فعالیت‌های گفتاردرمانی، بازی‌ها یا تمرینهایی هستند که آسیب‌شناس گفتار-زبان برای درمان مشکلات گفتاری کودک مورد استفاده قرار می‌دهد. فعالیت‌های درمانی برای کودکان خردسال معمولاً مبتنی بر بازی‌ها یا فعالیت‌های حرکتی هستند. این تمرین‌ها برای کودکانی که در سنین مدرسه هستند، اغلب به فعالیت‌های آکادمیک آنها گره خورده‌اند و از ساختار بیشتری استفاده می‌کنند.
کودکان، به‌ویژه کودکان خردسال، ازطریق بازی به بهترین شکل یاد می‌گیرند. گفتار درمانی در این گروه سنی معمولاً شامل بازی های زیادی هستند. گفتاردرمانگر این بازی ها را به‌شکلی سرگرم‌کننده، هیجان‌انگیز و جذاب ارائه می‌کند تا کودک را تشویق به یادگیری کند. در ادامه چند نمونه از بازی‌های مناسب برای تقویت گفتار کودکان پیش‌دبستانی ذکر شده‌اند:
بازی الفبا (اسم فامیل)
این بازی را می‌توانید در طول سفر، داخل ماشین یا در حین پیاده‌روی انجام دهید. از کودک بخواهید حرف خاصی را انتخاب کند و نام حیوان، غذا، رنگ و گلی را بگوید که با آن حرف شروع می‌شود. این بازی به تلفظ درست حروف دشوارتر مانند «گ» و «ج» کمک می‌کند.
بازی وانمودی
بازی های وانمودی برای تمرین گفتاردرمانی در منزل عالی هستند. این بازی برای ساختن واژگان، استفاده از صداهای گفتاری و اهداف دیگر گفتار درمانی مناسب است. به‌عنوان مثال، یک مزرعه را در نظر بگیرید و از کودک بخواهید به تقلید صدا یا حرکات حیوانات مختلف بپردازد. مثلاً صدای ما یا بع‌بع را تقلید کند یا ادای راه رفتن اردک یا غذا خوردن گاو را درآورد. همچنین می‌توانید در طول خاله‌بازی به جواب دادن تلفن، غذا خوردن و تکرار ضمایر مختلف (او، من، ما، آنها و ...) بپردازید.
خانه‌سازی
خانه‌سازی با بلوک‌ها یا لگوها نیز فعالیتی عالی برای کار بر روی طیف گسترده‌ای از اهداف گفتاری است. در طول خانه‌سازی می‌توانید درمورد صفات مختلف حرف بزنید و کودک را تشویق به تکرار آنها کنید.
کارت‌های تصویری
در این بازی، از کارت‌های تصویری‌ای که کلماتی روی آنها نوشته شده است، استفاده می‌شود. کارت‌های تصویری را در جعبه‌ای شنی یا زیر انبوهی از برگ‌ها پنهان کنید و از بازیکن بخواهید آنها را پیدا کند. وقتی این کار را انجام داد، از او بخواهید نام شی یا کلمه روی کارت را تلفظ کند. برای اضافه کردن عنصری دیگر به این بازی، از او بخواهید از کلمه در جمله استفاده کند. این امر به تلفظ صحیح کلمات و بیان روان جملات کمک می‌کند.
تطبیق حافظه
در این بازی از مجموعه‌ای از کارت‌های تصویری استفاده می‌کنید. تصاویر باید دارای کلماتی با صداهایی باشند که فرزند شما روی آن کار می‌کند. کارت‌ها را به کودک نشان دهید، سپس آنها را وارونه کنید. کودک باید کارت‌ها را براساس کلمه‌ای که به یاد می‌آورد انتخاب کند و برگرداند. او پس از برگرداندن کارت باید کلمات روی کارت را تلفظ کند.
برو ماهی (گو فیش)
برو ماهی یکی دیگر از بازی‌های کارتی عالی برای کار بر روی صداهای گفتاری با کودکان کوچک‌تر است. بازی برو ماهی به‌ویژه برای کودکانی که روی صداهای ف، ش، و غ کار می‌کنند بسیار خوب است، اما می‌تواند برای طیف گسترده‌ای از صداهای گفتاری استفاده شود.
قایم موشک بازی با وسایل
همه کودکان عاشق بازی قایم باشک هستند و این بازی راهی عالی برای کار بر روی مفاهیم فضایی مانند درون، رو، زیر یا پشت است. تنها کاری که باید انجام دهید این است که وسایلی را در اطراف اتاق (زیر میز، روی صندلی، پشت پرده) پنهان کنید و از کودک بخواهید توضیح دهد آنها را کجا پیدا کرده است.
قایم موشک بازی با کلمات
از کودک بخواهید کارت‌هایی را که در خانه پنهان کرده‌اید، پیدا کند. زمانی که کودک کارت را پیدا کرد، باید کلمه نوشته‌شده بر روی آن را تلفظ کند. در صورتی که کودک خواندن بلد نیست، از کارت‌های تصویری استفاده کنید. این بازی به یادگیری تلفظ صحیح کلمات کمک می‌کند.
طراحی، رنگ‌آمیزی، صنایع دستی و غیره
فعالیت‌های هنری برای انجام بسیاری از اهداف گفتاردرمانی بسیار عالی هستند. کودکان می‌توانند روی یادگیری رنگ‌ها کار کرده، چیزهایی را که نیاز دارند درخواست و تصاویر را توصیف کنند یا با استفاده از صداهای گفتاری نقاشی بکشند.
آوازخوانی
برای کودکان نوپا یا کوچک‌تر، آوازخوانی می‌تواند بسیار جذاب باشد. آوازخوانی راهی عالی برای یادگیری مفاهیم زبانی مانند نام حیوانات، حروف یا اعضای بدن با استفاده از شعرهای مختلف هستند.
حدس بزن
در این بازی از وسایل مختلف با بافت‌ها و شکل‌های متفاوت استفاده می‌شود. برخی از نمونه‌ها می‌توانند برس مو، پتو و چنگال باشند. هر بازیکن باید به‌نوبت از چشم‌بند استفاده کرده و وسیله ارائه‌شده را لمس کند. آنها باید با استفاده از صفت‌ها، وسیله را با صدای بلند توصیف کنند و حدس بزنند که آن وسیله چیست!
قایم موشک
حتماً این بازی را می‌شناسید! قایم باشک بازی‌ای عالی برای تقویت مهارت‌های زبانی است. عبارات تکراری «آماده‌ای یا نه» و «اوومدم!» برای یادگیری عبارات جدید برای کودکان مفید هستند؛ زیرا آنها می‌توانند این عبارات را بارها در طول بازی تمرین کنند.
فعالیت‌ها و بازی های گفتار درمانی برای کودکان دبستانی
فعالیت‌ها و بازی‌های گفتاردرمانی برای کودکان دبستانی معمولاً ساختارمندتر از کودکان نوپا یا پیش‌دبستانی هستند. در این بازی ها از خواندن یا نوشتن استفاده می‌شود. در ادامه چند نمونه از بازی‌های مناسب برای تقویت گفتار کودکان دبستانی ذکر شده‌اند:
زبان پیچان
بازی زبان پیچان راهی عالی برای درگیر نگه داشتن کودکان و درعین‌حال تمرین صداهای گفتاری است. در طول این بازی از تجانس آوایی یا واژه آرایی در عبارات استفاده می‌شود. مثلاً عبارت «دستم در دبه بود دبه درش دستم بود» از زبان پیچان برای تلفظ حرف د استفاده کرده است.
جاسوسی
جاسوس یکی از فعالیت‌های گفتار درمانی عالی است. یکی از بازیکنان آیتمی را در اتاق انتخاب می‌کند که همه بازیکنان بتوانند آن را ببینند، سپس سرنخ‌هایی ارائه می‌دهد تا بازیکنان دیگر بتوانند آیتم موردنظر خود را حدس بزنند. بازیکنی که به‌درستی حدس می‌زند باید از آن کلمه در جمله استفاده کند.
بازی با اسم‌ها
این بازی شامل نام بردن کلمات مختلف مربوط به دسته‌ای خاص است. هر بازیکن یک کارت را انتخاب می‌کند و نوشته روی آن را می‌خواند. به‌عنوان مثال روی کارت نوشته شده است نام پنج میوه را بگویید. کودک باید طبق دستورالعمل به سؤال پاسخ دهد.
ده تا اسم بگو
این بازی مشابه بازی با اسم‌ها است. در این بازی به کودک موضوعی خاص ارائه می‌شود و از او خواسته می‌شود ده کلمه مرتبط با آن را بگوید. به‌عنوان مثال، می‌توانید از بازیکن بخواهید ده رنگ، میوه، حیوان یا ورزش را نام ببرد.
بازی‌های کارتی
بازی‌های ورق مختلف راهی عالی برای هدف قرار دادن بسیاری از اهداف گفتاری و زبانی هستند. کودکان می‌توانند در طول این بازی‌ها روی مهارت‌های اجتماعی مانند نوبت گرفتن یا برد و باخت یا صداهای گفتاری خود کار کنند.
بازی‌های رومیزی
بازی‌های رومیزی برای ایده‌های گفتاردرمانی سریع که کودکان را درگیر می‌کند، ضروری بوده و برای بازی های گروهی یا انفرادی عالی هستند. بازی‌های گروهی باعث می‌شوند کودکان بتوانند در حین رسیدگی به اهداف فردی خود روی نوبت‌دهی کار کنند. این بازی‌ها به کودکان می‌آموزد فعالیت‌های تیمی را تمرین کنند.
داستان‌سرایی
یکی دیگر از روش‌های گفتاردرمانی استفاده از داستان‌سرایی است. کودکان می‌توانند در طول این بازی به روایت داستان‌های مختلف با جزئیات متفاوت بپردازند.
گفتاردرمانی با یوگا
ترکیب گفتار درمانی با یوگا می‌تواند لذت را برای کودکان دو چندان کند. از کودک بخواهید صداها و جملات مختلف را در حین نگه داشتن ژست‌های یوگا تمرین کند.
تئاتر
تئاتر ممکن است فعالیتی کمتر شناخته شده باشد، اما برای کودکان بسیار مفید و سرگرم‌کننده است. به کودکان ابتدایی فیلم‌نامه‌های کوتاهی داده می‌شود تا نمایشنامه‌های بسیار ساده‌ای را اجرا کنند. این بازی برای کار بر روی صداها، روانی گفتار و حافظه کوتاه‌مدت عالی است.
لیست کلمات
لیست کلمات معمولاً فهرستی از کلمات حاوی صدای گفتاری خاص در همه موقعیت‌های کلمه هستند. به‌عنوان مثال فهرستی از کلمات برای حرف «ک» شامل کلماتی مانند کفش، کباب، بادبادک، سنگک، کودک و ... هستند. فهرست‌های کلمات برای تمرین فعالیت‌های گفتاردرمانی در خانه بسیار عالی هستند؛ زیرا می‌توانند با انواع مختلفی از بازی‌ها سازگار شوند. می‌توانید در طول بازی های مختلف از کودکتان بخواهید یک کلمه از لیست را چند بار با استفاده از بهترین صداهای خود تمرین کند.
بیست سؤالی
بازی بیست سؤالی به کودک اجازه می‌دهد تا اهداف مختلف گفتار درمانی را هدف قرار دهد. در این بازی به دو نفر نیاز است تا در مکالمه شرکت کنند و به سؤالات پاسخ دهند.
می‌توانید مهارت‌های اجتماعی مانند نوبت گرفتن در حین صحبت کردن، ماندن در موضوع و استفاده از ارتباطات غیرکلامی مناسب برای نشان دادن مهارت‌های خوب شنیداری را هدف قرار دهید.
همچنین می‌توانید ساختار جمله، گرامر، استفاده از واژگان و مهارت‌های بیان را هدف قرار دهید.
جاذبه معکوس
در این بازی، یکی از بازیکنان فهرستی از کلماتی را می‌سازد که متضاد واضحی دارند، مانند «بله»، «پایین»، «خوشحال» و غیره. بازیکن هر کلمه را با صدای بلند می‌خواند و بازیکن دیگر عکس آن را بیان می‌کند.
چت گروهی
موضوعی مانند یک فیلم یا رویداد واقعی جذاب را در نظر بگیرید و فضایی امن برای گفتگوی بازیکنان فراهم کنید. این بازی راهی عالی برای تمرین ارتباطات طبیعی‌تر است و به تقویت گفتار و روانی جملات کودکان کمک می‌کند.
نوشتن انشاء
ازآنجایی‌که خواندن و رشد زبان به هم مرتبط هستند، نوشتن انشاء می‌تواند به افراد در بهبود تولید و درک زبان کمک کند. فهرستی از موضوعات مختلف مشخص کنید و به کودک ارائه دهید. از او بخواهید بدون توقف به مدت 5 یا 10 دقیقه درمورد موضوع ذکرشده بنویسد.
بازی تمرکز بر روی صدا
در این بازی، بازیکن صدای خاصی را انتخاب می کند و جمله‌ای با کلمات حاوی این صدا می‌سازد. هر چه تعداد کلمات حاوی صدای انتخاب‌شده در جمله بیشتر باشد امتیاز بازیکن بیشتر می‌شود. به‌عنوان مثال بازیکن حرف «س» را انتخاب می‌کند و با آن جمله‌سازی می‌کند.
دو حقیقت و یک دروغ
در این بازی بازیکن باید سه جمله بگوید. از میان سه جمله گفته‌شده، دو جمله حقیقت و یک جمله دروغ است. بازیکن دیگر حدس می‌زند کدام جمله دروغ است. این بازی برای رفع لکنت زبان، افزایش مهارت روانی گفتار و افزایش تسلط بر گفتار مفید است. کودک می‌تواند در طول این بازی از جملات مرکب یا پیچده استفاده کند تا توانایی و مهارت خود در ساخت جمله را تقویت کند. همچنین می‌تواند بر روی دستور زبان تمرکز کرده و از افعال با زمان‌های مختلف در طول جمله‌سازی استفاده کند.
برای اطلاعات بیشتر مطلب "بهترین روش های درمان لکنت زبان" را بخوانید.
هدبنز
بازی هدبنز فرصت‌های زیادی برای توصیف و دسته‌بندی ارائه می‌دهد. برای انجام این بازی، هر فرد به نوبت عکسی را روی سر خود قرار می‌دهد تا شخص دیگر ببیند. شخصی که عکس را روی سر خود قرار داده است، نمی‌داند روی کارت چه چیزی است. او با کمک سؤالات بله یا خیر به حدس زدن تصویر می‌پردازد. کودک می‌تواند از سؤالات دسته‌بندی شده استفاده کند تا راحت‌تر به جواب برسد. به‌عنوان مثال می‌تواند بپرسد: «آیا عکس من نوعی غذاست؟» یا «آیا عکس من نوعی حیوان است؟». هدبنز بازی‌ای عالی نه تنها برای درک اصطلاحات توصیفی و دسته‌بندی، بلکه برای بیان این اصطلاحات و تقویت گفتار است.
اسباب بازی برای تقویت گفتار کودک
اسباب بازی‌ها می‌توانند نقش مهمی در تقویت مهارت‌های گفتاری و زبانی کودک ایفا کنند. برای این منظور، اسباب بازی‌هایی که به کودک کمک می‌کنند تا با دنیای کلمات و مفاهیم آشنا شود، بسیار موثر هستند. در اینجا چند نوع اسباب بازی که می‌تواند در تقویت گفتار کودک مفید باشد آورده شده است:
جمع‌بندی
بازی‌های گفتاردرمانی یکی از بهترین و مؤثرترین روش‌ها برای کمک به کودکان در بهبود مهارت‌های گفتاری و زبانی است. این بازی‌ها نه تنها سرگرم‌کننده هستند، بلکه به تقویت اعتماد به نفس و افزایش تعاملات اجتماعی کودک نیز کمک می‌کنند. اگر شما هم به دنبال راه‌حل‌های نوین برای تقویت گفتار کودک خود هستید، گروه توانبخشی راه کمال می‌تواند به شما کمک کند. برای مشاوره و شروع جلسات گفتاردرمانی، همین حالا با ما تماس بگیرید و از تخصص تیم ما بهره‌مند شوید.
منابع
سوالات متداول
شما می توانید انواع بازی های گفتاردرمانی ایرانی ماننند بهارک و نادری را از بازار یا مایکت دانلود نمایید. برای دانلود اپ های خارجی ایده گرفتن از آنها هم می توانید اططریق گوگل پلی این کار را انجام دهید.
مطالب مشابه
اتاق‌های حسی فضاهایی چندمنظوره هستند که می‌توانند به طیف وسیعی از افراد، ازجمله کسانی که با چالش‌های پردازش حسی، معلولیت‌ها یا نیازهای درمانی خاص روبرو هستند، کمک کنند.
کودکان مبتلا به اختلال یادگیری غیرکلامی معمولاً در زمینه‌هایی مانند خواندن، رمزگشایی زبان، املا، واژگان یا یادآوری موارد مشکلی ندارند؛ بااین‌حال، ممکن است در ادراک بصری، فضایی یا لمسی دچار مشکل شوند.
کودکان مبتلا به اختلال زبان دریافتی ممکن است در پردازش و درک کلمات، جملات و دستورالعمل‌ها مشکل داشته باشند. آنها ممکن است در فهم معنا، زمینه و ظرافت‌های زبان دچار مشکل شوند.
اختلال زبان بیانی، که به آن تأخیر گفتار بیانی نیز گفته می‌شود، وضعیتی است که با ناتوانی در استفاده از کلمات و ساخت جملات متناسب با سن کودک، مشخص می‌شود. کودکان مبتلا به این اختلال ممکن است برای تشکیل جملات منسجم، پیدا کردن کلمات مناسب و انتقال مؤثر پیام‌های خود با مشکل روبرو شوند.
تأخیر در گفتار کودکان، نوعی اختلال ارتباطی است که بر تکلم کودک تأثیر می‌گذارد. اگر فرزند شما با وجود تکامل جسمی همچنان به نقاط عطف گفتار نرسیده باشد، ممکن است اختلال در تکلم داشته باشد.
اختلال پردازش زبان، نوعی ناتوانی یادگیری است که بر توانایی کودک در درک یا تولید کلمات تأثیر می‌گذارد. این مشکل به‌دلیل ناتوانی در شنیدن یا تولید فیزیکی صداها نیست، بلکه به توانایی فرد در ایجاد معنا از صداها برای برقراری ارتباط مربوط می‌شود.
ناتوانی‌های یادگیری می‌توانند فرایند یادگیری را مختل کنند. این کودکان ممکن است در مهارت‌هایی مانند صحبت کردن، خواندن، نوشتن، توجه، درک مطالب، به خاطر سپردن اطلاعات، انجام ریاضی یا هماهنگی حرکات مشکل داشته باشند. انواع رایج ناتوانی‌های یادگیری شامل نارساخوانی (دیسلکسیا)، اختلال نوشتن (دیسگرافی)، اختلال یادگیری ریاضی (دیسکالکولیا)، اختلاللات پردازش زبان، بینایی، شنوایی وناتوانی یادگیری غیرکلامی هستند.
اختلال حسی حرکتی زمانی رخ می‌دهد که مغز در دریافت و پاسخ دادن به اطلاعاتی که ازطریق حواس می‌آیند و بر حرکت و هماهنگی بیمار تأثیر می‌گذارند، مشکل داشته باشد. این اختلال باعث ناتوانی بیمار در پردازش ورودی‌های حسی و هماهنگی پاسخ‌های حرکتی می‌شود و چالش‌هایی در تعادل، حرکت و کنترل کلی بدن ایجاد می‌کند.
اختلال دوقطبی، اختلال سلامت روان است که باعث چرخه‌های شدید تغییرات عاطفی می‌شود. کودکان و نوجوانان مبتلا به اختلال دوقطبی دو دوره را تجربه می‌کنند: دوره‌هایی که در آنها فوق‌العاده شاد و پرانرژی هستند، که به آن دوره شیدایی گفته می‌شود. و دوره‌های دیگری که در آنها بسیار افسرده هستند.
کف پای صاف اختلال رایجی است که در آن قوس داخلی پاها در زمان تحمل فشار صاف می شود. هنگامی که افراد دارای کف پای صاف می‌ایستند، پاهای آنها به سمت بیرون بوده و تمام کف پا پایین آمده و با زمین در تماس است.