حدود 30 سال است که از بوتاکس به‌عنوان درمانی برای اسپاستیسیته در افراد مبتلا به فلج مغزی استفاده می‌شود. اسپاستیسیته به انقباضات غیرارادی عضلات، به‌خاطر آسیب به سیستم عصبی مرکزی اشاره دارد و یکی از شایع‌ترین عوارض جانبی فلج مغزی است.
درحالی‌که بوتاکس، درمانی مؤثر برای اسپاستیسیته در نظر گرفته می‌شود، اثرات آن موقتی هستند. در این مطلب قصد داریم درمورد بوتاکس، نحوه تزریق، مزایا و معایب آن و ... برای کودکان مبتلا به فلج مغزی صحبت کنیم. با ما همراه باشید.
اسپاستیسیته چیست؟
اسپاستیسیته یا سفتی عضلات، مشکلی شایع در میان کودکان مبتلا به فلج مغزی است. عضلات اسپاستیک سفت هستند و این ویژگی حرکات را دشوار می‌کند. درنتیجه، اسپاستیسیته در بسیاری از فعالیت‌های حرکتی ازجمله نشستن، راه رفتن، تغذیه، صحبت کردن و بازی اختلال ایجاد می‌کند. درمان اسپاستیسیته فلج مغزی با کمک داروهای خوراکی و تزریق انجام می‌شود. داروهای خوراکی برای درمان اسپاستیسیته خفیف استفاده می‌شوند. ازآنجایی‌که این داروها نمی‌توانند به‌طور مستقیم به ناحیه خاصی که دپار اسپاسم است هدایت شوند، بیماران مبتلا به اسپاستیسیته شدید می‌توانند با داروهای تزریقی مانند توکسین بوتولینوم نوع A (Botox®) درمان شوند. پزشک ممکن است از داروهای تزریقی دیگری مانند Myobloc (توکسین بوتولینوم نوعB) و Dysport (توکسین بوتولینوم نوع A) نیز استفاده کند.
بوتاکس چیست؟
توکسین بوتولینوم نوع A ماده‌ای است که توسط باکتری تولید می‌شود. این سم را می‌توان تصفیه کرد و به‌طور ایمن و مؤثر برای کاهش اسپاستیسیته در گروه‌های عضلانی خاص استفاده کرد. بوتاکس با مسدود کردن سیگنال شیمیایی بین اعصاب و عضلات و درنتیجه انقباض یا سفت شدن عضلات عمل می‌کند. این اتفاق باعث تسکین علائم اسپاستیسیته ازجمله درد و سفتی عضلات می‌شود.
تزریق بوتاکس چگونه انجام می‌شود؟
بوتاکس با تزریق مستقیم دارو به محل مورد نیاز انجام می‌شود. متخصصین می‌توانند آن را به‌صورت سرپایی در مطب خود تزریق کنند.
برای به حداقل رساندن ناراحتی کودک در هنگام تزریق، می‌توان ناحیه تزریق را بی‌حس کرد.
همچنین ابتدا ناحیه را ضدعفونی می‌کنند تا از عفونت جلوگیری شود. درمان ممکن است شامل یک یا چند تزریق (بسته به اندازه گروه عضلانی و شدت علائم) باشد.
پس از تزریق بوتاکس چه اتفاقی میفتد؟
پس از تزریق توکسین بوتولینوم، بیمار به فعالیت‌های عادی خود بازمی‌گردد.اکثر بیماران ظرف پنج روز پس از تزریق شروع به مشاهده نتایج می‌کنند و حداکثر نتایج بین سه تا چهار هفته پس از تزریق حاصل می‌شوند. معمولاً توکسین بوتولینوم بیش از سه ماه تسکین اسپاستیسیته را در عضله تزریق‌شده فراهم کرده و در این زمان، بیماران کاهش تدریجی اثرات را طی چند هفته مشاهده می‌کنند. در این مرحله پزشک می‌تواند درمان دیگری را انجام دهد. تزریق توکسین بوتولینوم نمی‌تواند بیشتر از هر سه ماه یک‌بار انجام شود.
نحوه ارتقای تسکین طولانی‌مدت اسپاستیسیته با بوتاکس
فلج مغزی، بیماری مادام‌العمری است که به درمان‌های طولانی‌مدت نیاز دارد. درحالی‌که اثربخشی بوتاکس در تسکین اسپاستیسیته در افراد مبتلا به فلج مغزی ثابت شده است، اثرات آن موقتی هستند. به‌طور کلی، اثرات بوتاکس 3-6 ماه طول می‌کشند.
خوشبختانه، راه‌هایی وجود دارند که افراد مبتلا به فلج مغزی بتوانند از تزریق بوتاکس برای دریافت تسکین طولانی‌مدت اسپاستیسیته استفاده کنند.
مؤثرترین راه برای ارتقای تسکین طولانی‌مدت اسپاستیسیته، استفاده از تون عضلانی کاهش‌یافته فراهم‌شده توسط بوتاکس و شرکت در برنامه توانبخشی فشرده است.
این روش به بیماران اجازه می‌دهد تا حرکات و فعالیت‌ها را با محدودیت حرکتی کمتری تمرین کنند. علاوه‌براین، تحریک مداوم به ارتقای توانایی مغز در سازماندهی مجدد خود (نوروپلاستیسیته) کمک می‌کند. تکرار تمرینات باعث می‌شود تغییرات نوروادپتیو در مغز برای تسکین طولانی‌مدت اسپاستیسیته فعال شوند.
شناساندن مجدد حرکاتیکه به دلیل اسپاستیسیته دچار مشکل شده اند به مناطق آسیب‌ندیده مغز باعث تسکین دائمی اسپاستیسیته می‌شود. بنابراین ارتباط بین عضلات و مغز دیگر دچار مشکل نمی‌شود که این خود باعث کاهش دائمی اسپاستیسیته می‌شود.
مزایای بوتاکس چیست؟
مزایای بوتاکس عبارت‌اند از:
- بهبود الگوی حرکت
- بهبود موقعیت و دامنه حرکتی
- کاهش درد در عضلات سفت
- کاهش اسپاستیسیته و سهولت بیشتر در کشش
- تحمل بهتر بریس‌ها
- به تعویق انداختن جراحی (تا زمانی که سن بیمار بیشتر شود)
- استفاده مستقل و بهبودیافته از اندام‌های فوقانی برای انجام فعالیت‌های روزمره زندگی
آیا بوتاکس برای کودکان مبتلا به فلج مغزی بی‌خطر است؟
تحقیقات نشان می‌دهند تزریق بوتاکس برای کاهش اسپاستیسیته اندام تحتانی برای کودکان مبتلا به فلج مغزی مؤثر و ایمن است.
مطالعه‌ای در خصوص بررسی تزریق بوتاکس بر روی کودکانی که پاهای آن‌ها دچار اسپاستیسیته بود انجام شد. در این مطالعه، گروهی از کودکان 200 واحد (دوز توصیه‌شده و حداکثر) بوتاکس به ازای هر پا دریافت کردند و گروه دیگر 100 واحد دریافت کردند.
کودکان در گروه دوز بالاتر بهبود قابل توجهی نسبت به گروه دوز پایین‌تر نشان دادند. علاوه‌براین، کودکانی که 7 سال یا کمتر سن داشتند، بهبود حرکتی بهتری نسبت به کسانی که بالای 7 سال سن داشتند، نشان دادند. این مسئله احتمالاً به این دلیل است که کودکان کم سن‌وسال‌تر زمان کمتری برای شکل‌گیری عادات بد داشته‌اند و مغز آن‌ها نیز نسبت به افراد مسن‌تر دارای نوروپلاستیسیته بیشتری است.
بنابراین، این مطالعه نشان می‌دهد که مداخله زودهنگام و استفاده از دوز مناسب بوتاکس می‌تواند به‌طور قابل توجهی بر نتایج عملکردی در افراد مبتلا به فلج مغزی تأثیر بگذارد.
بااین‌حال، بوتاکس ممکن است برای همه کودکان مبتلا به فلج مغزی ایده‌آل نباشد.
عوارض جانبی بوتاکس چیست؟
عوارض جانبی عموماً گذرا و قابل تحمل هستند. شایع‌ترین عوارض جانبی (با بروز کمتر از 10 درصد) عبارت‌اند از:
- ضعف موقت: در اندامی که بوتاکس به آن تزریق شده است.
- ضعف عمومی موقت
- افتادن: درصورت تجویز در اندام تحتانی (پاها)، ممکن است بیمار در هنگام راه رفتن بیفتد. این اتفاق ممکن است به‌دلیل تغییر در موقعیت مچ پا، الگوی راه رفتن یا ضعف موضعی باشد.
- درد موضعی در محل تزریق: درصورت بروز این مشکل، بیمار می‌تواند موترین یا تیلنول مصرف کند. کمپرس یخ روی محل تزریق نیز ممکن است مؤثر باشد. این درد در عرض چند روز برطرف می‌شود.
- عفونت موضعی محل تزریق
- کبودی، قرمزی یا تورم در محل تزریق
- سردرد
- خستگی
- افزایش تعریق
اگر فرزندتان هر یک از موارد زیر را داشته باشد، نمی‌تواند تزریق بوتاکس را انجام دهد:
- تب، سرفه، سرماخوردگی یا علائم آنفولانزا
- انجام واکسیناسیون در هفته قبل تزریق
- برنامه‌ریزی برای دریافت واکسیناسیون در عرض 7 روز پس از تزریق توکسین بوتولینوم
بوتاکس برای فلج مغزی
بوتاکس معمولاً برای مدیریت اسپاستیسیته در بیماران مبتلا به فلج مغزی استفاده می‌شود، اما تزریق به‌تنهایی برای تسکین طولانی‌مدت کافی نیست.
برای درمان طولانی‌مدت اسپاستیسیته، ورزش فعال ضروری است. این امر نوروپلاستیسیته را تقویت می‌کند که می‌تواند به بازسازی مجدد عملکردهای تحت تأثیر اسپاستیسیته در مناطق آسیب‌ندیده مغز کمک کند.
درحالی‌که اثرات بوتاکس موقتی هستند، فرصت‌هایی را برای تمرین حرکت با فرم صحیح و بهبود کنترل حرکتی ایجاد می‌کنند.
منابع
مطالب مشابه
کودکان مبتلا به اوتیسم معمولاً در ارتباطات اجتماعی و تعامل با دیگران با چالش‌هایی مواجه هستند. در 18ماهگی، والدین باید توجه دقیقی به نحوه تعامل فرزندشان با اطرافیان داشته باشند. نشانه‌های رایجی که ممکن است در این سن ظاهر شوند عبارت‌اند از: فقدان تماس چشمی مؤثر، پاسخ محدود به نام، عدم علاقه به بازی‌های تعاملی و مشکلات در تقلید حرکات یا رفتارها
گزارش‌های موجود از سوی اسپکتروم نشان می‌دهند که سن 6سالگی برای کودکان مبتلا به اوتیسم نقطه عطف مهمی است؛ چرا که طبق مطالعه‌ای طولانی‌مدت، شدت ویژگی‌های اوتیسم در بسیاری از کودکان از سنین 3 تا 6 سالگی کاهش می‌یابند، ولی این پیشرفت معمولاً برای سه‌چهارم کودکان متوقف می‌شود.
تشخیص زودهنگام اوتیسم در کودکان 2 ساله نقشی حیاتی در بهبود نتایج بلندمدت دارد. تحقیقات نشان داده‌اند که شناسایی و مداخله به‌موقع، به‌ویژه در دوران حساس رشد مغز، می‌تواند به توسعه مهارت‌های ارتباطی، اجتماعی و رفتاری کودک کمک چشمگیری کند.
گفتاردرمانی و کاردرمانی پایه‌های اصلی مدیریت اوتیسم محسوب می‌شوند. بااین‌حال، بسیاری از خانواده‌ها برای تکمیل این روش‌ها به سراغ درمان‌های طبیعی و سنتی مانند شاهدانه، داروهای گیاهی و ... می روند.
یکی از مواردی که افراد مبتلا به اوتیسم برای جبران ناراحتی در هنگام برقراری ارتباط چشمی انجام می‌دهند، نگاه کردن به چیزی غیر از چهره دیگران در حین تعامل اجتماعی است. برای مثال دانش‌آموز مبتلا به اوتیسم در مدرسه می‌تواند هنگام نگاه کردن و ور رفتن با شیئی خاص، مانند اسباب‌بازی یا مداد بهتر روی درس تمرکز کند.
تیک‌ها، حرکات یا صداهای ناگهانی و سریعی هستند که کودک به‌طور مکرر و غیرارادی انجام می‌دهد. اگر کودک تیک حرکتی داشته باشد، ممکن است به‌طور مکرر پلک بزند یا شانه‌های خود را بارها و بارها بالا بیندازد. اگر تیک صوتی داشته باشد، احتمالاً به‌صورت ناخواسته صدای خرخر ایجاد می‌کند یا احساس نیاز به صاف کردن مداوم گلو دارد. تیک‌ها اغلب با گذشت زمان تغییر می‌کنند.
هنگامی که کودک به وسواس فکری عملی مبتلا می‌شود، افکار وسواسی و رفتاری اجباری می‌توانند بسیار مکرر و شدید شوند و در زندگی روزمره و رشد طبیعی کودک اختلال ایجاد کنند.
اختلال انفجاری متناوب (IED) نوعی اختلال رفتاری است که با دوره‌های مکرر خشم و پرخاشگری شدید مشخص می‌شود. این فوران‌ها می‌توانند کلامی یا جسمی باشند و اغلب غیرقابل پیش بینی هستند.
هنگامی که مغز در درک ورودی بصری دریافتی مشکل داشته باشد، اطلاعات به‌درستی درک نشده و نمی‌توانند با سایر حواس ادغام شوند.توجه به این نکته بسیار مهم است که اختلال حس بینایی به مشکلات مربوط به بینایی اشاره ندارد. درواقع کودکی که ازنظر بینایی دید 20/20 کامل دارد، اگر با اختلال حس بینایی دست و پنجه نرم کند، همچنان در درک آنچه می‌بیند با مشکل مواجه می‌شود.
آسیب سر می تواند به خفیفی ضربه، کبودی (کوفتگی) یا بریدگی روی سر باشد. یا می تواند ضربه مغزی، بریدگی عمیق یا زخم باز، شکستگی استخوان جمجمه، خونریزی داخلی یا آسیب به مغز باشد.