اختلال تیک چیست و چطور آن را درمان کنیم؟

تیک‌ها، حرکات یا صداهای ناگهانی و سریعی هستند که کودک به‌طور مکرر و غیرارادی انجام می‌دهد. تیک‌ها می‌توانند در هر قسمتی از بدن ازجمله صورت، شانه‌ها، دست‌ها و پاها رخ دهند. برای مثال، اگر کودک تیک حرکتی داشته باشد، ممکن است به‌طور مکرر پلک بزند یا شانه‌های خود را بارها و بارها بالا بیندازد. اگر تیک صوتی داشته باشد، احتمالاً به‌صورت ناخواسته صدای خرخر ایجاد می‌کند یا احساس نیاز به صاف کردن مداوم گلو دارد. تیک‌ها اغلب با گذشت زمان تغییر می‌کنند.

تیک‌ها اغلب با احساسی ناخوشایند یا اجباری شروع می‌شوند. کودک گاهی‌اوقات قادر به سرکوب یا به تأخیر انداختن تیک‌های خود است، اما این مسئله باعث ناراحتی او می‌شود و تسکینش فقط با انجام تیک اتفاق میفتد.

تیک‌ها، مشکلاتی شایع در کودکان هستند و معمولاً بین سنین 5 تا 10سالگی شروع می‌شوند. آن‌ها معمولاً جدی نیستند و اغلب با گذشت زمان به‌صورت خود به خودی بهبود می‌یابند یا متوقف می‌شوند. اما گاهی‌اوقات، وجود تیک‌ها می‌تواند نشانه اختلالی جدی‌تر باشد که نیاز به درمان دارد.

انواع تیک‌ها

بیماران ممکن است تیک‌های حرکتی و صوتی ساده یا پیچیده را تجربه کنند. تیک‌های ساده، حرکات تکراری مختصر و ناگهانی هستند که فقط چند گروه عضلانی را درگیر می‌کنند. آن‌ها شایع‌تر از تیک‌های پیچیده هستند. تیک‌های حرکتی شامل حرکات بدن مانند بالا انداختن شانه هستند. تیک‌های صوتی شامل صدای بیمار مانند صاف کردن گلو هستند. تیک‌های حرکتی قبل از تیک‌های صوتی و تیک‌های ساده قبل از تیک‌های پیچیده ظاهر می‌شوند.

تیک‌های حرکتی ساده عبارت‌اند از:

• پلک زدن، چرخاندن چشم و سایر حرکات چشم
• شکلک درآوردن با صورت
• بالا انداختن شانه
• پرش شانه یا سر

تیک‌های صوتی ساده عبارت‌اند از:

• صاف کردن مکرر گلو
• بو کشیدن
• ایجاد صداهایی مانند واق واق کردن یا خرخر کردن

تیک‌های پیچیده، الگوهای حرکتی هماهنگ و مشخصی هستند که چندین گروه عضلانی متفاوت را در نواحی مختلف بدن درگیر می‌کنند.

تیک‌های حرکتی پیچیده عبارت‌اند از:

• شکلک درآوردن با صورت همراه با بالا انداختن شانه و چرخاندن سر
• لمس کردن یا بو کشیدن شیئی خاص
• لی لی کردن
• پریدن
• خم شدن
• پیچ خوردن

تیک‌های صوتی پیچیده عبارت‌اند از:

• تکرار کلمات یا عبارات خود
• تکرار کلمات یا عبارات دیگران (اکولالیا)
• استفاده از کلمات رکیک، مبتذل یا فحش (کوپرولالیا)

اختلال تیک چیست؟

اختلالات تیک، طیفی از بیماری‌های عصبی هستند که باعث تیک می‌شوند. تیک‌ها و علائم مرتبط با آن‌ها ممکن است از خفیف تا شدید متغیر باشند. در بسیاری از موارد، تیک‌ها خفیف هستند و نیازی به درمان ندارند. تیک‌ها اغلب با افزایش سن کودکان از بین می‌روند. در موارد دیگر، درمان برای مدیریت تیک‌ها و سایر مشکلات سلامتی که همراه با آن‌ها رخ می‌دهند، ضروری است.

انواع مختلف اختلالات تیک چیست؟

سه نوع اصلی اختلال تیک وجود دارند. آن‌ها بر اساس نوع تیک‌ها و مدت زمان علائم با یکدیگر تفاوت دارند. اختلالات تیک شامل اختلال تیک موقت، اختلال تیک مزمن و سندرم تورت هستند.

اختلال تیک موقت (اختلال تیک گذرا)

این اختلال معمولاً در دوران جوانی ظاهر می‌شود و تا 20 درصد از کودکان در سن مدرسه را تحت تأثیر قرار می‌دهد. اگر کودک یک یا چند تیک حرکتی (فیزیکی) یا صوتی را حداقل به مدت یک ماه و کمتر از یک سال داشته باشد، احتمالاً مبتلا به اختلال تیک موقت است.

اختلال تیک مزمن

درحالی‌که تیک‌های موقت در عرض یک سال ناپدید می‌شوند، تیک‌های مزمن بیش از یک سال طول می‌کشند. در این اختلال، کودک ممکن است یک یا چند تیک طولانی‌مدت داشته باشد. این تیک‌ها ممکن است حرکتی یا صوتی باشند، اما به‌صورت همزمان اتفاق نمیفتند. علائم این اختلال قبل از 18سالگی شروع می‌شوند. تیک‌های مزمن در کمتر از 1 نفر از هر 100 کودک رخ می‌دهند.

سندرم تورت

گاهی‌اوقات اختلال تیک مزمن با سندروم تورت اشتباه گرفته می‌شود. سندروم تورت، شدیدترین نوع اختلال تیک است. اگر کودک به این اختلال مبتلا باشد، هم تیک‌های حرکتی و هم تیک‌های صوتی خواهد داشت. کارشناسان تخمین می‌زنند که 1 نفر از هر 162 کودک در ایالات متحده به این بیماری مبتلا هستند. علائم این اختلال معمولاً بین سنین 5 تا 10سالگی در کودکان شروع می‌شوند. شدت بیماری کودکان ممکن است با گذشت زمان تغییر کند. آن‌ها ممکن است دوره‌هایی با تیک‌های کمتر و به‌دنبال آن، دوره‌هایی با فعالیت تیک بیشتر داشته باشند. بسیاری از افراد مبتلا به سندرم تورت متوجه می‌شوند که با افزایش سن، وضعیت آن‌ها بهبود می‌یابد. اما در برخی موارد وضعیت بیمار با افزایش سن بدتر می‌شود.

تیک اضطرابی چیست؟

اضطراب اغلب باعث تحریک تیک‌ها یا بدتر شدن آن‌ها می‌شود. محققان بر این باورند که دلیل آن این است که داشتن تیک‌ها هنگام اضطراب یا استرس می‌تواند کنترل آن‌ها را دشوارتر کند. همچنین ممکن است اضطراب باعث شود تیک‌ها بیشتر اتفاق بیفتند. گاهی‌اوقات، داشتن اضطراب باعث می‌شود کودک بیشتر متوجه واکنش دیگران به تیک‌هایش شود. درنتیجه علائم او بدتر می‌شوند.

تیک چه حسی ایجاد می‌کند؟

قبل از وقوع تیک، ممکن است احساسی اجباری برای انجام آن ایجاد شود. این احساس شبیه به نیاز به خاراندن بدن یا عطسه است. احساس تنش در قسمت آسیب‌دیده بدن ایجاد شده و تسلیم شدن به تیک، باعث تسکین موقتی می‌شود. ممکن است بیمار بتواند تیک را برای چند ثانیه تا چند دقیقه به تأخیر بیندازد، اما باید تلاش آگاهانه‌ای انجام دهد. معمولاً، درنهایت بیمار نمی‌تواند در مقابل میل به انجام تیک مقاومت کند.

تلاش برای کنترل تیک، به‌ویژه در زمان‌های استرس عاطفی بسیار دشوار است. استرس و خستگی اغلب تیک‌ها را بدتر می‌کنند. توجه دیگران به تیک نیز می‌تواند آن را بدتر کند. تیک‌ها معمولاً در طول خواب رخ نمی‌دهند و ممکن است هنگام تمرکز بر کاری مانند تکالیف مدرسه کاهش یابند.

علت تیک‌ چیست؟

محققان علت دقیق تیک‌ها را نمی‌دانند، اما برخی از دانشمندان معتقدند که آن‌ها به‌دلیل تغییرات در بخشی از مغز که حرکت را کنترل می‌کنند، رخ می‌دهند. علاوه‌براین، ازآنجایی‌که تیک‌ها می‌توانند در خانواده‌ها به‌صورت ارثی منتقل شوند، دانشمندان معتقدند که این وضعیت می‌تواند جزئی ژنتیکی نیز داشته باشد. اختلالات تیک همچنین در کنار سایر بیماری‌ها ازجمله موارد زیر رخ می‌دهند:

• اختلال نقص توجه و بیش‌فعالی
• اختلال اضطراب
• اختلال وسواس فکری-عملی

گاهی‌اوقات، بیماران مبتلا به سایر بیماری‌های سلامتی، مانند بیماری هانتینگتون (نوعی اختلال ژنتیکی و ارثی است که با از بین بردن تدریجی سلول‌های عصبی مغز، باعث اختلال در عملکرد مغز و درنهایت مرگ می‌شود) یا آنسفالیت (التهاب یا ورم مغزی است که در اثر ویروس‌ها و ضعف بدنی رخ می‌دهد)، تیک یا حرکاتی شبیه به تیک ایجاد می‌کنند.

اختلال تیک چطور تشخیص داده می‌شود؟

پزشک با استفاده از مجموعه‌ای استاندارد از معیارها، ازجمله موارد زیر، تشخیص را انجام خواهد داد:

• نوع تیک‌ها
• مدت‌زمان تیک‌ها
• تعداد دفعات تکرار تیک‌ها
• سن شروع تیک‌ها

او ممکن است برای تشخیص و تعیین علت، سؤالاتی درمورد سابقه خانوادگی تیک، داروهای مصرفی که باعث تیک می‌شوند و بیماری‌های دیگر بپرسد.

برای تشخیص، نیازی به انجام آزمایش خون، تست‌های آزمایشگاهی یا تصویربرداری نیست. اما درموارد نادر، اگر پزشک بخواهد تأیید کند که سایر بیمار‌ی‌ها باعث علائم کودک نمی‌شوند، ممکن است آزمایش خون یا آزمایش‌های تصویربرداری مانند ام‌آرآی، سی‌تی‌اسکن یا الکتروانسفالوگرام (EEG) انجام دهد.

درمان اختلال تیک

درمان اختلالات تیک به نوع و شدت بیماری کودکان بستگی دارد. اگر بیماری آن‌ها خفیف باشد، ممکن است نیازی به درمان نداشته باشند و تیک‌هایشان خود به خود برطرف شوند. راهکارهای خودیاری، مانند اجتناب از خستگی و استرس، می‌توانند برای بیشتر کودکان بسیار مفید باشند.

درموارد دیگر، اگر تیک‌های کودکان شدید باشند و در زندگی روزمره آن‌ها اختلال ایجاد کنند، پزشک ممکن است رفتاردرمانی، دارودرمانی یا هر دو را توصیه کند.

رفتاردرمانی

کودک ازطریق نوعی رفتاردرمانی به نام آموزش وارونه‌سازی عادت، یاد خواهد گرفت که چگونه علائم خود را مدیریت کرده و رفتار متفاوتی را جایگزین تیک کند. برای مثال، اگر تیک کودک شامل بالا انداختن شانه‌هایش باشد، درمانگر ممکن است به او یاد دهد که بازوهای خود را بکشد تا زمانی که میل به بالا انداختن شانه از بین برود.

نوع دیگری از درمان که پزشک ممکن است توصیه کند، مداخله رفتاری جامع برای تیک‌ها (CBIT) نامیده می‌شود. این نوع درمان برای آموزش نحوه مدیریت تیک به کودکان بزرگ‌تر مفید است. این درمان شامل آموزش وارونه‌سازی عادت و همچنین آموزش درمورد تیک‌ها و تکنیک‌های آرام‌سازی است.

علاوه‌بر ارائه رفتاردرمانی، روانپزشک می‌تواند به والدین درمورد نحوه ارائه حمایت به‌عنوان خانواده مشاوره دهد و اطمینان حاصل کند که کودک حمایت آموزشی مناسب را دریافت می‌کند.

دارودرمانی

اگر تیک‌ها ادامه یابند و در زندگی کودک اختلال ایجاد کنند، داروهای تیک می‌توانند مؤثر باشند.

داروهای مناسب برای تیک‌های خفیف شامل کلونیدین و گوانفاسین هستند. پزشکان همچنین این داروها را برای کمک به کنترل بیش‌فعالی و اضطراب، که می‌توانند همراه با اختلال تیک اتفاق بیفتند، توصیه می‌کنند.

برای تیک‌های شدیدتر، داروهای ضد روان‌پریشی، ازجمله آریپیپرازول و الانزاپین، ممکن است مؤثر باشند. این داروها با تغییر اثرات انتقال‌دهنده‌های عصبی که باعث کنترل حرکات بدن می‌شوند، عمل می‌کنند.

اگر فرزندم تیک داشته باشد چگونه می‌توانم از او مراقبت کنم؟

اگر فرزند شما تیک‌های خفیفی دارد، ممکن است بتوانید با کمک چند نکته ساده از او مراقبت کنید:

• اجتناب از اضطراب و استرس: فعالیتی لذت‌بخش مانند ورزش یا سرگرمی برای فرزندتان پیدا کنید. تیک‌ها اغلب زمانی رخ می‌دهند که فرزند شما احساس استرس یا اضطراب می‌کند و فعالیتی سرگرم‌کننده می‌تواند او را مشغول نگه دارد و استرس را تسکین دهد.
• اجتناب از خستگی: تیک‌ها همچنین اغلب زمانی رخ می‌دهند که فرزند شما بیش‌ازحد خسته است. بنابراین مطمئن شوید که کودک خواب شبانه خوبی دارد.
• سعی کنید تیک‌های فرزندتان را نادیده بگیرید: سعی کنید توجه زیادی به تیک‌های فرزندتان نداشته باشید. صحبت کردن درمورد آن‌ها می‌تواند تیک‌های کودک را بدتر کند.
• کودک را تنبیه نکنید: سر فرزندتان داد نزنید یا به او نگویید که تیک خود را متوقف کند؛ زیرا او هیچ کنترلی بر آن ندارد و عصبانی شدن یا سرزنش کردن او مشکل را حل نمی‌کند.
• به فرزندتان اطمینان خاطر دهید: به کودک بفهمانید همه چیز خوب بوده و نیازی نیست از تیک‌های خود خجالت بکشد.
• به دیگران اطلاع دهید: دوستان و عزیزان را از تیک‌های فرزندتان آگاه کنید تا بدانند هنگام وقوع آن‌ها واکنش نشان ندهند.
• با مدرسه فرزندتان همکاری کنید: مطمئن شوید که معلمان و سایر کارکنان مدرسه از تیک‌های فرزندتان آگاه هستند و با آن‌ها برای یافتن راه حل‌هایی مناسب همکاری کنید.

چه زمانی باید برای اختلال تیک کودک به پزشک مراجعه کنیم؟

برخی از تیک‌ها جدی نیستند. اگر تیک‌های فرزندتان خفیف هستند و هیچ مشکلی ایجاد نمی‌کنند، نیازی به مراجعه به پزشک نیست. تیک‌ها ممکن است به همان سرعتی که ظاهر شده‌اند ناپدید شوند. اما اگر نگران تیک‌های فرزندتان هستید یا تیک‌ها:

• به‌طور منظم اتفاق میفتند یا شدید یا مکرر می‌شوند،
• مشکلات اجتماعی یا عاطفی، مانند تحقیر شدن یا خجالت، ایجاد می‌کنند،
• باعث درد یا ناراحتی می‌شوند،
• در مدرسه یا سایر فعالیت‌های روزانه تداخل ایجاد می‌کنند،
• همراه با عصبانیت، افسردگی یا خودزنی هستند،

به پزشک مراجعه کنید.

چه سؤالاتی باید از پزشک فرزندم بپرسم؟

اگر فرزند شما تیک دارد، بهتر است سؤالات زیر را از پزشک او بپرسید:

• تیک‌های فرزندم خفیف هستند یا شدید؟
• آیا فرزندم اختلال تیک دارد؟
• فرزندم به چه نوع اختلال تیک مبتلا است؟
• آیا تیک‌ها خود به خود از بین می‌روند؟
• چه گزینه‌های درمانی را توصیه می‌کنید؟

جمع‌بندی

اگر علائم اختلال تیک را در فرزند خود ببینید، احتمالاً نگران، مضطرب یا دلواپس می‌شوید. اما با وجودی که تیک‌ها می‌توانند نگران‌کننده باشند، معمولاً جدی نیستند. درواقع، بسیاری از موارد خفیف تیک خود به خود از بین می‌روند. اما اگر تیک‌های فرزند شما مکرر یا شدید شده‌اند، زمان آن رسیده است که با پزشک او تماس بگیرید. پزشک می‌تواند به تعیین شدت تیک‌های فرزند شما و بهترین گزینه‌های درمانی برای او، کمک کند.

منابع

my.clevelandclinic.org

webmd.com

rch.org.au