فلج مغزی چیست؟
فلج مغزی، اختلال مغزی (عصبی) است که باعث مشکلاتی در عملکرد حرکتی طبیعی می‌شود. این بیماری همیشگی است و بر نحوه ارتباط مغز و ماهیچه‌ها تأثیر می‌گذارد. فلج مغزی کودکان حرکات بدن، کنترل عضلات، هماهنگی، رفلکس‌ها، حالت قرارگیری بدن و تعادل آنها را تحت تأثیر قرار می‌دهد. این مشکلات ناشی از آسیب یا رشد غیرطبیعی برخی از نواحی مغز هستند. اما بسیاری از کودکان مبتلا به فلج مغزی دارای هوش طبیعی هستند. فلج مغزی می‌تواند ازنظر شدت متفاوت باشد، اما با گذشت زمان بدتر یا بهتر نمی‌شود. کودکان می‌توانند با تشخیص و درمان صحیح، یاد بگیرند که چگونه وضعیت خود را مدیریت کنند.
انواع فلج مغزی
پزشکان، انواع فلج مغزی را بر اساس نوع اصلی اختلال حرکتی طبقه‌بندی می‌کنند. بسته به اینکه کدام ناحیه از مغز تحت تأثیر قرار گرفته است، یک یا چند مورد از اختلالات حرکتی زیر ممکن است رخ دهند:
- سفت شدن عضلات (اسپاستیسیته)
- حرکات غیرقابل کنترل (دیسکینزی)
- تعادل و هماهنگی ضعیف (آتاکسی)
فلج مغزی به چهار نوع اصلی ذیل تقسییم می‌شود:
فلج مغزی اسپاستیک
شایع‌ترین نوع فلج مغزی، اسپاستیک است. فلج مغزی اسپاستیک حدود 80درصد از افراد مبتلا به فلج مغزی را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
کودکان مبتلا به فلج مغزی اسپاستیک، تون عضلانی بیشتری دارند. این بدان معناست که عضلات آنها سفت است و درنتیجه حرکات آنها ممکن است غیرطبیعی باشند. این نوع فلج مغزی قسمت‌های مختلف بدن را تحت تأثیر قرار می‌دهد و براساس آن به انواع ذیل تقسیم می‌شود:
- دی‌پلژی/دی‌پارزی اسپاستیک: در این نوع فلج مغزی، سفتی عضلانی عمدتاً در پاها است و بازوها کمتر تحت تأثیر قرار می‌گیرند یا اصلاً درگیر نمی‌شوند. کودکان مبتلا به دی‌پلژی اسپاستیک ممکن است در راه رفتن مشکل داشته باشند؛ زیرا عضلات سفت باسن و ساق پای آنها باعث می‌شود پاهای‌شان به هم کشیده شوند، به سمت داخل بچرخند و از ناحیه زانو به یکدیگر برخورد کنند.
- همی‌پلژی/همی‌پارزی اسپاستیک: این نوع فلج مغزی تنها یک طرف بدن کودک را تحت تأثیر قرار می‌دهد. معمولاً در آن بازو بیشتر از ساق پا آسیب می‌بیند.
- کوادری‌پلژی/کوادری‌پارزی اسپاستیک: کوادری‌پلژی اسپاستیک شدیدترین شکل فلج مغزی اسپاستیک است و هر چهار اندام، بالا‌تنه و صورت را درگیر می‌کند. کودکان مبتلا به کوادری‌پارزی اسپاستیک معمولاً نمی‌توانند راه بروند و اغلب ناتوانی‌های رشدی دیگری مانند ناتوانی ذهنی، تشنج یا مشکلات بینایی، شنوایی یا گفتاری دارند.
فلج مغزی دیسکینتیک
فلج مغزی دیسکینتیک شامل فلج مغزی آتتوئید، کرئوآتتوئید و دیستونیک می‌شود. کودکان مبتلا به فلج مغزی دیسکینتیک در کنترل حرکت دست‌ها، بازوها و پاهای خود مشکل دارند و درنتیجه نشستن و راه رفتن برای آنها دشوار است. حرکات آنها غیرقابل کنترل هستند و می‌توانند آهسته و پیچاپیچ یا سریع و ناگهانی باشند. گاهی‌اوقات صورت و زبان درگیر می‌شوند و کودک در مکیدن، بلعیدن و صحبت کردن مشکل پیدا می‌کند. کودک مبتلا به فلج مغزی دیسکینتیک دارای تون عضلانی متغیر است که می‌تواند (از خیلی سفت تا خیلی شل متفاوت است) نه‌تنها هر روز، بلکه حتی در طول یک روز تغییر کند.
فلج مغزی آتاکسیک
کودکان مبتلا به فلج مغزی آتاکسیک در تعادل و هماهنگی مشکل دارند و شاید هنگام راه رفتن ناپایدار باشند. آنها ممکن است در انجام حرکات سریع یا حرکاتی که به کنترل زیادی نیاز دارند، مانند نوشتن، با مشکل مواجه شوند. همچنین هنگامی که می‌خواهند چیزی را بردارند، برای کنترل دست‌ها یا بازوهای خود ضعف داشته باشند.
فلج مغزی مختلط
برخی کودکان علائم بیش از یک نوع فلج مغزی را دارند. شایع‌ترین نوع فلج مغزی مختلط، فلج مغزی اسپاستیک-دیسکینتیک است.
حتما بخوانید: تاخیر حرکتی در کودکان چیست؟
علت فلج مغزی چیست؟
فلج مغزی از رشد غیرطبیعی یا آسیب به برخی نواحی مغز که عملکرد حرکتی را کنترل می‌کنند، ناشی می‌شود. این بیماری می‌تواند قبل یا حین تولد (فلج مغزی مادرزادی) اتفاق بیفتد. اکثر موارد فلج مغزی مادرزادی هستند و به‌ندرت پس از تولد رخ می‌دهد. این فلج مغزی اکتسابی نامیده می‌شود و معمولاً در اثر عفونت یا آسیب سر ایجاد می‌شود.
در بسیاری از موارد، علت دقیق فلج مغزی مشخص نیست. این بیماری می‌تواند نتیجه مشکلات ذیل باشد:
- کمبود اکسیژن به مغز
- بیماری ژنتیکی
- عفونت
- خونریزی مغزی
- زردی شدید
- آسیب سر
علائم فلج مغزی
علائم شاید در هر کودک کمی متفاوت باشند. کودک ممکن است ضعف عضلانی، کنترل حرکتی ضعیف، یا لرزش بازوها یا پاها را داشته باشد. همچنین می‌تواند دچار سفتی عضلانی به‌صورت سفت شدن پاها یا مشت‌های گره‌کرده شود.
علائم فلج مغزی کودکان به نوع آن بستگی دارد. انواع و علائم آن در هر نوع عبارت‌اند از:
- علائم دی‌پلژی اسپاستیک: نشانه این نوع فلج مغزی، در بیشتر موارد اسپاستیسیته پاها و گاهی‌اوقات بازوها است.
- علائم کوادری‌پلژی اسپاستیک: اسپاستیسیته همه دست‌ها و پاها از علائم این نوع فلج مغزی است.
- علائم همی‌پلژی اسپاستیک: در این نوع فلج مغزی، اسپاستیسیته در یک طرف بدن مانند دست راست و پای راست مشاهده می‌شود.
- علائم همی‌پلژی مضاعف اسپاستیک: در این نوع، اسپاستیسیته در هر دو طرف بدن بوده و میزان آن در هر طرف متفاوت است.
- علائم فلج مغزی دیسکینتیک (آتتوئید): کودک مبتلا به این نوع فلج مغزی نمی‌تواند حرکات خود را کنترل کند. حرکات او معمولاً پیچاپیچ و خشک هستند.
- علائم فلج مغزی آتاکسیک: این نوع بیماری بر تعادل تأثیر می‌گذارد و منجر به راه رفتن ناپایدار می‌شود. همچنین هماهنگی حرکتی ظریف را تحت تأثیر قرار می‌دهد و درنتیجه انجام کارهایی مانند نوشتن را دشوار می‌کند.
نوزادان مبتلا به فلج مغزی اغلب در رسیدن به نقاط عطف حرکتی رشد خود کند هستند. این نقاط عطف شامل یادگیری غلت زدن، نشستن، چهار‌دست‌وپا رفتن یا راه رفتن است. آنها همچنین ممکن است رفلکس‌های خاصی را که معمولاً در اوایل دوران نوزادی ناپدید می‌شوند، حفظ کنند.
کودکان مبتلا به فلج مغزی ممکن است مشکلات بیشتری مانند ناتوانی ذهنی، مشکلات تنفسی، مشکلات روده و مثانه، مشکلات استخوانی داشته باشند، اما این‌ها علائم یا نشانه‌های فلج مغزی نیستند. فلج مغزی فقط به اختلال عملکرد حرکتی اشاره دارد.
علائم فلج مغزی می‌تواند مانند سایر بیماری‌ها باشد. بنابراین در صورت مشاهده هر یک از علائم در کودک خود، او را نزد پزشک ببرید.
کدام کودکان در معرض خطر فلج مغزی هستند؟
کودکان به‌دلیل هر یک از موارد زیر بیشتر در معرض خطر فلج مغزی قرار دارند:
- زایمان زودرس
- التهاب جفت یا مایع درون کیسه آمنیوتیک به‌دلیل عفونت
- اختلال لخته شدن خون
- وزن بسیار کم هنگام تولد، به‌خصوص کمتر از 1.5 کیلوگرم
- عفونت ناشی از ویروس
- سوءمصرف مواد شیمیایی در دوران بارداری
- خونریزی مغزی
- جراحت
- عوارض زایمان در موارد نادر
متخصصان فلج مغزی
در نظر گرفتن تمام جنبه‌های منحصربه‌فرد تشخیص فلج مغزی کودک شما حائز اهمیت است؛ زیرا به درمان کاملاً مؤثر کمک می‌کند. درمان جامع به تیمی از متخصصان چند‌رشته‌ای نیاز دارد که قادر به مدیریت همه علائم هستند.
انواع متخصصانی که کودک فلج مغزی ممکن است به آنها نیاز داشته باشد عبارت‌اند از:
- رفتاردرمانگران
- متخصصان رشد و تکامل اطفال
- متخصصن مغز و اعصاب
- کاردرمانگران
- متخصصان چشم
- متخصص گوش و حلق و بینی
- فیزیوتراپ‌ها
- گفتاردرمانگران و زبان‌درمانگران
- جراحان
متخصصان فلج مغزی کلینیک ما، کودک شما را به‌طور مرتب معاینه خواهند کرد تا مطمئن شوند که درمان و رشد او در مسیر صحیح و موفقیت‌آمیز قرار دارد.
فلج مغزی چگونه تشخیص داده می‌شود؟
علائم و نشانه‌های فلج مغزی کودکان در طول زمان آشکارتر می‌شوند، بنابراین تشخیص این بیماری ممکن است از چند ماه تا یک سال پس از تولد انجام نشود. در برخی موارد که علائم و نشانه‌ها خفیف هستند، تشخیص بیشتر به تأخیر میفتد.
اگر متخصص اطفال کلینیک ما به فلج مغزی کودک شما مشکوک باشد، علائم و نشانه‌های او را ارزیابی می‌کند، رشد و تکامل او را زیر نظر می‌گیرد، سابقه پزشکی او را بررسی می‌کند و معاینه فیزیکی انجام می‌دهد. او ممکن است شما را به متخصصانی ارجاع دهد که درزمینه درمان کودکان مبتلا به بیماری‌های مغز و سیستم عصبی آموزش دیده‌اند، مانند متخصص مغز و اعصاب، متخصص طب فیزیکی و توانبخشی و متخصص رشد اطفال.
متخصص اطفال ما همچنین مجموعه‌ای از آزمایش‌های ذیل را برای تشخیص و رد سایر علل احتمالی تجویز می‌کند:
اسکن مغز
فناوری‌های تصویربرداری از مغز می‌توانند نواحی آسیب‌دیده یا رشد غیرطبیعی در مغز را آشکار کنند. این آزمایش‌ها شامل موارد زیر هستند:
- ام‌‌آر‌آی: ام‌‌آر‌آی از امواج رادیویی و میدان مغناطیسی برای تولید تصاویر سه‌بعدی یا مقطعی دقیق از مغز استفاده می‌کند. این روش اغلب می‌تواند ضایعات یا ناهنجاری‌های مغز کودک شما را شناسایی کند، بدون درد اما پرسروصدا است و شاید تا یک ساعت طول بکشد. کودک شما احتمالاً قبل از انجام آن یک آرامبخش یا داروی بیهوشی سبک دریافت می‌کند.
- سونوگرافی جمجمه: سونوگرافی جمجمه را می‌توان در دوران نوزادی انجام داد. این روش از امواج صوتی با فرکانس بالا برای تولید تصاویری از مغز استفاده می‌کند. سونوگرافی جمجمه تصویر دقیقی ایجاد نمی‌کند، اما شاید از آن استفاده شود؛ چراکه سریع است و می‌تواند ارزیابی اولیه ارزشمندی از مغز ارائه دهد.
الکتروانسفالوگرام (EEG)
اگر کودک شما مشکوک به تشنج باشد، الکتروانسفالوگرام یا نوار مغز می‌تواند وضعیت او را بیشتر ارزیابی کند. تشنج می‌تواند در کودک مبتلا به صرع ایجاد شود. در آزمایش الکتروانسفالوگرام، یک سری الکترود به پوست سر کودک شما متصل می‌شوند که فعالیت الکتریکی مغز او را ثبت می‌کنند. معمولاً در صرع تغییراتی در الگوهای امواج مغزی طبیعی ایجاد می‌شوند.
تست‌های آزمایشگاهی
ممکن است از آزمایش خون، ادرار یا پوست برای غربالگری مشکلات ژنتیکی یا متابولیک کودک استفاده شود.
سایر آزمایش‌ها
اگر فلج مغزی کودک شما تشخیص داده شود، احتمالاً به متخصصان مربوطه ارجاع داده می‌شوید تا او را برای سایر بیماری‌هایی که اغلب با این اختلال مرتبط هستند، آزمایش کنند. این آزمایش‌ها می‌توانند مشکلات زیر را شناسایی کنند:
- بینایی
- شنوایی
- گفتاری
- ذهنی
- رشدی
- حرکتی
- سایر مشکلات
پس از تشخیص فلج مغزی، پزشک ممکن است از ابزار مقیاس رتبه‌بندی، مانند سیستم طبقه‌بندی عملکرد حرکتی درشت، برای تعیین عملکرد و شدت تحرک، وضعیت بدنی و تعادل کودک شما استفاده کند. این اطلاعات می‌توانند به انتخاب روش درمان کمک شایانی کنند.
درمان فلج مغزی کودکان
گزینه‌های درمانی اولیه برای فلج مغزی دارودرمانی، تراپی و جراحی هستند. هدف از درمان فلج مغزی مدیریت علائم، تسکین درد و به حداکثر رساندن استقلال برای دستیابی به یک زندگی طولانی و سالم است. برنامه درمانی فلج مغزی برای هر کودک به‌طور جداگانه طراحی می‌شود تا علائم خاص او کنترل و رفع شوند.
نوع درمان‌های فلج مغزی موردنیاز می‌تواند به موارد زیر بستگی داشته باشد:
- بیماری‌های دیگر کودک
- سطح نقص
- محل مشکلات حرکتی
- نوع فلج مغزی
آشنایی با انواع درمان فلج مغزی و جدیدترین روش ها و تکنولوژی ها جهت دریافت بهترین نتیجه بسیار اهمیت دارد
چگونه می‌توان از ابتلای کودکان به فلج مغزی پیشگیری کرد؟
ازآنجایی‌که پزشکان به‌طور کامل نمی‌دانند چه چیزی باعث فلج مغزی مادرزادی می‌شود، اقدامات کمی را برای پیشگیری از آن کار می‌توان انجام داد. فلج مغزی مرتبط با مشکلات ژنی قابل‌پیشگیری نیست. اما می‌توانید کارهای خاصی را انجام دهید که به کاهش خطر ابتلای کودک شما کمک می‌کنند:
- قبل و حین بارداری تا حد امکان سالم باشید. مراقبت‌های اولیه و منظم دوران بارداری را دریافت کنید.
- در دوران بارداری سیگار نکشید.
- در برابر بیماری‌های خاصی که می‌توانند به کودک در حال رشد آسیب شما برسانند، واکسینه شوید.
پس از تولد، فلج مغزی اکتسابی اغلب به دلیل عفونت یا آسیب ایجاد می‌شود. برخی از این موارد را می‌توان با حفظ سلامت و ایمن نگه داشتن کودک خود ازطریق اقدامات ذیل پیشگیری کرد:
- واکسن‌های کودک خود را به‌روز نگه دارید.
- با استفاده از صندلی ماشین، محافظت از محل زندگی خود و مراقبت از کودک خردسال خود به هنگام نزدیک شدن به آب، از آسیب‌دیدگی او جلوگیری کنید.
نتیجه گیری
بیماری فلج مغزی باعث ایجاد مشکلاتی در عملکرد حرکتی کودکان می‌شود. فلج مغزی کودکان به چهار نوع اسپاستیک، دیسکینتیک، آتاکسیک و مختلط تقسیم می‌شود. اکثر موارد این بیماری مادرزادی و برخی دیگر اکتسابی هستند. هر یک از علائم فلج مغزی علائم خاص خود را دارند. متخصصان کلینیک راه کمال با استفاده از اسکن مغز، الکتروانسفالوگرام و تست‌های آزمایشگاهی فلج مغزی کودک شما را تشخیص می‌دهند. پس از تشخیص، با در نظر گرفتن موارد مختلف، شیوه درمانی مناسب را انتخاب می‌کنند. این روش‌های درمانی شامل دارودرمانی، روش‌های تراپی و جراحی هستند. با رعایت برخی نکات می‌توانید از ابتلای کودک خود به فلج مغزی پیشگیری کنید اما درصورت مشاهده هر یک از علائم این بیماری در کودک خود، فوراً به کلینیک ما مراجعه کنید.
منابع:
مطالب مشابه
اختلالات ژنتیکی در کودکان می‌توانند در یکی از دسته‌های زیر قرار گیرند: کروموزومی، چندعاملی، تک ژنی. برخی از آنها عبارتند از سندرم داون، سندرم ایکس شکننده، اوتیسم، اسپینا بیفیدا و ...
قشقرق و به‌هم‌ریختگی حسی در اوتیسم ممکن است در سطح ظاهری مشابه به نظر برسند. هر دو می‌توانند با فریاد زدن و گریه کردن، لگد زدن، زدن و حبس نفس بروز پیدا کنند.
«تئوری ذهن» توانایی انسان را برای درک این موضوع توصیف می‌کند که درک آنچه در ذهن اشخاص دیگر می‌گذرد، غیرممکن است. «تئوری ذهن» مفهومی پیچیده به‌نظر می‌رسد، اما درواقع، معمولاً کودکان قبل از 5 سالگی به آن تسلط پیدا می‌کنند.
مشکلات حس چشایی می‌توانند تأثیر زیادی بر زندگی داشته باشند. حس چشایی، میل به غذا خوردن را تحریک می‌کند و نقش مهمی در تغذیه و انتخاب رژیم غذایی دارد. حس چشایی به سلامتی ما نیز کمک می‌کند؛ زیرا باعث می‌شود غذا یا نوشیدنی‌های فاسد را تشخیص دهیم.
در برخی موارد، دور بودن مرکز درمانی دلیل اصلی برای شرکت نکردن کودک در جلسات کاردرمانی است. انتخاب مرکزی مناسب می‌تواند تأثیر مستقیمی بر روند درمان و پیشرفت کودکان داشته باشد. اگر در جنوب تهران زندگی می‌کنید و به کاردرمانی در منزل یا کلینیک نیاز دارید، ما در گروه توانبخشی راه کمال با استفاده از تکنیک‌های مدرن و برنامه‌ریزی شخصی‌شده شما را در مسیر بهبودی همراهی می‌کنیم.
آیا به‌دنبال بهترین و مجهزترین کلینیک کاردرمانی کودکان در شمال تهران هستید؟ کلینیک کاردرمانی راه کمال با ارائه خدمات تخصصی در محیطی گرم و صمیمی، پذیرای فرزندان دلبند شماست. ما با بهره‌گیری از دانش روز و تجهیزات پیشرفته، به کودکان کمک می‌کنیم تا توانایی‌های خود را کشف کرده و به بهترین نحو ممکن رشد کنند.
ماساژ درمانی کودک روشی طبیعی، مراقبتی و آرامش‌بخش برای حمایت از سلامت و رفاه کودک است. این درمان به‌گونه‌ای طراحی شده است که با استفاده از حرکات نرم و ریتمیک به ایجاد آرامش، کاهش اضطراب و بهبود خلق و خوی کودکان کمک کند.
اگر کودک شما در تلفظ کلمات، روانی گفتار، برقراری ارتباط یا درک زبان مشکل دارد، گفتاردرمانی می‌تواند روشی مؤثر برای بهبود مهارت‌های زبانی و گفتاری او باشد. انتخاب مرکز گفتاردرمانی مجهز و حرفه‌ای، نقش مهمی در پیشرفت درمانی کودک دارد.
دسترسی به مراکز گفتاردرمانی مجهز و متخصص، به‌ویژه در مناطقی مانند غرب تهران، اهمیت زیادی دارد؛ زیرا رفت‌وآمد به مراکز درمانی می‌تواند برای خانواده‌ها چالش‌برانگیز باشد. اگر در غرب تهران زندگی می‌کنید ما در گروه توانبخشی راه کمال، بهترین خدمات گفتاردرمانی را با استفاده از روش‌های علمی و نوین برای شما فراهم می‌کنیم.
آیا به‌دنبال بهترین و پیشرفته‌ترین مرکز گفتار درمانی برای کودکان در شرق تهران هستید؟ کلینیک گفتار درمانی راه کمال با فراهم کردن محیطی گرم و دوستانه، آماده پذیرش کودکان شماست. این مرکز با استفاده از تجهیزات مدرن، دانش به‌روز و تیم متخصص، به کودکان کمک می‌کند تا مهارت‌های زبانی و ارتباطی خود را بهبود بخشند و مسیر مناسبی را برای رشد و پیشرفت طی کنند.