تحقیقات نشان می‌دهند 70 درصد از کودکان مبتلا به بیش فعالی با برخی از مشکلات خواب مواجه هستند. پزشکان دلیل بی‌خوابی ناشی از اختلال کمبود توجه و بیش فعالی را نمی‌دانند. در ادامه به بررسی دلایل بی‌خوابی کودکان بیش‌فعال و تأثیرات آن بر کیفیت زندگی آنها می‌پردازیم.
دلایل بی‌خوابی در کودکان بیش‌فعال
پزشکان مطمئن نیستند چه عواملی باعث بی‌خوابی در کودکان مبتلا به اختلال نقص توجه و بیش فعالی می شوند. آنها دلایل احتمالی بی‌خوابی در کودکان بیش‌فعال را به صورت زیر دسته‌بندی می‌کنند:
- محرک‌هایی که بیش فعالی را درمان می‌کنند (کودکانی که این داروها را مصرف نمی‌کنند نیز می‌توانند مشکلات خواب داشته باشند)
- ترکیب اضطراب و مشکلات رفتاری رایج در بیش فعالی
- سیگنال‌های مغز
- کاهش تولید ملاتونین (هورمونی که به خوابیدن کمک می‌کند)
مشکلات مربوط به خواب در کودکان بیش‌فعال
مشکلات مربوط به خواب در کودکان مبتلا به بیش فعالی به اشکال مختلف بروز می‌کنند. این مشکلات عبارت‌اند از:
- مقاومت قبل از خواب: ممکن است در خواباندن فرزند خود مشکل داشته باشید، یا شاید فرزند شما پیش از خواب بارها و بارها از اتاقش بیرون بیاید.
- اضطراب قبل از خواب: نگرانی‌های شبانه مانند تنها ماندن یا تاریکی در زمان خواب برای کودک استرس‌زا می‌باشند. کودک مبتلا به اختلال کمبود توجه و بیش فعالی پیش از خواب درخصوص مشکلاتی که در طول روز داشته است فکر می‌کند.
- بی‌خوابی: بی‌خوابی زمانی اتفاق میفتد که فرزند شما یا نمی‌تواند بخوابد یا از خواب بیدار می‌شود. کودکانی که مشکل بی‌خوابی دارند معمولاً زود از خواب بیدار می‌شوند. در این حالت مغز کودک در طول شب خاموش نمی‌شود. بی‌خوابی در نوجوانان مبتلا به بیش فعالی بیشتر از کودکان ظاهر می‌شود.
- خواب تأخیری: گاهی اوقات کودک مبتلا به بیش فعالی چرخه خواب و بیداری‌ای دارد که در زمان خواب معمولی، نمی‌تواند بخوابد. او تا پاسی از شب بیدار است و تا دیروقت می‌خوابد. مشاهده این حالت در نوجوانان عادی‌تر است.
- عادات خاص خوابیدن: در برخی موارد فرزند شما برای خوابیدن به اسباب‌بازی یا انجام کاری خاص مانند تماشای تلویزیون عادت کرده است. اگر این عادت را از او دور کنید نمی‌تواند بخوابد.
- کابوس شبانه: کابوس شبانه اغلب به خاطر اتفاقات ترسناک در بیداری، استرس و ... اتفاق میفتد که با در آغوش گرفتن کودک و آرام کردن او برطرف می‌شود.
- دندان قروچه: دندان قروچه از دیگر مشکلات شایع در خواب کودکان مبتلا به بیش فعالی است که به‌صورت ناخودآگاه بروز می‌کند. اگرچه دندان قروچه تأثیر چندانی بر کیفیت خواب کودک ندارد ولی تداوم و عدم درمان آن سبب بروز مشکلات لثه و دندان می‌شود.
- شب ادراری: شب ادراری در کودکان زیر 5 سال چندان مشکل مهمی نیست. ولی عدم درمان آن منجر به مشکلات رفتاری و افزایش علائم بیش فعالی می‌شود.
بسیاری از این مشکلات در دوران کودکی رایج هستند. اما اختلالات خوابی که بیشتر در کودکان مبتلا به بیش فعالی دیده می‌شوند عبارت‌اند از:
- آپنه خواب و خروپف: هر دوی این مشکلات ناشی از مشکل تنفس در هنگام خواب است. آپنه خواب زمانی اتفاق میفتد که گلو در طول خواب بسته می‌شود. پس از بسته شدن گلو، کودک بیش‌فعال به‌مدت کوتاهی نفس نمی‌کشد. قطع شدن تنفس اختلال در خواب را ایجاد می‌کند. دلایل مشکلات تنفسی در طول خواب عبارت‌اند از:
- بزرگ شدن لوزه‌ها و آدنوئیدها (توده‌ای از بافت لنفاوی در پشت حفره بینی)
- ناهنجاری‌های جمجمه و صورت
- چاقی
- بیماری عصبی عضلانی
- آلرژی
- سندرم پاهای بی‌قرار: این وضعیت باعث ناراحتی پاهای کودک شما می‌شود. بنابراین کودک برای تسکین این احساس، اغلب پاهای خود را پیش از خواب یا در طول خواب حرکت می‌دهد.
- نارکولپسی: نارکولپسی اختلالی است که باعث می‌شود در طول روز احساس خواب‌آلودگی کنید و به‌طور ناگهانی به خواب بروید. بر اساس مطالعات این مشکل در افراد مبتلا به بیش فعالی بیشتر از افراد سالم دیده می‌شود.
تأثیر اختلالات خواب بر کودکان بیش‌فعال
دانستن اینکه کدام الگوهای رفتاری در کودکان بیش‌فعال ناشی از کمبود خواب هستند و کدام الگوهای رفتاری از خود بیش فعالی ناشی می‌شوند، دشوار است. اما می‌دانیم نداشتن خواب کافی باعث بدتر شدن برخی از علائم بیش فعالی می‌شود. این علائم عبارت‌اند از:
- بیش فعالی
- بی‌توجهی
- مشکل در پردازش اطلاعات
همچنین نداشتن خواب کافی می‌تواند خطر مشکلات جدی‌تر زیر را افزایش دهد:
- افسردگی
- اضطراب
- شاخص توده بدنی بالاتر (افزایش BMI)
به‌طور کلی، نداشتن خواب کافی بر کیفیت زندگی کودکان تأثیر می‌گذارد. بی‌خوابی در کودکان بیش‌فعال منجر به مشکلات زیر می‌شود:
- عملکرد ضعیف در طول روز: کمبود خواب باعث کاهش تمرکز در طول روز می‌شود.
- تحریک‌پذیری و بی‌قراری: بی‌خوابی باعث بدخلقی، خستگی و مشکلات رفتاری می‌شود.
- غیبت از مدرسه: بی‌خوابی باعث می‌شود کودک صبح به‌سختی از خواب بیدار شود یا نتواند بیدار شود و این مسئله باعث غیبت از مدرسه می‌شود.
- احتمال بیشتر افسردگی و اضطراب در مراقبان: بی‌خوابی کودکان مبتلا به بیش فعالی ، احتمال افسردگی و اضطراب را در والدین یا مراقبان آنها افزایش می‌دهد.
بهبود مشکلات خواب در کودکان بیش‌فعال
اقدامات زیر را برای بهبود مشکلات خواب کودک بیش‌فعال انجام بدهید:
- روال ثابتی داشته باشید: روال ثابتی برای فعالیت‌های کودک پیش از خواب داشته باشید. سعی کنید موارد مشابهی را رعایت کنید: حمام، پوشیدن لباس خواب، مسواک زدن، خواندن کتاب، موسیقی آرام، چراغ‌های خاموش، و غیره. این اقدامات به بدن کودک می‌فهماند که وقت خواب است.
- وسایل الکترونیکی را خاموش کنید: حداقل 30 دقیقه قبل از خواب، وسایل الکترونیکی را خاموش کنید. این وسایل شامل تلویزیون، گوشی، تبلت، بازی‌های ویدیویی و رایانه می‌باشند. کودک را به سمت فعالیت‌های آرامش‌بخش‌تر مانند کتاب خواندن، حمام کردن، یا گوش دادن به موسیقی آرام دعوت کنید.
- مصرف کافئین را کاهش دهید: نوشیدنی‌های حاوی کافئین مانند نوشابه، چای و قهوه را به‌خصوص در نیمه دوم روز کاهش دهید.
- از دستگاه نویز سفید (وایت نویز) استفاده کنید: صدای ملایم و مداوم دستگاه نویز سفید می‌تواند به از بین بردن حواس‌پرتی کمک کرده و کودک شما را آرام کند.
- مطمئن شوید کودک در طول روز ورزش می‌کند: ورزش در طول روز می‌تواند به خواب راحت‌تر کمک کند.
- اتاق خواب کودک را بررسی کنید: به اتاق خواب کودک توجه کنید و از مناسب بودن شرایط اتاق ازجمله نور، دمای اتاق و ... مطمئن شوید.
- فعالیت‌های آرامش‌بخش انجام دهید: پیش از خواب فعالیت‌های آرامش‌بخش مانند تنفس عمیق و تمرینات تصویرسازی ذهنی با کودک خود انجام دهید.
- رژیم غذایی کودک را بهبود دهید: وعده‌های غذایی منظم، سالم و سرشار از فیبر، پروتئین و سبزیجات به کودک بدهید و از خوردن غذاهای حاوی رنگ‌های مصنوعی خودداری کنید. همچنین از مصرف غلات صبحانه شیرین و نوشیدنی‌های شیرین، ازجمله آبمیوه رقیق‌نشده بپرهیزید. در عوض، از چای نعناع یا بابونه استفاده کنید.
- از عوارض جانبی داروها مطلع شوید: از پزشک کودک خود درمورد عوارض جانبی داروها بپرسید و درخصوص داروهای کاهش‌دهنده مشکلات خواب اطلاعات کسب کنید. همچنین درمورد استفاده از ملاتونین به‌عنوان تقویت کننده خواب بپرسید.
- مشکلات خواب را درمان کنید: هر گونه آلرژی، مشکلات خروپف یا سایر اختلالات خواب را درمان کنید.
جمع بندی
اختلالات خواب در کودکان بیش‌فعال یکی از مشکلات شایع و پیچیده‌ای است که می‌تواند تاثیرات منفی زیادی بر رشد جسمی و روانی کودک بگذارد. بی‌خوابی و خواب نا‌آرام در این کودکان معمولاً به دلیل مشکلات در تنظیم فعالیت‌های مغزی و عدم آرامش ایجاد می‌شود. حل این مشکلات نیازمند رویکردهای تخصصی است که به بهبود کیفیت خواب و در نتیجه عملکرد روزانه کودک کمک می‌کند. اگر کودک شما نیز از اختلالات خواب رنج می‌برد و می‌خواهید راه‌حل‌های علمی و کارآمدی برای حل این مشکل پیدا کنید، گروه توانبخشی راه کمال با تیم مجرب خود در این زمینه آماده کمک به شماست.
منابع
مطالب مشابه
کودکان مبتلا به اوتیسم، به‌راحتی نمی‌توانند الفبا را یاد بگیرند و آموزش الفبا به آنها، والدین یا مربیان را با چالش‌های متعددی روبرو می‌کند. در این مطلب به بررسی روش‌های آموزش الفبا به کودکان مبتلا به اوتیسم می‌پردازیم.
ماساژ درمانی یکی از روش های درمانی اختلال اوتیسم است. کودکان مبتلا به اوتیسم نسبت به لمس، رفتارهای تهاجمی از خود نشان می‌دهند و این مسئله به‌خاطر اختلال در عملکرد یکپارچه حسی در سیستم لمسی می‌باشد.
مادران کودکان مبتلا به بیش فعالی با مشکلات زیادی مواجه می‌شوند، این کودکان اعتماد به نفس پایین، عملکرد ضعیف در مدرسه و روابط آشفته شناخته می‌شوند. در این مطلب تجربه یکی از مادرانی را با شما به اشتراک می‌گذاریم که کودک او مبتلا به ADHD است.
اگر به علائم بیش فعالی در کودک 5 ساله خود مشکوک هستید ، برای تعیین اینکه آیا رفتار کودک فراتر از حد معمول است کافی است 4 سوال را از خود بپرسید.
اتاق‌های حسی فضاهایی چندمنظوره هستند که می‌توانند به طیف وسیعی از افراد، ازجمله کسانی که با چالش‌های پردازش حسی، معلولیت‌ها یا نیازهای درمانی خاص روبرو هستند، کمک کنند.
کودکان مبتلا به اختلال یادگیری غیرکلامی معمولاً در زمینه‌هایی مانند خواندن، رمزگشایی زبان، املا، واژگان یا یادآوری موارد مشکلی ندارند؛ بااین‌حال، ممکن است در ادراک بصری، فضایی یا لمسی دچار مشکل شوند.
کودکان مبتلا به اختلال زبان دریافتی ممکن است در پردازش و درک کلمات، جملات و دستورالعمل‌ها مشکل داشته باشند. آنها ممکن است در فهم معنا، زمینه و ظرافت‌های زبان دچار مشکل شوند.
اختلال زبان بیانی، که به آن تأخیر گفتار بیانی نیز گفته می‌شود، وضعیتی است که با ناتوانی در استفاده از کلمات و ساخت جملات متناسب با سن کودک، مشخص می‌شود. کودکان مبتلا به این اختلال ممکن است برای تشکیل جملات منسجم، پیدا کردن کلمات مناسب و انتقال مؤثر پیام‌های خود با مشکل روبرو شوند.
تأخیر در گفتار کودکان، نوعی اختلال ارتباطی است که بر تکلم کودک تأثیر می‌گذارد. اگر فرزند شما با وجود تکامل جسمی همچنان به نقاط عطف گفتار نرسیده باشد، ممکن است اختلال در تکلم داشته باشد.
اختلال پردازش زبان، نوعی ناتوانی یادگیری است که بر توانایی کودک در درک یا تولید کلمات تأثیر می‌گذارد. این مشکل به‌دلیل ناتوانی در شنیدن یا تولید فیزیکی صداها نیست، بلکه به توانایی فرد در ایجاد معنا از صداها برای برقراری ارتباط مربوط می‌شود.
ناتوانی‌های یادگیری می‌توانند فرایند یادگیری را مختل کنند. این کودکان ممکن است در مهارت‌هایی مانند صحبت کردن، خواندن، نوشتن، توجه، درک مطالب، به خاطر سپردن اطلاعات، انجام ریاضی یا هماهنگی حرکات مشکل داشته باشند. انواع رایج ناتوانی‌های یادگیری شامل نارساخوانی (دیسلکسیا)، اختلال نوشتن (دیسگرافی)، اختلال یادگیری ریاضی (دیسکالکولیا)، اختلاللات پردازش زبان، بینایی، شنوایی وناتوانی یادگیری غیرکلامی هستند.
اختلال حسی حرکتی زمانی رخ می‌دهد که مغز در دریافت و پاسخ دادن به اطلاعاتی که ازطریق حواس می‌آیند و بر حرکت و هماهنگی بیمار تأثیر می‌گذارند، مشکل داشته باشد. این اختلال باعث ناتوانی بیمار در پردازش ورودی‌های حسی و هماهنگی پاسخ‌های حرکتی می‌شود و چالش‌هایی در تعادل، حرکت و کنترل کلی بدن ایجاد می‌کند.
اختلال دوقطبی، اختلال سلامت روان است که باعث چرخه‌های شدید تغییرات عاطفی می‌شود. کودکان و نوجوانان مبتلا به اختلال دوقطبی دو دوره را تجربه می‌کنند: دوره‌هایی که در آنها فوق‌العاده شاد و پرانرژی هستند، که به آن دوره شیدایی گفته می‌شود. و دوره‌های دیگری که در آنها بسیار افسرده هستند.
کف پای صاف اختلال رایجی است که در آن قوس داخلی پاها در زمان تحمل فشار صاف می شود. هنگامی که افراد دارای کف پای صاف می‌ایستند، پاهای آنها به سمت بیرون بوده و تمام کف پا پایین آمده و با زمین در تماس است.