مانند تمام انواع فلج‌های مغزی، فلج مغزی دیسکینتیک (به‌عنوان فلج مغزی آتتوئید نیز شناخته می‌شود) به‌دلیل آسیب در نواحی خاصی از مغز رخ می‌دهد. این آسیب می‌تواند در زمانی که کودک هنوز در رحم است یا زمانی که مغز هنوز در دوران نوزادی در حال رشد است ایجاد شود. این اختلال یکی از دلایل اصلی ناتوانی‌های فیزیکی در کودکان است که با حرکات غیرارادی تعریف می‌شود و در صورت حرکت باعث بدتر شدن شرایط بیمار می‌شود.
انواع فلج مغزی دیسکینتیک
فلج مغزی آتتوئید شامل سه نوع است:
- دیستونی. که شامل بسیاری از حرکات پیچشی و تکراری است.
- آتتوز. که با حرکات آهسته و مداوم مشخص می‌شود و حتی زمانی که در حالت استراحت هستید ادامه می‌یابد.
- کره. مشتق شده از کلمه یونانی برای رقص و شامل حرکات کوتاه، ناگهانی و غیرقابل پیش‌بینی است.
ممکن است کودک شما تنها یکی از این نوع حرکات را به‌عنوان بارزترین علامت خود داشته باشد، اما آتتوز و کره اغلب همزمان رخ می‌دهند و به این اختلال همزمان، کورئوآتتوز گفته می‌شود.
علت فلج مغزی آتتوئید
جامعه پزشکی هنوز علت دقیق فلج مغزی را نمی‌داند. اما به‌طور کلی این نوع فلج مغزی به‌خاطر ضایعات مغزی یا سایر اختلالاتی که در جوانی رخ می‌دهند، ایجاد می‌شود.
در فلج مغزی دیسکینتیک، آسیب در بخشی از مغز به نام گانگلیون (گره) پایه قرار دارد. این ناحیه پیام‌هایی را که از مرکز حرکتی مغز به نخاع ارسال می‌شوند، تفسیر می‌کند. هنگامی که این قسمت به‌طور معمول کار می‌کند، اساساً به کودک کمک می‌کند تا تمام حرکات ارادی خود را تنظیم کند. همچنین در تنظیم احساسات، خلق‌وخو و رفتارهای کودک نقش دارد.
علل بالقوه انواع آسیب‌های مغزی مربوط به فلج مغزی را می‌توان به دو دسته قبل از تولد و پس از تولد تقسیم کرد. نمونه‌هایی از علل پیش از تولد عبارت‌اند از:
- عفونت‌های داخل رحمی
- سکته داخل رحمی
- ناهنجاری‌های کروموزومی
نمونه‌هایی از علل پس از زایمان عبارت‌اند از:
- تروما تصادفی
- عفونت‌های سیستم عصبی مرکزی
- سکته مغزی
چه کسانی ممکن است به فلج مغزی مبتلا شوند؟
دو مورد از بزرگترین عوامل خطر برای فلج مغزی، وزن کم نوزاد هنگام تولد و زایمان زودرس است. اگر نوزاد شما زودتر از هفته 28 به دنیا بیاید، به‌ویژه در معرض خطر است. نوزادانی که وزن آن‌ها هنگام تولد کمتر از 1.5 کیلوگرم است، 5 تا 15 درصد احتمال ابتلا به فلج مغزی دارند.
سایر عوامل خطر شامل موارد زیر هستند:
- چند قلو - مثل دوقلو و سه قلو
- محدودیت رشد در رحم
- پره اکلامپسی
فلج مغزی آتتوئید چگونه تشخیص داده می‌شود؟
اگرچه فلج مغزی از سنین بسیار پایین (حتی قبل از تولد) وجود دارد، اما تشخیص آن چند ماه طول می‌کشد. در موارد شدید، مطمئناً در دو سالگی متوجه خواهید شد که فرزندتان به این بیماری مبتلا شده است. ممکن است سه یا چهار سال طول بکشد تا علائم در موارد خفیف مشاهده شوند.
آزمایش خاصی برای تشخیص فلج مغزی وجود ندارد، اما شاخص اولیه نرسیدن کودک به نقاط عطف رشد در سنین مناسب است. به‌عنوان مثال ممکن است کودک شما در موارد زیر کند باشد:
- نشستن
- سینه خیز رفتن
- ایستادن
- راه رفتن
همچنین ارزیابی‌های حرکتی استانداردی وجود دارند که به‌دنبال علائم هشداردهنده خاصی مانند حرکات ناهماهنگ و گرفتگی عضلات یا حرکات غیرقابل کنترل چشم هستند. این ارزیابی‌ها مختص سنین مختلف هستند. آن‌ها باید توسط پزشک در زمان رشد مناسب تجویز شوند.
اگر علائم اولیه مشکلاتی را نشان دهند، از روش تصویربرداری تشدید مغناطیسی (MRI) که حساس‌ترین تکنیک تصویربرداری برای تشخیص مشکلات در رشد مغز است، استفاده می‌کنند. پزشک به‌دنبال آسیب در مناطقی از مغز است که با فلج مغزی مرتبط هستند.
علائم فلج مغزی دیسکینتیک چیست؟
در حالی که برخی از علائم منحصر به فلج مغزی آتتوئید هستند، برخی دیگر می‌توانند در هر نسخه‌ای از این بیماری رخ دهند. مثال‌ها عبارت‌اند از:
- درد - که در 50% تا 75% موارد فلج مغزی وجود دارد
- اختلال گفتار - در 40٪ تا 50٪ موارد
- اختلال شنوایی - در 10٪ تا 20٪ موارد
- اختلالات ارتوپدی - مانند اسکولیوز یا مشکلات رشدی در پاها
- رشد ناموفق
- بیماری قلبی
توانایی‌های ذهنی کودک شما در این نوع فلج مغزی در مقایسه با نسخه‌های دیگر کمتر تحت تأثیر قرار می‌گیرند. تنها یک نفر از هر چهار نفر مبتلا به این بیماری، تغییرات آشکاری در توانایی‌های ذهنی یا صرع در کنار سایر علائم خود نشان می‌دهند. در برخی از نسخه‌های فلج مغزی، این علائم به‌جای این میزان 25 درصد، در 50 درصد افراد وجود دارند.
علائم انواع رایج فلج مغزی شامل موارد زیر هستند:
دیستونی. از بین سه نوع فلج مغزی دیسکینتیک، حرکات دیستونی بارزترین هستند. حرکات دیستونی می‌تواند مختص یک عضو بدن (به نام دیستونی کانونی) باشد یا بر بخش بیشتری از بدن تأثیر بگذارد. زمانی که هر دو پا و حداقل یک بازو یا تنه و حداقل یک اندام تحت تأثیر قرار گرفته باشند، دیستونی عمومی نامیده می‌شود.
به‌عنوان مثال، دیستونی کانونی ممکن است فقط روی پا تأثیر بگذارد و حرکات غیرارادی زمانی که می‌خواهید روی آن وزن بیاورید، بسیار واضح‌تر می‌شوند. دیستونی عمومی می‌تواند در توانایی‌های گفتار و بلع مشکل ایجاد کند.
سایر خصوصیات فلج مغزی دیستونی عبارت‌اند از:
- وضعیت غیرطبیعی
- حرکات سریع و آهسته
- حرکات دردناک
آتتوز. این نوع فلج مغزی شامل نوسانات غیرقابل کنترل در تون عضلانی و تغییر از حالت لنگی و فلاپی در یک لحظه به انجام حرکات بسیار متنوع در لحظه بعد است.
سایر ویژگی‌های این نوع فلج مغزی دیسکینتیک شامل موارد زیر هستند:
- ظاهری بی‌قرار – به‌دلیل حرکت مداوم
- دشواری در انجام حرکات بسیار خاص مانند خاراندن بینی
- نیاز به آرامش کامل قبل از سکون کامل
- کاهش یا توقف کامل حرکات غیرارادی در هنگام خواب
- ناتوانی در نگه داشتن اشیا مانند چنگال یا خودکار
کره. سایر ویژگی‌های مرتبط با این نوع حرکت عبارت‌اند از:
- حرکات گسترده و فراگیر
- حرکات خشونت‌آمیز و وحشیانه
- کاهش حرکت در هنگام خواب
به‌طور کلی، تمام حرکات دیسکینتیک نیز می‌توانند در هنگام تجربه استرس بارزتر شوند.
روش‌های درمان فلج مغزی دیسکینتیک
یک برنامه درمانی متناسب با علائم و توانایی‌های کودک شما به گسترش دامنه حرکت عملکردی او کمک می‌کند. هرچه مداخله زودتر انجام شود، شانس کودک شما برای به دست آوردن کنترل حرکتی و عملکرد بهتر است. به‌طور معمول، درمان فلج مغزی دیسکینتیک شامل موارد زیر است:
- فیزیوتراپی. این روش درمانی مهمترین جزء درمان فلج مغزی دیسکینتیک است. این روش شامل انواع تمرینات برای بهبود قدرت عضلانی، هماهنگی و کنترل بر مهارت‌های حرکتی درشت و ظریف است.
- کاردرمانی. کاردرمانی شامل آموزش به کودک است و چگونگی انجام فعالیت‌های روزانه زندگی مانند لباس پوشیدن، حمام کردن، یا تغذیه را به او آموزش می‌دهد. درمانگر تمرین‌های مفیدی را به کودکان آموزش می‌دهد که به آن‌ها در بهبود هماهنگی و کنترل کمک می‌کند و ممکن است ابزارهای ویژه‌ای را برای آسان‌تر کردن آن توصیه کند.
- گفتاردرمانی. کودکانی که در صحبت کردن و بلع مشکل دارند می‌توانند از گفتاردرمانی بهره ببرند؛ زیرا درمانگر به آن‌ها تکنیک‌های بیان، تکنیک‌های بلع ایمن و تمریناتی برای بهبود قدرت در دهان و فک‌ها آموزش می‌دهد. این روش‌ها نه تنها به آن‌ها کمک می‌کند تا ارتباط بهتری برقرار کنند، بلکه تضمین می‌کند که آن‌ها تغذیه مناسبی دارند.
- درمان با سلول‌های بنیادی. این روش درمانی شامل استفاده از سلول‌های سالم خود بیمار برای درمان سلول‌هایی است که در اثر دژنراسیون مخچه آسیب دیده‌اند. این فرآیند ایمن و آسان است و به بیماران اجازه می‌دهد همان روز به خانه بروند.
- وسایل کمکی. متخصصان ممکن است ابزارهای حرکتی مانند زانوبند، واکر یا ویلچر را برای کمک به تحرک راحت‌تر کودکان توصیه کنند.
- دارو/ جراحی. داروهای خاصی وجود دارند که پزشکان ممکن است برای کاهش سفتی و درد عضلانی تجویز کنند. علاوه بر این، جراحی می‌تواند ناهنجاری‌های قابل توجه در اندام‌ها و مفاصل را اصلاح کند. بنابراین به کودکان کمک می‌کند راحت‌تر حرکت کنند.
- یوگا. فعالیت‌هایی مانند یوگا یا حرکات کششی، زمانی که با یک درمانگر آموزش‌دیده انجام می‌شوند، می‌توانند به کاهش درد ناشی از انقباضات عضلانی کمک کنند.
- رژیم غذایی. پزشک ممکن است تغذیه خاصی را برای کودک شما توصیه کند تا به رشد صحیح ماهیچه‌های او کمک کند.
برخی از والدین ممکن است از درمان‌های جایگزین مانند داروهای گیاهی یا طب سوزنی استفاده کنند. اما توجه داشته باشید همیشه قبل از انجام این کار با پزشک خود مشورت کنید؛ زیرا برخی از این درمان‌ها ممکن است با درمان‌های تجویز شده توسط پزشک تداخل داشته باشند.
جمع‌بندی
زندگی با فلج مغزی دیسکینتیک می‌تواند طاقت‌فرسا باشد، اما درمان و حمایت می‌توانند به مدیریت علائم آن کمک کنند. به‌عنوان والدین یک کودک مبتلا به فلج مغزی، سعی کنید به‌طور مداوم پیشرفت فرزند خود را زیر نظر داشته باشید و پزشک را در جریان هر گونه تغییر قرار دهید. با مداخله زودهنگام و درمان و معاینات منظم، کودک شما می‌تواند از یک زندگی بدون درد لذت ببرد. کلینیک توانبخشی راه کمال نیز با کمک کادر درمانی مجرب و دلسوز در این راستا به شما یاری می‌رساند.جهت دریافت مشاوره رایگان و یا دریافت وقت ویزیت با کلینیک های گروه توانبخشی راه کمال در تماس باشید.
منابع
مطالب مشابه
سران مبتلا به اختلال نقص توجه و بیش فعالی (ADHD) ممکن است علائم مرتبط با بیش فعالی بی‌توجهی، بیش فعالی تکانشی، یا ترکیبی را نشان دهند. این علائم در طول رشد معمول کودک مشاهده می‌شوند. برای تشخیص، علائم باید حداقل به‌مدت شش ماه وجود داشته باشند و تأثیرات قابل‌توجهی بر مهارت‌های تحصیلی، اجتماعی و انطباقی بگذارند.
علائم ADHD در دختران اغلب به‌عنوان ویژگی‌های شخصیتی تلقی می‌شوند. به همین دلیل است که اغلب نادیده گرفته یا توجیه می‌شوند. اگر بیش فعالی در دختران تشخیص داده نشود، می‌تواند به مشکلاتی مانند عدم تطبیق شرایط در کلاس درس، عزت نفس پایین و سرزنش خود منجر شود. حتی می‌تواند سلامت روان را تا بزرگسالی تحت تأثیر قرار دهد.
رفتار درمانی دیالکتیکی (DBT) به‌طور مؤثر به درمان اضطراب، افسردگی، و اختلال بی‌نظمی خلقی اخلال‌گرانه (DMDD) در کودکان کمک می‌کند. این روش با آموزش تکنیک‌هایی به کودکان برای تنظیم احساسات و رفتارهایشان کار می‌کند.
کاردرمانگران نقش حیاتی در راهنمایی کودکان قطع عضو در فرایند توانبخشی، به‌ویژه در استفاده از وسایل پروتزی ایفا می‌کنند. مشارکت آن‌ها از همان مرحله پیش از عمل جراحی آغاز می‌شود و بر مدیریت زخم و توصیه‌هایی برای تجهیزات تطبیقی تمرکز دارد که بیماران را برای جراحی آماده می‌کند.
اتیسم غیرکلامی زمانی است که کودک مبتلا به اوتیسم صحبت نمی‌کند، اما ممکن است انواع صداهای آوایی را تولید کند. اوتیسم غیرکلامی به این معنی نیست که کودک نمی‌تواند تعامل داشته باشد، یا کلمات و گفتار را درک کند. بلکه به این معناست که آن‌ها قادر به استفاده از زبان کلامی برای برقراری ارتباط نیستند.
لکنت زبان اختلالی گفتاری است که عضلات مورد استفاده برای صحبت کردن، به‌طور غیرقابل کنترلی منقبض شده یا حرکت می‌کنند و باعث مکث، صداهای ناخواسته و گیر کردن روی کلمات می‌شود.
کلاترینگ با ویژگی‌هایی مانند صحبت کردن بسیار سریع و استفاده از کلمات پُرکننده مانند «اِم» و «آه» همراه است. استفاده گاه‌به‌گاه از این کلمات در گفتار منسجم کاملاً عادی است، اما درصورت ابتلای کودک به این وضعیت، این ویژگی‌ها به عادتی همیشگی تبدیل شده و اغلب مانع از درک صحبت‌های او توسط دیگران می‌شوند.
زمانی که فردی اختلال لیسپ دارد، زبان خود را به گونه‌ای قرار می‌دهد که جریان هوای لازم برای تولید صداهای «س» و «ز» را مسدود یا تحریف می‌کند. این تحریف جریان هوا باعث می‌شود کودک به‌صورت نوک زبانی حرف بزند.
با گذشت زمان، کودکان مبتلا به سندرم رت مشکلات فزاینده‌ای در استفاده از عضلات کنترل‌کننده حرکت، هماهنگی و ارتباط پیدا می‌کنند. سندرم رت همچنین می‌تواند باعث تشنج و ناتوانی‌های ذهنی شود.
سندرم تورت، اختلالی است که بر سیستم عصبی تأثیر می‌گذارد و باعث ایجاد تیک می‌شود. تیک‌ها، حرکات یا صداهایی هستند که کودک بارها و بارها تکرار می‌کند و قادر به کنترل آن‌ها نیست. به‌عنوان مثال، کودکان مبتلا به سندرم توره ممکن است مدام گلوی خود را صاف کنند یا چشمک بزنند.