کودکانی که علائم خفیفتری از اختلال طیف اوتیسم (ASD) را تجربه میکنند، اغلب با تأخیر یا اشتباه در تشخیص مواجه میشوند. بنابراین درمانها و خدمات آموزشی مورد نیاز را بهموقع دریافت نمیکنند. تشخیص دقیق اوتیسم خفیف (سطح 1) برای فراهم کردن این امکانات و کمک به رشد بهینه آنها از اهمیت بسیاری برخوردار است.
اوتیسم خفیف در کودکان چیست؟
اتیسم سطح 1 نوعی اختلال عصبی-رشدی است که با چالشهایی در زمینههای تعامل اجتماعی، ارتباطات و رفتار مشخص میشود. کودکان مبتلا به این سطح از اوتیسم علائمی خفیفتر نسبت به کودکان با اوتیسم سطح 3 نشان میدهند و به حمایت کمتری در زندگی روزمره نیاز دارند.
بااینحال، آنها همچنان در برخی حوزهها با مشکلاتی مواجه هستند، مانند:
- درک نشانههای غیرکلامی: مانند لحن صدا، زبان بدن، یا حالات چهره.
- سازگاری با تغییرات برنامه روتین: تغییرات ناگهانی در برنامه روزمره میتوانند موجب اضطراب یا اختلال در عملکرد آنها شوند.
ازآنجاییکه اوتیسم اختلالی طیفی است، علائم آن در افراد مختلف میتوانند متفاوت باشند. هر کودک مبتلا به اوتیسم خفیف ممکن است رفتارها و نیازهای خاص خود را داشته باشد که این موضوع اهمیت تشخیص و برنامهریزی دقیق برای حمایت از آنها را دوچندان میکند.
ویژگیهای کودکان مبتلا به اوتیسم خفیف
کودکان مبتلا به اتیسم سطح 1 ویژگیها و رفتارهایی از خود نشان میدهند که میتوانند خانوادهها و متخصصان را در شناسایی و تشخیص این اختلال یاری کنند. در زیر به علائم رایج اوتیسم خفیف در کودکان اشاره شده است:
چالشهای اجتماعی
کودکان مبتلا به اتیسم سطح 1 معمولاً در تعاملات اجتماعی با مشکلاتی مانند موارد زیر روبهرو هستند:
- شروع یا حفظ مکالمات: آنها ممکن است در شروع گفتگو یا ادامه آن مشکل داشته باشند.
- تفسیر نشانههای غیرکلامی: درک زبان بدن، حالات چهره یا لحن صدا برای آنها سخت است.
- مشکلات در رعایت هنجارهای اجتماعی: رفتارهای معمول در موقعیتهای اجتماعی ممکن است برای آنها گیجکننده باشند.
- ارتباط چشمی محدود: ممکن است ارتباط چشمی کمی برقرار کنند یا اصلاً تمایلی به برقراری ارتباط چشمی نداشته باشند.
- چالش در بازی متقابل: تعامل در بازیهای گروهی یا به اشتراک گذاشتن اسباببازیها برای آنها دشوار است.
- سختی در دوستیابی: برقراری یا حفظ روابط دوستانه برای آنها چالشبرانگیز است.
- مشکل در درک زبان پیچیده: کودکان مبتلا به اوتیسم خفیف بهسختی طنز، طعنه و زبان مجازی را درک میکنند.
مشکلات زبان عملی
کودکان مبتلا به اوتیسم خفیف اغلب با مشکلات ارتباطی مواجه هستند که یکی از ویژگیهای شاخص این سطح از اوتیسم به شمار میآید. اگرچه مهارتهای زبانی آنها ممکن است با سرعتی طبیعی رشد کنند، در استفاده از زبان در موقعیتهای اجتماعی یا همان زبان عملی با چالشهایی روبهرو هستند. این مشکلات شامل موارد زیر هستند:
- دشواری در درک و پاسخ به پرسشهای انتزاعی یا مبهم
- مشکل در حفظ مکالمه حول موضوعی مشخص
- ناتوانی در تنظیم سبک گفتار خود بر اساس شرایط یا مخاطب
رفتارهای تکراری و علایق خاص
رفتارهای تکراری و علاقههای محدود از دیگر ویژگیهای رایج در کودکان مبتلا به اتیسم سطح 1 هستند که میتوانند به شکلهای زیر بروز کنند:
- حرکات بدنی تکراری مانند تکان دادن دستها یا بدن
- پایبندی به روالها یا الگوهای رفتاری سختگیرانه
- وابستگی شدید به اشیاء خاص یا علاقهمندی به آنها
همچنین، این کودکان ممکن است شیفتگی یا تخصص شدیدی در موضوعات یا فعالیتهای خاص از خود نشان دهند. این علایق میتوانند منبع شور و انگیزه باشند، اما ممکن است تمرکز آنها را روی سایر زمینهها محدود کنند و تعامل آنها را در فعالیتهای متنوع کاهش دهند.
حساسیتهای حسی
کودکان مبتلا به اوتیسم خفیف اغلب با حساسیتهای حسی مواجه هستند. آنها ممکن است نسبت به محرکهایی مانند صدا، نور، لمس، مزه یا بو به شدت حساس باشند یا حساسیت کمی نشان دهند. برخی از کودکان ممکن است در اثر شنیدن صداها یا لمس بافتهای خاص دچار اضطراب یا آشفتگی شوند، در حالی که دیگران بهدنبال تجربیات حسی شدیدتر میروند. این حساسیتها میتوانند بهطور چشمگیری بر زندگی روزمره کودک تأثیر بگذارند و توانایی او را برای تمرکز، تنظیم احساسات و مشارکت در فعالیتهای معمولی محدود کنند.
نقاط قوت و چالشهای شناختی
کودکان مبتلا به اوتیسم خفیف معمولاً دارای تواناییهای شناختی ویژهای هستند. برخی از آنها ممکن است در زمینههایی خاص مانند ریاضیات، پردازش بصری یا حافظه، تواناییهای برجستهای از خود نشان دهند، در حالی که در برخی از حوزههای شناختی با مشکلاتی روبهرو میشوند. مهارتهای عملکرد اجرایی مانند سازماندهی، برنامهریزی و انعطافپذیری برای آنها چالشبرانگیز هستند. شناخت نقاط قوت این کودکان و ارائه حمایت مناسب در کنار مداخلاتی برای بهبود نقاط ضعف آنها میتواند کمک زیادی به رشدشان کند.
علت اوتیسم خفیف چیست؟
علت دقیق اوتیسم سطح 1 همچنان بهطور کامل مشخص نشده است، اما دانشمندان معتقدند ترکیبی از عوامل ژنتیکی و محیطی ممکن است در بروز آن نقش داشته باشند. برای مثال، سن بالای والدین و مصرف برخی داروها مانند والپروئیک اسید در دوران بارداری، ازجمله عوامل احتمالی در ایجاد این وضعیت در نظر گرفته شدهاند. بااینحال، هیچ تحقیقی علت قطعی این بیماری را تأیید نکرده است.
عوامل مرتبط با بروز اوتیسم خفیف عبارتاند از:
- جنسیت: شواهد نشان میدهند که اوتیسم خفیف در پسران بیشتر از دختران مشاهده میشود.
- سابقه خانوادگی: کودکان دارای خواهر و برادر بزرگتر یا والدینی که خود مبتلا به اوتیسم هستند، بیشتر در معرض بروز این علائم قرار دارند.
- اختلالات ژنتیکی: بیماریهایی مانند سندرم ایکس شکننده با افزایش خطر اوتیسم خفیف در ارتباط هستند.
در حالی که این عوامل ممکن است خطر ابتلا را افزایش دهند، تحقیقات بیشتری برای درک کامل علل اوتیسم خفیف و تأثیر دقیق این عوامل مورد نیاز هستند.
تفاوت اوتیسم سطح یک با سطح دو و سه
اوتیسم سطح 1 خفیفترین درجه شدت است؛ در مقایسه با اوتیسم سطح 2 و سطح 3، کمترین اختلال را ایجاد میکند، اما همچنان میتواند اختلالات قابل توجهی در کیفیت زندگی کودک ایجاد نماید.
مقایسه اوتیسم سطح 1 با سطح 2
کودک مبتلا به اتیسم سطح 1 برای درک قوانین اجتماعی تلاش میکند، در حالی که کودک مبتلا به اتیسم سطح 2 نقایص مشهودتری در ارتباطات اجتماعی از خود نشان میدهد. درواقع واکنش او به تعاملات اجتماعی ناکافی یا ناقص است.
در شرایط که کودک مبتلا به اوتیسم خفیف استرس کمی از خود نشان میدهد، کودک سطح 2 پریشانی شدیدتری را تجربه میکند.
مقایسه اوتیسم سطح 1 با سطح 3
اوتیسم سطح 3 شدیدترین نوع است، و کودک مبتلا به این اختلال به کمک و حمایت اساسی نیاز دارد.
کودک مبتلا به اوتیسم سطح 3 رشد کلامی محدودتری داشته یا حتی غیرکلامی است.
کودک مبتلا به اوتیسم خفیف ممکن است نسبت به تغییر برنامهها یا رفتارها، انعطافپذیری نشان ندهد، اما کودک مبتلا به اوتیسم سطح 3 در هنگام تغییر وظایف یا برنامهها، پریشانی شدیدی را تجربه میکند.
تشخیص اوتیسم خفیف
متخصصان حوزه روانشناسی و پزشکی از ابزارهای مختلفی برای تشخیص اتیسم خفیف استفاده میکنند. این فرآیند معمولاً با مصاحبه تشخیصی آغاز میشود.
در این مصاحبه، ارزیابی حرفهای با خود بیمار یا والدین و مراقبان او گفتوگو میکند تا اطلاعات جامعی درباره علائم، پیشینه خانوادگی و رشد اولیه فرد به دست آورد.
ابزارهای تشخیصی رایج شامل موارد زیر هستند:
- مقیاس درجهبندی طیف اوتیسم (ASRS): این ابزار شامل مشاهده رفتار بیمار و جمعآوری اطلاعات ازطریق فرمهایی است که معلمان و والدین پر میکنند. ASRS برای کودکان و نوجوانان 2 تا 18 ساله طراحی شده است و نمرات آن با دادههای مشابه از سایر کودکان مقایسه میشوند تا مشخص شود که آیا بیمار به اوتیسم خفیف مبتلاست یا خیر.
- مصاحبه تشخیصی اوتیسم (ADI-R): این ابزار تشخیصی برای ارزیابی علائم اوتیسم سطح یک در کودکان 4 ساله تا بزرگسالان به کار میرود. این مصاحبه، مهارتهای ارتباطی و رفتارهای خاص بیمار را بررسی میکند تا وجود یا عدم وجود اوتیسم خفیف را تعیین کند.
- جدول مشاهدات تشخیصی اوتیسم (ADOS-2): این روش مهارتهای اجتماعی و ارتباطی افراد مشکوک به اوتیسم خفیف را بررسی میکند. ماژولهای مختلف این ابزار برای ارزیابی علائم در کودکان، نوجوانان و حتی بزرگسالان طراحی شدهاند.
- مصاحبه تشخیصی برای اختلالات اجتماعی و ارتباطی (DISCO): این ابزار ساختاریافته برای کودکان و بزرگسالان به کار میرود و ازطریق پرسشهای هدفمند درباره رفتارها و سطح عملکرد فرد، به تشخیص اوتیسم خفیف کمک میکند.
این ابزارها به متخصصان کمک میکنند تا با دقت بالا علائم اوتیسم خفیف را شناسایی کنند و تشخیصی مثبت ارائه دهند. استفاده از این منابع، اطلاعاتی جامع درباره رفتارها و نیازهای کودک فراهم میکند و راه را برای ارائه حمایتهای لازم هموار میسازد.
مدیریت اوتیسم خفیف
کودکان مبتلا به اوتیسم خفیف، یا والدین و مراقبان آنها، میتوانند با بهرهگیری از روشهای مختلف به مدیریت این وضعیت کمک کنند. این راهکارها میتوانند زندگی روزمره را برای افراد مبتلا آسانتر کنند و به بهبود کیفیت زندگی آنها منجر شوند.
حفظ برنامهریزی منظم
والدین یا مراقبان کودکان مبتلا به اوتیسم خفیف باید تلاش کنند تا زندگی آنها در چارچوبی منظم و قابل پیشبینی باقی بماند. این رویکرد به آنها کمک میکند احساس آرامش و امنیت بیشتری داشته باشند. همچنین، اطمینان از مصرف منظم داروهای تجویزشده برای بیماریهای مرتبط مانند اضطراب، اختلالات خواب یا OCD از اهمیت بالایی برخوردار است.
فعالیتهای ورزشی
ورزشهای ساده مانند پیادهروی یا شنا میتوانند به کاهش اضطراب و مدیریت بهتر علائم اوتیسم کمک کنند. این فعالیتها همچنین رفتارهای منفی را به انرژیهای مثبت در زندگی روزمره تبدیل میکنند.
استفاده از ابزارهای حسی
ابزارهایی مانند اسپینرها یا توپهای فشاری میتوانند به کاهش استرس و تمرکز بیشتر کمک کنند. این وسایل حسهای آرامشبخشی مانند ارتعاش یا حرکت ایجاد میکنند که برای بسیاری از افراد مبتلا به اوتیسم خفیف مفید هستند.
جلسات درمانی منظم
جلسات درمانی به کودکان کمک کنند تا استراتژیهایی برای مدیریت علائم خود بیاموزند. توجه داشته باشید جلسات منظم و هفتگی تأثیر بیشتری بر بهبودی دارند. این جلسات معمولاً بخشی کلیدی از برنامه مقابله با اوتیسم خفیف هستند.
موسیقیدرمانی
گوش دادن یا نواختن موسیقی میتواند به کودکان مبتلا به اوتیسم خفیف کمک کند تا تمرکز خود را به جای رفتارهای مزاحم یا اضطرابآور، روی فعالیتی مثبت و لذتبخش معطوف کنند. موسیقی میتواند ابزاری آرامشبخش و مؤثر در بهبود عملکرد آنها در محیطهای مختلف مانند مدرسه یا خانه باشد.
درمان و حمایت از کودکان مبتلا به اوتیسم خفیف
کودکان مبتلا به اتیسم سطح 1 برای موفقیت در مدرسه و زندگی روزمره به حمایت و درمان حرفهای نیاز دارند. نوع و میزان این حمایتها بسته به سن کودک و شدت علائم متفاوت هستند. همچنین، سطح درمان و مراقبتی که دریافت میکنند ممکن است با تغییر علائم در طول زمان تغییر کنند.
حمایت و درمان برای کودکان مبتلا به اوتیسم خفیف شامل موارد زیر هستند:
- پایبندی به روالی منظم: اگر فعالیتهای کودکان مبتلا به اوتیسم خفیف در روزها و ساعات مشخصی تنظیم شوند، عملکرد بهتری از خود نشان میدهند.
- برنامههای آموزشی فردی (IEP): این کودکان به برنامههای آموزشی خاصی نیاز دارند که متناسب با تواناییها و شیوههای یادگیری آنها طراحی شده باشد. طراحی IEP معمولاً با همکاری والدین، معلمان، پزشکان و درمانگران صورت میگیرد.
- درمانهای تخصصی: کودکان مبتلا به اوتیسم خفیف ممکن است به انواع درمانها نیاز داشته باشند، ازجمله:
- گفتاردرمانی
- بازیدرمانی
- کاردرمانی
- فیزیوتراپی
- درمانهای شناختی و ذهنی
- درمانهای پزشکی برای بیماریهای مرتبط: برخی بیماریهای همراه با اوتیسم خفیف ممکن است نیاز به درمان داشته باشند، مانند:
- اختلالات گوارشی
- اضطراب
- وسواس فکری-عملی (OCD)
- اختلالات خواب
- تشنج
تمرکز اصلی در درمان و حمایت از افراد مبتلا به اوتیسم خفیف این است که آنها بتوانند با چالشهای زندگی روزمره بهتر کنار بیایند، استقلال بیشتری کسب کنند و بهراحتی در محیطهای اجتماعی و شغلی فعالیت داشته باشند.
جمعبندی
اوتیسم خفیف (سطح 1) معمولاً با چالشهایی در تعاملات اجتماعی، ارتباطات و رفتارهای تکراری همراه است که ممکن است در ابتدا بهراحتی شناسایی نشوند. کودکان مبتلا به این اختلال معمولاً در زمینههای خاصی دچار مشکل هستند، اما درصورت شناسایی به موقع و دریافت درمانهای تخصصی، میتوانند پیشرفتهای چشمگیری داشته باشند. برای کمک به این کودکان، استفاده از روشهای درمانی مناسب، روالهای منظم و حمایتهای اجتماعی و آموزشی ضروری است. آقای کمال بنی اسدی یکی از بهترین متخصصان اوتیسم در تهران است. گروه توانبخشی راه کمال با تیم متخصص خود میتواند بهترین برنامههای درمانی را برای کودکان مبتلا به اوتیسم خفیف فراهم کند و به والدین و مراقبان در مسیر رشد و بهبود فرزندشان کمک نماید.
منابع
مطالب مشابه
اختلالات تکاملی، شرایط فیزیکی یا مبتنی بر مغز هستند که بر پیشرفت کودک هنگام رشد و کسب مهارتهای ضروری زندگی تأثیر میگذارند. بسیاری از اختلالات تکاملی کودکی قبل از تولد وجود دارند و در طول زندگی ادامه مییابند. همچنین ممکن است درنتیجه آسیب، ضربه یا سایر عوامل پزشکی در طول کودکی رخ دهند.
هیدروتراپی، که به آن آب درمانی نیز گفته میشود، شکل تخصصی فیزیوتراپی است که از آب برای درمان بیماریها استفاده میکند. این نوع درمان محیطی امن و حمایتی را برای کودکان فراهم میکند که در آن میتوانند بدون تنش جاذبه در فعالیتهای فیزیکی شرکت کنند.
والدین میتوانند با استفاده از بازیهای ساده و سرگرمکننده در محیط خانه، رفتارهای کلیدی فرزند خود را در حوزههای مهمی مانند ارتباط چشمی، تقلید، تعاملات اجتماعی و حساسیتهای حسی زیر نظر بگیرند. این بازیها برای کودک جذاب هستند و در عین حال، به والدین کمک میکنند تا درصورت مشاهده علائم نگرانکننده، بهموقع با متخصصان رشد کودک مشورت نمایند.
کودکان مبتلا به CDD تا حداقل ۲سالگی رشد معمولی متناسب با سن را در ارتباطات کلامی و غیرکلامی، روابط اجتماعی، بازی و رفتار انطباقی دارند. آنها بین سنین ۲ تا ۱۰سالگی، مهارتهای کسبشده قبلی خود را به شکلی قابل توجه در دو یا چند مورد از دست میدهند.
یکی از تفاوتهای بزرگ بین اوتیسم و آسپرگر این است که کودکان مبتلا به اوتیسم دیرتر صحبت کردن را شروع میکنند. اما کسانی که سندرم آسپرگر دارند معمولاً تأخیر زبانی را تجربه نمیکنند. در حالی که کودکان مبتلا به اوتیسم اغلب منزوی به نظر میرسند، افراد دارای آسپرگر معمولاً میخواهند با دیگران تعامل داشته باشند اما برای برقراری ارتباط با مشکل مواجه میشوند.
اختلال فراگیر رشد (PDD) زمانی اصطلاحی بود که برای توصیف گروهی از تأخیرهای رشدی که بر مهارتهای اجتماعی و ارتباطی تأثیر میگذاشتند، مورد استفاده قرار میگرفت. اما در حال حاضر، پزشکان آن را اختلال طیف اوتیسم (ASD) مینامند.
گرانی والدین درخصوص دیر حرف زدن فرزندشان امری کاملاً طبیعی است. اما باید توجه داشته باشید رشد گفتار در کودکان میتواند تحت تأثیر طیف وسیعی از عوامل قرار گیرد و یکی از این عوامل، تغذیه است که اغلب نادیده گرفته میشود.
اختلال ویژه زبانی (SLI)، اصطلاحی برای اختلال زبان رشدی است. این اختلال زمانی رخ میدهد که مهارتهای زبانی بهدرستی رشد نمیکنند ولی این چالشها به سایر مشکلات رشدی مانند اختلال طیف اوتیسم، آسیب مغزی تروماتیک، آپراکسی گفتار یا کم شنوایی مربوط نیستند.
کودکان مبتلا به اختلال ارتباط اجتماعی در استفاده از زبان برای تعامل با دیگران مشکل دارند. آنها زبان را میفهمند و میتوانند در برخی شرایط از آن استفاده کنند، اما در موقعیتهای اجتماعی در برقراری ارتباط با مشکل روبرو هستند.
اختلال گفتاری آفازی در کودکان نوعی اختلال ارتباطی است که توانایی کودک در درک، تولید و استفاده از زبان را مختل میکند. کودکان مبتلا به آفازی اغلب در ابراز وجود و درک زبان دیگران مشکل دارند. نکته مهم این است که آفازی نشانه کمبود هوش نیست، بلکه اختلالی در پردازش زبان است.