فلج مغزی اختلالی است که در اثر آسیب مغزی در هنگام تولد ایجاد می‌شود. ازآنجایی‌که مغز یک اندام پیچیده است، فلج مغزی اشکال مختلفی دارد. محل آسیب مغزی به تعیین نوع فلج مغزی فرد کمک می‌کند.
هر یک از انواع فلج مغزی ویژگی‌های منحصربه‌فردی دارند. انواع فلج مغزی را می‌توان بر اساس علائم، نوع حرکات بیمار و قسمت‌هایی از بدن که تحت تأثیر بیماری قرار گرفته‌اند، طبقه‌بندی کرد.
هر نوع فلج مغزی دارای مجموعه‌ای از علائم مشترک خاص خود است. بااین‌حال، برخی از کودکان ممکن است علائم بیش از یک نوع فلج مغزی را داشته و دچار آسیب مغزی گسترده‌ای باشند. این کودکان معمولاً مبتلا به فلج مغزی مختلط می‌باشند.
فلج مغزی اسپاستیک
فلج مغزی اسپاستیک شایع‌ترین نوع فلج مغزی است و 77 درصد از بیماران فلج مغزی را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
این نوع فلج مغزی در اثر آسیب به بخش‌هایی از مغز به نام قشر حرکتی و مجاری هرمی ایجاد می‌شود. قشر حرکتی اطلاعات حرکتی‌ارادی را از مغز به ماهیچه‌ها ارسال می‌کند. وقتی این آسیب اتفاق میفتد، فرد کنترلی بر حرکات ساده و مستقیم ندارد. دستگاه هرمی، سیستمی از اعصاب است که اطلاعات را از قشر حرکتی به نخاع می‌فرستد.
فلج مغزی اسپاستیک با سفت شدن ماهیچه‌ها (هیپرتونی) مشخص می‌شود. این نوع اختلال می‌تواند منجر به حرکات تند، اسپاستیک و مکرر اندام‌ها (اسپاستیسیته) شود.
این نوع فلج مغزی بر اساس نوع اختلال حرکتی کودک به انواع خاص‌تر تقسیم می‌شود که شامل موارد زیر هستند:
کوادری پلژی اسپاستیک
کوادری پلژی اسپاستیک شامل افزایش تون عضلانی است که حرکات را محدود می‌کند. علائم این بیماری شامل لرزش یا تکان دادن دست‌ها و پاها هستند.
بسیاری از افراد مبتلا به کوادری پلژی اسپاستیک قادر به راه رفتن نخواهند بود. به همین دلیل، کوادری پلژی اسپاستیک شدیدترین نوع فلج مغزی است.
همی پلژی اسپاستیک
همی پلژی اسپاستیک به این معنی است که یک طرف بدن تحت تأثیر بیماری قرار گرفته است و در نتیجه حرکت عضلات دچار مشکل می‌شود. سمت آسیب‌دیده بدن در مقابل سمت آسیب‌دیده مغز قرار دارد. به‌عنوان مثال، اگر سمت راست مغز آسیب دیده باشد، بازوی چپ و پای چپ دچار افزایش تون عضلانی، لرزش و تکان خوردن می‌شوند.
دیپلژی اسپاستیک
دیپلژی اسپاستیک حرکات پاها را مختل می‌کند اما معمولاً بازوها را تحت تأثیر قرار نمی‌دهد. افراد مبتلا به دیپلژی اسپاستیک اغلب در راه رفتن مشکل دارند. به‌دلیل سفتی و محدودیت حرکتی، مشکلات مفصل ران نیز در بیماران دیپلژی اسپاستیک شایع هستند.
فلج مغزی آتاکسیک
فلج مغزی آتاکسیک با عدم هماهنگی مشخص می‌شود. این نوع فلج مغزی نادرترین نوع بیماری است که در 2.4 درصد از افراد مبتلا به فلج مغزی ظاهر می‌شود. این نوع فلج مغزی در اثر آسیب به مخچه ایجاد می‌شود که به کنترل حرکت کمک می‌کند.
علائم فلج مغزی آتاکسیک عبارت‌اند از:
- مشکلات تعادل
- مشکل در راه رفتن
- هماهنگی ضعیف
- مشکل بینایی
کودکان مبتلا به فلج مغزی آتاکسیک اغلب به شکلی راه می‌روند که پاهای آن‌ها از هم دور می‌شوند. ممکن است انجام حرکات سریع و دقیق برای آن‌ها دشوار باشد، بنابراین ممکن است در انجام کارهای روزانه دچار مشکل شوند.
برخی از کودکان مبتلا به این نوع فلج مغزی لرزش‌های عمدی را تجربه می‌کنند و این لرزش‌ها زمانی رخ می‌دهند که بدن کودک هنگام انجام کاری می‌لرزد. به‌عنوان مثال، ممکن است دست یا بازوی کودک هنگام نزدیک کردن دست به کتاب بلرزد. وقتی دست به کتاب می‌رسد، لرزش بدتر می‌شود.
این بیماری می‌تواند تغذیه کودک را با مشکل مواجه کند. هنگامی که کودک قادر به انجام وظایف مهم روزانه نباشد، نیاز به مراقب تمام‌وقت افزایش می‌یابد.
فلج مغزی آتتوئید/ دیسکینتیک
فلج مغزی آتتوئید/ دیسکینتیک حدود 2.6 درصد از افراد مبتلا به فلج مغزی را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
فلج مغزی آتتوئید در اثر آسیب به غده‌های قاعده‌ای ایجاد می‌شود. غده‌های قاعده‌ای گروهی از ساختارهای مغز هستند که مسئول کنترل حرکات هستند. آسیب به این ناحیه می‌تواند منجر به کنترل ضعیف حرکت شود.
شایع‌ترین علامت فلج مغزی آتتوئید حرکت غیرارادی است. این اختلال ممکن است شامل حرکات تند و سریع یا غیرقابل کنترل در دست‌ها، پاها یا بازوها باشد. فلج مغزی آتتوئید همچنین می‌تواند باعث تغییراتی در تون عضلانی شود و در نتیجه عضلات خیلی شل یا خیلی سفت شوند.
کودکان مبتلا به این نوع فلج مغزی ممکن است در راه رفتن یا استفاده از دستان خود دچار مشکل شوند. برخی از کودکان ممکن است به‌دلیل فعالیت بیش‌ازحد ماهیچه‌های صورت و زبان، حرکاتی در صورت یا زبان ایجاد می‌کنند.
بسته به اینکه کدام ساختار در غده قاعده آسیب دیده باشد، اشکال مختلفی از فلج مغزی آتتوئید وجود دارد.
اشکال مختلف فلج مغزی آتتوئید عبارت‌اند از:
- آتاکسی: عدم هماهنگی و تعادل
- آتتوز: حرکات آهسته و دایره‌ای صورت، دست‌ها و انگشتان
- کره (رقصاک): حرکات غیرارادی سریع
- کورئواتوئید: ترکیبی از علائم کره و آتتوز
- دیستونی: حرکت چرخشی آهسته اندام‌ها یا تنه
- سفتی: حرکات محدود ناشی از تون عضلانی بالا
فلج مغزی هیپوتونیک
فلج مغزی هیپوتونیک یکی از نادرترین انواع فلج مغزی است و 2.6 درصد از کل موارد را تشکیل می‌دهد.
این نوع فلج مغزی در اثر آسیب به مخچه ایجاد می‌شود. این قسمت از مغز وظیفه دریافت پیام از نخاع و سایر نواحی مغز برای کنترل حرکت را بر عهده دارد.
اکثر مبتلایان به فلج مغزی هیپوتونیک از فلاپی عضلات (هیپوتونی) رنج می‌برند. بیماران همچنین ممکن است کنترل محدودی بر عضلات آسیب‌دیده داشته باشند.
سایر علائم فلج مغزی هیپوتونیک شامل موارد زیر هستند:
- مشکلات در تغذیه و بلع
- عدم تعادل و هماهنگی
- عدم کنترل سر
- عضلات بسیار منعطف و شل
فلج مغزی مختلط
فلج مغزی مختلط، ترکیبی از حداقل دو نوع دیگر فلج مغزی است و در اثر آسیب به چندین نواحی مغز ایجاد می‌شود. کودکان مبتلا به فلج مغزی مختلط ممکن است علائمی از فلج مغزی اسپاستیک، آتاکسیک یا آتتوئید داشته باشند.
حدود 15 درصد از تمام افراد مبتلا به فلج مغزی به‌عنوان نوع مختلط تشخیص داده می‌شوند. شایع‌ترین شکل آن ترکیبی از فلج مغزی اسپاستیک و آتتوئید است. یکی از انواع فلج مغزی که کمتر مشاهده می‌شود، ترکیبی از فلج مغزی آتاکسیک و آتتوئید است.
ازآنجایی‌که فلج مغزی مختلط شامل عناصری از انواع مختلف فلج مغزی است، علائم ممکن است برای هر بیمار متفاوت باشند.
بااین‌حال، یک علامت رایج در میان بیماران مبتلا به فلج مغزی مختلط، سفت شدن عضلات است که از حرکت جلوگیری می‌کند. سایر علائم رایج فلج مغزی مختلط، مشکل در مهارت‌های حرکتی، بلع و صحبت کردن هستند.
طبقه‌بندی عملکرد موتور درشت (GMFCS)
سیستم طبقه‌بندی عملکرد حرکتی ناخالص (GMFCS) ابزاری است که برای طبقه‌بندی شدت اختلالات حرکتی در کودکان مبتلا به فلج مغزی استفاده می‌شود.
GMFCS از پنج سطح تشکیل شده است که درک بهتری از عملکرد کلی حرکتی کودک ارائه می‌دهد. این مقیاس به توانایی‌ها و ضعف‌های حرکتی درشت (مهارت‌هایی که به حرکت کل بدن برای انجام کارهای روزانه نیاز دارد) می‌پردازد.
هنگام تجزیه و تحلیل عملکرد حرکتی درشت کودک، متخصصان پزشکی به توانایی‌هایی که کودک معمولاً می‌تواند در خانه یا اجتماع انجام دهد، توجه می‌کنند، نه مهارت‌هایی که گاهی‌اوقات هنگام بهترین عملکرد خود انجام می‌دهند.
این مسئله می‌تواند به تعیین اینکه کدام وسایل کمک حرکتی برای کمک به حرکت در هر یک از انواع فلج مغزی ضروری است کمک کند.
|
سطح I |
قادر به راه رفتن بدون محدودیت. تا دو سالگی می‌توانند به‌طور مستقل بنشینند و تا شش سالگی می‌توانند از پله‌های بدون نرده عبور کنند. |
|
سطح II |
می‌تواند با برخی محدودیت‌ها راه برود. ممکن است از وسایل حرکات دستی یا ویلچر برای مسافت‌های طولانی‌تر استفاده کند. |
|
سطح III |
در درجه اول با وسایل حرکتی دستی در داخل خانه راه می‌رود اما برای سفرهای اجتماعی و مسافت‌های طولانی‌تر از ویلچر استفاده می‌کند. |
|
سطح IV |
خودتحرکی محدود. در درجه اول از ویلچرهای دستی یا برقی استفاده می‌کند و امکان پیاده‌روی در مسافت کوتاه با کمک وجود دارد. |
|
سطح V |
محدودیت‌های حرکتی شدید. به ویلچر برقی برای تحرک و کمک کامل برای اکثر فعالیت‌ها نیاز دارد. |
متخصصان، مهارت‌های حرکتی درشت کودک (مانند نشستن و راه رفتن) را برای تعیین سطح GMFCS برای تشخیص دقیق نوع فلج مغزی بررسی می‌کنند.
طبق گفته گروه حمایت از فلج مغزی، یک کودک بالای پنج سال که در سطح IV (اختلال شدید عملکرد حرکتی) قرار می‌گیرد، به‌طور کلی سطح خود را بهبود نمی‌بخشد و به احتمال زیاد در طول زندگی خود از یک وسیله حرکتی استفاده می‌کند.
طبقه بندی بر اساس شدت بیماری
فلج مغزی بر اساس سطح شدت اغلب به عنوان خفیف، متوسط، شدید یا بدون سی پی طبقه بندی می شود. اینها تقسیم بندی های کلیمی باشند که فاقد مجموعه ای از معیارها هستند.
حتی با وجود اینکه پزشکان در مورد سطح شدت توافق دارند، این طبقه بندی اطلاعات کمی را به ما ارائه می دهد، به خصوص در مقایسه با GMFCS. با این حال، باز هم دسته بندی رایجی است و روشی ساده برای مشخص شدن محدوده آسیب است، خصوصاً در مواقعی که دقت مهم نیست.
فلج مغزی خفیف به این معنی است که کودک می تواند بدون کمک حرکت کند و فعالیت های روزانه او محدود نیست.
متوسط - فلج مغزی متوسط به این معنی است که کودک برای انجام فعالیت های روزانه به بریس ها، داروها و فناوری های تطبیقی نیاز دارد.
شدید - فلج مغزی شدید به این معنی است که کودک به ویلچر نیاز دارد و در انجام فعالیت های روزانه با چالش های قابل توجهی روبرو خواهد شد.
بدون سی پی - بدون CP به این معنی است که کودک دارای علائم فلج مغزی است، اما این اختلال پس از تکمیل رشد مغز به دست آمده است و بنابراین در گروه آسیب هایی که باعث فلج مغزی شده است، مانند آسیب تروماتیک مغزی یا انسفالوپاتی قرار می گیرد.
جمع‌بندی
فلج مغزی یکی از اختلالاتی است که بر مغز و تحرک کودک آسیب می‌رساند. این اختلال انواع مختلفی دارد که شامل اسپاستیک، آتاکسیک، آتتوئید و هیپوتونیک و مختلط است. ابتلای کودک به هر یک از این اختلالات بر قسمت‌های مختلف بدن تأثیر می‌گذارد و باعث ناتوانی کودک در تحرک می‌شود. بنابراین توصیه می‌شود هرچه سریع‌تر به کلینیک توانبخشی راه کمال مراجعه کرده و برای درمان کودک خود اقدام کنید.
منابع
مطالب مشابه
اوتیسم شدید یا اتیسم سطح 3 نوعی اوتیسم با نیازهای حمایتی بالا است. کودک مبتلا ممکن است غیرکلامی باشد یا گفتار بسیار محدود و مهارت‌های اجتماعی بسیار کمی داشته باشد. این کودکان معمولاً با مشکلاتی در پردازش حسی و مشکلات زیادی در مواجهه با تغییرات در روال روزمره روبه‌رو هستند
اوتیسم خفیف یا سطح 1 با چالش‌هایی در زمینه‌های تعامل اجتماعی، ارتباطات و رفتار مشخص می‌شود. کودکان مبتلا به این سطح از اوتیسم علائمی خفیف‌تر نسبت به کودکان با اوتیسم سطح 3 نشان می‌دهند و به حمایت کمتری در زندگی روزمره نیاز دارند.
کاردرمانی در منزل برای کودکان به‌عنوان یک رویکرد نوین و مؤثر در حمایت از کودکان با نیازهای ویژه، توجه ویژه‌ای را جلب کرده است. این نوع درمان به کودکان این امکان را می‌دهد که در محیط آشنا و راحت خود، به بهبود مهارت‌های حرکتی، اجتماعی و شناختی بپردازند.
با وجود اینکه تشخیص بیش فعالی در دوران نوزادی دشوار است، برخی علائم می‌توانند زنگ خطری برای توجه والدین باشند. به طور معمول، نوزادان مبتلا به اختلال نقص توجه و بیش فعالی بیشتر از سایر کودکان نیازمند توجه و مراقبت هستند.
زمانی که در پی تشخیص یا درمان اختلال نقص توجه و بیش فعالی (ADHD) هستید، انتخاب دکتر واجد شرایط که تجربه‌ی بالایی در برخورد با این اختلال داشته باشد، بسیار حیاتی است. متخصصان مختلفی می‌توانند در تشخیص و درمان بیش فعالی مشارکت کنند. این گروه شامل پزشکان، روانشناسان، مددکاران اجتماعی، پرستاران، دستیاران پزشک و دیگر درمانگران مجاز می‌شود.
زانوهای ضربدری وضعیتی است که زانوهای کودک هنگام ایستادن به هم نزدیک می‌شوند و مچ پاها از یکدیگر فاصله دارند. در اکثر موارد نیاز به درمان خاصی ندارد و با حرکات اصلاحی حل می شود.
پژوهش‌های نوین در حوزه درمان اوتیسم به تولید داروهای جدید AB-2004 ، بالواپتان، سورامین، نیسر‌ویمب منجر شده است که هدف آنهاکاهش علائم رفتاری و بهبود کیفیت زندگی افراد مبتلا به اوتیسم است.
کاردرمانی کودکان مبتلا به فلج مغزی می‌تواند به بهبود هماهنگی عضلات و مفاصل کمک کند؛ مشکلاتی که می‌توانند انجام فعالیت‌های روزانه مانند خوردن، مسواک زدن و حمام کردن را دشوار سازند.
در حالی که تشخیص اوتیسم تنها توسط متخصص انجام می‌شود، چندین ابزار غربالگری وجود دارند که می‌توانند والدین، مراقبان و افراد مبتلا به اتیسم را نسبت به علائم بالقوه این اختلال آگاه کند.
یکی از روش‌های مؤثر در درمان غیرجراحی پای پرانتزی در کودکان ، استفاده از بریس‌های ارتوپدی است. بریس‌ها به عنوان یک ابزار اصلاحی، به پاهای کودک بسته می‌شوند و با ایجاد فشار کنترل شده، به تدریج به صاف کردن زانوها و مچ پاها کمک می‌کنند.