اختلال یادگیری املا (دیسورتوگرافی) نوعی ناتوانی در نوشتن است که در افراد مختلف به‌ویژه کودکان به‌صورت مشکل در نوشتن صحیح کلمات و رعایت قوانین گرامری بروز می‌کند. افراد مبتلا به این اختلال در تشخیص صداها و نوشتن آن‌ها دچار مشکل هستند. این اختلال اغلب در افرادی دیده می‌شود که با سایر اختلالات یا تأخیرهای زبانی مانند نارساخوانی مواجه هستند.
علائم اختلال یادگیری املا
اگرچه این اختلال برخی افراد را بیشتر از دیگران تحت تأثیر قرار می‌دهد، اما شایع‌ترین علائم آن عبارت‌اند از:
- اشتباهات گرامری و نقطه‌گذاری مکرر
- استفاده نادرست از حروف یا حذف آن‌ها
- جا انداختن یا جایگزینی اشتباه حروف
- نوشتن کلمات به‌صورت به‌هم چسبیده یا اشتباه گرفتن کلمات گفتاری و نوشتاری
- مشکل در تفکیک صداها و نوشتن صحیح آن‌ها
- سردرگمی بین صامت‌هایی که آوای مشابه دارند مثل ب و پ یا ت و د
- اشتباه گرفتن حروف با شکل مشابه مثل ب و پ
افراد مبتلا به اختلال دیکتهنویسی در پردازش متون نوشتاری دچار مشکل هستند؛ زیرا یافتن کلمه صحیح انرژی زیادی می‌طلبد. این امر اغلب باعث ناامیدی در هنگام نوشتن می‌شود و فرد باید توجه زیادی به هر کلمه داشته باشد. این موضوع زمان نوشتن را طولانی می‌کند و منجر به ناراحتی و کاهش عملکرد در حوزه تحصیلی و شخصی می‌شود.
علاوه‌بر اشتباهات گرامری، انسجام ضعیف متنی و عدم انتقال صحیح افکار به متن نیز از نشانه‌های این اختلال هستند.
علائم اختلال یادگیری املا در کودکان
این علائم معمولاً در دوران دبستان، زمانی که کودک در انجام تکالیف، انشا و سایر فعالیت‌های مرتبط با نوشتن دچار مشکل می‌شود، ظاهر می‌شوند.
کودکان مبتلا به این اختلال ممکن است در رونویسی از تخته یا دیکته مشکل داشته باشند. آن‌ها متن‌هایی با جملات پراکنده و کوتاه تولید می‌کنند که دارای خطاهای املایی مکرر هستند و این خطاها در طول زمان تکرار می‌شوند. اگر این مشکلات علیرغم تلاش‌های کودک ادامه یابند، باید به متخصص مراجعه کرد.
علائم اختلال یادگیری املا در بزرگسالان
اختلال یادگیری املا، اختلالی خاص است که با گذشت زمان از بین نمی‌رود و می‌تواند در طول زندگی فرد ادامه داشته باشد. این اختلال به‌طور ناگهانی در بزرگسالی ظاهر نمی‌شود، بلکه از دوران کودکی وجود دارد. در برخی موارد، اختلال یادگیری املا در کودکی نادیده گرفته شده یا به اشتباه تفسیر می‌شود. درنتیجه از راهکارهای موقتی استفاده می‌شود به رفع مشکل اصلی کمکی نمی‌کنند.
گاهی اختلال دیکتهنویسی تا زمانی که فرد در انجام وظایف خاص (چه در مدرسه و چه در محل کار) با مشکلات جدی برخورد نکند، تشخیص داده نمی‌شود. شناسایی و مدیریت صحیح این اختلال برای توسعه استراتژی‌های جبرانی و غلبه بر چالش‌ها ضروری هستند.
علائم این اختلال در بزرگسالی شامل موارد زیر هستند:
- استفاده از زبان غیر دقیق
- مشکلات املایی
- نوشتن کند و خسته‌کننده
- دشواری در حفظ، درک و ترکیب متون
- احساس ضعف در مهارت‌های نوشتاری (خودکارآمدی پایین)
اگرچه ممکن است اشتباهات املایی در بزرگسالی به‌دلیل تجربیات تحصیلی کمتر باشند، اما همچنان برخی از مشکلات اساسی در نوشتن و پردازش زبان باقی می‌مانند.
بروز این اختلال در بزرگسالی باعث کاهش اعتمادبه‌نفس، احساس ناتوانی و عدم پیگیری اهداف و کاهش رفاه عاطفی و اجتماعی می‌شود.
بااین‌حال، ارزیابی دقیق زمان بروز این اختلال اهمیت زیادی دارد. اگر اختلال دیکتهنویسی در دوران کودکی وجود نداشته و فقط در بزرگسالی ظاهر شده است، ممکن است نتیجه استرس‌های شدید بوده و نشان‌دهنده وجود اختلال املا نباشد.
سطوح شدت دیسورتوگرافی
دیسورتوگرافی مانند سایر اختلالات یادگیری با سه سطح شدت ظاهر می‌شود:
- سطح خفیف: اشتباهات املایی کم هستند و به پردازش کلی متن آسیب جدی نمی‌زنند.
- سطح متوسط: اشتباهات املایی متعدد هستند و برای تدوین و درک متون بهتر است از رایانه در نوشتن استفاده شود.
- سطح شدید: اشتباهات املایی زیاد هستند و برای نوشتن و درک متون، استفاده از رایانه ضروری است.
علل اختلال یادگیری املا
عوامل مختلفی می‌توانند باعث اختلال یادگیری املا شوند، ازجمله:
- علل ذهنی: تأخیر در یادگیری قواعد گرامری اساسی
- علل زبانی: مشکل در یادگیری زبان و محدودیت در دانش واژگان
- علل آموزشی: روش‌های آموزشی که متناسب با سبک یادگیری کودک نیستند
- علل ادراکی: مشکلات مرتبط با فرایندهای بینایی و شنوایی
تشخیص اختلال یادگیری املا
این اختلال نباید با اشتباهات گرامری رایج کودکان در حین یادگیری، اشتباه گرفته شود. برای تشخیص صحیح، باید به موارد زیر توجه شود:
- اشکال در املا
- اختلاط حروف
- دشواری در جداسازی کلمات و هجاها
آزمایش‌های ارزیابی این اختلال شامل موارد زیر هستند:
- تست‌های شنیداری
- ارزیابی مهارت‌های نوشتن و یادگیری قوانین زبان
تفاوت اختلال یادگیری املا و نارساخوانی
درحالی‌که گاهی‌اوقات کودک ممکن است با هر دو اختلال یادگیری املا و نارساخوانی دست و پنجه نرم کند، بااین‌حال این دو اختلال متفاوت هستند:
- نارساخوانی در درجه اول اختلالی است که بر حوزه خواندن تأثیر می‌گذارد. بنابراین کودک در تشخیص و رمزگشایی کلمات مشکل دارد.
- اختلال یادگیری املا، اختلالی است که بر نوشتار و به‌طور خاص بر املای کلمات تأثیر می‌گذارد. کودکان مبتلا به اختلال دیکتهنویسی در نوشتن صحیح کلمات و اعمال قوانین استفاده و توافق مشکل دارند.
افرادی که مبتلا به نارساخوانی تشخیص داده می‌شوند، اغلب دچار دیسورتوگرافی می‌شوند. اما ممکن است اختلال یادگیری املا بدون ابتلا به ناتوانی در خواندن اتفاق بیفتد.
درمان اختلال یادگیری املا
درمان اختلال یادگیری املا معمولاً توسط متخصص گفتاردرمانی انجام می‌شود. در گفتاردرمانی ابتدا علائم را ارزیابی می‌کند تا مطمئن شود که مشکلات نوشتاری ناشی از آسیب‌های عصبی یا اختلالات شناختی دیگر نیستند. پس از تشخیص، مناسب‌ترین درمان برای فرد انتخاب می‌شود.
در درمان این اختلال، دو سطح درمانی وجود دارند: ابتدایی و پیشرفته.
- در سطح ابتدایی، توانبخشی روی مؤلفه‌های واج‌شناختی و استعاره‌ای متمرکز است. در این مرحله، کودکان ازطریق تمرین‌های ترکیبی و تقسیم‌بندی واجی آموزش می‌بینند تا صداها را شناسایی کنند. سپس با هدف خودکارسازی تشخیص املا و تولید نوشتاری، به یادگیری تطابق بین صداها و نمادهای گرافیکی پرداخته می‌شود.
- در سطح پیشرفته، درمان بیشتر بر روی گسترش واژگان املایی و واجی و بهبود تسلط بر خواندن و نوشتن متمرکز است. در این مرحله، قواعد خاص املایی و گرامری آموزش داده شده و تمرین‌هایی برای بهبود تمایز صداها و به خاطر سپردن شکل‌های املایی انجام می‌شوند.
برای افزایش توانایی‌های شناختی، از تکنیک‌ها و ابزارهای مختلفی استفاده می‌شوند، مانند:
- نوت‌بوک‌های دیجیتال برای نوشتن آسان‌تر
- تمرین‌های همزمان خواندن و نوشتن که به تحریک هر دو مهارت کمک می‌کنند
- تولید گفتار که متن دیجیتال را به صدا تبدیل کرده و خواندن را آسان‌تر می‌کند
- پیش‌بینی املایی که به اصلاح اشتباهات املایی کمک می‌کند
- پیشنهادات واژگانی که به گسترش دایره لغات و بهبود نوشتار کمک می‌کنند
- استراتژی‌های مطالعه که به فرد کمک می‌کنند اطلاعات را به‌طور مؤثر سازماندهی و به خاطر بسپارد
در سطح پیشرفته‌تر، تمرکز بر روی موارد زیر است:
- کلمات همفون (همصدا) اما نه هموگراف (هم‌نوشت)
- گسترش دایره لغات
- نحو، علائم نگارشی و استفاده از حروف تأکید و آپاستروف‌ها
حمایت از کودک مبتلا به اختلال یادگیری املا
حمایت از کودک مبتلا به دیسورتوگرافی نیازمند صبوری، پشتکار و رویکردی سازگار و دلسوزانه است. در ادامه چند راهکار برای کمک به فرزندتان ارائه شده‌اند:
- بازی‌های آموزشی را وارد برنامه کنید: بازی‌های مختلف طراحی کرده و به تقویت مهارت‌های املایی کودک کمک کنید. در طول بازی می‌توانید روی کلمات خاص و ویژگی‌های املایی مانند صامت‌ها، صداهای پیچیده یا کلمات استثنایی تمرکز کنید.
- از ابزارهای بصری استفاده کنید: کودکان مبتلا به اختلال یادگیری املا اغلب یادگیرنده‌های بصری هستند. بنابراین از کارت‌های تصویری، پوسترها یا اپلیکیشن‌هایی که کلمات را با تصاویر تطبیق می‌دهند، استفاده کنید. این روش باعث تقویت حافظه بصری می‌شود.
- صبور باشید و به کودک دلگرمی بدهید: هر بار که فرزندتان پیشرفت می‌کند، او را تشویق کنید. تشویق مداوم، اعتمادبه‌نفس او را افزایش می‌دهد و انگیزه‌اش را برای مقابله با چالش‌ها بیشتر می‌کند.
جمع‌بندی
اختلال یادگیری املا نوعی اختلال در توانایی نوشتن صحیح واژه‌ها است. در این صورت حتی اگر فرد از مهارت‌های خواندن و حافظه دیداری مناسبی برخوردار باشد، قادر به نوشتن کلمات به‌طور صحیح نیست. این اختلال معمولاً ناشی از مشکلات در پردازش زبان نوشتاری است و ممکن است با مشکلاتی در هجی کردن، ساختار جملات و یادگیری قوانین نوشتاری همراه باشد. درمان آن شامل آموزش‌های تخصصی برای تقویت مهارت‌های نوشتاری، استفاده از ابزارهای کمک‌یار و تمرینات ویژه است. این اختلال ممکن است در کنار دیگر اختلالات یادگیری مانند دیسلکسیا دیده شود.
منابع
مطالب مشابه
والدین می‌توانند با استفاده از بازی‌های ساده و سرگرم‌کننده در محیط خانه، رفتارهای کلیدی فرزند خود را در حوزه‌های مهمی مانند ارتباط چشمی، تقلید، تعاملات اجتماعی و حساسیت‌های حسی زیر نظر بگیرند. این بازی‌ها برای کودک جذاب هستند و در عین حال، به والدین کمک می‌کنند تا درصورت مشاهده علائم نگران‌کننده، به‌موقع با متخصصان رشد کودک مشورت نمایند.
کودکان مبتلا به CDD تا حداقل ۲سالگی رشد معمولی متناسب با سن را در ارتباطات کلامی و غیرکلامی، روابط اجتماعی، بازی و رفتار انطباقی دارند. آن‌ها بین سنین ۲ تا ۱۰سالگی، مهارت‌های کسب‌شده قبلی خود را به شکلی قابل توجه در دو یا چند مورد از دست می‌دهند.
یکی از تفاوت‌های بزرگ بین اوتیسم و آسپرگر این است که کودکان مبتلا به اوتیسم دیرتر صحبت کردن را شروع می‌کنند. اما کسانی که سندرم آسپرگر دارند معمولاً تأخیر زبانی را تجربه نمی‌کنند. در حالی که کودکان مبتلا به اوتیسم اغلب منزوی به نظر می‌رسند، افراد دارای آسپرگر معمولاً می‌خواهند با دیگران تعامل داشته باشند اما برای برقراری ارتباط با مشکل مواجه می‌شوند.
اختلال فراگیر رشد (PDD) زمانی اصطلاحی بود که برای توصیف گروهی از تأخیرهای رشدی که بر مهارت‌های اجتماعی و ارتباطی تأثیر می‌گذاشتند، مورد استفاده قرار می‌گرفت. اما در حال حاضر، پزشکان آن را اختلال طیف اوتیسم (ASD) می‌نامند.
گرانی والدین درخصوص دیر حرف زدن فرزندشان امری کاملاً طبیعی است. اما باید توجه داشته باشید رشد گفتار در کودکان می‌تواند تحت تأثیر طیف وسیعی از عوامل قرار گیرد و یکی از این عوامل، تغذیه است که اغلب نادیده گرفته می‌شود.
اختلال ویژه زبانی (SLI)، اصطلاحی برای اختلال زبان رشدی است. این اختلال زمانی رخ می‌دهد که مهارت‌های زبانی به‌درستی رشد نمی‌کنند ولی این چالش‌ها به سایر مشکلات رشدی مانند اختلال طیف اوتیسم، آسیب مغزی تروماتیک، آپراکسی گفتار یا کم شنوایی مربوط نیستند.
کودکان مبتلا به اختلال ارتباط اجتماعی در استفاده از زبان برای تعامل با دیگران مشکل دارند. آن‌ها زبان را می‌فهمند و می‌توانند در برخی شرایط از آن استفاده کنند، اما در موقعیت‌های اجتماعی در برقراری ارتباط با مشکل روبرو هستند.
اختلال گفتاری آفازی در کودکان نوعی اختلال ارتباطی است که توانایی کودک در درک، تولید و استفاده از زبان را مختل می‌کند. کودکان مبتلا به آفازی اغلب در ابراز وجود و درک زبان دیگران مشکل دارند. نکته مهم این است که آفازی نشانه کمبود هوش نیست، بلکه اختلالی در پردازش زبان است.
اختلال سلوک (CD) بیماری سلامت روان است که کودکان و نوجوانان را تحت تأثیر قرار می‌دهد و رفتارهای پرخاشگرانه و اقداماتی که به آسایش دیگران آسیب می‌رساند مشخص می‌شود.
سندرم داون موزاییک نوعی از سندرم داون است. سندرم داون، اختلالی ژنتیکی و مادرزادی است که زمانی رخ می‌دهد که کودک به‌جای دو نسخه (تعداد استاندارد) از کروموزوم ۲۱، سه نسخه از آن را داشته باشد. این وضعیت تریزومی ۲۱ نامیده می‌شود.