تحقیقات نشان می‌دهند 70 درصد از کودکان مبتلا به بیش فعالی با برخی از مشکلات خواب مواجه هستند. پزشکان دلیل بی‌خوابی ناشی از اختلال کمبود توجه و بیش فعالی را نمی‌دانند. در ادامه به بررسی دلایل بی‌خوابی کودکان بیش‌فعال و تأثیرات آن بر کیفیت زندگی آنها می‌پردازیم.
دلایل بی‌خوابی در کودکان بیش‌فعال
پزشکان مطمئن نیستند چه عواملی باعث بی‌خوابی در کودکان مبتلا به اختلال نقص توجه و بیش فعالی می شوند. آنها دلایل احتمالی بی‌خوابی در کودکان بیش‌فعال را به صورت زیر دسته‌بندی می‌کنند:
- محرک‌هایی که بیش فعالی را درمان می‌کنند (کودکانی که این داروها را مصرف نمی‌کنند نیز می‌توانند مشکلات خواب داشته باشند)
- ترکیب اضطراب و مشکلات رفتاری رایج در بیش فعالی
- سیگنال‌های مغز
- کاهش تولید ملاتونین (هورمونی که به خوابیدن کمک می‌کند)
مشکلات مربوط به خواب در کودکان بیش‌فعال
مشکلات مربوط به خواب در کودکان مبتلا به بیش فعالی به اشکال مختلف بروز می‌کنند. این مشکلات عبارت‌اند از:
- مقاومت قبل از خواب: ممکن است در خواباندن فرزند خود مشکل داشته باشید، یا شاید فرزند شما پیش از خواب بارها و بارها از اتاقش بیرون بیاید.
- اضطراب قبل از خواب: نگرانی‌های شبانه مانند تنها ماندن یا تاریکی در زمان خواب برای کودک استرس‌زا می‌باشند. کودک مبتلا به اختلال کمبود توجه و بیش فعالی پیش از خواب درخصوص مشکلاتی که در طول روز داشته است فکر می‌کند.
- بی‌خوابی: بی‌خوابی زمانی اتفاق میفتد که فرزند شما یا نمی‌تواند بخوابد یا از خواب بیدار می‌شود. کودکانی که مشکل بی‌خوابی دارند معمولاً زود از خواب بیدار می‌شوند. در این حالت مغز کودک در طول شب خاموش نمی‌شود. بی‌خوابی در نوجوانان مبتلا به بیش فعالی بیشتر از کودکان ظاهر می‌شود.
- خواب تأخیری: گاهی اوقات کودک مبتلا به بیش فعالی چرخه خواب و بیداری‌ای دارد که در زمان خواب معمولی، نمی‌تواند بخوابد. او تا پاسی از شب بیدار است و تا دیروقت می‌خوابد. مشاهده این حالت در نوجوانان عادی‌تر است.
- عادات خاص خوابیدن: در برخی موارد فرزند شما برای خوابیدن به اسباب‌بازی یا انجام کاری خاص مانند تماشای تلویزیون عادت کرده است. اگر این عادت را از او دور کنید نمی‌تواند بخوابد.
- کابوس شبانه: کابوس شبانه اغلب به خاطر اتفاقات ترسناک در بیداری، استرس و ... اتفاق میفتد که با در آغوش گرفتن کودک و آرام کردن او برطرف می‌شود.
- دندان قروچه: دندان قروچه از دیگر مشکلات شایع در خواب کودکان مبتلا به بیش فعالی است که به‌صورت ناخودآگاه بروز می‌کند. اگرچه دندان قروچه تأثیر چندانی بر کیفیت خواب کودک ندارد ولی تداوم و عدم درمان آن سبب بروز مشکلات لثه و دندان می‌شود.
- شب ادراری: شب ادراری در کودکان زیر 5 سال چندان مشکل مهمی نیست. ولی عدم درمان آن منجر به مشکلات رفتاری و افزایش علائم بیش فعالی می‌شود.
بسیاری از این مشکلات در دوران کودکی رایج هستند. اما اختلالات خوابی که بیشتر در کودکان مبتلا به بیش فعالی دیده می‌شوند عبارت‌اند از:
- آپنه خواب و خروپف: هر دوی این مشکلات ناشی از مشکل تنفس در هنگام خواب است. آپنه خواب زمانی اتفاق میفتد که گلو در طول خواب بسته می‌شود. پس از بسته شدن گلو، کودک بیش‌فعال به‌مدت کوتاهی نفس نمی‌کشد. قطع شدن تنفس اختلال در خواب را ایجاد می‌کند. دلایل مشکلات تنفسی در طول خواب عبارت‌اند از:
- بزرگ شدن لوزه‌ها و آدنوئیدها (توده‌ای از بافت لنفاوی در پشت حفره بینی)
- ناهنجاری‌های جمجمه و صورت
- چاقی
- بیماری عصبی عضلانی
- آلرژی
- سندرم پاهای بی‌قرار: این وضعیت باعث ناراحتی پاهای کودک شما می‌شود. بنابراین کودک برای تسکین این احساس، اغلب پاهای خود را پیش از خواب یا در طول خواب حرکت می‌دهد.
- نارکولپسی: نارکولپسی اختلالی است که باعث می‌شود در طول روز احساس خواب‌آلودگی کنید و به‌طور ناگهانی به خواب بروید. بر اساس مطالعات این مشکل در افراد مبتلا به بیش فعالی بیشتر از افراد سالم دیده می‌شود.
تأثیر اختلالات خواب بر کودکان بیش‌فعال
دانستن اینکه کدام الگوهای رفتاری در کودکان بیش‌فعال ناشی از کمبود خواب هستند و کدام الگوهای رفتاری از خود بیش فعالی ناشی می‌شوند، دشوار است. اما می‌دانیم نداشتن خواب کافی باعث بدتر شدن برخی از علائم بیش فعالی می‌شود. این علائم عبارت‌اند از:
- بیش فعالی
- بی‌توجهی
- مشکل در پردازش اطلاعات
همچنین نداشتن خواب کافی می‌تواند خطر مشکلات جدی‌تر زیر را افزایش دهد:
- افسردگی
- اضطراب
- شاخص توده بدنی بالاتر (افزایش BMI)
به‌طور کلی، نداشتن خواب کافی بر کیفیت زندگی کودکان تأثیر می‌گذارد. بی‌خوابی در کودکان بیش‌فعال منجر به مشکلات زیر می‌شود:
- عملکرد ضعیف در طول روز: کمبود خواب باعث کاهش تمرکز در طول روز می‌شود.
- تحریک‌پذیری و بی‌قراری: بی‌خوابی باعث بدخلقی، خستگی و مشکلات رفتاری می‌شود.
- غیبت از مدرسه: بی‌خوابی باعث می‌شود کودک صبح به‌سختی از خواب بیدار شود یا نتواند بیدار شود و این مسئله باعث غیبت از مدرسه می‌شود.
- احتمال بیشتر افسردگی و اضطراب در مراقبان: بی‌خوابی کودکان مبتلا به بیش فعالی ، احتمال افسردگی و اضطراب را در والدین یا مراقبان آنها افزایش می‌دهد.
بهبود مشکلات خواب در کودکان بیش‌فعال
اقدامات زیر را برای بهبود مشکلات خواب کودک بیش‌فعال انجام بدهید:
- روال ثابتی داشته باشید: روال ثابتی برای فعالیت‌های کودک پیش از خواب داشته باشید. سعی کنید موارد مشابهی را رعایت کنید: حمام، پوشیدن لباس خواب، مسواک زدن، خواندن کتاب، موسیقی آرام، چراغ‌های خاموش، و غیره. این اقدامات به بدن کودک می‌فهماند که وقت خواب است.
- وسایل الکترونیکی را خاموش کنید: حداقل 30 دقیقه قبل از خواب، وسایل الکترونیکی را خاموش کنید. این وسایل شامل تلویزیون، گوشی، تبلت، بازی‌های ویدیویی و رایانه می‌باشند. کودک را به سمت فعالیت‌های آرامش‌بخش‌تر مانند کتاب خواندن، حمام کردن، یا گوش دادن به موسیقی آرام دعوت کنید.
- مصرف کافئین را کاهش دهید: نوشیدنی‌های حاوی کافئین مانند نوشابه، چای و قهوه را به‌خصوص در نیمه دوم روز کاهش دهید.
- از دستگاه نویز سفید (وایت نویز) استفاده کنید: صدای ملایم و مداوم دستگاه نویز سفید می‌تواند به از بین بردن حواس‌پرتی کمک کرده و کودک شما را آرام کند.
- مطمئن شوید کودک در طول روز ورزش می‌کند: ورزش در طول روز می‌تواند به خواب راحت‌تر کمک کند.
- اتاق خواب کودک را بررسی کنید: به اتاق خواب کودک توجه کنید و از مناسب بودن شرایط اتاق ازجمله نور، دمای اتاق و ... مطمئن شوید.
- فعالیت‌های آرامش‌بخش انجام دهید: پیش از خواب فعالیت‌های آرامش‌بخش مانند تنفس عمیق و تمرینات تصویرسازی ذهنی با کودک خود انجام دهید.
- رژیم غذایی کودک را بهبود دهید: وعده‌های غذایی منظم، سالم و سرشار از فیبر، پروتئین و سبزیجات به کودک بدهید و از خوردن غذاهای حاوی رنگ‌های مصنوعی خودداری کنید. همچنین از مصرف غلات صبحانه شیرین و نوشیدنی‌های شیرین، ازجمله آبمیوه رقیق‌نشده بپرهیزید. در عوض، از چای نعناع یا بابونه استفاده کنید.
- از عوارض جانبی داروها مطلع شوید: از پزشک کودک خود درمورد عوارض جانبی داروها بپرسید و درخصوص داروهای کاهش‌دهنده مشکلات خواب اطلاعات کسب کنید. همچنین درمورد استفاده از ملاتونین به‌عنوان تقویت کننده خواب بپرسید.
- مشکلات خواب را درمان کنید: هر گونه آلرژی، مشکلات خروپف یا سایر اختلالات خواب را درمان کنید.
جمع بندی
اختلالات خواب در کودکان بیش‌فعال یکی از مشکلات شایع و پیچیده‌ای است که می‌تواند تاثیرات منفی زیادی بر رشد جسمی و روانی کودک بگذارد. بی‌خوابی و خواب نا‌آرام در این کودکان معمولاً به دلیل مشکلات در تنظیم فعالیت‌های مغزی و عدم آرامش ایجاد می‌شود. حل این مشکلات نیازمند رویکردهای تخصصی است که به بهبود کیفیت خواب و در نتیجه عملکرد روزانه کودک کمک می‌کند. اگر کودک شما نیز از اختلالات خواب رنج می‌برد و می‌خواهید راه‌حل‌های علمی و کارآمدی برای حل این مشکل پیدا کنید، گروه توانبخشی راه کمال با تیم مجرب خود در این زمینه آماده کمک به شماست.
منابع
مطالب مشابه
کودکان مبتلا به اوتیسم، به‌راحتی نمی‌توانند الفبا را یاد بگیرند و آموزش الفبا به آنها، والدین یا مربیان را با چالش‌های متعددی روبرو می‌کند. در این مطلب به بررسی روش‌های آموزش الفبا به کودکان مبتلا به اوتیسم می‌پردازیم.
ماساژ درمانی یکی از روش های درمانی اختلال اوتیسم است. کودکان مبتلا به اوتیسم نسبت به لمس، رفتارهای تهاجمی از خود نشان می‌دهند و این مسئله به‌خاطر اختلال در عملکرد یکپارچه حسی در سیستم لمسی می‌باشد.
مادران کودکان مبتلا به بیش فعالی با مشکلات زیادی مواجه می‌شوند، این کودکان اعتماد به نفس پایین، عملکرد ضعیف در مدرسه و روابط آشفته شناخته می‌شوند. در این مطلب تجربه یکی از مادرانی را با شما به اشتراک می‌گذاریم که کودک او مبتلا به ADHD است.
اگر به علائم بیش فعالی در کودک 5 ساله خود مشکوک هستید ، برای تعیین اینکه آیا رفتار کودک فراتر از حد معمول است کافی است 4 سوال را از خود بپرسید.
علائم ADHD در دختران اغلب به‌عنوان ویژگی‌های شخصیتی تلقی می‌شوند. به همین دلیل است که اغلب نادیده گرفته یا توجیه می‌شوند. اگر بیش فعالی در دختران تشخیص داده نشود، می‌تواند به مشکلاتی مانند عدم تطبیق شرایط در کلاس درس، عزت نفس پایین و سرزنش خود منجر شود. حتی می‌تواند سلامت روان را تا بزرگسالی تحت تأثیر قرار دهد.
رفتار درمانی دیالکتیکی (DBT) به‌طور مؤثر به درمان اضطراب، افسردگی، و اختلال بی‌نظمی خلقی اخلال‌گرانه (DMDD) در کودکان کمک می‌کند. این روش با آموزش تکنیک‌هایی به کودکان برای تنظیم احساسات و رفتارهایشان کار می‌کند.
کاردرمانگران نقش حیاتی در راهنمایی کودکان قطع عضو در فرایند توانبخشی، به‌ویژه در استفاده از وسایل پروتزی ایفا می‌کنند. مشارکت آنها از همان مرحله پیش از عمل جراحی آغاز می‌شود و بر مدیریت زخم و توصیه‌هایی برای تجهیزات تطبیقی تمرکز دارد که بیماران را برای جراحی آماده می‌کند.
اتیسم غیرکلامی زمانی است که کودک مبتلا به اوتیسم صحبت نمی‌کند، اما ممکن است انواع صداهای آوایی را تولید کند. اوتیسم غیرکلامی به این معنی نیست که کودک نمی‌تواند تعامل داشته باشد، یا کلمات و گفتار را درک کند. بلکه به این معناست که آنها قادر به استفاده از زبان کلامی برای برقراری ارتباط نیستند.
لکنت زبان اختلالی گفتاری است که عضلات مورد استفاده برای صحبت کردن، به‌طور غیرقابل کنترلی منقبض شده یا حرکت می‌کنند و باعث مکث، صداهای ناخواسته و گیر کردن روی کلمات می‌شود.
کلاترینگ با ویژگی‌هایی مانند صحبت کردن بسیار سریع و استفاده از کلمات پُرکننده مانند «اِم» و «آه» همراه است. استفاده گاه‌به‌گاه از این کلمات در گفتار منسجم کاملاً عادی است، اما درصورت ابتلای کودک به این وضعیت، این ویژگی‌ها به عادتی همیشگی تبدیل شده و اغلب مانع از درک صحبت‌های او توسط دیگران می‌شوند.
زمانی که فردی اختلال لیسپ دارد، زبان خود را به گونه‌ای قرار می‌دهد که جریان هوای لازم برای تولید صداهای «س» و «ز» را مسدود یا تحریف می‌کند. این تحریف جریان هوا باعث می‌شود کودک به‌صورت نوک زبانی حرف بزند.
با گذشت زمان، کودکان مبتلا به سندرم رت مشکلات فزاینده‌ای در استفاده از عضلات کنترل‌کننده حرکت، هماهنگی و ارتباط پیدا می‌کنند. سندرم رت همچنین می‌تواند باعث تشنج و ناتوانی‌های ذهنی شود.
سندرم تورت، اختلالی است که بر سیستم عصبی تأثیر می‌گذارد و باعث ایجاد تیک می‌شود. تیک‌ها، حرکات یا صداهایی هستند که کودک بارها و بارها تکرار می‌کند و قادر به کنترل آنها نیست. به‌عنوان مثال، کودکان مبتلا به سندرم توره ممکن است مدام گلوی خود را صاف کنند یا چشمک بزنند.
تشخیص اولیه کف پای صاف در کودکان اغلب توسط متخصصان اطفال انجام می‌شود. اگر فرزند شما هیچ درد یا علائم دیگری را تجربه نکند، معمولاً نیازی به آزمایش بیشتر نیست. کودکانی که علائم دارند باید توسط متخصصان ارتوپدی کودکان معاینه شوند.