اختلال انفجاری متناوب (IED) نوعی اختلال رفتاری است که با دوره‌های مکرر خشم و پرخاشگری شدید مشخص می‌شود. این فوران‌ها می‌توانند کلامی یا جسمی باشند و اغلب غیرقابل پیش بینی هستند. این دوره‌ها از قبل برنامه‌ریزی نشده‌اند و می‌توانند منجر به آسیب قابل توجه به اموال، آسیب جسمی به دیگران یا ناراحتی عاطفی شدید شوند. اگرچه این اختلال اغلب در بزرگسالان مشاهده می‌شود، اما می‌تواند کودکان را نیز تحت تأثیر قرار دهد و به‌گونه‌ای ظاهر شود که زندگی روزمره و روابط آن‌ها را مختل کند. درک اختلال انفجاری متناوب برای ارائه درمان مناسب در کودکان بسیار مهم است.
علائم اختلال انفجاری متناوب در کودکان
علائم اختلال انفجاری متناوب در کودکان می‌توانند متفاوت باشند اما معمولاً شامل موارد زیر هستند:
- فوران‌های مکرر: کودکان مبتلا به اختلال انفجاری متناوب ممکن است قشقرق‌های مکرر یا فوران‌های انفجاری را تجربه کنند که با موقعیت تناسب ندارند. این فوران‌ها می‌توانند خشونت‌آمیز یا مخرب باشند.
- تکانشگری: رفتار پرخاشگرانه اغلب به‌طور ناگهانی و بدون هشدار رخ می‌دهد. کودک ممکن است در کنترل تکانه‌های خود مشکل داشته باشد و بدون در نظر گرفتن عواقب آن عمل کند.
- بی‌ثباتی عاطفی: اغلب قبل، در حین یا بعد از فوران، آشفتگی عاطفی قابل توجهی مشاهده می‌شود. کودک ممکن است تحریک‌پذیری شدید یا نوسانات خلقی داشته باشد.
- انتقام یا تلافی: رفتار پرخاشگرانه ممکن است ناشی از تمایل به انتقام یا تلافی بوده و پاسخ به عوامل استرس‌زا نباشد.
- آسیب به اموال یا جراحت: فوران‌ها ممکن است منجر به آسیب به اشیاء، آسیب به دیگران یا خودزنی شوند.
علل و عوامل خطر
علت دقیق اختلال متناوب انفجاری به‌طور کامل شناخته نشده است، اما اعتقاد بر این است که ناشی از ترکیبی از عوامل بیولوژیکی، روانشناختی و محیطی است. عوامل خطر عبارت‌اند از:
- استعداد ژنتیکی: شواهدی وجود دارند که نشان می‌دهند IED ممکن است ناشی از پیوند ژنتیکی بوده و در خانواده‌ها وجود داشته باشد.
- عوامل عصبی بیولوژیکی: عدم تعادل در انتقال دهنده‌های عصبی مانند سروتونین و ناهنجاری‌ها در عملکرد مغز، به‌ویژه در مناطقی که به کنترل تکانه و پرخاشگری مربوط می‌شوند، ممکن است نقش مهمی در ابتلا به این اختلال داشته باشند.
- تجربیات آسیب‌زا: قرار گرفتن در معرض تروما، سوء استفاده یا غفلت در دوران کودکی می‌توانند موجب اختلال متناوب انفجاری شوند.
- پویایی خانواده: محیط‌های خانوادگی ناکارآمد، ازجمله سطوح بالای درگیری یا انضباط ناسازگار، می‌توانند خطر ابتلا به این بیماری را افزایش دهند.
- عوامل استرس‌زای محیطی: استرس مزمن یا تغییرات مهم زندگی، مانند جدایی والدین یا قلدری، ممکن است علائمIED را تحریک یا تشدید کنند.
تشخیص اختلال متناوب انفجاری
تشخیص این اختلال در کودکان شامل ارزیابی جامع توسط متخصص سلامت روان است. مراحل تشخیص به ترتیب زیر هستند:
- مصاحبه بالینی: مصاحبه مفصل با کودک و خانواده او برای درک ماهیت، فراوانی و تأثیر فوران‌ها
- ارزیابی رفتاری: مشاهدات و گزارش‌های رفتار کودک در محیط‌های مختلف، مانند خانه و مدرسه، برای شناسایی الگوها و محرک‌ها
- ارزیابی پزشکی: رد سایر شرایط پزشکی یا روانشناختی که ممکن است علائم IED را تقلید کرده یا به آن کمک کنند.
- معیارهای تشخیصی: تشخیص بر اساس معیارهای راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی (DSM-5) بوده که شامل الزامات خاص برای فراوانی، شدت و مدت فوران‌ها است.
گزینه‌های درمانی اختلال انفجاری متناوب در کودکان
درمان اختلال انفجاری متناوب در کودکان به‌صورت فردی انجام می‌شود که شامل مواردی مانند رفتاردرمانی، درمان تعامل والد-کودک و درصورت لزوم دارو است.
رفتاردرمانی
تحقیقات نشان می‌دهند رفتاردرمانی می‌تواند در درمان اختلال انفجاری متناوب در کودکان بسیار موفقیت‌آمیز باشد. مواردی مانند درمان شناختی-رفتاری و مدیریت خشم می‌توانند به کودکان کمک کنند تا موقعیت‌هایی را که معمولاً در آن‌ها دوره‌های انفجاری دارند، تشخیص دهند و سپس راه‌های سالم‌تری برای مدیریت احساسات، هم جسمی و هم عاطفی، مرتبط با آن دوره‌ها پیدا کنند.
در طول درمان شناختی-رفتاری، کودکان و والدین یا سرپرستان در جلسات درمانی شرکت می‌کنند و یاد می‌گیرند که چگونه محرک‌های فوران‌های خاص و موفق‌ترین راه‌ها را برای مدیریت آن محرک‌ها (بدون توسل به قشقرق‌های کلامی یا رفتارهای خشونت‌آمیز) درک کنند.
درمان تعامل والد-کودک (PCIT)
دخالت خانواده، به‌ویژه والدین درمورد اختلال انفجاری متناوب در کودکان 5 تا 10 ساله، نتایج بهتری به دست می‌آورد.
درمان تعامل والد-کودک با جلسات آموزشی انجام می‌شود که در آن والدین و کودک به اتاق بازی مشترک می‌آیند و توسط درمانگر و با استفاده از مواردی مانند پخش زنده ویدئو یا آینه‌های یک‌طرفه مشاهده می‌شوند. والدین در گوش خود دستگاه‌هایی قرار می‌دهند و مهارت‌های آموزشی را به‌طور همزمان از درمانگر دریافت می‌کنند.
این نوع درمان برای موارد زیر مؤثر است:
- کاهش فراوانی یا شدت قشقرق‌ها
- کاهش رفتارهای منفی جلب توجه در کودکان
- کاهش ناامیدی در والدین
- افزایش رفتارهای جامعه‌پسند
- بهبود دلبستگی، امنیت و ایمنی با والدین
- افزایش دامنه توجه
- فراهم کردن تعاملات مثبت‌تر بین والدین و کودکان
تمام این اهداف در دو مرحله درمانی تکمیل می‌شوند:
- مرحله اول بیشتر بر ایجاد گرما و امنیت با والدین متمرکز است تا کودکان یاد بگیرند چگونه آرام باشند.
- مرحله دوم به کودکان آموزش می‌دهد که ازطریق رویکرد انضباطی ثابت و احترام به مواردی مانند قوانین والدین و خانه، رفتار خوب داشته باشند.
در طول مرحله دوم درمان، کودکان و والدین در موارد زیر با هم همکاری می‌کنند:
- کاهش رفتار مخرب
- کاهش رفتار پرخاشگرانه یا نافرمانی
- افزایش اطاعت از قوانین و درخواست‌های بزرگسالان
- بهبود رفتار در جمع
- افزایش اعتمادبه‌نفس والدین درحالی‌که به‌طور مرتب در حال تربیت فرزندان خود هستند
درمان تعامل والد-کودک نیز درست مانند درمان شناختی-رفتاری، تعداد مشخصی جلسه با تکالیف دارد.
گزینه دارویی
برای درمان اختلال انفجاری متناوب در کودکان، داروهایی وجود دارند که می‌توانند به درمان علائم ثانویه کمک کنند. البته هیچ داروی خاصی برای خود این وضعیت وجود ندارد.
داروهای ضد افسردگی می‌توانند برای کمک به تنظیم سروتونین در مغز تجویز شوند. این داروها باعث تثبیت خلق و خو می‌شوند.
تثبیت‌کننده‌های خلق ضد تشنج می‌توانند به کاهش تحریک‌پذیری تکانه‌های عصبی کمک کنند و دوره‌های شدید خلقی را کاهش دهند.
داروهای ضد اضطراب می‌توانند اضطراب و آدرنالین را کاهش دهند. همچنین فشار خون بالا را که اغلب منجر به احساس خشم و متعاقباً فوران‌های خشم و قشقرق‌های خشونت‌آمیز کودکان می‌شود، تنظیم می‌کنند.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم؟
زمان مشخصی برای مراجعه به پزشک برای اختلال انفجاری متناوب در کودکان تعیین نشده است. اگر علائم مشکلات رفتاری را مشاهده کردید، برای تشخیص حرفه‌ای تردید نکنید تا بیماری مشخص شود.
هرچه زودتر با متخصص سلامت روان تماس بگیرید و مشورت کنید، زودتر می‌توانید برنامه درمانی شخصی‌سازی‌شده‌ای تدوین کنید و منابع مورد نیاز را در اختیار والدین و کودکان قرار دهید.
روانشناسان اطفال و رفتاردرمانگران می‌توانند به مدیریت مؤثر علائم و بهبود نتایج کلی با مداخله زودهنگام کمک کنند.
جمع‌بندی
به یاد داشته باشید اختلال انفجاری متناوب (IED) نوعی اختلال سلامت روان است. همانند تمام شرایط سلامت روان، جستجوی کمک به‌محض ظاهر شدن علائم می‌تواند به کاهش اختلالات در زندگی فرزند شما کمک کند. متخصصان سلامت روان می‌توانند برنامه‌های درمانی را برای کمک به مدیریت افکار و رفتارهای کودک ارائه دهند.
اعضای خانواده و عزیزان افراد مبتلا به IED اغلب استرس، افسردگی و انزوا را تجربه می‌کنند. بنابراین به سلامت روان خود نیز توجه داشته باشید و درصورت تجربه این علائم به پزشک مراجعه کنید. اگر در رابطه با فردی مبتلا به اختلال انفجاری متناوب هستید، برای محافظت از خود و فرزندانتان اقداماتی انجام دهید.
منابع
مطالب مشابه
علائم ADHD در دختران اغلب به‌عنوان ویژگی‌های شخصیتی تلقی می‌شوند. به همین دلیل است که اغلب نادیده گرفته یا توجیه می‌شوند. اگر بیش فعالی در دختران تشخیص داده نشود، می‌تواند به مشکلاتی مانند عدم تطبیق شرایط در کلاس درس، عزت نفس پایین و سرزنش خود منجر شود. حتی می‌تواند سلامت روان را تا بزرگسالی تحت تأثیر قرار دهد.
رفتار درمانی دیالکتیکی (DBT) به‌طور مؤثر به درمان اضطراب، افسردگی، و اختلال بی‌نظمی خلقی اخلال‌گرانه (DMDD) در کودکان کمک می‌کند. این روش با آموزش تکنیک‌هایی به کودکان برای تنظیم احساسات و رفتارهایشان کار می‌کند.
کاردرمانگران نقش حیاتی در راهنمایی کودکان قطع عضو در فرایند توانبخشی، به‌ویژه در استفاده از وسایل پروتزی ایفا می‌کنند. مشارکت آن‌ها از همان مرحله پیش از عمل جراحی آغاز می‌شود و بر مدیریت زخم و توصیه‌هایی برای تجهیزات تطبیقی تمرکز دارد که بیماران را برای جراحی آماده می‌کند.
اتیسم غیرکلامی زمانی است که کودک مبتلا به اوتیسم صحبت نمی‌کند، اما ممکن است انواع صداهای آوایی را تولید کند. اوتیسم غیرکلامی به این معنی نیست که کودک نمی‌تواند تعامل داشته باشد، یا کلمات و گفتار را درک کند. بلکه به این معناست که آن‌ها قادر به استفاده از زبان کلامی برای برقراری ارتباط نیستند.
لکنت زبان اختلالی گفتاری است که عضلات مورد استفاده برای صحبت کردن، به‌طور غیرقابل کنترلی منقبض شده یا حرکت می‌کنند و باعث مکث، صداهای ناخواسته و گیر کردن روی کلمات می‌شود.
کلاترینگ با ویژگی‌هایی مانند صحبت کردن بسیار سریع و استفاده از کلمات پُرکننده مانند «اِم» و «آه» همراه است. استفاده گاه‌به‌گاه از این کلمات در گفتار منسجم کاملاً عادی است، اما درصورت ابتلای کودک به این وضعیت، این ویژگی‌ها به عادتی همیشگی تبدیل شده و اغلب مانع از درک صحبت‌های او توسط دیگران می‌شوند.
زمانی که فردی اختلال لیسپ دارد، زبان خود را به گونه‌ای قرار می‌دهد که جریان هوای لازم برای تولید صداهای «س» و «ز» را مسدود یا تحریف می‌کند. این تحریف جریان هوا باعث می‌شود کودک به‌صورت نوک زبانی حرف بزند.
با گذشت زمان، کودکان مبتلا به سندرم رت مشکلات فزاینده‌ای در استفاده از عضلات کنترل‌کننده حرکت، هماهنگی و ارتباط پیدا می‌کنند. سندرم رت همچنین می‌تواند باعث تشنج و ناتوانی‌های ذهنی شود.
سندرم تورت، اختلالی است که بر سیستم عصبی تأثیر می‌گذارد و باعث ایجاد تیک می‌شود. تیک‌ها، حرکات یا صداهایی هستند که کودک بارها و بارها تکرار می‌کند و قادر به کنترل آن‌ها نیست. به‌عنوان مثال، کودکان مبتلا به سندرم توره ممکن است مدام گلوی خود را صاف کنند یا چشمک بزنند.
تشخیص اولیه کف پای صاف در کودکان اغلب توسط متخصصان اطفال انجام می‌شود. اگر فرزند شما هیچ درد یا علائم دیگری را تجربه نکند، معمولاً نیازی به آزمایش بیشتر نیست. کودکانی که علائم دارند باید توسط متخصصان ارتوپدی کودکان معاینه شوند.