مشکلات ارتباطی در کودکان و بهترین راه تشخیص و درمان آنها

مداخله زودهنگام کلید حل اختلالات ارتباطی در کودکان است.

حدود 1 نفر از هر 12 کودک در ایالات متحده دچار نوعی اختلال مرتبط با صدا، گفتار یا زبان بوده‌اند و آشنایی با روش تشخیص اختلال اولین گام است.

مشکلات در رشد توانایی‌های صدا، گفتار، زبان یا بلع ممکن است در رشد شناختی، اجتماعی و تحصیلی کودک اختلال ایجاد کنند. اما آسیب‌شناسان گفتار و زبان و سایر متخصصان می‌توانند به فرزند شما کمک کنند.

در اینجا آنچه باید درمورد علائم و نشانه‌های اختلالات ارتباطی رایج در کودکان بدانید و زمان مناسب برای دریافت کمک، آورده شده‌اند.

اختلالات ارتباطی رایج در کودکان

کودکانی که به‌طور مداوم در درک زبان، تولید فیزیکی گفتار، پیدا کردن کلمات مناسب یا ساخت جملات صحیح گرامری برای برقراری ارتباط با اطرافیان خود مشکل دارند، ممکن است دچار نوعی اختلال ارتباطی باشند. این اختلالات می‌توانند نتیجه تأخیرهای رشدی، شرایط ژنتیکی، آسیب مغزی یا عوامل دیگر باشند.

رایج‌ترین این اختلالات در پنج دسته اصلی قرار می‌گیرند:

اختلال زبان مختلط دریافتی-بیانی

هنگامی که کودک برای صحبت کردن یا درک زبان گفتاری دچار مشکل است، ممکن است این اختلال را داشته باشد. این اختلالات ممکن است رشدی (که در مراحل اولیه یادگیری زبان ظاهر می‌شوند) یا اکتسابی (که احتمالاً ناشی از آسیب مغزی هستند) باشند. دریافت زودهنگام گفتاردرمانی از متخصصی معتبر، بهترین شانس بهبودی را به فرزند شما می‌دهد. نشانه‌های این اختلال شامل تکرار کلمات، مشکل در پیروی از دستورالعمل‌های ساده یا پاسخ دادن به سؤالات، گفتار محدود نسبت به سن کودک، یا مشکلات یادگیری/تحصیلی هستند. درباره اختلال زبان دریافتی بیشتر بدانید.

اختلال زبان بیانی

کودکی که با چالش‌های صحبت کردن روبرو است، ممکن است اختلال زبان بیانی داشته باشد. افراد مبتلا به این نوع اختلال ممکن است برای بیان افکار خود یا تأیید درک گفتار دیگران دچار مشکل باشند. این مشکل در همه جا، ازجمله خانه، مدرسه و محیط‌های اجتماعی دیگر رخ می‌دهد و می‌تواند در تمام سطوح تعامل مشکل‌ساز شود. برخی از نشانه‌های این اختلال عبارت‌اند از: استفاده بیش‌ازحد از کلمات «پُرکننده» مانند «اِمم...» هنگام جستجوی کلمات، استفاده از کلمات نامشخص مانند «اون چیزه»، دایره لغات محدود، استفاده از ساختارهای گرامری نادرست، تأخیر در گفتار در دوران کودکی، یا اجتناب کامل از صحبت کردن. این اختلال می‌تواند باعث گوشه‌گیری اجتماعی کودکان شود. هیچ علت واحدی با اختلال زبان بیانی مرتبط نیست، اما مشکلات ممکن است ژنتیکی، مرتبط با اوتیسم، یا ناشی از آسیب یا بیماری مغزی باشند.

اختلالات صدای گفتار

کودکی که پس از سنی که انتظار می‌رود کلمه یا صدای خاصی را یاد بگیرد، همچنان در تولید واضح و روان صداها، کلمات یا عبارات مشکل دارد، ممکن است دچار این اختلال باشد. این اختلال می‌تواند به‌صورت مشکل در تلفظ یا اختلال فرایند واج‌شناختی که در آن کودک الگوی مشخصی از خطاهای صدای گفتار دارد، ظاهر شود. این وضعیت می‌تواند با اختلال عصبی، تأخیرهای رشدی، یا مشکلات فیزیکی مانند شکاف لب/کام مرتبط باشد. درباره اختلال صدای گفتاری و تلفظ در کودکان بیشتر بدانید.

اختلال روانی کلام در کودکی

این اختلال که به‌عنوان لکنت زبان نیز شناخته می‌شود، با تکرار یا کشیدگی صداهای گفتاری، مکث‌ها و وقفه‌های طولانی هنگام صحبت، یا تکرار بخش‌هایی از کلمات یا کل کلمات مشخص می‌شود. لکنت می‌تواند در شرایط استرس‌زا که باعث عصبی شدن یا اضطراب می‌شوند، بدتر شود. این اختلال به نظر زمینه‌های خانوادگی دارد و برخی محققان معتقدند که ممکن است ناشی از ترکیبی از عوامل زبانی، حرکتی، عاطفی و مغزی باشد.

اختلال ارتباط اجتماعی

این اختلال با چالش‌های معمول در استفاده از زبان کلامی و غیرکلامی برای تعاملات اجتماعی مشخص می‌شود. این مشکل خودِ گفتار، یا مکانیک زبان نیست، بلکه مربوط به «قوانین» زبان در جامعه‌ای خاص است. کودکان مبتلا به این اختلال ممکن است در درک اشارات اجتماعی، زبان بدن یا حالات چهره مشکل داشته باشند. آن‌ها ممکن است در طول مکالمات وقفه ایجاد کنند، چیزهایی بگویند که در موقعیتی خاص «بی‌ادبانه» به نظر می‌رسد، حرف‌های بی‌ربط بزنند یا تمایلی به صحبت کردن نداشته باشند. این وضعیت می‌تواند برقراری ارتباط با دیگران را برای کودکان دشوار کند و اغلب در کنار سایر شرایط یا مشکلات،ازجمله اوتیسم، ظاهر می‌شود.

علائم اختلالات ارتباطی در کودکان

علائم در کودکان مختلف بسته به نوع و علت اختلال ارتباطی خاص متفاوت هستند، اما در اینجا برخی از شایع‌ترین علائم در کودکان خردسال آورده شده‌اند:

• گفتار محدود، تأخیری یا عدم گفتار متناسب با سن کودک
• دایره لغات محدود نسبت به سن کودک، یا مشکل در پیدا کردن کلمات
• مشکل در درک دستورالعمل‌های ساده
• چالش‌های تحصیلی یا یادگیری
• لکنت زبان
• مشکل در بیان نیازهای عاطفی یا فیزیکی، یا افکار و ایده‌ها
• مشکل در تعامل با دیگران در محیط‌های اجتماعی، یا کناره‌گیری از موقعیت‌های اجتماعی به‌دلیل چالش‌های ارتباطی

چه کسانی در معرض خطر اختلالات ارتباطی هستند؟

اختلالات ارتباطی در کودکان شایع هستند. همان‌طور که گفتیم تقریباً 1 نفر از هر 12 کودک در ایالات متحده نوعی اختلال ارتباطی دارند. این نرخ در میان کودکان 3 تا 6 ساله بالاترین است و در سنین بالاتر کاهش می‌یابد.

بر اساس مطالعه‌ای در سال 2016، شواهد قوی وجود دارند که اختلالات زبان در خانواده‌ها به‌صورت ارثی منتقل می‌شوند. بنابراین، سابقه خانوادگی عامل خطر مهمی برای ابتلا به اختلالات ارتباطی است. همین مطالعه نشان می‌دهد که پسران بیشتر از دختران در معرض ابتلا به اختلالات زبان هستند.

علت اختلالات ارتباطی در کودکان

ازآنجایی‌که علل متعددی برای اختلالات ارتباطی و سایر اختلالات یادگیری وجود دارند، محدود کردن آن‌ها به علتی خاص دشوار است. تشخیص تفاوت علت‌ها را می‌توان بر اساس زنجیره رویدادهایی که منجر به مشکل ارتباطی شده‌اند، تشخیص داد. به‌عنوان مثال، برخی علل ارگانیک هستند. ارگانیک حالتی است که به اندام‌های مرتبط با زبان آسیب وارد شده است.

برخی از علل گروه ارگانیک عبارت‌اند از:

• علل مادرزادی: زمانی که عوارض بارداری یا داروهای تجویزی باعث اختلال زبان یا ارتباط می‌شوند.
• علل ارثی: زمانی که فرد اختلال ارتباطی را از یک یا هر دو والدین به ارث می‌برد.
• علل هنگام تولد: اختلالات ارتباطی که در حین تولد ایجاد می‌شوند.
• علل پس از تولد: اختلالات ارتباطی که پس از بارداری ظاهر می‌شوند، مانند اختلالی که ناشی از تولد زودهنگام (نارس) است.

همراه با علل ارگانیک، موارد زیر نیز وجود دارند:

• علل مرتبط با غدد درون‌ریز: این موارد بیشتر بر رشد روانی-حرکتی کودکان تأثیر می‌گذارند.
• علل عملکردی: این‌ها نتیجه عملکرد پاتولوژیک (بیمارگونه) اندام‌های مورد استفاده در ارتباط/زبان هستند.
• علل مرتبط با سلامت روان: این عوامل نقش مهمی در توسعه برخی از اختلالات زبان دارند.
• علل محیطی: این‌ عوامل نیز نقش بزرگی در تأثیرگذاری بر زبان دارند؛ زیرا محیط اطراف کودک می‌تواند بر توانایی‌های زبانی او تأثیر بگذارد.

تشخیص اختلالات ارتباطی

تشخیص اختلالات ارتباطی گاهی‌اوقات می‌تواند چالش‌برانگیز باشد. این فرایند ممکن است به متخصصان مختلفی ازجمله متخصص اطفال، شنوایی‌سنج، آسیب‌شناس گفتار و زبان، معلم و روانشناس رشدی نیاز داشته باشد.

گزارش‌ها

ازآنجایی‌که اغلب مشاهده تعاملات معمول کودک در محیط‌های اجتماعی برای متخصصان دشوار است، گزارش‌های والدین و معلمان در ارزیابی اهمیت دارند. والدین و معلمان هر روز ارتباطات و تعاملات اجتماعی کودک را ارزیابی می‌کنند و رفتار او را به متخصص گزارش می‌دهند.

برخی ابزارهای غربالگری به صورت چک‌لیست وجود دارند که هم والدین و هم معلمان می‌توانند تکمیل کنند. متخصص ممکن است مهارت‌های مکالمه و ارتباطی کودک را مشاهده و رتبه‌بندی کند.

مشاهدات

متخصصان ممکن است با ایجاد محیطی خاص، «مشاهدات ساختاریافته» انجام دهند. در محیط طراحی شده آنها می‌توانند تعامل اجتماعی خاصی را فراهم کنند تا پاسخ‌ها و واکنش‌های کودک را مشاهده نمایند. آن‌ها همچنین ارتباطات کلامی و غیرکلامی بین کودک و بزرگسالان را مشاهده می‌کنند. آن‌ها نحوه مکالمه، پرسیدن سؤال و پاسخ دادن به سؤالات کودک را تجزیه و تحلیل می‌کنند. علاوه‌براین، متخصصان حالات چهره، حرکات بدن و چشم را نیز بررسی می‌کنند.

ارزیابی‌ها

متخصصان از معیارهای ارزیابی خاصی برای سنجش جنبه‌های مختلف مهارت‌های ارتباطی کودک استفاده می‌کنند. این ارزیابی‌ها ممکن است شامل درخواست از آن‌ها برای شناسایی و تفسیر عوامل خاص داستان‌ها و بیان منسجم این روایت‌ها باشد. این معیارها نحوه تفسیر فرد از زبان غیرمستقیم یا مجازی، مانند استعاره‌ها، طنز و اصطلاحات را بررسی می‌کنند.

اختلالات ارتباطی در کودک چگونه درمان می‌شوند؟

درمان به علائم، سن و وضعیت عمومی سلامت کودک شما بستگی دارد. همچنین به شدت بیماری نیز وابسته است.

طی جلسات گفتاردرمانی آسیب‌شناس گفتار و زبان با فرزند شما همکاری خواهد کرد تا مهارت‌های ارتباطی او را بهبود بخشد. درمان اغلب تلاشی تیمی است. والدین، معلمان و متخصصان سلامت روان نیز ممکن است درگیر باشند. درمان می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

• حمایت فردی یا گروهی
• کلاس‌های تخصصی

چگونه می‌توانم به فرزند خود کمک کنم؟

اختلالات ارتباطی بیش از یک بخش از گفتار را تحت تأثیر قرار می‌دهند. به همین دلیل، شما چندین گزینه برای کمک به فرزندتان در بهبود مشکلات ارتباطی او دارید. برخی اقدامات برای کمک به فرزندتان عبارت‌اند از:

• اختلال ارتباطی را در فرزندتان شناسایی کنید یا ببینید آیا او در برقراری ارتباط راحت مشکل دارد.
• به فرزندتان راه‌های مختلفی برای برقراری ارتباط (مانند آواز خواندن و گوش دادن به موسیقی) ارائه دهید و در هنگام برقراری ارتباط با این روش‌ها به او توجه کنید.
• همراه با کودک کتاب بخوانید؛ زیرا این کار تعاملی و مفید است. سپس، درمورد آنچه خوانده‌اید، آنچه در داستان می‌گذرد، معنای تصاویر، و آنچه فکر می‌کند ممکن است اتفاق بیفتد، صحبت کنید.
• درمورد اختلال کودک اطلاعات کسب کرده و آن را درک کنید. این روش گامی عالی برای کمک به فرزندتان است. صحبت با متخصص می‌تواند به شما کمک کند تا مشکل ارتباطی فرزندتان را درک کرده و یاد بگیرید که چگونه بهتر به او کمک کنید.
• از متخصص کمک بگیرید. ممکن است پزشک قبل از تشخیص و درمان فرزندتان به اطلاعات بیشتری نیاز داشته باشد. آن‌ها ممکن است:

• از شما بخواهند پرسشنامه‌ای را پر کنید یا به سؤالاتشان جواب بدهید.
• تست شنوایی تجویز کنند و برای ارزیابی شما را به گفتاردرمانگر ارجاع دهند. درمانگر، زبان بیانی (گفتار) و زبان دریافتی (توانایی درک حالات چهره و گفتار) فرزند شما را ارزیابی می‌کند.
• به روش‌های مختلف با فرزندتان تعامل کنند تا بتوانند رشد او را مشخص کنند.
• شما برای ارزیابی فرزندتان به برنامه مداخله زودهنگام ارجاع دهند.

متخصصین گفتاردرمانی، ارزیابی‌ای از فرزند شما انجام خواهند داد تا وضعیت او و مشکل رشدی او را بفمهند و تعیین کنند که فرزند شما چگونه بیشترین بهره را از برنامه خواهد برد. فرزند شما برای دریافت خدمات ازطریق برنامه مداخله زودهنگام، نیازی به تشخیص رسمی اختلال ارتباطی ندارد.

چگونه می‌توانید از اختلالات ارتباطی در فرزندتان پیشگیری کنید؟

در حال حاضر، متخصصان نمی‌دانند چگونه از این اختلالات در کودکان پیشگیری کنند. اما کشف زودهنگام آن‌ها و اقدام سریع می‌تواند به مسائل رشدی و تحصیلی فرزند شما کمک کند. آن‌ها می‌توانند کیفیت زندگی فرزند شما را بهبود بخشند.

چه زمانی باید با پزشک فرزندتان تماس بگیرید؟

درصورت مشاهده موارد زیر به پزشک مراجعه کنید:

• علائم فرزندتان بهتر نمی‌شوند یا بدتر می‌شوند.
• علائم جدیدی ظاهر می‌شوند.
• فرزندتان نشانه‌های اضطراب، افسردگی یا سایر رفتارهایی را که ممکن است با اختلال ارتباطی مرتبط باشند، نشان می‌دهد.

جمع‌بندی

اختلالات ارتباطی مجموعه‌ای گسترده از چالش‌ها هستند که توانایی کودک را در درک زبان (دریافتی)، تولید گفتار (بیانی، مانند لکنت یا مشکلات تلفظ)، و استفاده مناسب از زبان در محیط‌های اجتماعی مختل می‌کنند. این اختلالات ریشه در عوامل متفاوتی ازجمله زمینه‌های ژنتیکی، تأخیرهای رشدی یا آسیب‌های فیزیکی دارند. نکته کلیدی این است که اگرچه برای بسیاری از اختلالات ارتباطی درمان قطعی به معنای رفع کامل وجود ندارد، می‌توان آن‌ها را به‌طور مؤثر مدیریت و اصلاح کرد. به همین دلیل، مداخله زودهنگام پیش از تثبیت الگوهای ارتباطی نادرست، حیاتی‌ترین گام است. تشخیص و درمان به‌موقع می‌تواند به‌طور چشمگیری کیفیت زندگی، عملکرد تحصیلی و تعاملات اجتماعی کودک را بهبود بخشد.

اگر فرزند شما با هر یک از علائم اختلالات ارتباطی روبروست، توصیه می‌شود فوراً برای ارزیابی و شروع درمان اقدام کنید. برای دریافت خدمات تخصصی گفتاردرمانی و کمک به رفع چالش‌های ارتباطی فرزندتان، می‌توانید با کلینیک‌های گروه توانبخشی راه کمال تماس بگیرید.

منابع

medicalnewstoday.com

houstonent.com

verywellmind.com