول‌های مغز یا سلول‌های عصبی اشاره دارد و اختلالی است که منجر به تشنج موقت، لرزش یا تکان خوردن می‌شود.

جمع‌بندی

تشنج بیماری‌ای جدی است که نیاز به درمان پزشکی دارد. اکثر کودکان مبتلا به فلج مغزی که از تشنج رنج می‌برند با داروها یا تغییرات رژیم غذایی درمان می‌شوند. بااین‌حال، در برخی موارد شدید، داروها ممکن است تشنج را کاهش ندهند. در این صورت، پزشک جراحی را توصیه می‌کند. تشنج می‌تواند باعث آسیب‌های فیزیکی یا عصبی دیگر نیز شود. بنابراین، اگر فرزند شما مبتلا به فلج مغزی است و از تشنج رنج می‌برد،‌ حتماً با پزشک درمورد برنامه درمانی کودک خود همکاری داشته باشید.