اگر کودکی کوچک در خانه دارید، حتماً دیده‌اید که فرزندتان چیزی غیر از غذا را در دهانش می‌گذارد. این رفتار در کودکان نوپا طبیعی است، اما اگر این مرحله رشد را پشت سر گذاشته باشند، معمولاً نشانه‌ای از اختلال خوردن به نام هرزه خواری یا پیکا است. هرزه خواری در کودکان مبتلا به اوتیسم به‌طور رایج دیده می‌شود و مقابله با آن می‌تواند برای والدین بسیار چالش‌برانگیز باشد.
بلعیدن اشیای غیرخوراکی ممکن است به مشکلاتی مانند کمبودهای تغذیه‌ای، خفگی، مسمومیت، عفونت‌های انگلی و حتی عفونت‌های خونی منجر شود.
آشنایی با پیکا در اتیسم و یادگیری استراتژی‌های مدیریت این وضعیت می‌تواند به شما کمک کند از وقوع حوادث احتمالی پیشگیری کنید. ما اینجا هستیم تا در این مسیر شما را یاری کنیم.
هرزه خواری در اوتیسم چیست؟
پیکا نوعی اختلال خوردن است که طبق گزارش انجمن روان‌پزشکی آمریکا (APA)، با تمایل مداوم به خوردن مواد غیرخوراکی مانند رنگ، مو، خاک، نشاسته و موارد مشابه مشخص می‌شود. اگرچه اشیای خورده‌شده ممکن است از فردی به فرد دیگر متفاوت باشند، اما افراد مبتلا به هرزه خواری معمولاً رژیم غذایی عادی خود را نیز حفظ می‌کنند.
به زبان ساده، پیکا نوعی اشتیاق اجباری برای مصرف اقلام غیرخوراکی است که می‌تواند رفتاری خطرناک و حتی تهدیدکننده زندگی باشد.
بر اساس معیارهای تشخیصی APA، ابتلا به هرزه خواری زمانی تشخیص داده می‌شود که فرد:
- به مدت بیش از یک ماه به خوردن مواد غیرخوراکی و غیرمغذی ادامه دهد،
- این رفتار را در مرحله‌ای از رشد انجام دهد که چنین چیزی طبیعی تلقی نمی‌شود، و
- این عمل را خارج از چارچوب‌های پذیرفته‌شده فرهنگی انجام دهد.
پیکا مختص اختلال طیف اوتیسم نیست. این وضعیت در افراد مبتلا به ناتوانی‌های رشدی، بیماری‌هایی مانند اسکیزوفرنی یا اختلال وسواس فکری-اجباری، و حتی در زنان باردار نوروتیپیک نیز دیده شده است.
با این حال، پژوهش‌ها نشان می‌دهند که شیوع پیکا در میان کودکان مبتلا به اوتیسم بسیار بیشتر از سایر گروه‌ها است. بر اساس مطالعه‌ای از آکادمی اطفال آمریکا:
- حدود 1/28 درصد از افراد مبتلا به اوتیسم و ناتوانی ذهنی، به پیکا دچار هستند.
- این رقم برای کودکان اوتیسم بدون ناتوانی ذهنی، 14 درصد است.
- در مقایسه، تنها 5/3 درصد از کودکان در جمعیت عمومی دچار هرزه خواهری هستند.
چرا هرزه خواری در اوتیسم شایع‌تر است؟
علت دقیق پیکا در اوتیسم هنوز مشخص نیست، اما محققان نظریه‌های گوناگونی مطرح کرده‌اند:
- جستجوی حسی. برخی پژوهشگران معتقدند افراد در طیف اوتیسم ممکن است اشیای غیرخوراکی را برای کشف بافت‌ها و طعم‌های مختلف ببلعند؛ زیرا این تجربه برای آن‌ها تحریک حسی فراهم می‌کند.
- مکانیسم مقابله‌ای. نظریه دیگری بیان می‌کند که هرزه خواری می‌تواند راهی برای تنظیم تجربیات حسی باشد و به کودکان اوتیسم کمک کند تا با احساسات یا محیط‌های استرس‌زا کنار بیایند.
این تفاوت‌ها نشان می‌دهند که شناخت بهتر پیکا در اوتیسم می‌تواند نقش مهمی در مدیریت این اختلال داشته باشد.
علائم هرزه خواری
شناسایی علائم هرزه خواری برای مداخله زودهنگام بسیار مهم است. اما پیش از هر چیز باید بین رفتار طبیعی اکتشافی کودکان و علائم پیکا تمایز قائل شد.
بسیاری از کودکان در مراحل اولیه رشد، محیط اطراف خود را با دهان کشف می‌کنند. با این حال، در صورتی که رفتارهای زیر مشاهده شوند، ممکن است نشان‌دهنده هرزه خواری باشند:
- خوردن مداوم مواد غیرخوراکی مانند خاک، خاک رس، رنگ، مو، سنگ و غیره
- چشیدن یا جویدن مکرر مواد غیرخوراکی
- اشتیاق وسواسی به اقلام غیرخوراکی
تمایز هرزه خواری از رفتار طبیعی
برای تشخیص هرزه خواری از رفتارهای طبیعی در کودکان، به عوامل زیر توجه کنید:
- سن کودک. رفتارهای دهانی در کودکان خردسال طبیعی است، اما اگر این رفتار فراتر از سنین معمول ادامه یابد، می‌تواند نشانه‌ای از هرزه خواری باشد.
- سطح رشد کودک. پیکا در کودکانی که تأخیر رشد دارند، شایع‌تر است.
- سابقه پزشکی کودک. برخی از مشکلات پزشکی مانند کمبودهای تغذیه‌ای (مانند کمبود آهن یا روی) ممکن است خطر ابتلا به هرزه خواری را افزایش دهند.
- نوع اشیایی که کودک مصرف می‌کند. پیکا معمولاً شامل خوردن اقلام غیرخوراکی مانند خاک، رنگ، مو و سایر مواد مشابه است.
- تمایل به خوردن مواد غیرخوراکی. در بسیاری از موارد، کودکان مبتلا به هرزه خواری به دلایل حسی (مانند طعم یا بافت) به خوردن مواد غیرخوراکی روی می‌آورند.
درک این تفاوت‌ها می‌تواند به والدین و مراقبان کمک کند تا به‌درستی رفتارهای کودک را ارزیابی کرده و در صورت نیاز به اقدامات مناسب دست بزنند.
چه عواملی باعث هرزه خواری در کودکان مبتلا به اوتیسم می‌شوند؟
دلایل متعددی می‌توانند زمینه‌ساز هرزه خواری در کودکان مبتلا به اوتیسم باشند. در ادامه به برخی از این عوامل اشاره می‌کنیم:
- کمبودهای تغذیه‌ای. کمبود مواد معدنی مانند آهن یا روی می‌تواند باعث ایجاد میل شدید به خوردن مواد غیرخوراکی شود. در این صورت، بهتر است ابتدا با پزشک مشورت کنید تا این کمبودها بررسی و رفع شوند.
- عدم تمایز بین مواد خوراکی و غیرخوراکی. برخی کودکان مبتلا به اوتیسم ممکن است نتوانند بین اقلام خوراکی و غیرخوراکی تفاوت قائل شوند. این مشکل نیاز به آموزش و تمرین بیشتر دارد.
- ماندن در مرحله رشد دهانی. کودکانی که دچار ناتوانی‌های رشدی هستند، ممکن است حتی پس از دو سالگی همچنان در مرحله رشد دهانی باقی بمانند و تمایل به کشف اشیا با دهان داشته باشند.
- مشکلات دندانی. درد یا فشار در لثه‌ها می‌تواند باعث شود که کودک برای کاهش ناراحتی، اشیا را بجود و به‌طور ناخودآگاه آن‌ها را ببلعد.
- تحریک حسی. یکی از رایج‌ترین دلایل هرزه خواری در کودکان اوتیسم، تمایل به تحریک حسی است. برای برخی از کودکان، جویدن یا خوردن اشیای خاص احساس لذت‌بخشی به همراه دارد و نیازهای حسی آن‌ها را برآورده می‌کند.
مدیریت و درمان هرزه خواری در اوتیسم
روش مدیریت و درمان هرزه خواری در کودکان مبتلا به اتیسم به علت اصلی آن بستگی دارد. در اینجا چند راهکار کلی ارائه می‌شود:
- رفع کمبودهای تغذیه‌ای. اگر هرزه خواری ناشی از کمبودهای تغذیه‌ای باشد، تغییر رژیم غذایی و استفاده از مکمل‌ها یا ویتامین‌ها می‌تواند مؤثر باشد. در این صورت، مشاوره با پزشک برای تنظیم برنامه تغذیه‌ای مناسب ضروری است.
- مشاوره با متخصصان سلامت. اطلاع‌رسانی به پزشک یا سایر ارائه‌دهندگان مراقبت‌های بهداشتی بسیار مهم است. آن‌ها باید کودک را از نظر عوارض مرتبط با هرزه خواری، مانند انسداد روده یا مسمومیت با سرب، تحت نظر داشته باشند و اقدامات پیشگیرانه یا درمانی لازم را انجام دهند.
- آگاهی تیم مراقبتی. تمام اعضای تیم مراقبت از کودک ازجمله- معلمان، درمانگران، اعضای خانواده و سایر افراد دخیل—باید از رفتار هرزه خواری کودک آگاه باشند. این آگاهی به آن‌ها کمک می‌کند که محیط اطراف کودک را ایمن‌تر کنند و اشیایی که ممکن است توجه کودک را جلب کند، دور از دسترس نگه دارند.
- پشتیبانی و نظارت مداوم. نظارت دقیق بر رفتار کودک و حذف وسایل خطرناک از محیط، از گام‌های اساسی در مدیریت این اختلال است. همچنین، درمانگران می‌توانند با استفاده از مداخلات رفتاری، به کودک کمک کنند تا رفتار پیکا را کاهش داده یا متوقف کند.
درمان هرزه خواری
تحقیقات محدود در زمینه هرزه خواری در افراد مبتلا به اوتیسم، به‌ویژه کودکان، بر اثربخشی مداخلات رفتاری تأکید دارد. این مداخلات به کودکان کمک می‌کنند رفتار هرزه خواری را کاهش دهند و جایگزین‌های مناسب‌تری پیدا کنند.
- تقویت افتراقی ارتباطات عملکردی (FCT). یکی از مطالعات موفقیت‌آمیز از این روش استفاده کرده است. در این روش، کودک تشویق می‌شود به‌جای اقدام مستقیم به خوردن اشیاء غیرخوراکی، از روش‌های کلامی برای بیان نیازهای خود استفاده کند. در نتیجه کودک یاد گرفت که برای وسوسه‌اش منتظر بماند، البته این کار با تحسین مداوم و تقویت خوردن غذای سالم انجام شد.
- تقویت افتراقی یک رفتار جایگزین (DRA). این روش رفتارهای جایگزین مانند جویدن آدامس را تشویق می‌کند تا تمایل به خوردن اشیاء غیرخوراکی کاهش یابد.
- تقویت افتراقی رفتار ناسازگار (DRI). این روش رفتارهایی را تقویت می‌کند که با هرزه خواری ناسازگار هستند. برای مثال:
- استفاده از ابزارهای خاص برای جلب توجه کودک
- جایگزینی اشیاء مضر با مواد خوراکی امن و جذاب
اگرچه این روش‌ها نتایج امیدوارکننده‌ای داشته‌اند، اما باید توجه داشت که هر کودک مبتلا به اوتیسم ویژگی‌ها و نیازهای منحصربه‌فردی دارد. بنابراین، درمانی که برای یک کودک مؤثر است ممکن است برای دیگری مناسب نباشد. متخصصان با تجربه ما در راه کمال می‌توانند کمک کنند تا به بهترین درمان‌ها، خدمات و منابع برای کمک به فرزندتان دسترسی داشته باشید.
مدیریت پیکا در خانه
علاوه بر پیروی از برنامه درمانی، می‌توانید اقداماتی را در خانه انجام دهید تا از سلامت فرزندتان محافظت کنید تا زمانی که هرزه خواری تحت کنترل قرار گیرد:
- شناسایی اشیای مورد علاقه کودک. مشخص کنید که کودک شما بیشتر به چه موادی علاقه نشان می‌دهد و تلاش کنید این اقلام را از دسترس او دور نگه دارید.
- استفاده از ابزارهای ایمنی. کابینت‌ها، کشوها، یا جعبه‌ها را به قفل‌های ایمنی کودک مجهز کنید تا دسترسی کودک به مواد خطرناک محدود شود.
- تمیز نگه‌داشتن محیط. مرتباً کف و سطوح خانه را تمیز کنید تا از وجود اشیای کوچک و غیرخوراکی که ممکن است کودک بخواهد آن‌ها را بخورد، جلوگیری کنید.
- فعالیت‌های جایگزین. فعالیت‌هایی مانند بازی‌های حسی، هنری یا حرکتی پیدا کنید که توجه کودک را از رفتار هرزه خواری منحرف کند.
- ارائه جایگزین‌های مناسب. جایگزین‌هایی ایمن و جذاب برای هرزه خواری فراهم کنید، مانند:
- تنقلات سالم
- آدامس بدون قند
- اسباب‌بازی‌های مخصوص جویدن که نیازهای حسی کودک را برآورده کنند
- حمایت عاطفی از خانواده. مدیریت هرزه خواری می‌تواند برای خانواده‌ها چالش‌برانگیز باشد. به احساسات خود توجه کنید و از مشاوره یا منابع سلامت روان برای خود و اعضای خانواده استفاده کنید. داشتن یک سیستم حمایتی می‌تواند به کاهش استرس کمک کند.
شما تنها نیستید
هرزه خواری، اختلالی جدی است که به دلیل خطرات پزشکی بالقوه، نگرانی زیادی برای والدین ایجاد می‌کند. شیوع بالای پیکا در میان کودکان و بزرگسالان مبتلا به اوتیسم، این چالش را برای خانواده‌هایی که با اوتیسم سروکار دارند، سخت‌تر می‌کند.
با این وجود، مداخله رفتاری زودهنگام می‌تواند نتایج مثبتی به همراه داشته باشد. به یاد داشته باشید که به‌عنوان والدین، شما در این مسیر تنها نیستید و منابع و حمایت‌های لازم برای مقابله با این وضعیت در دسترس هستند. در این راستا گروه توانبخشی راه کمال با کادر مجرب خود به شما کمک می‌کنند این مرحله را پشت سر بگذارید. جهت دریافت مشاوره رایگان و یا دریافت وقت ویزیت با کلینیک های گروه توانبخشی راه کمال در تماس باشید.
منابع
سوالات متداول
خیر، پیکا به‌طور معمول یک ویژگی مادرزادی نیست. این اختلال می‌تواند در هر سنی رخ دهد و معمولاً در کودکان زیر 6 سال، دوران بارداری، یا در افراد مبتلا به شرایط خاص مانند اوتیسم، ناتوانی‌های ذهنی، یا اسکیزوفرنی مشاهده می‌شود.
مطالب مشابه
گروه توانبخشی راه کمال، یکی از بهترین مراکز کاردرمانی در تهران است که با بهره‌گیری از کادری مجرب و دلسوز، خدمات تخصصی کاردرمانی را در محیطی مجهز و کودک‌پسند ارائه می‌دهد.
اتاق‌های حسی فضاهایی چندمنظوره هستند که می‌توانند به طیف وسیعی از افراد، ازجمله کسانی که با چالش‌های پردازش حسی، معلولیت‌ها یا نیازهای درمانی خاص روبرو هستند، کمک کنند.
کودکان مبتلا به اختلال یادگیری غیرکلامی معمولاً در زمینه‌هایی مانند خواندن، رمزگشایی زبان، املا، واژگان یا یادآوری موارد مشکلی ندارند؛ بااین‌حال، ممکن است در ادراک بصری، فضایی یا لمسی دچار مشکل شوند.
کودکان مبتلا به اختلال زبان دریافتی ممکن است در پردازش و درک کلمات، جملات و دستورالعمل‌ها مشکل داشته باشند. آن‌ها ممکن است در فهم معنا، زمینه و ظرافت‌های زبان دچار مشکل شوند.
اختلال زبان بیانی، که به آن تأخیر گفتار بیانی نیز گفته می‌شود، وضعیتی است که با ناتوانی در استفاده از کلمات و ساخت جملات متناسب با سن کودک، مشخص می‌شود. کودکان مبتلا به این اختلال ممکن است برای تشکیل جملات منسجم، پیدا کردن کلمات مناسب و انتقال مؤثر پیام‌های خود با مشکل روبرو شوند.
تأخیر در گفتار کودکان، نوعی اختلال ارتباطی است که بر تکلم کودک تأثیر می‌گذارد. اگر فرزند شما با وجود تکامل جسمی همچنان به نقاط عطف گفتار نرسیده باشد، ممکن است اختلال در تکلم داشته باشد.
اختلال پردازش زبان، نوعی ناتوانی یادگیری است که بر توانایی کودک در درک یا تولید کلمات تأثیر می‌گذارد. این مشکل به‌دلیل ناتوانی در شنیدن یا تولید فیزیکی صداها نیست، بلکه به توانایی فرد در ایجاد معنا از صداها برای برقراری ارتباط مربوط می‌شود.
ناتوانی‌های یادگیری می‌توانند فرایند یادگیری را مختل کنند. این کودکان ممکن است در مهارت‌هایی مانند صحبت کردن، خواندن، نوشتن، توجه، درک مطالب، به خاطر سپردن اطلاعات، انجام ریاضی یا هماهنگی حرکات مشکل داشته باشند. انواع رایج ناتوانی‌های یادگیری شامل نارساخوانی (دیسلکسیا)، اختلال نوشتن (دیسگرافی)، اختلال یادگیری ریاضی (دیسکالکولیا)، اختلاللات پردازش زبان، بینایی، شنوایی وناتوانی یادگیری غیرکلامی هستند.
اختلال حسی حرکتی زمانی رخ می‌دهد که مغز در دریافت و پاسخ دادن به اطلاعاتی که ازطریق حواس می‌آیند و بر حرکت و هماهنگی بیمار تأثیر می‌گذارند، مشکل داشته باشد. این اختلال باعث ناتوانی بیمار در پردازش ورودی‌های حسی و هماهنگی پاسخ‌های حرکتی می‌شود و چالش‌هایی در تعادل، حرکت و کنترل کلی بدن ایجاد می‌کند.
اختلال دوقطبی، اختلال سلامت روان است که باعث چرخه‌های شدید تغییرات عاطفی می‌شود. کودکان و نوجوانان مبتلا به اختلال دوقطبی دو دوره را تجربه می‌کنند: دوره‌هایی که در آن‌ها فوق‌العاده شاد و پرانرژی هستند، که به آن دوره شیدایی گفته می‌شود. و دوره‌های دیگری که در آن‌ها بسیار افسرده هستند.