دیس آرتری یا دیزآرتری چیست؟ علت، تشخیص و درمان این اختلال

دیزآرتری یا دیس آرتری گفتار اختلال گفتاری‌حرکتی است که در آن آسیب به سیستم عصبی باعث فلج یا ضعیف شدن ماهیچه‌های تولیدکننده گفتار می‌شود. این اختلال زمانی اتفاق میفتد که آسیب به سیستم عصبی، مانع از کنترل کامل قسمت‌هایی از بدن مانند زبان، حنجره و فک که کنترل گفتار را برعهده دارند، می‌شود. دیزآرتری گفتار، صحبت کردن را دشوار می‌کند و باعث می‌شود دیگران قادر به درک صحبت‌های شما نباشند.

دیس آرتری گفتار می‌تواند رشدی یا اکتسابی باشد:

• دیس آرتری رشدی به‌دلیل آسیب مغزی در طول رشد جنین یا هنگام تولد اتفاق میفتد. به‌عنوان مثال، فلج مغزی می‌تواند باعث دیس‌آرتری شود. دیس‌آرتری رشدی بیشتر در کودکان رخ می‌دهد.
• دیس آرتری اکتسابی در نتیجه آسیب مغزی در مراحل بعدی زندگی اتفاق میفتد. به‌عنوان مثال، سکته مغزی، تومور مغزی یا بیماری پارکینسون می‌تواند منجر به دیس‌آرتری شود. بزرگسالان تمایل به دیس‌آرتری اکتسابی دارند.

افراد مبتلا به دیس‌آرتری زبان را می‌فهمند. آن‌ها می‌دانند چه می‌خواهند بگویند و چگونه باید آن را بگویند. فقط ضعف عضلانی، صحبت کردن را برای آن‌ها دشوار می‌کند.

انواع دیزآرتری

شش دسته دیزآرتری وجود دارند. آن‌ها بر اساس بخش خاصی از سیستم عصبی که تحت تأثیر قرار گرفته‌ است، گروه‌بندی می‌شوند. دیس آرتری ممکن است در نتیجه آسیب به بخش‌های مختلف سیستم عصبی، ازجمله مغز و نخاع (سیستم عصبی مرکزی) و شبکه اعصابی که سیگنال‌ها را در سراسر بدن حمل می‌کنند (سیستم عصبی محیطی) ایجاد شود.

• دیزآرتری شل ناشی از آسیب به نورون‌‌های حرکتی تحتانی است. نورون‌های حرکتی تحتانی بخشی از سیستم عصبی محیطی هستند. دیزآرتری شل باعث می‌شود صحبت کردن به‌صورت تنفسی و تو دماغی به نظر برسد.
• دیزآرتری اسپاستیک ناشی از آسیب به نورون‌های فوقانی در یک یا هر دو طرف مغز است. نورون‌های بالایی بخشی از سیستم عصبی مرکزی هستند. این اختلال باعث می‌شود صحبت کردن سخت یا خشن به نظر برسد.
• دیزارتری آتاکسیک ناشی از آسیب به بخشی از مغز به نام مخچه است. مخچه به هماهنگی حرکت عضلات کمک می‌کند. ممکن است در تلفظ حروف صدادار و صامت‌ها و تأکید بر قسمت‌های درست یک کلمه مشکل ایجاد شود.
• دیزارتری هیپوکینتیک ناشی از آسیب به بخشی از مغز به نام گانگلیون پایه است. عقده‌های قاعده‌ای ساختاری در داخل مغز هستند که به حرکت عضلات کمک می‌کنند. دیزارتری هیپوکینتیک با گفتار آهسته، یکنواخت و صدای سفت همراه است.
• دیزارتری هایپرکینتیک نیز از آسیب به گانگلیون‌های پایه ناشی می‌شود. این اختلال با صدای سریع و اغلب غیرقابل پیش بینی گفتار همراه است.
• دیزآرتری مختلط شامل ترکیبی از دو یا چند نوع از پنج نوع دیگر است. این اختلال شایع‌ترین نوع دیس‌آرتری است.

دیس آرتری چقدر شایع است؟

دیس آرتری در افراد مبتلا به برخی بیماری‌های عصبی شایع‌تر است، مانند:

• اسکلروز جانبی آمیوتروفیک (ALS). حدود 30 درصد از افراد مبتلا به ALS (بیماری لو گهریگ) مبتلا به دیس آرتری هستند.
• مولتیپل اسکلروزیس (MS). حدود 25 تا 50 درصد افراد مبتلا به ام‌اس در برخی مواقع به دیس‌آرتری مبتلا می‌شوند.
• بیماری پارکینسون. دیس‌آرتری 70 تا 100 درصد افراد مبتلا به بیماری پارکینسون را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
• سکته مغزی. حدود 8 تا 60 درصد افراد مبتلا به سکته مغزی دیس آرتری دارند.
• آسیب مغزی تروماتیک. حدود 10 تا 65 درصد از افرادی که آسیب مغزی تروماتیک دارند مبتلا به دیس آرتری نیز هستند.

علائم دیس‌آرتری چیست؟

علامت اصلی دیس‌آرتری این است که صحبت کردن برای بیمار مشکل است و دیگران به سختی متوجه حرف‌های او می‌شوند. همچنین ممکن است حرکت دادن لب‌ها، زبان یا فک نیز برای بیمار مشکل باشد.

علائم دیزارتری عبارت‌اند از:

• صحبت کردن یا زمزمه کردن هنگام حرف زدن
• صحبت کردن خیلی سریع یا آهسته‌تر از آنچه در نظر گرفته شده است
• صحبت کردن آرام‌تر یا بلندتر از آنچه در نظر گرفته شده است
• صدایی خشن، کشیده، تودماغی، روباتیک یا یکنواخت
• صحبت کردن به‌طور خلاصه، به‌جای جملات کامل با چندین مکث
• فقدان کنترل عضلانی که موجب بلع دشوار می‌شود (دیسفاژی)

چه چیزی باعث دیس‌آرتری می‌شود؟

دیزآرتری زمانی اتفاق میفتد که به بخش‌هایی از سیستم عصبی که عضلات مربوط به صحبت کردن را کنترل می‌کنند،‌ آسیب وارد می‌کند. عضلات مربوط به حرف زدن شامل عضلات صورت، گلو و ماهیچه‌هایی هستند که به تنفس کمک می‌کنند. صدمات، بیماری‌ها و مشکلات عصبی‌عضلانی (بیماری‌هایی که بر اعصاب کنترل‌کننده عضلات تأثیر می‌گذارند) همگی می‌توانند باعث دیس‌آرتری شوند.

علل شایع این اختلال عبارت‌اند از:

• اسکلروز جانبی آمیوتروفیک (ALS یا بیماری لو گهریگ) (بیماری سیستم عصبی که سلول‌های عصبی در مغز و نخاع را تحت تأثیر قرار می‌دهد)
• تومورهای مغزی
• فلج مغزی
• زوال عقل
• بیماری هانتینگتون (نوعی اختلال ژنتیکی ارثی که با از بین بردن تدریجی سلول‌های عصبی مغز باعث اختلال در عملکرد مغز و در نهایت مرگ می‌شود)
• بیماری لایم (نوعی عفونت چند سیستمی)
• مولتیپل اسکلروزیس (MS)
• دیستروفی عضلانی
• میاستنی گراویس (اختلالی خودایمنی که سیستم دفاعی بدن به بافت‌های خودی حمل می‌کند و سبب ضعف عضلات با درجات متفاوت در افراد می‌شود)
• بیماری پارکینسون
• سکته
• آسیب تروماتیک مغز
• ضربه به صورت یا دهان
• ضربه به سر، گردن، زبان یا حنجره

علائم شبه دیزارتری گاهی‌اوقات از عوارض جانبی برخی داروها مانند آرام‌بخش‌ها و داروهای ضدتشنج ناشی می‌شوند.

عوارض دیس‌آرتری چیست؟

مشکلات گفتاری می‌توانند باعث ایجاد مشکلات در موقعیت‌های اجتماعی شوند. تلاش برای برقراری ارتباط و درک شدن می‌تواند باعث فشار در محل کار، مدرسه و به‌طور کلی در روابط شود. استرس می‌تواند منجر به مشکلات سلامت روان مانند افسردگی شود.

دریافت درمان‌هایی که می‌توانند به برقراری ارتباط و حفظ ارتباطات معنی‌دار با دیگران کمک کند، مهم است.

چه کسانی در معرض خطر دیس‌آرتری قرار دارند؟

دیزآرتری می‌تواند هم کودکان و هم بزرگسالان را تحت تأثیر قرار دهد. اما این اختلال در افرادی که مبتلا به بیماری‌های زیر هستند بیشتر دیده می‌شود:

• افراد در معرض خطر بالای سکته مغزی
• افراد مبتلا به بیماری دژنراتیو مغزی
• افراد مبتلا به بیماری عصبی‌عضلانی
• افرادی که از سوء مصرف الکل یا مواد مخدر رنج می‌برند
• افرادی با وضعیت سلامتی ضعیف

تشخیص دیزآرتری گفتار

ابتدا پزشک درمورد سابقه پزشکی بیمار می‌پرسد و معاینه فیزیکی انجام می‌دهد. آسیب‌شناس گفتار-زبان (SLP) ممکن است بیمار را ارزیابی کند تا شدت دیس آرتری را مشخص کند. او توانایی بیمار را برای هماهنگ کردن تنفس، صدا و کیفیت صدا بررسی خواهد کرد. همچنین توانایی بیمار در حرکت دادن لب‌ها، زبان و صورت را نیز بررسی می‌کند.

پزشک از بیمار می‌خواهد:

• زبان خود را بیرون بیاورد.
• لبخند بزند، لب‌ها را تکان دهد یا لیس بزند.
• الفبا را با صدای بلند بگوید.
• یک پاراگراف بخواند.
• صداها، کلمات و جملات را تکرار کرده و در مکالمه از آن‌ها استفاده کند.

آزمایشات مورداستفاده برای تشخیص دیس‌آرتری

آزمایشاتی که به تشخیص دیزآرتری کمک می‌کنند شامل موارد زیر هستند:

• MRI یا سی‌تی اسکن از مغز، سر و گردن برای بررسی ناهنجاری‌هایی که ممکن است بر گفتار تأثیر بگذارند.
• الکتروانسفالوگرام (EEG) برای بررسی اختلالات در فعالیت مغزی مرتبط با دیس آرتری
• الکترومیوگرافی برای آزمایش عملکرد الکتریکی عضلات و اعصاب
• آزمایش خون یا ادرار برای بررسی اینکه آیا عفونت یا التهاب باعث مشکلات گفتاری شده است یا خیر
• نمونه‌گیری از مایع نخاعی (پونکسیون کمری) برای بررسی اینکه آیا عفونت یا تومور باعث دیس آرتری شده است یا خیر

پزشک ممکن است یک مطالعه بلع اصلاح‌شده باریم یا مطالعه ویدئو فلوروسکوپی بلع (VFSS) برای آزمایش مشکلات بلع، که گاهی با دیزآرتری رخ می‌دهند، انجام دهد.

درمان دیزآرتری گفتار

افراد مبتلا به دیس‌آرتری اغلب از گفتاردرمانی برای بهبود ارتباطات سود می‌برند. آسیب‌شناس گفتار-زبان همچنین می‌تواند با خانواده و عزیزان بیمار همکاری کند تا به آن‌ها نحوه ارتباط بهتر با بیمار را آموزش دهد.

در طول جلسات گفتاردرمانی، تمرین‌های زیر انجام می‌شوند:

• ورزش‌هایی برای تقویت ماهیچه‌های زبان، لب‌ها و فک
• راهبردهایی برای بلندتر صحبت کردن، مانند کشیدن نفس کامل قبل از صحبت کردن
• استراتژی‌هایی برای واضح‌تر صحبت کردن، مانند کند کردن گفتار و استفاده عمدی از عضلات خاص برای ایجاد صداها و کلمات
• تکنیک‌های ارتباط غیرکلامی، مانند حرکات یا نوشتن

اگر دیس آرتری بیمار شدید باشد، ممکن است به وسیله‌ای برای برقراری ارتباط با دیگران نیاز داشته باشد. این دستگاه‌ها شامل حروف یا تابلوی تصویر یا کامپیوتر مخصوص با صفحه کلید و نمایش پیام هستند.

نکاتی برای افراد مبتلا به دیس‌آرتری

اگر مبتلا به دیس آرتری گفتار هستید به نکات زیر توجه کنید:

• با یک کلمه موضوعی شروع کنید. مکالمات را با کلمه‌ای شروع کنید که به شنوندگان نشان ‌دهد درمورد چه چیزی می‌خواهید حرف بزنید. به‌عنوان مثال، ابتدا با گفتن «فیلم» درباره فیلمی که می‌خواهید تماشا کنید، صحبت کنید.
• آهسته و با صدای بلند صحبت کنید. بیان آهسته کلمات باعث می‌شود شنوندگان متوجه صحبت‌های شما شوند. استفاده از مکث و جملات کوتاه‌تر می‌تواند به شنوندگان فرصت دهد تا معنای کلمات شما را پردازش کنند.
• زمانی که احساس خستگی می‌کنید از صحبت کردن خودداری کنید. صحبت کردن در هنگام خستگی برای بسیاری از افراد مبتلا به دیس‌آرتری سخت‌تر است.
• اطمینان حاصل کنید که شنوندگان متوجه حرف‌های شما می‌شوند. ایده خوبی است که گاهی‌اوقات با شنوندگان ارتباط برقرار کنید تا مطمئن شوید آنچه شما می‌گویید را دنبال می‌کنند. این کار می‌تواند از تکرار مواردی که قبلاً گفته‌اید جلوگیری کند.
• درصورت نیاز از ارتباط غیرکلامی استفاده کنید. اگر صحبت کردن خیلی خسته‌کننده است، به شنونده خود اطلاع دهید و به‌جای حرف زدن، مکالمه را بنویسید، نقاشی بکشید یا صحبت کردن را به تعویق بیندازید.

*****tips-for-dysarthria*****

نکاتی برای حرف زدن با افراد مبتلا به دیس‌آرتری گفتار

آسیب‌شناس گفتار-زبان می‌تواند نکاتی را برای کمک به دیگران برای برقراری ارتباط با افراد مبتلا به دیزارتری توصیه کند. به‌عنوان مثال می‌توانید به نکات زیر توجه کنید:

• عوامل حواس‌پرتی/ سر و صدا، مانند رادیو یا تلویزیون را از بین ببرید.
• هنگام صحبت کردن افراد مبتلا به دیزارتری به دقت به حرف‌های آن‌ها توجه کنید.
• در منطقه‌ای آرام با نور خوب مکالمه داشته باشید.
• برای کمک به برقراری ارتباط، سؤالات بله یا خیر بپرسید.
• اگر متوجه حرف‌های فرد مبتلا به دیزارتری نشدید، به او بگویید.
• اگر متوجه حرف‌های فرد مبتلا به دیزارتری نشدید، از او بخواهید از نوشتن یا اشاره استفاده کند.
• آنچه را که فهمیدید تکرار کنید تا بیمار مجبور نباشد از ابتدا به توضیح موضوع بپردازد.

چه زمانی باید به اورژانس مراجعه کنم؟

برخی از علل دیزآرتری، مانند سکته مغزی، نیاز به مراقبت‌های پزشکی اورژانسی دارند. اگر فردی علائم سکته مغزی را نشان داد، بلافاصله او را به اورژانس ببرید.

این علائم عبارت‌اند از:

• ضعف یا افتادگی در یک طرف صورت
• ناتوانی در بالا نگه داشتن هر دو دست
• سردرگمی و آشفتگی
• از دست دادن هماهنگی
• لکنت زبان

جمع‌بندی

دیزآرتری مشکلی در بخش‌هایی از سیستم عصبی است که بر گفتار تأثیر می‌گذارد. این اختلال انواع مختلفی دارد که به طرق متفاوت گفتار بیمار را تحت تأثیر قرار می‌دهند. یکی از روش‌های درمان این بیماری گفتاردرمانی است که به برقراری ارتباط کمک قابل توجهی می‌کند. کلینیک توانبخشی راه کمال در این راستا به شما و فرزند دلبندتان کمک می‌کند.

 منابع

my.clevelandclinic.org

healthline.com