موسیقی‌درمانی می‌تواند درمانی بسیار مؤثر برای درمان علائم اصلی بیش‌فعالی و سایر اختلالاتی مانند اضطراب و مشکلات خواب باشد که اغلب با هم اتفاق میفتند. موسیقی‌درمانی از ریتم و موسیقی برای بهبود مهارت‌های اجتماعی، تنظیم احساسات و اختلالات اجرایی استفاده می‌کند و اغلب در ترکیب با سایر درمان‌ها مانند دارودرمانی یا رفتاردرمانی استفاده می‌شود.
بیش‌فعالی چیست؟
اختلال کمبود توجه و بیش‌فعالی (ADHD) اختلالی عصبی‌رشدی است که معمولاً از دوران کودکی شروع می‌شود و تا پایان نوجوانی ادامه می‌یابد. درحالی‌که برخی از افراد دارای بیش‌فعالی عملکرد بالایی دارند، سایر افراد ممکن است علائم بیش‌فعالی را ناتوان‌کننده بدانند. علائم این اختلال شامل بی‌قراری، ناتوانی در تمرکز، رفتار تکانشی و مشکل در حفظ ثبات عاطفی است. گزینه‌های درمانی شامل دارودرمانی، رفتاردرمانی و تغییر سبک زندگی هستند.
موسیقی‌درمانی چیست؟
موسیقی‌درمانی نوعی درمان است که از موسیقی در تعاملات درمانی برای افزایش سلامت جسمی و روانی استفاده می‌کند. این روش درمانی برای افراد مختلفی ازجمله افراد مبتلا به آلزایمر، اوتیسم و بیش‌فعالی مفید است. ارجاع اولیه به موسیقی‌درمانی در مقاله‌ای در سال 1789 یافت شد. در دهه 1900 این روش درمانی مورد حمایت بیشتری قرار گرفت و در حال حاضر شکلی شناخته‌شده از درمان است.
موسیقی‌درمانی و بیش‌فعالی
مطالعات تحقیقاتی نشان می‌دهند که موسیقی‌درمانی می‌تواند به افراد مبتلا به بیش‌فعالی برای بهبود تمرکز، افزایش مهارت‌های ارتباطی و کاهش نوسانات خلقی کمک کند. همچنین می‌تواند اختلالات همزمان با بیش‌فعالی مانند اضطراب و افسردگی را کاهش دهد. در سال‌های اخیر موسیقی‌درمانی به‌عنوان درمانی جایگزین برای بیش‌فعالی محبوبیت زیادی پیدا کرده است؛ زیرا مؤثر و غیر تهاجمی است و به راحتی در خانه قابل استفاده است.
چگونه موسیقی‌درمانی به درمان بیش‌فعالی کمک می‌کند؟
تحقیقات نشان می‌دهند علائم بیش‌فعالی در کودکانی که با موسیقی‌درمانی کار می‌کنند یا به موسیقی پس‌زمینه گوش می‌دهند، بهبود می‌یابند. درواقع، موسیقی‌درمانی برای طیف وسیعی از اختلالات دیگر نیز مؤثر است و به کودکان مبتلا به اختلال طیف اوتیسم نیز کمک می‌کند. موسیقی‌درمانی حتی می‌تواند به کاهش فشار خون و ضربان قلب در افراد مبتلا به فشار خون نیز کمک کند.
موسیقی‌درمانی برای برانگیختن پاسخ هوشیاری، افزایش آرامش، افزایش تمرکز، راحت‌تر به خواب رفتن و افزایش اعتمادبهنفس طراحی شده است و ممکن است به بهبود توانایی مقابله با استرس کمک کند. نتایج مطالعه‌ای تصادفی و کنترل‌شده نشان دادند موسیقی در قالب بازی‌های ویدیویی به حافظه فعال در افراد مبتلا به بیش‌فعالی کمک می‌کند.
شواهد موجود حاکی از آن هستند که موسیقی‌درمانی می‌تواند با ارائه یک نوع ارتباط ایمن و قابل قبول اجتماعی برای بیان احساسات و حل مشکلات، اثرات مثبتی ایجاد کند. سبک‌های مختلف موسیقی، از موسیقی راک گرفته تا موسیقی آرامش‌بخش، بسته به آنچه که فرد در تلاش برای انجام آن است، دارای مزایایی هستند. به‌عنوان مثال، موسیقی راک ممکن است به فعالیت حرکتی کمک کند، درحالی‌که موسیقی تکراری و آرامش‌بخش ممکن است هنگام طراحی یا تلاش برای حفظ خلقوخوی آرام مفید باشد.
محققان هنوز در حال بررسی این هستند که چگونه موسیقی‌درمانی به افراد مبتلا به بیش‌فعالی کمک می‌کند، اما مجموعه شواهد برای اثربخشی آن همچنان در حال افزایش هستند. موسیقی‌درمانی ممکن است برای بیماری‌هایی مانند اختلالات یادگیری، افسردگی و اختلالات سازگاری نیز مفید باشد. مانند بسیاری از درمان‌های غیردارویی، موسیقی‌درمانی ممکن است به افرادی که این بیماری را تشخیص داده‌اند کمک کند تا چالش‌های مرتبط با بیش‌فعالی را بهتر مدیریت کنند.
تکنیک‌های موسیقی‌درمانی
ارتباط عاطفی، جسمی و ذهنی با موسیقی می‌توانند در حضور بیش‌فعالی یا سایر بیماری‌های عصبی ایجاد شوند. موسیقی‌درمانی ممکن است به رابطه پیچیده بین مغز انسان و موسیقی کمک کرده و تحریک شنوایی می‌تواند به رفع نگرانی‌های ذهنی و جسمی کمک کند. موسیقی‌درمانی نوعی روان‌درمانی است و شامل فرایندی مداخله سیستماتیک است که با ورود موسیقی به گوش شروع می‌شود.
تکنیک‌های موسیقی‌درمانی به اشکال مختلفی وجود دارند که برجسته‌ترین آنها شامل موارد زیر هستند:
- ابتکار
- گوش دادن به موسیقی
- بازآفرینی موسیقی
- نوشتن آهنگ
- شفاهی کردن تجربه موسیقی
تکنیک‌ها می‌توانند فعال یا پذیرا باشند. روش‌های فعال شامل ایجاد موسیقی مانند نوشتن آهنگ یا نواختن ساز هستند. تکنیک‌های پذیرا شامل گوش دادن به موسیقی هستند.
در طول جلسات موسیقی‌درمانی بر خلق موسیقی، گوش دادن به موسیقی شفابخش یا یادگیری درمورد موسیقی تکیه می شود. در حالی که گوش دادن به یک آهنگ می‌تواند واکنش عاطفی مثبتی ایجاد کند و تمرکز را افزایش دهد، مهم‌ترین اثرات موسیقی‌درمانی ممکن است ناشی از فرایند ایجاد موسیقی باشند.
جلسات موسیقی‌درمانی برای کودکان بیش‌فعال چگونه هستند؟
جلسات موسیقی‌درمانی ممکن است شامل تکالیف ساختاریافته یا پروژه‌هایی خاص مانند رقصیدن، نوشتن آهنگ یا بیان هنری باشند. این جلسات بسته به نیاز مشتری می‌توانند از 30 دقیقه تا یک ساعت طول بکشند.
یک جلسه موسیقی‌درمانی معمولی برای بیش‌فعالی ممکن است شامل برخی از تمرینات زیر باشد:
- گوش دادن به لیست‌های پخش شخصی در حین انجام فعالیتی هنری
- کار بر روی مهارت‌های اجتماعی با اصوات
- توسعه مهارت‌های پردازش شنوایی
مزایای موسیقی‌درمانی برای بیش‌فعالی
موسیقی‌درمانی مزایای زیادی برای مبتلایان به بیش‌فعالی دارد؛ زیرا به رفع علائم بیش‌فعالی و اختلالات همزمان کمک می‌کند. یکی از مزایای موسیقی‌درمانی این است که می‌توان آن را در فعالیت‌های روزمره گنجاند تا علائم بیش‌فعالی را که عملکرد روزانه فرد را مختل می‌کنند، کاهش دهد. این روش درمانی می‌تواند مدیریت زمان، نوسانات خلقی و مهارت‌های حرکتی را بهبود بخشد و در عین حال اضطراب و افسردگی را کاهش دهد. مزایای موسیقی‌درمانی برای بیش‌فعالی در ادامه ذکر شده‌اند:
ارتباطات و تعاملات اجتماعی را بهبود می‌بخشد
موسیقی‌درمانی تکنیک‌های مختلفی مانند آواز خواندن، ایجاد موسیقی، نواختن ساز و رقص را با هم ترکیب می‌کند که همه این‌ها نیازمند تعامل کودک با دیگران هستند. ازطریق این تعاملات، کودک شروع به بهبود مهارت‌های ارتباطی خود می‌کند. علاوه بر این، با ایجاد تجربیات مثبت از همکاری، موسیقی‌درمانی می‌تواند به کسانی که با بیش‌فعالی و اضطراب اجتماعی دست‌وپنجه نرم می‌کنند، کمک کند.
اضطراب را کاهش می‌دهد
اضطراب و بیش‌فعالی یکی از شایع‌ترین اختلالات همزمان هستند. اضطراب می‌تواند علائم برخی از کودکان مبتلا به بیش‌فعالی را تشدید کند و توانایی آنها را برای عملکرد روزانه کاهش دهد. موسیقی آرام‌بخش برانگیختگی سمپاتیک را کاهش می‌دهد و فعالیت پاراسمپاتیک را در مغز افزایش می‌دهد که به کاهش علائم اضطراب کمک می‌کند.
روتین خاصی ارائه می‌دهد
کودکان مبتلا به بیش‌فعالی اغلب با نابینایی زمانی دست‌وپنجه نرم می‌کنند که می‌تواند دیدن تصویر بزرگ را دشوار کند. به‌طور متوسط، آهنگ‌ها حدود سه دقیقه طول می‌کشند و می‌توانند به فرد کمک کنند تا بر اساس تغییر یک آهنگ به آهنگ دیگر، متوجه شود که چقدر زمان می‌گذرد.
دوپامین را تقویت می‌کند
لذت بردن از موسیقی باعث تقویت دوپامین در مغز می‌شود. برخی از افراد مبتلا به بیش‌فعالی عصبی هستند و دوپامین کمتری تولید می‌کنند. موسیقی درمانی می‌تواند دوپامین را در فرد مبتلا به اختلال نقص توجه و بیش‌فعالی افزایش دهد و به افزایش انگیزه و کمک به نوسانات خلقی مرتبط با بیش‌فعالی کمک کند.
حافظه را بهبود می‌بخشد
موسیقی‌درمانی حافظه را بهبود می‌بخشد و به افراد مبتلا به بیش‌فعالی کمک می‌کند؛ زیرا مغز را در فعالیت‌هایی درگیر می‌کند که حافظه کوتاه‌مدت و بلندمدت، توجه و تمرکز، ترتیب‌دهی، حل مسئله و برنامه‌ریزی را تحریک می‌کنند. موسیقی به سازماندهی توالی‌های صوتی کمک می‌کند که به نوبه خود می‌تواند باعث بهبود تمرکز، ترتیب حروف، اعداد یا اشکال برای افزایش مهارت‌های ریاضی شود.
کیفیت خواب را بهبود می‌بخشد
موسیقی‌درمانی می‌تواند مشکلات خواب مربوط به بیش‌فعالی را بهبود بخشد و به کاهش بی‌خوابی کمک کند. خواب عملکرد شناختی را تقویت کرده و می‌تواند به کاهش اختلال عملکرد بیش‌فعالی کمک کند و باعث افزایش تمرکز فرد مبتلا به بیش‌فعالی می‌شود. خواب تأثیر زیادی بر سلامت روان دارد و زمانی که فرد خواب مناسبی داشته باشد شاهد کاهش نوسانات خلقی ناشی از بیش‌فعالی و همچنین علائم همراه خود مانند اضطراب و افسردگی می‌باشد.
عزت نفس را بهبود می‌بخشد
موسیقی‌درمانی شامل تکالیف و پروژه‌های موسیقایی زیادی مانند نوشتن شعر و کارگردانی رقص است. وقتی فردی شروع به دیدن موفقیت در تکالیف و پروژه‌های خود می‌کند، با افزایش عزت نفس مواجه می‌شود. موسیقی‌درمانی همچنین می‌تواند به معکوس کردن عزت نفس پایینی که ممکن است به‌دلیل مشکلات مربوط به بیش‌فعالی در مدرسه یا محل کار ایجاد باشد کمک کند.
آرامش را افزایش می‌دهد
تمپوی موسیقی ازنظر فیزیولوژیکی بر ضربان قلب، فشار خون و تنفس فرد تأثیر می‌گذارد. موسیقی‌درمانی به فرد می‌آموزد که چه نوع موسیقی‌ای او را آرام می‌کند و چه زمانی می‌تواند از این تغییرات فیزیولوژیکی برای آرام کردن سیستم عصبی خود در هنگام احساس استرس یا اضطراب استفاده کند.
تمرینات موسیقی‌درمانی در خانه
وقتی جلسات موسیقی‌درمانی شما به پایان می‌رسد، ممکن است از خود بپرسید: «چه کار دیگری می‌توانم در خانه انجام دهم تا بیش‌فعالی خود را بهبود بخشم؟» یکی از مزایای متعدد موسیقی‌درمانی این است که برخی از تکنیک‌ها را می‌توانید در محل‌های مختلف استفاده کنید. مهارت‌هایی را که آموخته‌اید، در نظر بگیرید و در طول هفته شروع به استفاده از آنها کنید. هر چه بیشتر تمرین کنید، احساس بهتری خواهید داشت.
تمرینات موسیقی‌درمانی که باید در خانه امتحان کنید عبارت‌اند از:
- فهرستی از آهنگ‌های مختلف تهیه کنید. آهنگ‌های مختلف می‌توانند به شما کمک کنند تا از حالات متنوعی استفاده کرده و در تجربیات مختلف شرکت کنید. به‌عنوان مثال، آهنگ‌های پرانرژی می‌توانند به شما کمک کنند تا خانه خود را تمیز کنید، درحالی‌که آهنگ‌های دلپذیر می‌توانند به شما کمک کنند تا تمرکز کرده یا استراحت کنید.
- نواختن ساز را بیاموزید. یادگیری نواختن ساز می‌تواند انگیزه شما را تقویت کرده و به طولانی‌تر شدن دامنه توجه شما کمک کند.
- آهنگ مورد علاقه خود را بخوانید. آواز خواندن حواس شما را درگیر کرده و به شما کمک می‌کند احساسات خود را تنظیم کنید و به‌عنوان یک تکنیک زمینه‌سازی در لحظه فعلی عمل می‌کند. می‌توانید از خلاقیت خود استفاده کنید تا آهنگ‌های بهتری بسازید یا با آهنگ‌هایی که دوست دارید آواز بخوانید!
- موسیقی بنویسید. نوشتن موسیقی می‌تواند به شما کمک کند تا احساسات خود را پردازش کنید و خروجی برای سازماندهی افکار و احساسات خود داشته باشید.
جمع‌بندی
موسیقی می‌تواند استراتژی مؤثری برای بهبود دامنه توجه کودکان و بهبود خلقوخوی آنها با تسهیل مدیریت استرس و اضطراب باشد. برای برخی، ممکن است موسیقی‌درمانی به‌عنوان درمانی اولیه در نظر گرفته شود. برای برخی دیگر نیز موسیقی‌درمانی همراه با رفتاردرمانی یا دارودرمانی مفید واقع می‌شود. بنابراین یافتن بهترین موارد برای کمک به مدیریت علائم بیش‌فعالی بسیار مهم است.
منابع
مطالب مشابه
رفتارهای پرخاشگرانه در کودکان بیش‌فعال مکرر و شدید هستند. درک و مدیریت این خشم و پرخاشگری کلید کمک به کودکان مبتلا به بیش‌فعالی است. ترکیبی از دارودرمانی، رفتاردرمانی و سایر درمان‌ها به کودکان بیش‌فعال کمک می‌کنند.
پر حرفی و صحبت کردن بیش‌ازحد یکی از علائم رایج برای کودکان مبتلا به اختلال نقص توجه و بیش‌فعالی است که اغلب در مهار و کنترل پاسخ‌های خود مشکل دارند.
بسیاری از فعالیت‌ها و ورزش‌ها به تخلیه انرژی کودکان بیش‌فعال کمک می‌کنند و باعث بهبود علائم آنها می‌شوند. از بین آنها می توان به شنا، ورزش های رزمی، مدیتیشن، تنیس و .... اشاره کرد. این ورزش ها جنب و جوش زیادی دارند و باعث تحرک مداوم و سوزاندن انرژی کودکان بیش فعال می شوند.
موسیقی‌درمانی می‌تواند درمانی بسیار مؤثر برای درمان علائم اصلی بیش‌فعالی و سایر اختلالاتی مانند اضطراب و مشکلات خواب باشد که اغلب با هم اتفاق میفتند. موسیقی‌درمانی از ریتم و موسیقی برای بهبود مهارت‌های اجتماعی، تنظیم احساسات و اختلالات اجرایی استفاده می‌کند و اغلب در ترکیب با سایر درمان‌ها مانند دارودرمانی یا رفتاردرمانی استفاده می‌شود.
اگر والدینی هستید که با لجبازی کودکان بیش‌فعال سر و کار دارید، احتمالاً این رفتار آنها را بسیار طاقت‌فرسا می‌دانید؛ زیرا احساس می‌کنید دائماً با مسائل مربوط به مدیریت خشم فرزند خود درگیر هستید. لجبازی کودکان مقاومت آشکار آنها در برابر قوانین و دستورالعمل‌ها است.
ارتوپدی فنی کودکان از فناوری‌های مختلف برای بهبود کیفیت زندگی و حفظ استقلال کودک بهره می‌گیرند.ارتزها بریس‌هایی هستند که پس از آسیب، ضعف یا عملکرد نادرست به کودک کمک می کنند.
مشاوره کودکان بیش‌فعال ازطریق رفتاردرمانی، کاردرمانی، گفتاردرمانی و ... به بهبود رفتارهای تکانشی کودکان کمک می‌کند. بیش‌فعالی اختلالی است که به سه نوع بی‌توجهی، بیش‌فعالی/ تکانشی و نوع ترکیبی دسته‌بندی می‌شود.
آریپیپرازول می‌تواند برای کودکان بیش‌فعال مفید باشد و به مدیریت چالش‌های خاصی که ممکن است با آنها مواجه شوند، می‌پردازد. مصرف این دارو به‌شکل قابل توجهی باعث بهبود علائم بیش‌فعالی و کاهش سطح پرولاکتین در کودکان می‌شود.
فلوکستین داروی ضدافسردگی رایجی است که دهه‌ها مورداستفاده قرار گرفته است. این دارو اغلب برای افراد مبتلا به افسردگی، اضطراب و سایر بیماری‌های سلامت روان تجویز می‌شود. بااین‌حال، فلوکستین را برای درمان بیش‌فعالی نیز تجویز می‌کنند.
ریسپریدون دارو‌یی است که برای اختلال کمبود توجه یا بیش‌فعالی استفاده می‌شود، ریسپریدون باعث بهبود قابل توجه رفتارهای پرخاشگرانه و سایر رفتارهای مخرب جدی کودکان بیش‌فعال می‌شود.