همیشه تصور می‌شد که اختلال نقص توجه و بیش فعالی (ADHD) اختلالی مردانه است. اما با عمیق‌تر شدن درک ما، زنان و دختران بیشتری با این تشخیص مواجه شدند. این امر، تا حدودی، به‌دلیل این واقعیت است که بیش فعالی در دختران می‌تواند متفاوت از پسران به نظر برسد.
به‌عنوان مثال، احتمال اینکه دختران به بیش فعالی از نوع بی‌توجهی (نوعی که در آن خیال‌بافی و خجالت شایع است) مبتلا شوند، بیشتر است. در مقابل، ابتلا به بیش فعالی از نوع بیش‌فعال-تکانشی یا ترکیبی در پسران شایع‌تر است.
اگر بیش فعالی در دختران تشخیص داده نشود، می‌تواند به مشکلاتی مانند عدم تطبیق شرایط در کلاس درس، عزت نفس پایین و سرزنش خود منجر شود. حتی می‌تواند سلامت روان را تا بزرگسالی تحت تأثیر قرار دهد. آگاهی از علائم متفاوت بیش فعالی در دختران می‌تواند به شما کمک کند تا بدانید چه زمانی ممکن است زمان مراجعه به پزشک برای ارزیابی فرا رسیده باشد.
علائم اختلال بیش فعالی در دختران
علائم ADHD در دختران اغلب به‌عنوان ویژگی‌های شخصیتی تلقی می‌شوند. به همین دلیل است که اغلب نادیده گرفته یا توجیه می‌شوند. اما دقیقاً بیش فعالی در دختران در مقابل پسران چگونه به نظر می‌رسد؟ علائم زیر ممکن است به شما کمک کنند تا بفهمید فرزند دخترتان مبتلا به بیش فعالی است:
- گوشه‌گیر به نظر می‌رسد.
- به‌راحتی گریه می‌کند.
- خیال‌بافی می‌کند و در دنیای خودش است.
- در حفظ تمرکز مشکل دارد؛ به‌راحتی حواسش پرت می‌شود.
- نامنظم و بی‌نظم است (هم از نظر ظاهری و هم از نظر فضای فیزیکی).
- به نظر نمی‌رسد که تلاشی بکند.
- بی‌انگیزه به نظر می‌رسد.
- فراموش‌کار است.
- به شدت به صدا، بافت پارچه و احساسات حساس است.
- پرحرف است (همیشه حرف زیادی برای گفتن دارد، اما در گوش دادن خوب نیست).
- بیش‌ازحد واکنش‌پذیر است (واکنش‌های عاطفی اغراق‌آمیز نشان می‌دهد).
- به نظر می‌رسد مرتکب اشتباهات «بی‌دقتی» می‌شود.
- ممکن است اغلب درها را محکم ببندد.
- اغلب دیر می‌کند (مدیریت زمان ضعیف).
- در تکمیل وظایف مشکل دارد.
- خجالتی به نظر می‌رسد.
- به نظر می‌رسد به‌راحتی ناراحت می‌شود.
- تمرکز را از فعالیتی به فعالیت دیگر تغییر می‌دهد.
- برای پردازش اطلاعات و دستورالعمل‌ها به زمان نیاز دارد؛ به نظر می‌رسد که حرف شما را نمی‌شنود.
- از نظر کلامی تکانشی است؛ ناگهان حرفی را می‌پراند و حرف دیگران را قطع می‌کند.
دختران مبتلا به ADHD لزوماً همه این علائم را نخواهند داشت. در عین حال، داشتن یک یا دو علامت به این معنی نیست که بیش فعالی قطعی است. اگر دختر، نوه یا دختر جوان دیگری در زندگی شما به‌طور مداوم چند مورد از این ویژگی‌ها را از خود نشان می‌دهد، صحبت با متخصص باتجربه ممکن است مفید باشد.
ویژگی‌های بیش فعالی می‌توانند در هر کودک متفاوت ظاهر شوند. ممکن است یکی از فرزندان شما مبتلا به بیش فعالی باشد، اما هرگز فکرش را نمی‌کردید که دیگری نیز به آن مبتلا باشد؛ زیرا مشکلات آن‌ها بسیار متفاوت به نظر می‌رسند.
ویژگی‌های بیش فعالی ممکن است با افزایش سن دختر تا حدی تغییر کنند. ADHD در دختران نوجوان می‌تواند تأثیر قابل توجهی بر سلامت عاطفی و اجتماعی داشته باشد. دختران نوجوان ممکن است با طرد اجتماعی، مشکل در حفظ تمرکز در مدرسه، کنترل تکانه ضعیف، خجالت، اضطراب و عزت نفس پایین دست و پنجه نرم کنند.
دختران ممکن است علائم خود را درونی کنند و به اشتباه باور کنند که مشکلاتشان به‌دلیل نقص‌های شخصیتی یا ویژگی‌های شخصیتی آن‌ها هستند و به خاطر تفاوت در عملکرد مغزشان ایجاد نمی‌شوند.
بیماری‌های همراه
تحقیقات ADHD که به‌طور خاص بر روی زنان و دختران متمرکز شده‌اند، در نسل گذشته پیشرفت‌های زیادی داشته‌اند. به‌طوری که پژوهشگران بررسی می‌کنند که چگونه بیماری‌های همراه بر دختران و زنان تأثیر می‌گذارند و رویکردهای درمانی‌ای را توسعه می‌دهند که نیازهای آن‌ها را بهتر برآورده می‌کنند.
در حالی که انواع زیادی از بیماری‌های همراه وجود دارند، پژوهشگران و پزشکان تمایل دارند بر چندین مورد که بیشتر زنان و دختران را تحت تأثیر قرار می‌دهند، تمرکز کنند.
اختلالات خوردن، سوء مصرف الکل و مواد، مشکلات خواب، خودزنی، اختلالات خلقی و اختلالات تیک می‌توانند همگی همراه با بیش فعالی در دختران و زنان رخ دهند. علاوه‌براین، فیبرومیالژیا، سندرم خستگی مزمن و اختلال بدشکلی بدن (تصویر نادرست از بدن خود) به‌عنوان بیماری‌های همراه ذکر شده‌اند. اکثر زنانی که بیش فعالی دارند، عزت نفس پایین‌تری نسبت به همسالان خود گزارش می‌دهند.
به‌علاوه، افسردگی و اضطراب اغلب آشکارترین بیماری‌های همراه هستند که توسط زنانی که بیش فعالی دارند، تجربه می‌شوند. هر دو بیماری می‌توانند به‌عنوان اختلالات جداگانه یا به‌عنوان نتیجه دست و پنجه نرم کردن با ADHD تشخیص داده‌نشده یا به‌درستی درمان‌نشده برای مدت بسیار طولانی، وجود داشته باشند. این دو بیماری اغلب زنان را وادار به جستجوی مراقبت‌های پزشکی و سلامت روان می‌کنند و می‌توانند منجر به تشخیص بیش فعالی شوند.
هنگام درمان زن یا دختری که بیش فعالی و بیماری همراه دارد، پزشک یا متخصص باید به بیماری‌ای که در آن لحظه بیشترین مشکل را ایجاد می‌کند (به‌ویژه بیماری‌هایی که درصورت عدم درمان می‌توانند تهدیدکننده زندگی باشند) بپردازد. بااین‌حال، بسیاری از متخصصان بیش فعالی توصیه می‌کنند که هم ADHD و هم بیماری همراه به‌طور همزمان درمان شوند؛ زیرا مدیریت بهتر علائم بیش فعالی می‌تواند اثربخشی درمان بیماری همراه را بهبود بخشد.
چرا بیش فعالی در دختران اغلب نادیده گرفته می‌شود؟
بیش فعالی در دختران اغلب به‌دلیل عدم آگاهی و درک تفاوت‌های جنسیتی در علائم ADHD، نادیده گرفته یا به اشتباه تشخیص داده می‌شود. دختران مبتلا به بیش فعالی ممکن است با تصویر کلیشه‌ای کودکی بیش‌فعال و مخرب مطابقت نداشته باشند، که این امر منجر به تأخیر در تشخیص و درمان می‌شود.
علاوه‌براین، دختران ممکن است در پنهان کردن علائم خود بهتر باشند. درنتیجه این امر تشخیص نشانه‌های بیش فعالی را برای والدین و معلمان دشوار می‌کند. دختران مبتلا به بیش فعالی همچنین با کمک مکانیسم‌های مقابله‌ای مانند خیال‌بافی یا صحبت بیش‌ازحد، علائم اصلی بیش فعالی را پنهان می‌کنند.
تشخیص بیش فعالی در دختران
در دختران، علائم و نشانه‌های بیش فعالی ویژگی‌های مشترکی دارند.
جبران بی‌توجهی
برای بسیاری از دختران مبتلا به ADHD، توجه به وظیفه در دست انجام، بزرگترین چالش آن‌هاست. آن‌ها می‌توانند توسط رویدادهای بیرونی حواسشان پرت شود یا به دنیای خودشان فرو روند. به‌عنوان مثال ممکن است پرنده‌ای در بیرون از کلاس توجه کودک را جلب کند و باعث شود حواسش از موضوعی مهم‌تر مانند اعلام تاریخ امتحان منحرف شود.
برای جبران، دختر مبتلا به بیش فعالی ممکن است روی چیزی که دوست دارد یا در آن خوب است بیش‌ازحد تمرکز کند. او چنان تلاش و تمرکزی را روی آن موضوع خاص می‌گذارد که والدین یا معلمان احتمال ADHD را رد می‌کنند.
گاهی‌اوقات، این تمرکز بیش‌ازحد استراتژی مقابله‌ای برای سرگرم کردن خود در هنگام خستگی است. در مواقع دیگر، او ممکن است احساس کند هیچ کنترلی بر آن ندارد. اگرچه این رفتار می‌تواند گاهی‌اوقات مفید باشد، زمانی که باعث اختلال در توانایی فرد برای تمرکز بر روی چیز دیگری می‌شود، مخرب است.
حرکت کردن بیش‌ازحد
برخی از دختران مبتلا به ADHD علائم کلاسیک‌تری از بیش فعالی را نشان می‌دهند. اگر دختری بیش فعال باشد، ممکن است به‌عنوان «دختری پسرنما» توصیف شود؛ زیرا فعالیت بدنی را دوست دارد و به فعالیت‌هایی که دختران همسن او دوست دارند، علاقه نشان نمی‌دهد.
بیش فعالی در دختران همچنین ممکن است به روش‌هایی مانند تحرک بیش‌ازحد ظاهر شود که کمتر جلب توجه می‌کنند. به‌عنوان مثال، دائماً خط خطی کردن یا تکان خوردن بیش‌ازحد در صندلی جزو ویژگی‌های این افراد هستند.
سایر رفتارهایی مانند پرخاشگری، پرحرفی و عاطفی بودن که با بیش فعالی مرتبط هستند، گاهی‌اوقات به‌جای ADHD به ویژگی‌های شخصیتی نسبت داده می‌شوند.
عدم کنترل تکانه
دختر مبتلا به بیش فعالی ممکن است تکانشی و بیش‌ازحد پرحرف باشد. او ممکن است از نظر کلامی تکانشی باشد، حرف دیگران را قطع کند، بیش‌ازحد صحبت کند یا موضوعات را در طول مکالمات به‌طور مکرر تغییر دهد. او حتی ممکن است کلماتی را بدون فکر کردن درمورد تأثیر آن‌ها بر دیگران بگوید.
دختران مبتلا به ADHD همچنین می‌توانند بیش‌ازحد حساس باشند. برخی بیش‌ازحد عاطفی و به‌راحتی هیجان‌زده توصیف می‌شوند.
درمان بیش فعالی در دختران
رویکرد توصیه‌شده برای درمان بیش فعالی در دختران، نیازهای خاص، مرحله زندگی و شدت علائم آن‌ها را همراه با مدیریت پزشکی و رفتاری مبتنی بر شواهد در نظر می‌گیرد.
درمان مؤثر بیش فعالی شامل رویکردی چندوجهی است که اغلب شامل دارو، درمان و مشاوره، تکنیک‌های مدیریت استرس، و تطبیق شرایط در محل مدرسه و خانه می‌شود.
مدیریت دارویی
دارو بیش فعالی را درمان نمی‌کند بلکه علائم آن را کاهش می‌دهد. به‌طور عمده دو دسته دارو وجود دارند که شامل داروهای محرک و غیرمحرک هستند. برخی از پزشکان گاهی‌اوقات دارویی را به‌صورت خارج از دستور (off-label) تجویز می‌کنند که برای درمان ADHD ساخته نشده است، اما مشاهده شده که برخی از علائم بیش فعالی را بهبود می‌بخشد.
مدیریت رفتاری
برای دخترانی که ADHD دارند، درمان رفتاری یا روانی-اجتماعی ممکن است همراه با مدیریت دارویی توصیه شود. رفتاردرمانی برای ADHD به دلایل متعددی مهم است. اولاً دختران مبتلا به بیش فعالی با مشکلاتی ازجمله عملکرد تحصیلی و رفتار ضعیف در مدرسه، روابط ضعیف با همسالان و خواهر و برادر، عدم اطاعت از درخواست‌های بزرگسالان و روابط ضعیف با والدین در زندگی روزمره روبرو هستند که بسیار فراتر از علائم آن‌ها می‌باشند. این مشکلات بسیار مهم هستند؛ زیرا پیش‌بینی می‌کنند که کودکان مبتلا به ADHD در بلندمدت چگونه عمل خواهند کرد.
درمان‌های رفتاری بیش فعالی دختران باید به محض دریافت تشخیص در کودکی یا نوجوانی آغاز شوند. والدین، مدارس و پزشکان نباید درمان‌های رفتاری مؤثر را برای کودکان مبتلا به بیش فعالی به تعویق بیندازند. مداخلات رفتاری مختلفی برای دانش‌آموزان ابتدایی یا نوجوانان وجود دارند که تأثیر قابل توجهی بر آن‌ها می‌گذارند.
برای زنان، مدیریت رفتاری شامل حمایت‌های بیشتر در سبک زندگی و احتمالاً درمان رفتاری شناختی (CBT) خواهد بود. درمان رفتاری شناختی به نوعی از درمان سلامت روان اشاره دارد که بر افکار و رفتارهایی که در حال حاضر رخ می‌دهند، تمرکز دارد. این رویکرد با اشکال سنتی درمان روانکاوی یا روان‌پویشی (که شامل بازیافت و پردازش مجدد تجربیات دوران کودکی است که منجر به مشکلات عاطفی فعلی می‌شوند) متفاوت است. یکی از تفاوت‌های CBT نسبت به درمان‌های قبلی این است که اهداف و روش‌های آن به وضوح بیان شده‌اند و بنابراین می‌توانند برای هر فرد اندازه‌گیری شوند.
زنانی که از CBT برای بیماری‌های همراه، ازجمله افسردگی و اضطراب استفاده می‌کنند، ممکن است این درمان را برای علائم بیش فعالی نیز مفید بدانند. این روش‌های درمانی به‌طور خاص برای رفع علائم و اختلالات مرتبط با بیش فعالی طراحی نشده‌اند اما برای بهبود علائم مفید هستند.
اگر دختر شما بیش فعالی داشته باشد، چه کاری می‌توانید انجام دهید؟
برای هر کودک مبتلا به بیش فعالی، مهم‌ترین کاری که می‌توانید انجام دهید، حمایت از او است. راه‌های زیادی برای انجام این کار وجود دارند، ازجمله:
- متخصصی باتجربه در درمان دختران مبتلا به بیش فعالی پیدا کنید: این کار می‌تواند بسیار مؤثر باشد. پزشک اطفال کودک می‌تواند در پیدا کردن متخصص خوب به شما کمک کند. پس از پیدا کردن او، تمام سؤالات خود را بپرسید. تا جایی که می‌توانید از توصیه‌های پزشک پیروی کنید.
- با معلمان فرزندتان صحبت کنید: آن‌ها می‌توانند تصمیم بگیرند که آیا برنامه آموزشی فردی به فرزند شما کمک خواهد کرد یا خیر. برنامه آموزشی فردی اساساً مجموعه‌ای از اهداف مکتوب برای فرزند شما و نحوه کمک معلم او در جهت دستیابی به موفقیت است.
- از موفقیت‌های فرزندتان تعریف کنید: اغلب به او بگویید که به کاری که به خوبی انجام داده افتخار می‌کنید.
- مطمئن شوید که او غذای سالم می‌خورد و به اندازه کافی ورزش می‌کند: چاقی و اختلالات خوردن هر دو با ADHD ارتباط دارند. خوردن غذای سالم و انتخاب سبک زندگی مناسب نیز می‌توانند به کاهش علائم کمک کنند.
- روتینی منظم داشته باشید: ساختار و برنامه روزانه واضح می‌تواند به بهبود علائم کمک کند.
- مطمئن شوید که سایر مراقبان فرزند شما با شما هم‌عقیده‌اند: وقتی متوجه شدید فرزندتان مبتلا به بیش فعالی است، باید مطمئن شوید که سایر افراد مهم در زندگی او - مانند والدین یا سایر بستگانی که کمک می‌کنند - اهداف و روتین او را دنبال می‌کنند.
- برای جلب توجه او فریاد نزنید: این رفتار معمولاً بیشتر از اینکه فایده داشته باشد، ضرر دارد. اگر به او دستورالعمل‌هایی می‌دهید، آن‌ها را یکی یکی و با لحنی واضح بگویید. با فرزندتان تماس چشمی برقرار کرده و بدون ناامید شدن حرف خود را تکرار کنید.
کودکان مبتلا به بیش فعالی با این نوع حمایت عاطفی رشد می‌کنند.
جمع‌بندی
تحقیقات نشان می‌دهند که بیش فعالی در دختران بین 50 تا 75 درصد مواقع تشخیص داده نمی‌شود. اما افزایش آگاهی از روش‌های منحصربه‌فرد تجربه علائم بیش‌فعالی در دختران می‌تواند به آن‌ها کمک کند تا تشخیص و درمان صحیح را دریافت کنند. این حمایت می‌تواند تفاوت بزرگی در عملکرد آن‌ها در مدرسه و روابط شخصیشان ایجاد کند. همچنین به‌طور کلی بر سلامت روان و بهزیستی آن‌ها تأثیرگذار است.
کلینیک توانبخشی راه کمال یکی از مراکز درمانی معتبر است که با تشکیل جلسات روان‌درمانی به فرزند بیش‌فعال شما کمک می‌کند. بنابراین اگر فکر می‌کنید دخترتان علائم بیش فعالی را نشان می‌دهد هر چه زودتر به ما مراجعه کنید.
منابع
سوالات متداول
بله، علائم ADHD می‌توانند در دختران به‌طور متفاوتی ظاهر شوند. در حالی که پسران اغلب بیش‌فعالی را آشکارتر نشان می‌دهند، دختران ممکن است بی‌توجهی، خیال‌بافی یا حساسیت عاطفی از خود نشان دهند. تشخیص این علائم خاص جنسیتی برای تشخیص دقیق و درمان مناسب حیاتی است.
مطالب مشابه
والدین می‌توانند با استفاده از بازی‌های ساده و سرگرم‌کننده در محیط خانه، رفتارهای کلیدی فرزند خود را در حوزه‌های مهمی مانند ارتباط چشمی، تقلید، تعاملات اجتماعی و حساسیت‌های حسی زیر نظر بگیرند. این بازی‌ها برای کودک جذاب هستند و در عین حال، به والدین کمک می‌کنند تا درصورت مشاهده علائم نگران‌کننده، به‌موقع با متخصصان رشد کودک مشورت نمایند.
کودکان مبتلا به CDD تا حداقل ۲سالگی رشد معمولی متناسب با سن را در ارتباطات کلامی و غیرکلامی، روابط اجتماعی، بازی و رفتار انطباقی دارند. آن‌ها بین سنین ۲ تا ۱۰سالگی، مهارت‌های کسب‌شده قبلی خود را به شکلی قابل توجه در دو یا چند مورد از دست می‌دهند.
یکی از تفاوت‌های بزرگ بین اوتیسم و آسپرگر این است که کودکان مبتلا به اوتیسم دیرتر صحبت کردن را شروع می‌کنند. اما کسانی که سندرم آسپرگر دارند معمولاً تأخیر زبانی را تجربه نمی‌کنند. در حالی که کودکان مبتلا به اوتیسم اغلب منزوی به نظر می‌رسند، افراد دارای آسپرگر معمولاً می‌خواهند با دیگران تعامل داشته باشند اما برای برقراری ارتباط با مشکل مواجه می‌شوند.
اختلال فراگیر رشد (PDD) زمانی اصطلاحی بود که برای توصیف گروهی از تأخیرهای رشدی که بر مهارت‌های اجتماعی و ارتباطی تأثیر می‌گذاشتند، مورد استفاده قرار می‌گرفت. اما در حال حاضر، پزشکان آن را اختلال طیف اوتیسم (ASD) می‌نامند.
گرانی والدین درخصوص دیر حرف زدن فرزندشان امری کاملاً طبیعی است. اما باید توجه داشته باشید رشد گفتار در کودکان می‌تواند تحت تأثیر طیف وسیعی از عوامل قرار گیرد و یکی از این عوامل، تغذیه است که اغلب نادیده گرفته می‌شود.
اختلال ویژه زبانی (SLI)، اصطلاحی برای اختلال زبان رشدی است. این اختلال زمانی رخ می‌دهد که مهارت‌های زبانی به‌درستی رشد نمی‌کنند ولی این چالش‌ها به سایر مشکلات رشدی مانند اختلال طیف اوتیسم، آسیب مغزی تروماتیک، آپراکسی گفتار یا کم شنوایی مربوط نیستند.
کودکان مبتلا به اختلال ارتباط اجتماعی در استفاده از زبان برای تعامل با دیگران مشکل دارند. آن‌ها زبان را می‌فهمند و می‌توانند در برخی شرایط از آن استفاده کنند، اما در موقعیت‌های اجتماعی در برقراری ارتباط با مشکل روبرو هستند.
اختلال گفتاری آفازی در کودکان نوعی اختلال ارتباطی است که توانایی کودک در درک، تولید و استفاده از زبان را مختل می‌کند. کودکان مبتلا به آفازی اغلب در ابراز وجود و درک زبان دیگران مشکل دارند. نکته مهم این است که آفازی نشانه کمبود هوش نیست، بلکه اختلالی در پردازش زبان است.
اختلال سلوک (CD) بیماری سلامت روان است که کودکان و نوجوانان را تحت تأثیر قرار می‌دهد و رفتارهای پرخاشگرانه و اقداماتی که به آسایش دیگران آسیب می‌رساند مشخص می‌شود.
سندرم داون موزاییک نوعی از سندرم داون است. سندرم داون، اختلالی ژنتیکی و مادرزادی است که زمانی رخ می‌دهد که کودک به‌جای دو نسخه (تعداد استاندارد) از کروموزوم ۲۱، سه نسخه از آن را داشته باشد. این وضعیت تریزومی ۲۱ نامیده می‌شود.