انواع فلج مغزی - چند نوع سی پی داریم؟

فلج مغزی (سی پی) ،اختلالی است که در اثر آسیب مغزی در هنگام تولد ایجاد می‌شود. ازآنجایی‌که مغز اندامی پیچیده است، فلج مغزی اشکال مختلفی دارد. محل آسیب مغزی به تعیین نوع فلج مغزی فرد کمک می‌کند.

هر یک از انواع فلج مغزی، ویژگی‌های منحصربه‌فردی دارد. انواع فلج مغزی را می‌توان بر اساس علائم، نوع حرکات بیمار و قسمت‌هایی از بدن که تحت تأثیر بیماری قرار گرفته‌اند، طبقه‌بندی کرد.

هر نوع فلج مغزی دارای مجموعه‌ای از علائم مشترک خاص خود است. بااین‌حال، برخی از کودکان ممکن است علائم چند نوع فلج مغزی را داشته و دچار آسیب مغزی گسترده‌ای باشند. این کودکان معمولاً مبتلا به فلج مغزی مختلط هستند.

فلج مغزی اسپاستیک

فلج مغزی اسپاستیک شایع‌ترین نوع فلج مغزی است و 77 درصد از بیماران فلج مغزی را تحت تأثیر قرار می‌دهد.

این نوع فلج مغزی در اثر آسیب به بخش‌هایی از مغز به نام قشر حرکتی و مجاری هرمی ایجاد می‌شود. قشر حرکتی، اطلاعات حرکتی‌ارادی را از مغز به ماهیچه‌ها ارسال می‌کند. وقتی این آسیب اتفاق میفتد، فرد کنترلی بر حرکات ساده و مستقیم ندارد. دستگاه هرمی، سیستمی از اعصاب است که اطلاعات را از قشر حرکتی به نخاع می‌فرستد.

فلج مغزی اسپاستیک با سفت شدن ماهیچه‌ها (هیپرتونی) مشخص می‌شود. این نوع اختلال می‌تواند منجر به حرکات تند، اسپاستیک و مکرر اندام‌ها (اسپاستیسیته) شود.

این نوع فلج مغزی بر اساس نوع اختلال حرکتی کودک به انواع خاص‌تری تقسیم می‌شود که شامل موارد زیر هستند:

کوادری پلژی اسپاستیک

کوادری پلژی اسپاستیک شامل افزایش تون عضلانی است که حرکات را محدود می‌کند. علائم این بیماری شامل لرزش یا تکان دادن دست‌ها و پاها هستند.

بسیاری از افراد مبتلا به کوادری پلژی اسپاستیک قادر به راه رفتن نخواهند بود. به همین دلیل، این بیماری شدیدترین نوع فلج مغزی است.

همی پلژی اسپاستیک

همی پلژی اسپاستیک یک طرف بدن را تحت تأثیر بیماری قرار می‌دهد و درنتیجه باعث ایجاد مشکل در حرکت عضلات می‌شود. سمت آسیب‌دیده بدن در مقابل سمت آسیب‌دیده مغز قرار دارد. به‌عنوان مثال، اگر سمت راست مغز آسیب دیده باشد، بازوی چپ و پای چپ دچار افزایش تون عضلانی، لرزش و تکان خوردن می‌شوند.

دیپلژی اسپاستیک

دیپلژی اسپاستیک حرکات پاها را مختل می‌کند اما معمولاً بازوها را تحت تأثیر قرار نمی‌دهد. افراد مبتلا به دیپلژی اسپاستیک اغلب در راه رفتن مشکل دارند. در بیماران دیپلژی اسپاستیک به‌خاطر سفتی و محدودیت حرکتی، مشکلات مفصل ران مشاهده می‌شوند.

فلج مغزی آتاکسیک

فلج مغزی آتاکسیک با عدم هماهنگی مشخص می‌شود. این نوع فلج مغزی نادرترین نوع بیماری است که در 2.4 درصد از افراد مبتلا به فلج مغزی ظاهر می‌شود. این نوع فلج مغزی در اثر آسیب به مخچه که به کنترل حرکت کمک می‌کند،‌ ایجاد می‌شود.

علائم فلج مغزی آتاکسیک عبارت‌اند از:

• مشکلات تعادل
• مشکل در راه رفتن
• هماهنگی ضعیف
• مشکل بینایی

کودکان مبتلا به فلج مغزی آتاکسیک اغلب به‌شکلی راه می‌روند که پاهای آن‌ها از هم دور می‌شوند. ممکن است انجام حرکات سریع و دقیق برای آن‌ها دشوار باشد، بنابراین شاید در انجام کارهای روزانه دچار مشکل شوند.

برخی از کودکان مبتلا به این نوع فلج مغزی، در هنگام انجام فعالیت دچار لرزش می‌شوند. به‌عنوان مثال، ممکن است دست یا بازوی کودک هنگام نزدیک کردن دست به کتاب بلرزد. وقتی دست به کتاب می‌رسد، لرزش بدتر می‌شود.

این بیماری می‌تواند تغذیه کودک را با مشکل مواجه کند. همچنین هنگامی که کودک قادر به انجام وظایف مهم روزانه نباشد، به مراقب تمام‌وقت نیاز خواهد داشت.

فلج مغزی آتتوئید/ دیسکینتیک

فلج مغزی آتتوئید/ دیسکینتیک حدود 2.6 درصد از افراد مبتلا به فلج مغزی را تحت تأثیر قرار می‌دهد.

فلج مغزی آتتوئید در اثر آسیب به غده‌های قاعده‌ای ایجاد می‌شود. غده‌های قاعده‌ای گروهی از ساختارهای مغز و مسئول کنترل حرکات هستند. آسیب به این ناحیه می‌تواند منجر به کنترل ضعیف حرکت شود.

شایع‌ترین علامت فلج مغزی آتتوئید، حرکت غیرارادی است. این اختلال ممکن است شامل حرکات تند و سریع یا غیرقابل کنترل در دست‌ها، پاها یا بازوها باشد. فلج مغزی آتتوئید همچنین می‌تواند باعث تغییراتی در تون عضلانی شده و درنتیجه عضلات خیلی شل یا خیلی سفت شوند.

کودکان مبتلا به این نوع فلج مغزی احتمالاً در راه رفتن یا استفاده از دستان خود دچار مشکل می‌شوند. برخی از کودکان ممکن است به‌دلیل فعالیت بیش‌ازحد ماهیچه‌های صورت و زبان، حرکاتی در صورت یا زبان ایجاد کنند.

اشکال مختلف فلج مغزی آتتوئید به نوع ساختار آسیب‌دیده در غده قاعده بستگی دارند و عبارت‌اند از:

• آتاکسی: عدم هماهنگی و تعادل
• آتتوز: حرکات آهسته و دایره‌ای صورت، دست‌ها و انگشتان
• کره (رقصاک): حرکات غیرارادی سریع
• کورئواتوئید: ترکیبی از علائم کره و آتتوز
• دیستونی: حرکت چرخشی آهسته اندام‌ها یا تنه
• سفتی: حرکات محدود ناشی از تون عضلانی بالا

فلج مغزی هیپوتونیک

فلج مغزی هیپوتونیک، یکی از نادرترین انواع فلج مغزی است و 2.6 درصد از کل موارد را تشکیل می‌دهد.

این نوع فلج مغزی در اثر آسیب به مخچه ایجاد می‌شود. این قسمت از مغز وظیفه دریافت پیام از نخاع و سایر نواحی مغز، برای کنترل حرکت را بر عهده دارد.

اکثر مبتلایان به فلج مغزی هیپوتونیک از فلاپی عضلات (هیپوتونی) رنج می‌برند. بیماران همچنین ممکن است کنترل محدودی بر عضلات آسیب‌دیده داشته باشند.

سایر علائم فلج مغزی هیپوتونیک شامل موارد زیر هستند:

• مشکلات در تغذیه و بلع
• عدم تعادل و هماهنگی
• عدم کنترل سر
• عضلات بسیار منعطف و شل

فلج مغزی مختلط

فلج مغزی مختلط، ترکیبی از حداقل دو نوع دیگر فلج مغزی است و در اثر آسیب به چندین نواحی مغز ایجاد می‌شود. کودکان مبتلا به فلج مغزی مختلط احتمالاً علائمی از فلج مغزی اسپاستیک، آتاکسیک یا آتتوئید دارند.

حدود 15 درصد از تمام افراد مبتلا به فلج مغزی به نوع مختلط مبتلا هستند. شایع‌ترین شکل آن ترکیبی از فلج مغزی اسپاستیک و آتتوئید است. یکی از انواع فلج مغزی که کمتر مشاهده می‌شود، ترکیبی از فلج مغزی آتاکسیک و آتتوئید است.

ازآنجایی‌که فلج مغزی مختلط شامل عناصری از انواع مختلف فلج مغزی است، علائم ممکن است برای هر بیمار متفاوت باشند.

بااین‌حال، یکی از علائم رایج در میان بیماران مبتلا به فلج مغزی مختلط، سفت شدن عضلات است که از حرکت جلوگیری می‌کند. سایر علائم رایج فلج مغزی مختلط، مشکل در مهارت‌های حرکتی، بلع و صحبت کردن هستند.

طبقه‌بندی فلج مغزی براساس عملکرد موتور درشت (GMFCS)

سیستم طبقه‌بندی عملکرد حرکتی ناخالص (GMFCS) ابزاری است که برای طبقه‌بندی شدت اختلالات حرکتی در کودکان مبتلا به فلج مغزی استفاده می‌شود.

GMFCS از پنج سطح تشکیل شده است که درک بهتری از عملکرد کلی حرکتی کودک ارائه می‌دهد. این مقیاس درمورد توانایی‌ها و ضعف‌های حرکتی درشت (مهارت‌هایی که به حرکت کل بدن برای انجام کارهای روزانه نیاز دارند) بحث می‌کند.

متخصصان پزشکی هنگام تجزیه و تحلیل عملکرد حرکتی درشت کودک، به توانایی‌هایی که کودک معمولاً می‌تواند در خانه یا اجتماع انجام دهد، توجه می‌کنند و مهارت‌هایی که گاهی‌اوقات کودکان هنگام بهترین عملکرد خود انجام می‌دهند، مدنظر نیستند.

درنتیجه می‌توانند وسایل کمک حرکتی مورد نیاز و ضروری را در انواع فلج مغزی تعیین کنند.

متخصصان، مهارت‌های حرکتی درشت کودک (مانند نشستن و راه رفتن) را برای تعیین سطح GMFCS و تشخیص دقیق نوع فلج مغزی بررسی می‌کنند.

طبق گفته گروه حمایت از فلج مغزی، کودک بالای پنج سال که در سطح IV (اختلال شدید عملکرد حرکتی) قرار می‌گیرد، به‌طور کلی سطح خود را بهبود نمی‌بخشد و به احتمال زیاد در طول زندگی خود از وسیله‌ای حرکتی استفاده می‌کند.

طبقه‌بندی فلج مغزی بر اساس شدت بیماری

فلج مغزی بر اساس سطح شدت اغلب به‌عنوان خفیف، متوسط، شدید یا بدون سی پی طبقه‌بندی می‌شود. این‌ تقسیم‌بندی‌ها کلی بوده و فاقد مجموعه‌ای از معیارها هستند.

حتیباوجود اینکه پزشکان درمورد سطح شدت توافق دارند، این طبقه‌بندی در مقایسه با GMFCS اطلاعات کمی به ما ارائه می‌دهد. بااین‌حال،باز همدسته‌بندی رایجی بوده و روشی ساده برایمشخص شدن محدوده آسیب است؛خصوصاً درمواقعی که دقت مهم نیست.

• فلج مغزی خفیف: در فلج مغزی خفیف، کودک می‌تواند بدون کمک حرکت کندو فعالیت‌های روزانه او محدود نیستند.
• فلج مغزی متوسط: در فلج مغزی متوسط، کودک برای انجام فعالیت‌های روزانه به بریس‌ها، داروها و فناوری‌های تطبیقی نیاز دارد.
• فلج مغزی شدید: در فلج مغزی شدید کودک به ویلچر نیاز دارد و در انجام فعالیت‌های روزانه با چالش‌های قابل توجهی روبرو خواهد شد.
• بدونسی پی: در این حالت کودک دارای علائم فلج مغزی است، اما این اختلال پس از تکمیل رشد مغز اتفاق افتاده است. بنابراین بیماری درگروه آسیب‌هایی که باعث فلج مغزی شده‌اند مانند آسیب تروماتیک مغزی یا انسفالوپاتی قرار می‌گیرد.

جمع‌بندی

با شناخت انواع فلج مغزی و روش‌های درمان و توانبخشی می‌توان به افراد مبتلا کمک کرد تا کیفیت زندگی بهتری داشته باشند. توانبخشی می‌تواند در بهبود حرکت، تقویت مهارت‌های روزمره و ارتقاء توانمندی‌های فردی تأثیرگذار باشد. اگر فرزندتان با فلج مغزی دست و پنجه نرم می‌کند، تیم متخصص توانبخشی "راه کمال" آماده است تا در این مسیر شما را یاری کند. برای دریافت مشاوره و اطلاعات بیشتر، همین حالا با ما تماس بگیرید و اولین گام را به سوی بهبود بردارید.