حس عمقی، توانایی بدن برای احساس حرکت، عمل و موقعیت است. این حس در تمام حرکات عضلانی وجود دارد.
بدون حس عمقی، نمی‌توانستید بدون فکر کردن قدم بعدی را بردارید. حس عمقی به شما این امکان را می‌دهد بدون اینکه آگاهانه به جایی که قرار است پای خود را قرار دهید فکر کنید، راه بروید. همچنین به شما اجازه می‌دهد با چشمان بسته، آرنج خود را لمس کنید.
برخی عوامل می توانند بر حس عمقی تأثیر بگذارند. اختلال موقت می تواند ناشی از مصرف زیاد الکل باشد، به همین دلیل است که تست هوشیاری شامل لمس بینی در حالی که روی یک پا ایستاده اید، می باشد.
صدمات یا مشکلات پزشکی که بر عضلات، اعصاب و مغز تأثیر می‌گذارند، می‌توانند باعث اختلال درازمدت یا دائمی حس عمقی شوند. تغییرات مرتبط با سن نیز بر حس عمقی تأثیر می گذارد.
آناتومی حس عمقی
حس عمقی از گیرنده‌های حسی موجود در سیستم عصبی و بدن شما ناشی می‌شود. بیشتر این گیرنده‌ها در عضلات، مفاصل و تاندون‌هایتان قرار دارند.
هنگامی که حرکت می‌کنید، گیرنده‌ها پیام‌های دقیقی را در مورد موقعیت‌ها و اقدامات شما به مغزتان ارسال می‌کنند. مغز این پیام‌ها را پردازش می‌کند و با بینایی، سیستم عصبی و سیستم دهلیزی همکاری می‌کند تا درک درستی از موقعیت بدن شما و نحوه حرکتتان ایجاد کند.
کدام یک از اعضای بدن درگیر حس عمقی هستند؟
حس عمقی فرآیندی بسیار پیچیده است و بدون اینکه متوجه شوید اتفاق میفتد. قسمت‌هایی از بدن شما که در حس عمقی نقش دارند عبارت‌اند از:
- مغز. چندین قسمت از مغز شما برای پردازش اطلاعات حسی، به ویژه مخچه، ساقه مغز و قشر حسی با هم کار می‌کنند. مغز شما نحوه درک موقعیت بدنتان را تفسیر کرده و بر اساس آن عمل می‌کند.
- مکانورسپتورهای محیطی. مکانورسپتورها (گیرنده‌های مکانیکی) در پوست، عضلات، رباط‌ها و تاندون‌های شما و در نزدیکی استخوان‌ها و مفاصلتان قرار دارند. آن‌ها می‌توانند انواع مختلفی از محرک‌ها مانند لمس، فشار، کشش، لرزش و حرکت را تشخیص دهند. آن‌ها نیروهای داخلی را که بر بدن شما وارد می‌شوند، حس کرده و این اطلاعات را به مغزتان ارسال می‌کنند.
- سیستم دهلیزی محیطی. شما پنج اندام در گوش داخلی خود دارید که اطلاعاتی را که بدنتان برای حفظ تعادل مانند وضعیت، موقعیت و حرکت خود نیاز دارد، حس می‌کنند. آن‌ها این اطلاعات را به مغز ارسال می‌کنند.
- چشم‌ها. از طریق بینایی، چشمان شما اطلاعاتی را در مورد موقعیتتان در فضا و اشیاء اطراف به مغز ارسال می‌کنند. اما شما می‌توانید بدون بینایی نیز حس عمقی مؤثری داشته باشید. به‌عنوان مثال، افرادی که دارای حس عمقی سالم هستند می‌توانند با چشمان بسته، بینی خود را با انگشتانشان لمس کنند.
اختلال حس عمقی چیست؟
برخی از شرایط می‌توانند باعث ایجاد مشکل در حس عمقی شوند. اگر اختلال حس عمقی دارید ممکن است این علائم را داشته باشید:
- هنگام راه رفتن روی سطوح ناهموار میفتید.
- قدرت خود را درک نمی‌کنید. به‌عنوان مثال، ممکن است ندانید که هنگام نوشتن یا برداشتن یک آجر از چه مقدار نیرو استفاده کنید.
- حرکت نامنسجم، مانند مشکل در راه رفتن مستقیم دارید.
- مشکلات تعادل دارید که می‌توانند منجر به مشکلاتی هنگام بالا یا پایین رفتن از پله‌ها یا باعث زمین خوردن شما شوند.
این بیماری‌ها ممکن است باعث اختلال حس عمقی شوند:
- آسیب مغزی
- اختلالات طیف اوتیسم (ASD)
- اسکلروز چندگانه (MS)
- آمیوتروفیک جانبی اسکلروز (ALS) یا بیماری لو گریگ
- آسیب‌های مفصلی
- جراحی تعویض مفصل، به‌ویژه جراحی تعویض مفصل لگن
- بیماری پارکینسون
- بیماری هانتینگتون
- سکته مغزی
- آرتروز
- دیسک بیرون‌زده
- نوروپاتی محیطی
علائم اختلال حس عمقی چیست؟
علائم و نشانه‌های اختلال حس عمقی یا حس عمقی ضعیف ممکن است شامل موارد زیر باشند:
- مشکلات تعادل. که می‌توانند منجر به زمین خوردن‌های مکرر شوند.
- دست و پا چلفتی بودن. مانند برخورد تصادفی با اشیاء اطراف خود
- سرگیجه
- مشکلات آگاهی فضایی
- حرکات نامنسجم
- استفاده از نیروی بسیار کم یا بسیار زیاد برای اقدامات مختلف (مانند استفاده از نیروی بیش‌ازحد هنگام نوشتن)
- اقدامات کم یا بیش‌ازحد (مانند از دست دادن یک شیء هنگام رسیدن به آن)
این علائم و رفتارها می‌توانند بر افراد در هر سنی تأثیر بگذارند. اما به طور کلی، خطر ابتلا به مشکلات حس عمقی با افزایش سن و تخریب طبیعی مفاصل، عضلات، اعصاب و مغز شما افزایش می‌یابد.
تشخیص اختلال حس عمقی
اگر علائم اختلال حس عمقی داشته باشید، پزشک در مورد سابقه سلامتی و پزشکی شما، ازجمله جراحی‌های اخیر و بیماری‌های موجود، سؤالاتی خواهد پرسید.
سپس شما را معاینه می‌کند و آزمایشات حس عمقی زیر را انجام می‌دهد:
- آزمون TTDPM. آستانه تشخیص حرکت غیرفعال، آزمایشی است که در مفاصل مختلف بدن شما استفاده می‌شود. پزشک از دستگاهی استفاده می‌کند که در حالی که چشمانتان بسته هستند، یکی از اندام‌هایتان را در جهتی خاص با سرعت‌های مختلف حرکت می‌دهد. در این حالت از شما می‌پرسد فکر می‌کنید حرکت در کدام جهت بوده است.
- آزمون JPR. آزمون تشخیص موقعیت مفصل مشابه آزمون TTDPM بوده و شامل یک دستگاه و چشم‌بند است. در حالی که چشمانتان بسته هستند، دستگاه یکی از مفاصل شما را در جهتی خاص حرکت می‌دهد. سپس مفصل به موقعیت اولیه خود بازگردانده می‌شود. شما سعی خواهید کرد این حرکت را دوباره، به تنهایی انجام دهید.
- آزمون پیدا کردن انگشت شست. پزشک دست شما را در موقعیت خاصی قرار می‌دهد. با چشمان بسته، انگشت شست یک دست خود را با انگشت اشاره و شست دست دیگر لمس می‌کنید.
- آزمون حس عمقی دیستال. پزشک انگشت شست پای شما را بالا و پایین می‌برد. سپس سعی می‌کنید این حرکت را با چشمان بسته تکرار کنید.
- لمس متوالی انگشتان. انگشت شست خود را با هر یک از انگشتان خود (از انگشت اشاره شروع کنید) لمس می‌کنید.
- آزمون رومبرگ. این آزمون، رایج‌ترین آزمایش اختلال حس عمقی است. به مدت 30 ثانیه با چشمان بسته و پاشنه‌های کنار هم می‌ایستید. پزشک هرگونه نوسان یا سایر علائم عدم تعادل را مشاهده خواهد کرد.
- آزمون هوشیاری میدانی. آزمایش هوشیاری میدانی استاندارد (SFST) شامل آزمایش راه رفتن و چرخیدن (WAT) و آزمایش ایستادن روی تک پا (OLS) است. این آزمایش برای بررسی سطح هوشیاری بعد از مصرف الکل نیز استفاده می‌شود.
اگر پزشک فکر کند اختلال حس عمقی شما ناشی از آسیب یا بیماری پزشکی دیگری است، ممکن است به این آزمایش‌ها نیز نیاز داشته باشید:
- آزمایش سرعت هدایت عصبی. که از الکترودها برای بررسی عملکرد اعصاب شما استفاده می‌کند.
- اشعه ایکس
- آزمایش خون
- اسکن MRI
درمان اختلال حس عمقی
در کنار درمان هر آنچه باعث اختلال حس عمقی شما می‌شود، احتمالاً تمرینات و درمان‌هایی را برای بهبود هماهنگی و تعادل خود نیز انجام خواهید داد.
در اینجا برخی از روش‌های محبوب برای درمان اختلال حس عمقی آورده شده‌اند:
- تای چی. که می تواند حس عمقی را در پاهای شما تقویت کند.
- تمرینات هسته‌ای. که تعادل را بهبود می‌بخشند.
- فیزیوتراپی. که قدرت، مهارت‌های حرکتی و تعادل را تقویت می‌کند.
- آموزش تحریک حسی پیکری. که از تمرینات یا تحریک الکتریکی برای بهبود حس عمقی استفاده می‌کند.
- کاردرمانی. که برای یادگیری نحوه مدیریت کارهای روزانه در هنگام زندگی با اختلال حس عمقی استفاده می‌شود.
- یوگا. که تعادل و قدرت عضلانی را بهبود می‌بخشد.
آموزش حس عمقی همچنین می تواند خطر آسیب‌دیدگی و تحلیل عضلانی شما را کاهش دهد. در مورد اینکه کدام تمرینات برای شما بیشترین فایده را دارند، با توجه به سابقه پزشکی، سلامت کلی و سن خود، با پزشکتان صحبت کنید. پزشک یک برنامه درمانی سفارشی برای اختلال حس عمقی شما ارائه خواهد کرد.
جمع‌بندی
وقتی به حواس خود فکر می‌کنیم، اغلب فقط به بینایی، بویایی، شنوایی، لامسه و چشایی فکر می‌کنیم. اما حس عمقی، حس کلیدی دیگری است که زندگی را آسان‌تر و لذت‌بخش‌تر می‌کند. بدون حس عمقی مؤثر، نمی‌توانستیم به راحتی بدن خود را بخارانیم یا دوچرخه‌سواری کنیم. بسیاری از بیماری‌ها و آسیب‌ها می‌توانند به صورت موقتی یا دائمی بر این حس مهم تأثیر بگذارند. اگر متوجه تغییری در تعادل یا نحوه انجام فعالیت‌های بدنی خود شدید، با پزشک صحبت کنید. او می‌تواند تست‌های ساده‌ای را برای ارزیابی حس عمقی شما انجام دهد.
منابع
مطالب مشابه
ماساژ درمانی کودک روشی طبیعی، مراقبتی و آرامش‌بخش برای حمایت از سلامت و رفاه کودک است. این درمان به‌گونه‌ای طراحی شده است که با استفاده از حرکات نرم و ریتمیک به ایجاد آرامش، کاهش اضطراب و بهبود خلق و خوی کودکان کمک کند.
اگر کودک شما در تلفظ کلمات، روانی گفتار، برقراری ارتباط یا درک زبان مشکل دارد، گفتاردرمانی می‌تواند روشی مؤثر برای بهبود مهارت‌های زبانی و گفتاری او باشد. انتخاب مرکز گفتاردرمانی مجهز و حرفه‌ای، نقش مهمی در پیشرفت درمانی کودک دارد.
دسترسی به مراکز گفتاردرمانی مجهز و متخصص، به‌ویژه در مناطقی مانند غرب تهران، اهمیت زیادی دارد؛ زیرا رفت‌وآمد به مراکز درمانی می‌تواند برای خانواده‌ها چالش‌برانگیز باشد. اگر در غرب تهران زندگی می‌کنید ما در گروه توانبخشی راه کمال، بهترین خدمات گفتاردرمانی را با استفاده از روش‌های علمی و نوین برای شما فراهم می‌کنیم.
آیا به‌دنبال بهترین و پیشرفته‌ترین مرکز گفتار درمانی برای کودکان در شرق تهران هستید؟ کلینیک گفتار درمانی راه کمال با فراهم کردن محیطی گرم و دوستانه، آماده پذیرش کودکان شماست. این مرکز با استفاده از تجهیزات مدرن، دانش به‌روز و تیم متخصص، به کودکان کمک می‌کند تا مهارت‌های زبانی و ارتباطی خود را بهبود بخشند و مسیر مناسبی را برای رشد و پیشرفت طی کنند.
اگر در شمال تهران ساکن هستید و به خدمات گفتاردرمانی در کلینیک یا منزل نیاز دارید، گروه توانبخشی راه کمال با بهره‌گیری از تیمی مجرب و حرفه‌ای از گفتاردرمانگران، خدمات تخصصی و نوین گفتاردرمانی را در شمال تهران ارائه می‌دهد.
حس عمقی، توانایی بدن برای احساس حرکت، عمل و موقعیت است. این حس در تمام حرکات عضلانی وجود دارد.صدمات یا مشکلات پزشکی که بر عضلات، اعصاب و مغز تأثیر می‌گذارند، می‌توانند باعث اختلال درازمدت یا دائمی حس عمقی شوند. تغییرات مرتبط با سن نیز بر حس عمقی تأثیر می گذارد.
اکثر کودکان تا زمانی که در کلاس اول هستند، شروع به خواندن، نوشتن، و محاسبات ساده می‌کنند. اما برای برخی از آن‌ها، درک این مهارت‌های اساسی گیج‌کننده و خسته‌کننده است.
مشکل حس احشایی آیا تا به حال پیش آمده است به خاطر اینکه متوجه گرسنگی خود نشده‌اید، یک وعده غذایی را فراموش کنید؟ یا به خاطر اینکه متوجه خستگی خود نشده‌اید، فراموش کنید بخوابید؟ یا به خاطر اینکه متوجه تشنگی خود نشده‌اید، آب نخورید؟ اگر این موارد را تجربه کرده‌اید یا تجربیات مشابهی داشته‌اید، احتمالاً حس احشایی ضعیفی دارید.
در پنج سالگی، بسیاری از ویژگی‌ها و توانایی‌های رشدی کودکان آشکار می‌شوند و والدین و مراقبان با دقت می‌توانند نشانه‌های اولیه اختلال اوتیسم را تشخیص دهند.
تشخیص اختلالات یادگیری معمولاً ازطریق مشاهده مشکلات تحصیلی کودک در مدرسه آغاز می‌شود. معلمان و والدین اولین افرادی هستند که متوجه این چالش‌ها می‌شوند. برای تشخیص دقیق، کودک باید تحت ارزیابی‌ها و آزمایش‌های خاص قرار گیرد. در این فرآیند، متخصص اطفال، روانشناس مدرسه یا روانشناس کودک مشارکت دارند.