اگرچه مدتی است که می‌دانیم حافظه فعال و اختلالات یادگیری با هم مرتبط هستند، هنوز به‌طور کامل ارتباط آن‌ها را درک نکرده‌ایم. حافظه فعال، توانایی ما برای ذخیره موقت اطلاعات در حالی است که مغز ما مشغول انجام فعالیتی دیگر است. ما از حافظه فعال خود برای یادگیری زبان، حل مسائل و انجام کارهای مختلف استفاده می‌کنیم. ظرفیت حافظه فعال محدود است و اگر توجه خود را از دست بدهیم یا سیستم حافظه را بیش‌ازحد بارگذاری کنیم، ممکن است بخشی از اطلاعات ذخیره‌شده را از دست بدهیم. برای دانش‌آموزانی که دچار نقص حافظه فعال هستند، مانند کسانی که ناتوانی یادگیری دارند، از دست دادن اطلاعات ذخیره‌شده می‌تواند مانع بزرگی برای یادگیری باشد.
حافظه فعال چیست؟
حافظه فعال، مدلی نظری است که توضیح می‌دهد چگونه می‌توانیم اطلاعات را برای مدت کوتاهی ذخیره کنیم، بدون اینکه آن‌ها را به حافظه بلندمدت منتقل کنیم. این مدل همچنین توضیح می‌دهد که چگونه می‌توانیم تصمیم بگیریم که کدام اطلاعات باید در حافظه بلندمدت ذخیره شوند. هنگام یادگیری مفاهیم جدید، حفظ اطلاعات در حافظه فعال بسیار اهمیت دارد. به‌عنوان مثال، درحالی‌که دانش‌آموزان ممکن است مراحل حل مسائل پیچیده را در حافظه بلندمدت ذخیره کنند، ممکن است نیاز داشته باشند دستورالعمل‌های معلم را در حین حل مسئله‌ای ریاضی در حافظه فعال خود نگه دارند.
حافظه فعال مشابه حافظه کوتاه‌مدت است، اما تفاوت‌های مهمی دارد. حافظه فعال توانایی نگهداری اطلاعات در حین انجام فعالیت‌های شناختی دیگر است. محققان برای اندازه‌گیری حافظه فعال، از دانش‌آموزان می‌خواهند معنای جملات مختلف را ارزیابی کنند و آخرین کلمه هر جمله را به خاطر بسپارند. طبق مدل بدلی (مدلی که چگونگی عملکرد حافظه فعال را نشان می‌دهد)، حافظه فعال شامل چهار جزء است که هرکدام وظایف جداگانه‌ای دارند. سه جزء از این اجزاء سیستم‌های «فرعی» هستند که در آن‌ها، اطلاعات صوتی و تصویری به‌طور موقت ذخیره می‌شوند، درحالی‌که جزء چهارم، یعنی «سیستم اجرایی مرکزی»، با سیستم‌های فرعی متفاوت است و نیاز به تلاش و استراتژی برای استفاده دارد. در ادامه به توضیح اجزای حافظه فعال می‌پردازیم:
حلقه واج
آیا تا به حال مجبور شده‌اید در حال جستجو برای خودکار، شماره تلفنی را برای چند ثانیه به خاطر بسپارید؟ احتمالاً برای حفظ شماره، آن را با خود تکرار کرده‌اید. زمانی که اطلاعات شنیداری را در ذهن نگه می‌داریم، از حلقه واج خود استفاده می‌کنیم تا ترتیب ارقام تلفن را حفظ کنیم. در این سیستم، می‌توانیم صدای کلمات را در حافظه فعال خود، در قسمت ذخیره واج، برای مدت کوتاهی نگه داریم. معمولاً اطلاعات صوتی را فقط برای چند ثانیه می‌توانیم ذخیره کنیم. اگر نیاز به حفظ اطلاعات برای مدت طولانی‌تری باشد، فرایند کنترل مفصلی به‌عنوان صدای درونی عمل کرده و اطلاعات را در حلقه تکرار می‌کند.
لوح دیداری-فضایی
ما نه‌تنها اطلاعات صوتی را به‌طور موقت حفظ می‌کنیم، بلکه اطلاعات دیداری و فضایی را نیز در حافظه فعال خود نگه می‌داریم. این کار ازطریق لوح دیداری-فضایی انجام می‌شود که اطلاعات را به‌روزرسانی کرده و به حافظه بلندمدت دسترسی پیدا می‌کند. به‌عنوان مثال، اگر از شما بپرسند کمدهای آشپزخانه شما چند در دارند، احتمالاً تصویری ذهنی از آشپزخانه خود ایجاد می‌کنید و درها را می‌شمارید.
سامانه فرعی در اختیار
سامانه فرعی در اختیار، سیستم حافظه پشتیبان است که می‌تواند اطلاعات دیداری-فضایی و واجی را در سامانه‌های فرعی ذخیره کند.
سیستم اجرایی مرکزی
سه سیستم فرعی حافظه فعال (که در بالا توضیح داده شدند) همگی توسط سیستم اجرایی مرکزی کنترل می‌شوند. سیستم مرکزی تصمیم می‌گیرد که کدام اطلاعات برای حافظه فعال مهم‌تر هستند. نقش سیستم مرکزی را می‌توانیم با رئیس شرکت مقایسه کنیم. این سیستم مانند رئیس، اطلاعات را از منابع مختلف جمع‌آوری کرده و تعیین می‌کند که کدام وظایف بیشترین توجه را می‌طلبند و منابع را به میزان مورد نیاز تخصیص می‌دهد.
کمک به دانش‌آموزانی که حافظه فعال ضعیف دارند
مطالعات نشان می‌دهند دانش‌آموزانی که با محدودیت‌هایی در حافظه فعال روبه‌رو هستند، ممکن است در بلندمدت از همسالان خود عقب بمانند. ژنتیک نقش مهمی در ظرفیت حافظه فعال ایفا می‌کند، اما هنوز درک کاملی از آن وجود ندارد. بااین‌حال، استراتژی‌هایی وجود دارند که می‌توانند به استفاده مؤثرتر از حافظه فعال کمک کنند و اثرات منفی آن را کاهش دهند.
استراتژی‌های پیشنهادی برای بهبود استفاده از حافظه فعال عبارت‌اند از:
- آموزش فردی: به دانش‌آموز توضیح دهید که چه اتفاقی در حافظه فعال او میفتد و چرا در انجام برخی کارها مشکل دارد. به او کمک کنید تا عبارات کوتاه و سریعی را پیدا کند تا در هنگام نیاز به کمک یا درخواست تکرار اطلاعات، از آن‌ها استفاده کند.
- تمرین: تکرار اطلاعات می‌تواند به حفظ آن‌ها در ذهن کمک کند. تکرار می‌تواند در مواردی که چندین کار باید پشت سر هم انجام شوند، مفید باشد.
- مدیریت حواس‌پرتی: محیطی ایجاد کنید که عوامل حواس‌پرتی در آن به حداقل رسیده باشند تا دانش‌آموز بتواند از استراتژی‌های تمرینی بدون وقفه استفاده کند. به کودک بیاموزید که حواس‌پرتی‌ها را شناسایی کرده و از آن‌ها دوری کند.
- اجتناب از انجام همزمان چندین کار: از کودک بخواهید که وقتی در حال انجام کار است، فقط روی وظیفه‌ای خاص تمرکز کند و سرعت خود را کاهش دهد.
- خرد کردن اطلاعات: اطلاعات را به بخش‌های کوچک‌تر تقسیم کنید تا فشار بر حافظه فعال کاهش یابد. به‌عنوان مثال، به خاطر سپردن اعداد به‌صورت 79 و 61 به جای 6179 ساده‌تر است.
- استفاده از ترفندهای حافظه: برای یادآوری بهتر، از روش‌هایی مانند آهنگ‌سازی یا مخفف‌سازی استفاده کنید. هرچه این روش‌ها سرگرم‌کننده‌تر باشند، اثرگذاری آن‌ها بیشتر خواهد بود.
- ایجاد ارتباطات معنایی: به کودک کمک کنید که اطلاعات جدید را با دانسته‌های قبلی خود مرتبط کند تا حفظ آن‌ها آسان‌تر شود. به‌عنوان مثال، هنگام درخواست از فرزندتان برای شانه زدن موهایش، مسواک زدن دندان‌هایش و پوشیدن لباس، مراحل را به‌ترتیبی منطقی (مثلاً از سر تا پا) بیان کنید که برای کودک قابل فهم باشند.
نکات اضافی برای والدین و معلمان شامل موارد زیر هستند:
- کاهش میزان اطلاعات: اطلاعات را به‌طور خلاصه و با تکرار برای کودک بیان کنید.
- تشویق به تکرار: پیش از شروع کار، از کودک بخواهید که اطلاعات مهم را مرور کند.
- کمک به یادداشت‌برداری: میزان کپی کردن از تخته را کاهش دهید و کودک را تشویق کنید که اطلاعات را یادداشت کند.
- یادآوری استفاده از استراتژی‌های حافظه: به کودک آموزش دهید که از ترفندهای حافظه مانند تکه‌تکه کردن اطلاعات استفاده کند.
- تشویق به پرسیدن سؤال: اگر کودک فراموش کرد که چه کاری باید انجام دهد، او را تشویق کنید که از شما سؤال بپرسد.
- کنترل حواس‌پرتی‌های کودک: زمان‌هایی را که کودک ممکن است در استفاده از حافظه فعال خود مشکل داشته باشد، کنترل کرده و به او کمک کنید تا متوجه این موضوع شود. در برخی موارد حواس‌پرتی‌های آشکاری وجود دارند که می‌توانید با شناسایی آن‌ها به کودک کمک کنید از آن‌ها اجتناب کند. گاهی‌اوقات نیز کودک به‌خاطر خستگی دچار مشکل می‌شود.
این استراتژی‌ها می‌توانند به کودکان کمک کنند تا حافظه فعال خود را بهبود بخشند و در یادگیری و انجام کارها موفق‌تر عمل کنند.
جمع‌بندی
حافظه فعال نقش کلیدی در فرایندهای شناختی مانند یادگیری، حل مسئله و استدلال دارد. در اختلالات یادگیری (LD)، مشکلات حافظه فعال می‌تواند باعث دشواری در پردازش و ذخیره‌سازی اطلاعات در حافظه فعال شود.
کودکانی که مشکلات حافظه فعال دارند ممکن است نتوانند اطلاعات را به‌طور مؤثر پردازش و حفظ کنند. این مشکلات معمولاً در مهارت‌های خواندن، نوشتن و ریاضی ظاهر می‌شوند. استفاده از استراتژی‌های یادگیری کمکی، مانند نظم‌دهنده‌های گرافیکی، یا کاهش بار حافظه فعال ازطریق تقسیم وظایف به مراحل کوچک‌تر می‌توانند به این دانش‌آموزان کمک کنند. شناسایی مشکلات حافظه فعال و ارائه راهکارهای مناسب باعث می‌شوند کودکان مبتلا به اختلالات یادگیری در محیط‌های آموزشی موفق‌تر عمل کنند.
منابع
melbournechildpsychology.com.au
مطالب مشابه
تشخیص اولیه کف پای صاف در کودکان اغلب توسط متخصصان اطفال انجام می‌شود. اگر فرزند شما هیچ درد یا علائم دیگری را تجربه نکند، معمولاً نیازی به آزمایش بیشتر نیست. کودکانی که علائم دارند باید توسط متخصصان ارتوپدی کودکان معاینه شوند.
درمان کف پای صاف عموماً در دوران کودکی و حتی تا بزرگسالی امکان‌پذیر است، اگرچه رویکرد و میزان موفقیت آن ممکن است متفاوت باشد. اصلاح کف پای صاف در سنین پایین‌تر مؤثرتر است؛ زیرا استخوان‌های پا بسیار انعطاف‌پذیر هستند.
روان‌درمانی کودک نوعی درمان است که برای کمک به کودکان در درک و مدیریت احساسات، رفتارها و روابطشان طراحی شده است. این درمان، فضایی امن فراهم می‌کند که در آن کودکان می‌توانند درمورد احساسات خود صحبت کرده، افکار خود را کشف نموده و هرگونه چالشی را که ممکن است با آن روبرو باشند، اعم از مسائل مربوط به مدرسه، خانواده یا مشکلات شخصی، حل کنند.
برای دانش‌آموزانی که دچار نقص حافظه فعال هستند، مانند کسانی که ناتوانی یادگیری دارند، از دست دادن اطلاعات ذخیره‌شده می‌تواند مانع بزرگی برای یادگیری باشد.
گروه توانبخشی راه کمال، یکی از بهترین مراکز کاردرمانی در تهران است که با بهره‌گیری از کادری مجرب و دلسوز، خدمات تخصصی کاردرمانی را در محیطی مجهز و کودک‌پسند ارائه می‌دهد.
اتاق‌های حسی فضاهایی چندمنظوره هستند که می‌توانند به طیف وسیعی از افراد، ازجمله کسانی که با چالش‌های پردازش حسی، معلولیت‌ها یا نیازهای درمانی خاص روبرو هستند، کمک کنند.
کودکان مبتلا به اختلال یادگیری غیرکلامی معمولاً در زمینه‌هایی مانند خواندن، رمزگشایی زبان، املا، واژگان یا یادآوری موارد مشکلی ندارند؛ بااین‌حال، ممکن است در ادراک بصری، فضایی یا لمسی دچار مشکل شوند.
کودکان مبتلا به اختلال زبان دریافتی ممکن است در پردازش و درک کلمات، جملات و دستورالعمل‌ها مشکل داشته باشند. آن‌ها ممکن است در فهم معنا، زمینه و ظرافت‌های زبان دچار مشکل شوند.
اختلال زبان بیانی، که به آن تأخیر گفتار بیانی نیز گفته می‌شود، وضعیتی است که با ناتوانی در استفاده از کلمات و ساخت جملات متناسب با سن کودک، مشخص می‌شود. کودکان مبتلا به این اختلال ممکن است برای تشکیل جملات منسجم، پیدا کردن کلمات مناسب و انتقال مؤثر پیام‌های خود با مشکل روبرو شوند.
تأخیر در گفتار کودکان، نوعی اختلال ارتباطی است که بر تکلم کودک تأثیر می‌گذارد. اگر فرزند شما با وجود تکامل جسمی همچنان به نقاط عطف گفتار نرسیده باشد، ممکن است اختلال در تکلم داشته باشد.