اختلال انفجاری متناوب (IED) نوعی اختلال رفتاری است که با دورههای مکرر خشم و پرخاشگری شدید مشخص میشود. این فورانها میتوانند کلامی یا جسمی باشند و اغلب غیرقابل پیش بینی هستند. این دورهها از قبل برنامهریزی نشدهاند و میتوانند منجر به آسیب قابل توجه به اموال، آسیب جسمی به دیگران یا ناراحتی عاطفی شدید شوند. اگرچه این اختلال اغلب در بزرگسالان مشاهده میشود، اما میتواند کودکان را نیز تحت تأثیر قرار دهد و بهگونهای ظاهر شود که زندگی روزمره و روابط آنها را مختل کند. درک اختلال انفجاری متناوب برای ارائه درمان مناسب در کودکان بسیار مهم است.
علائم اختلال انفجاری متناوب در کودکان
علائم اختلال انفجاری متناوب در کودکان میتوانند متفاوت باشند اما معمولاً شامل موارد زیر هستند:
- فورانهای مکرر: کودکان مبتلا به اختلال انفجاری متناوب ممکن است قشقرقهای مکرر یا فورانهای انفجاری را تجربه کنند که با موقعیت تناسب ندارند. این فورانها میتوانند خشونتآمیز یا مخرب باشند.
- تکانشگری: رفتار پرخاشگرانه اغلب بهطور ناگهانی و بدون هشدار رخ میدهد. کودک ممکن است در کنترل تکانههای خود مشکل داشته باشد و بدون در نظر گرفتن عواقب آن عمل کند.
- بیثباتی عاطفی: اغلب قبل، در حین یا بعد از فوران، آشفتگی عاطفی قابل توجهی مشاهده میشود. کودک ممکن است تحریکپذیری شدید یا نوسانات خلقی داشته باشد.
- انتقام یا تلافی: رفتار پرخاشگرانه ممکن است ناشی از تمایل به انتقام یا تلافی بوده و پاسخ به عوامل استرسزا نباشد.
- آسیب به اموال یا جراحت: فورانها ممکن است منجر به آسیب به اشیاء، آسیب به دیگران یا خودزنی شوند.
علل و عوامل خطر
علت دقیق اختلال متناوب انفجاری بهطور کامل شناخته نشده است، اما اعتقاد بر این است که ناشی از ترکیبی از عوامل بیولوژیکی، روانشناختی و محیطی است. عوامل خطر عبارتاند از:
- استعداد ژنتیکی: شواهدی وجود دارند که نشان میدهند IED ممکن است ناشی از پیوند ژنتیکی بوده و در خانوادهها وجود داشته باشد.
- عوامل عصبی بیولوژیکی: عدم تعادل در انتقال دهندههای عصبی مانند سروتونین و ناهنجاریها در عملکرد مغز، بهویژه در مناطقی که به کنترل تکانه و پرخاشگری مربوط میشوند، ممکن است نقش مهمی در ابتلا به این اختلال داشته باشند.
- تجربیات آسیبزا: قرار گرفتن در معرض تروما، سوء استفاده یا غفلت در دوران کودکی میتوانند موجب اختلال متناوب انفجاری شوند.
- پویایی خانواده: محیطهای خانوادگی ناکارآمد، ازجمله سطوح بالای درگیری یا انضباط ناسازگار، میتوانند خطر ابتلا به این بیماری را افزایش دهند.
- عوامل استرسزای محیطی: استرس مزمن یا تغییرات مهم زندگی، مانند جدایی والدین یا قلدری، ممکن است علائمIED را تحریک یا تشدید کنند.
تشخیص اختلال متناوب انفجاری
تشخیص این اختلال در کودکان شامل ارزیابی جامع توسط متخصص سلامت روان است. مراحل تشخیص به ترتیب زیر هستند:
- مصاحبه بالینی: مصاحبه مفصل با کودک و خانواده او برای درک ماهیت، فراوانی و تأثیر فورانها
- ارزیابی رفتاری: مشاهدات و گزارشهای رفتار کودک در محیطهای مختلف، مانند خانه و مدرسه، برای شناسایی الگوها و محرکها
- ارزیابی پزشکی: رد سایر شرایط پزشکی یا روانشناختی که ممکن است علائم IED را تقلید کرده یا به آن کمک کنند.
- معیارهای تشخیصی: تشخیص بر اساس معیارهای راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی (DSM-5) بوده که شامل الزامات خاص برای فراوانی، شدت و مدت فورانها است.
گزینههای درمانی اختلال انفجاری متناوب در کودکان
درمان اختلال انفجاری متناوب در کودکان بهصورت فردی انجام میشود که شامل مواردی مانند رفتاردرمانی، درمان تعامل والد-کودک و درصورت لزوم دارو است.
رفتاردرمانی
تحقیقات نشان میدهند رفتاردرمانی میتواند در درمان اختلال انفجاری متناوب در کودکان بسیار موفقیتآمیز باشد. مواردی مانند درمان شناختی-رفتاری و مدیریت خشم میتوانند به کودکان کمک کنند تا موقعیتهایی را که معمولاً در آنها دورههای انفجاری دارند، تشخیص دهند و سپس راههای سالمتری برای مدیریت احساسات، هم جسمی و هم عاطفی، مرتبط با آن دورهها پیدا کنند.
در طول درمان شناختی-رفتاری، کودکان و والدین یا سرپرستان در جلسات درمانی شرکت میکنند و یاد میگیرند که چگونه محرکهای فورانهای خاص و موفقترین راهها را برای مدیریت آن محرکها (بدون توسل به قشقرقهای کلامی یا رفتارهای خشونتآمیز) درک کنند.
درمان تعامل والد-کودک (PCIT)
دخالت خانواده، بهویژه والدین درمورد اختلال انفجاری متناوب در کودکان 5 تا 10 ساله، نتایج بهتری به دست میآورد.
درمان تعامل والد-کودک با جلسات آموزشی انجام میشود که در آن والدین و کودک به اتاق بازی مشترک میآیند و توسط درمانگر و با استفاده از مواردی مانند پخش زنده ویدئو یا آینههای یکطرفه مشاهده میشوند. والدین در گوش خود دستگاههایی قرار میدهند و مهارتهای آموزشی را بهطور همزمان از درمانگر دریافت میکنند.
این نوع درمان برای موارد زیر مؤثر است:
- کاهش فراوانی یا شدت قشقرقها
- کاهش رفتارهای منفی جلب توجه در کودکان
- کاهش ناامیدی در والدین
- افزایش رفتارهای جامعهپسند
- بهبود دلبستگی، امنیت و ایمنی با والدین
- افزایش دامنه توجه
- فراهم کردن تعاملات مثبتتر بین والدین و کودکان
تمام این اهداف در دو مرحله درمانی تکمیل میشوند:
- مرحله اول بیشتر بر ایجاد گرما و امنیت با والدین متمرکز است تا کودکان یاد بگیرند چگونه آرام باشند.
- مرحله دوم به کودکان آموزش میدهد که ازطریق رویکرد انضباطی ثابت و احترام به مواردی مانند قوانین والدین و خانه، رفتار خوب داشته باشند.
در طول مرحله دوم درمان، کودکان و والدین در موارد زیر با هم همکاری میکنند:
- کاهش رفتار مخرب
- کاهش رفتار پرخاشگرانه یا نافرمانی
- افزایش اطاعت از قوانین و درخواستهای بزرگسالان
- بهبود رفتار در جمع
- افزایش اعتمادبهنفس والدین درحالیکه بهطور مرتب در حال تربیت فرزندان خود هستند
درمان تعامل والد-کودک نیز درست مانند درمان شناختی-رفتاری، تعداد مشخصی جلسه با تکالیف دارد.
گزینه دارویی
برای درمان اختلال انفجاری متناوب در کودکان، داروهایی وجود دارند که میتوانند به درمان علائم ثانویه کمک کنند. البته هیچ داروی خاصی برای خود این وضعیت وجود ندارد.
داروهای ضد افسردگی میتوانند برای کمک به تنظیم سروتونین در مغز تجویز شوند. این داروها باعث تثبیت خلق و خو میشوند.
تثبیتکنندههای خلق ضد تشنج میتوانند به کاهش تحریکپذیری تکانههای عصبی کمک کنند و دورههای شدید خلقی را کاهش دهند.
داروهای ضد اضطراب میتوانند اضطراب و آدرنالین را کاهش دهند. همچنین فشار خون بالا را که اغلب منجر به احساس خشم و متعاقباً فورانهای خشم و قشقرقهای خشونتآمیز کودکان میشود، تنظیم میکنند.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم؟
زمان مشخصی برای مراجعه به پزشک برای اختلال انفجاری متناوب در کودکان تعیین نشده است. اگر علائم مشکلات رفتاری را مشاهده کردید، برای تشخیص حرفهای تردید نکنید تا بیماری مشخص شود.
هرچه زودتر با متخصص سلامت روان تماس بگیرید و مشورت کنید، زودتر میتوانید برنامه درمانی شخصیسازیشدهای تدوین کنید و منابع مورد نیاز را در اختیار والدین و کودکان قرار دهید.
روانشناسان اطفال و رفتاردرمانگران میتوانند به مدیریت مؤثر علائم و بهبود نتایج کلی با مداخله زودهنگام کمک کنند.
جمعبندی
به یاد داشته باشید اختلال انفجاری متناوب (IED) نوعی اختلال سلامت روان است. همانند تمام شرایط سلامت روان، جستجوی کمک بهمحض ظاهر شدن علائم میتواند به کاهش اختلالات در زندگی فرزند شما کمک کند. متخصصان سلامت روان میتوانند برنامههای درمانی را برای کمک به مدیریت افکار و رفتارهای کودک ارائه دهند.
اعضای خانواده و عزیزان افراد مبتلا به IED اغلب استرس، افسردگی و انزوا را تجربه میکنند. بنابراین به سلامت روان خود نیز توجه داشته باشید و درصورت تجربه این علائم به پزشک مراجعه کنید. اگر در رابطه با فردی مبتلا به اختلال انفجاری متناوب هستید، برای محافظت از خود و فرزندانتان اقداماتی انجام دهید.
منابع
مطالب مشابه
اختلالات تکاملی، شرایط فیزیکی یا مبتنی بر مغز هستند که بر پیشرفت کودک هنگام رشد و کسب مهارتهای ضروری زندگی تأثیر میگذارند. بسیاری از اختلالات تکاملی کودکی قبل از تولد وجود دارند و در طول زندگی ادامه مییابند. همچنین ممکن است درنتیجه آسیب، ضربه یا سایر عوامل پزشکی در طول کودکی رخ دهند.
هیدروتراپی، که به آن آب درمانی نیز گفته میشود، شکل تخصصی فیزیوتراپی است که از آب برای درمان بیماریها استفاده میکند. این نوع درمان محیطی امن و حمایتی را برای کودکان فراهم میکند که در آن میتوانند بدون تنش جاذبه در فعالیتهای فیزیکی شرکت کنند.
والدین میتوانند با استفاده از بازیهای ساده و سرگرمکننده در محیط خانه، رفتارهای کلیدی فرزند خود را در حوزههای مهمی مانند ارتباط چشمی، تقلید، تعاملات اجتماعی و حساسیتهای حسی زیر نظر بگیرند. این بازیها برای کودک جذاب هستند و در عین حال، به والدین کمک میکنند تا درصورت مشاهده علائم نگرانکننده، بهموقع با متخصصان رشد کودک مشورت نمایند.
کودکان مبتلا به CDD تا حداقل ۲سالگی رشد معمولی متناسب با سن را در ارتباطات کلامی و غیرکلامی، روابط اجتماعی، بازی و رفتار انطباقی دارند. آنها بین سنین ۲ تا ۱۰سالگی، مهارتهای کسبشده قبلی خود را به شکلی قابل توجه در دو یا چند مورد از دست میدهند.
یکی از تفاوتهای بزرگ بین اوتیسم و آسپرگر این است که کودکان مبتلا به اوتیسم دیرتر صحبت کردن را شروع میکنند. اما کسانی که سندرم آسپرگر دارند معمولاً تأخیر زبانی را تجربه نمیکنند. در حالی که کودکان مبتلا به اوتیسم اغلب منزوی به نظر میرسند، افراد دارای آسپرگر معمولاً میخواهند با دیگران تعامل داشته باشند اما برای برقراری ارتباط با مشکل مواجه میشوند.
اختلال فراگیر رشد (PDD) زمانی اصطلاحی بود که برای توصیف گروهی از تأخیرهای رشدی که بر مهارتهای اجتماعی و ارتباطی تأثیر میگذاشتند، مورد استفاده قرار میگرفت. اما در حال حاضر، پزشکان آن را اختلال طیف اوتیسم (ASD) مینامند.
گرانی والدین درخصوص دیر حرف زدن فرزندشان امری کاملاً طبیعی است. اما باید توجه داشته باشید رشد گفتار در کودکان میتواند تحت تأثیر طیف وسیعی از عوامل قرار گیرد و یکی از این عوامل، تغذیه است که اغلب نادیده گرفته میشود.
اختلال ویژه زبانی (SLI)، اصطلاحی برای اختلال زبان رشدی است. این اختلال زمانی رخ میدهد که مهارتهای زبانی بهدرستی رشد نمیکنند ولی این چالشها به سایر مشکلات رشدی مانند اختلال طیف اوتیسم، آسیب مغزی تروماتیک، آپراکسی گفتار یا کم شنوایی مربوط نیستند.
کودکان مبتلا به اختلال ارتباط اجتماعی در استفاده از زبان برای تعامل با دیگران مشکل دارند. آنها زبان را میفهمند و میتوانند در برخی شرایط از آن استفاده کنند، اما در موقعیتهای اجتماعی در برقراری ارتباط با مشکل روبرو هستند.
اختلال گفتاری آفازی در کودکان نوعی اختلال ارتباطی است که توانایی کودک در درک، تولید و استفاده از زبان را مختل میکند. کودکان مبتلا به آفازی اغلب در ابراز وجود و درک زبان دیگران مشکل دارند. نکته مهم این است که آفازی نشانه کمبود هوش نیست، بلکه اختلالی در پردازش زبان است.