فلج مغزی یا سی پی چیست؟ | راهنمای کامل اختلال

فلج مغزی چیست؟

فلج مغزی، اختلالی مغزی (عصبی) است که باعث مشکلاتی در عملکرد حرکتی طبیعی می‌شود. این بیماری همیشگی است و بر نحوه ارتباط مغز و ماهیچه‌ها تأثیر می‌گذارد. فلج مغزی کودکان حرکات بدن، کنترل عضلات، هماهنگی، رفلکس‌ها، حالت قرارگیری بدن و تعادل آن‌ها را تحت تأثیر قرار می‌دهد. این مشکلات ناشی از آسیب یا رشد غیرطبیعی برخی از نواحی مغز هستند. امابسیاری از کودکان مبتلا به فلج مغزی دارای هوش طبیعی هستند. فلج مغزی می‌تواند ازنظر شدت متفاوت باشد، اما با گذشت زمان بدتر یا بهتر نمی‌شود. کودکان می‌توانند با تشخیص و درمان صحیح، یاد بگیرند که چگونه وضعیت خود را مدیریت کنند.

انواع فلج مغزی

پزشکان،انواع فلج مغزی را بر اساس نوع اختلال حرکتی طبقه‌بندی می‌کنند. بسته به اینکه کدام ناحیه از مغز تحت تأثیر قرار گرفته است، یک یا چند مورد از اختلالات حرکتی زیر ممکن است رخ دهند:

• سفت شدن عضلات (اسپاستیسیته)
• حرکات غیرقابل کنترل (دیسکینزی)
• تعادل و هماهنگی ضعیف (آتاکسی)

فلج مغزی به چهار نوع اصلی ذیل تقسییم می‌شود:

فلج مغزی اسپاستیک

شایع‌ترین نوع فلج مغزی، اسپاستیک است. فلج مغزی اسپاستیک حدود 80 درصد از افراد مبتلا به فلج مغزی را تحت تأثیر قرار می‌دهد.

کودکان مبتلا به فلج مغزی اسپاستیک، تون عضلانی بیشتری دارند. بنابراین عضلات آن‌ها سفت بوده و حرکات آن‌ها غیرطبیعی هستند. این نوع فلج مغزی، قسمت‌های مختلف بدن را تحت تأثیر قرار می‌دهد.

فلج مغزی دیسکینتیک

فلج مغزی دیسکینتیک شامل فلج مغزی آتتوئید، کرئوآتتوئید و دیستونیک است. کودکان مبتلا به فلج مغزی دیسکینتیک در کنترل حرکت دست‌ها، بازوها و پاهای خود مشکل دارند و درنتیجه نشستن و راه رفتن برای آن‌ها دشوار است. حرکات آن‌ها غیرقابل کنترل هستند و می‌توانند آهسته و پیچاپیچ یا سریع و ناگهانی باشند. گاهی‌اوقات صورت و زبان درگیر می‌شوند و کودک در مکیدن، بلعیدن و صحبت کردن مشکل پیدا می‌کند. کودک مبتلا به فلج مغزی دیسکینتیک دارای تون عضلانی متغیر است که می‌تواند (از خیلی سفت تا خیلی شل) در طول روز تغییر کند.

فلج مغزی آتاکسیک

کودکان مبتلا به فلج مغزی آتاکسیک در تعادل و هماهنگی مشکل دارند و شاید هنگام راه رفتن ناپایدار باشند. آن‌ها ممکن است در انجام حرکات سریع یا حرکاتی که به کنترل زیادی نیاز دارند، مانند نوشتن، با مشکل مواجه شوند. همچنین احتمالاً زمانی ‌که می‌خواهند چیزی را بردارند، برای کنترل دست‌ها یا بازوهای خود ضعف دارند.

فلج مغزی مختلط

برخی کودکان به بیش از یک نوع فلج مغزی مبتلا می‌شوند. شایع‌ترین نوع فلج مغزی مختلط، فلج مغزی اسپاستیک‌-‌دیسکینتیک است.

حتما بخوانید:تاخیر حرکتی در کودکان چیست؟

علت فلج مغزی

فلج مغزی از رشد غیرطبیعی یا آسیب به برخی نواحی مغز که عملکرد حرکتی را کنترل می‌کنند، ناشی می‌شود. این بیماری می‌تواند قبل یا حین تولد (فلج مغزی مادرزادی) اتفاق بیفتد. اکثر موارد فلج مغزی مادرزادی هستند و به‌ندرت پس از تولد رخ می‌دهند. این فلج مغزی، اکتسابی نامیده شده و معمولاً در اثر عفونت یا آسیب سر ایجاد می‌شود.

در بسیاری از موارد، علت دقیق فلج مغزی مشخص نیست. این بیماری می‌تواند نتیجه مشکلات ذیل باشد:

• کمبود اکسیژن به مغز
• بیماری ژنتیکی
• عفونت
• خونریزی مغزی
• زردی شدید
• آسیب سر

مطالعه بیشتر: آیا فلج مغزی (CP) ژنتیکی است؟

علائم فلج مغزی

علائم شاید در هر کودک کمی متفاوت باشند. کودک ممکن است ضعف عضلانی، کنترل حرکتی ضعیف، یا لرزش بازوها یا پاها را داشته باشد. همچنین می‌تواند دچار سفتی عضلانی، سفت شدن پاها یا مشت‌های گره‌کرده شود.

علائم فلج مغزی کودکان به نوع آن بستگی دارند. انواع و علائم آن در هر نوع عبارت‌اند از:

• علائم دی‌پلژی اسپاستیک:نشانه این نوع فلج مغزی، در بیشتر موارد اسپاستیسیته پاها و گاهی‌اوقات بازوها است.
• علائم کوادری‌پلژی اسپاستیک:اسپاستیسیته همه دست‌ها و پاها از علائم این نوع فلج مغزی است.
• علائم همی‌پلژی اسپاستیک:در این نوع فلج مغزی، اسپاستیسیته در یک طرف بدن مانند دست راست و پای راست مشاهده می‌شود.
• علائم همی‌پلژی مضاعف اسپاستیک:در این نوع، اسپاستیسیته در هر دو طرف بدن رخ می‌دهد و میزان آن در هر طرف متفاوت است.
• علائم فلج مغزی دیسکینتیک(آتتوئید): کودک مبتلا به این نوع فلج مغزی نمی‌تواند حرکات خود را کنترل کند و حرکاتش معمولاً پیچاپیچ و خشک هستند.
• علائم فلج مغزی آتاکسیک:این نوع بیماری بر تعادل تأثیر می‌گذارد و منجر به راه رفتن ناپایدار می‌شود. همچنین هماهنگی حرکتی ظریف را تحت تأثیر قرار می‌دهد و درنتیجه انجام کارهایی مانند نوشتن را دشوار می‌کند.

نوزادان مبتلا به فلج مغزی اغلب در رسیدن به نقاط عطف حرکتی رشد خود کند هستند. این نقاط عطف شامل یادگیری غلت زدن، نشستن، چهار‌دست‌وپا رفتن یا راه رفتن هستند. آن‌ها همچنین ممکن است رفلکس‌های خاصی را که معمولاً در اوایل دوران نوزادی ناپدید می‌شوند، حفظ کنند.

کودکان مبتلا به فلج مغزی ممکن است مشکلات بیشتری نیز مانند ناتوانی ذهنی، مشکلات تنفسی، مشکلات روده و مثانه، مشکلات استخوانی داشته باشند، اما این‌ها علائم یا نشانه‌های فلج مغزی نیستند. فلج مغزی فقط به اختلال عملکرد حرکتی اشاره دارد.

علائم فلج مغزی می‌توانند مانند سایر بیماری‌ها باشند. بنابراین درصورت مشاهده هر یک از علائم در کودک خود، او را نزد پزشک ببرید.

کدام کودکان در معرض خطر فلج مغزی هستند؟

کودکان به‌دلیل هر یک از موارد زیر بیشتر در معرض خطر فلج مغزی قرار دارند:

• زایمان زودرس
• التهاب جفت یا مایع درون کیسه آمنیوتیک به‌دلیل عفونت
• اختلال لخته شدن خون
• وزن بسیار کم هنگام تولد، به‌خصوص کمتر از 1.5 کیلوگرم
• عفونت ناشی از ویروس
• سوءمصرف مواد شیمیایی در دوران بارداری
• خونریزی مغزی
• جراحت
• عوارض زایمان درموارد نادر

متخصصان درمان فلج مغزی

در هنگام تشخیص فلج مغزی کودک، در نظر گرفتن تمام جنبه‌های منحصربه‌فرد بیماری از اهمیت زیادی برخوردار است و به درمان کاملاً مؤثر کمک می‌کند. درمان جامع به تیمی از متخصصان چند‌رشته‌ای نیاز دارد که قادر به مدیریت همه علائم هستند.

انواع متخصصانی که کودک فلج مغزی ممکن است به آن‌ها نیاز داشته باشد عبارت‌اند از:

• رفتاردرمانگران
• متخصصان رشد و تکامل اطفال
• متخصصان مغز و اعصاب
• کاردرمانگران
• متخصصان چشم
• متخصص گوش و حلق و بینی
• فیزیوتراپ‌ها
• گفتاردرمانگران و زبان‌درمانگران
• جراحان

متخصصان فلج مغزی کلینیک ما، کودک شما را به‌طور مرتب معاینه خواهند کرد تا مطمئن شوند که درمان و رشد او در مسیر صحیح و موفقیت‌آمیز قرار دارد.

سی پی چگونه تشخیص داده می‌شود؟

علائم و نشانه‌های فلج مغزی کودکان در طول زمان آشکارتر می‌شوند. بنابراین تشخیص این بیماری ممکن است از چند ماه تا یک سال پس از تولد انجام نشود. در برخی موارد که علائم و نشانه‌ها خفیف هستند، تشخیص بیشتر به تأخیر میفتد.

اگر متخصص اطفال کلینیک ما به فلج مغزی کودک شما مشکوک باشد، علائم و نشانه‌های او را ارزیابی کرده، رشد و تکامل او را زیر نظر می‌گیرد، سابقه پزشکی او را بررسی می‌کند و معاینه فیزیکی انجام می‌دهد. او ممکن است شما را به متخصصانی مانند متخصص مغز و اعصاب، متخصص طب فیزیکی و توانبخشی و متخصص رشد اطفال ارجاع دهد که درزمینه درمان کودکان مبتلا به بیماری‌های مغز و سیستم عصبی آموزش ‌دیده‌اند.

متخصص اطفال ما همچنین مجموعه‌ای از آزمایش‌های ذیل را برای تشخیص و رد سایر علل احتمالی تجویز می‌کند:

اسکن مغز

فناوری‌های تصویربرداری از مغز می‌توانند نواحی آسیب‌دیده یا رشد غیرطبیعی در مغز را آشکار کنند. این آزمایش‌ها شامل موارد زیر هستند:

• ام‌‌آر‌آی:ام‌‌آر‌آی از امواج رادیویی و میدان مغناطیسی برای تولید تصاویر سه‌بعدی یا مقطعی دقیق از مغز استفاده می‌کند. این روش اغلب می‌تواند ضایعات یا ناهنجاری‌های مغز کودک شما را شناسایی کند. ام‌آرآی بدون درد اما پرسروصدا است و شاید تا یک ساعت طول بکشد. کودک شما احتمالاً قبل از انجام آن آرامبخش یا داروی بیهوشی سبک دریافت می‌کند.
• سونوگرافی جمجمه:سونوگرافی جمجمه را می‌توان در دوران نوزادی انجام داد. این روش از امواج صوتی با فرکانس بالا برای تولید تصاویری از مغز استفاده می‌کند. سونوگرافی جمجمه تصویر دقیقی ایجاد نمی‌کند، اما ازآنجایی‌که سریع است و می‌تواند ارزیابی اولیه ارزشمندی از مغز ارائه دهد، مورد استفاده قرار می‌گیرد.

الکتروانسفالوگرام (EEG)

اگر پزشک احتمال بدهد کودک شما مشکوک به تشنج است، الکتروانسفالوگرام یا نوار مغز تجویز می‌کند. تشنج می‌تواند در کودک مبتلا به صرع ایجاد شود. در آزمایش الکتروانسفالوگرام، یک سری الکترود به پوست سر کودک شما متصل می‌شود که فعالیت الکتریکی مغز او را ثبت می‌کند. معمولاً در صرع تغییراتی در الگوهای امواج مغزی طبیعی ایجاد می‌شوند.

تست‌های آزمایشگاهی

ممکن است از آزمایش خون، ادرار یا پوست برای غربالگری مشکلات ژنتیکی یا متابولیک کودک استفاده شود.

سایر آزمایش‌ها

اگر فلج مغزی کودک شما تشخیص داده شود، احتمالاً به متخصصان مربوطه ارجاع داده می‌شوید تا او را برای سایر بیماری‌هایی که اغلب با این اختلال مرتبط هستند، آزمایش کنند. این آزمایش‌ها می‌توانند مشکلات زیر را شناسایی کنند:

• بینایی
• شنوایی
• گفتاری
• ذهنی
• رشدی
• حرکتی
• سایر مشکلات

پس از تشخیص فلج مغزی، پزشک ممکن است از ابزار مقیاس رتبه‌بندی، مانند سیستم طبقه‌بندی عملکرد حرکتی درشت، برای تعیین عملکرد و شدت تحرک، وضعیت بدنی و تعادل کودک شما استفاده کند. این اطلاعات می‌توانند به انتخاب روش درمان، کمک شایانی کنند.

درمان فلج مغزی کودکان

گزینه‌های درمانی اولیه برای فلج مغزی دارودرمانی، تراپی و جراحی هستند. هدف از درمان فلج مغزی، مدیریت علائم، تسکین درد و به حداکثر رساندن استقلال برای دستیابی به زندگی‌ای طولانی و سالم است. برنامه درمانی فلج مغزی برای هر کودک به‌طور جداگانه طراحی می‌شود تا علائم خاص او کنترل و رفع شوند.

نوع درمان‌های فلج مغزی به موارد زیر بستگی دارد:

• بیماری‌های دیگر کودک
• سطح نقص
• محل مشکلات حرکتی
• نوع فلج مغزی

آشنایی با انواع درمان فلج مغزی و جدیدترین روش‌ها و تکنولوژی‌ها جهت دریافت بهترین نتیجه بسیار اهمیت دارد.

عوارض فلج مغزی

فلج مغزی (CP) به‌خاطر اختلالات حرکتی‌ای که ایجاد می‌کند، می‌تواند منجر به بروز مشکلات جسمی مختلفی شود. کودکان مبتلا به فلج مغزی ممکن است به‌دلیل محدودیت‌های جسمی و حرکتی، احساس انزوا و تنهایی کنند. این احساس انزوا گاه به مشکلات سلامت روان مانند افسردگی و اضطراب می‌انجامد؛ زیرا عدم توانایی در انجام فعالیت‌های روزمره و تعامل محدود با دیگران می‌تواند به این مشکلات دامن بزند.

در زیر برخی از عوارض بالقوه فلج مغزی آورده شده‌اند:

• سوء تغذیه: مشکلات در بلع و تغذیه می‌توانند به کمبود مواد مغذی و سوء تغذیه منجر شوند.
• افسردگی و اضطراب: احساس انزوا و کاهش تعاملات اجتماعی می‌توانند احتمال بروز افسردگی و اضطراب را افزایش دهند.
• بیماری‌های قلبی و ریوی: محدودیت‌های حرکتی و کمبود فعالیت‌های بدنی می‌توانند باعث افزایش خطر بروز بیماری‌های قلبی و تنفسی شوند.
• استئوآرتریت (آرتروز): این عارضه ناشی از فشار و آسیب‌های مکرر به مفاصل است و در کودکان مبتلا به فلج مغزی، به‌دلیل وضعیت بدنی خاص و عدم تعادل در حرکات، بیشتر مشاهده می‌شود.
• درد مزمن: دردهای مداوم و مزمن در ناحیه عضلات و مفاصل از عوارض شایع فلج مغزی هستند.
• اسکولیوز (انحراف ستون فقرات): انحراف ستون فقرات به‌دلیل تنش و عدم تعادل در عضلات بدن رخ می‌دهد.

علاوه‌براین، کودکان مبتلا به فلج مغزی با مشکلات و بیماری‌های دیگری مواجه می‌شوند که شامل موارد زیر هستند:

• فشار خون بالا
• آرتریت (التهاب مفاصل)
• دردهای مفصلی
• سکته‌های مغزی
• مشکلات گفتاری و زبانی
• اختلالات بلع
• دیابت
• بیماری‌های قلبی
• تشنج

این عوارض و شرایط مرتبط با فلج مغزی می‌توانند بر کیفیت زندگی کودک تأثیر بگذارند و نیاز به پیگیری مداوم و درمان‌های حمایتی دارند تا بتوان از بروز عوارض جدی‌تر پیشگیری کرد و کیفیت زندگی و طول عمر بیمار را بهبود بخشید.

چگونه می‌توان از ابتلای کودکان به CP پیشگیری کرد؟

ازآنجایی‌که پزشکان به‌طور کامل نمی‌دانند چه چیزی باعث فلج مغزی مادرزادی می‌شود، اقدامات کمی را برای پیشگیری از آن می‌توان انجام داد. فلج مغزی مرتبط با مشکلات ژنی قابل‌پیشگیری نیست. اما می‌توانید کارهایی انجام دهید که به کاهش خطر ابتلای کودک شما کمک می‌کنند:

• قبل و حین بارداری تا حدامکان سالم باشید. مراقبت‌های اولیه و منظم دوران بارداری را دریافت کنید.
• در دوران بارداری سیگار نکشید.
• در برابر بیماری‌های خاصی که می‌توانند به کودک در حال رشد آسیب برسانند، واکسینه شوید.
• فلج مغزی اکتسابی پس از تولد، اغلب به‌دلیل عفونت یا آسیب ایجاد می‌شود. از برخی از این موارد می‌توان با حفظ سلامت و ایمن نگه داشتن کودک خود ازطریق اقدامات ذیل پیشگیری کرد:
• واکسن‌های کودک خود را به‌طور مرتب تزریق کنید.
• از صندلی ماشین برای افزایش ایمنی کودک استفاده کنید.
• هنگام نزدیک شدن کودک به آب مراقب او باشید.

چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟

درصورت مشاهده هرگونه علائم مرتبط با مشکلات حرکتی در کودک خود، توصیه می‌شود هرچه سریع‌تر با متخصص مراقبت‌های بهداشتی مشورت کنید. تشخیص زودهنگام در این موارد می‌تواند به شما کمک کند تا به بهترین شکل ممکن از رشد فرزندتان حمایت کرده و اقدامات لازم را برای بهبود شرایط آغاز کنید.

• اگر متوجه تأخیر در مراحل رشد فرزندتان مانند دیر ایستادن شدید، به متخصص بهداشت کودکان مراجعه کنید. تأخیر در رشد می‌تواند نشانه‌هایی از مشکلات عصبی یا حرکتی باشد که با تشخیص و مداخلات زودهنگام می‌توان به پیشرفت کودک کمک کرد.
• در صورتی که کودک شما دچار مشکلاتی مانند از دست دادن هوشیاری به‌طور ناگهانی، حرکات یا وضعیت‌های بدنی غیرطبیعی، یا دوره‌های بی‌اختیاری است، فوراً به متخصص مراجعه کنید. این موارد ممکن است نشانگر اختلالاتی باشند که به ارزیابی دقیق نیاز دارند.
• همچنین، مشکلاتی مانند اختلال در بلع، هماهنگی ضعیف بین اندام‌ها، عدم تعادل در حرکات یا عضلات چشم نیز ازجمله مسائلی هستند که نیاز به بررسی دارند. مراجعه به متخصص به شما کمک می‌کند متوجه شوید این علائم نشان‌دهنده اختلال عصبی- حرکتی است یا خیر. همچنین متخصص راهکارهای درمانی یا توانبخشی مناسب را برای بهبود شرایط کودک ارائه می‌دهد.

در کل، هرگونه نگرانی درزمینه رشد و عملکرد حرکتی کودک خود را جدی بگیرید و درصورت مشاهده علائم، با متخصص مشورت کنید تا بتوانید به‌موقع اقدامات لازم را انجام دهید.

جمع‌بندی

بیماری فلج مغزی باعث ایجاد مشکلاتی در عملکرد حرکتی کودکان می‌شود. فلج مغزی کودکان به چهار نوع اسپاستیک، دیسکینتیک، آتاکسیک و مختلط تقسیم می‌شود. اکثر موارد این بیماری مادرزادی و برخی دیگر اکتسابی هستند. هر یک از انواع فلج مغزی، علائم خاص خود را دارند. متخصصان گروه توانبخشی راه کمال با استفاده از اسکن مغز، الکتروانسفالوگرام و تست‌های آزمایشگاهی، فلج مغزی کودک شما را تشخیص می‌دهند. آن‌ها پس از تشخیص، با در نظر گرفتن موارد مختلف،‌ شیوه درمانی مناسب را انتخاب می‌کنند. این روش‌های درمانی شامل دارودرمانی، روش‌های تراپی و جراحی هستند. با رعایت برخی نکات می‌توانید از ابتلای کودک خود به فلج مغزی پیشگیری کنید. اما درصورت مشاهده هر یک از علائم این بیماری در کودک خود، می توانید جهت غربالگری رایگان و یا دریافت وقت ویزیت با کلینیک های توانبخشی راه کمال در ارتباط باشید.

منابع

cedars-sinai.org

cdc.gov

cerebralpalsyguide.com

cerebralpalsyguidance.com

mayoclinic.org