اختلال طیف اوتیسم (ASD) شامل مجموعه متنوعی از ویژگی‌ها و رفتارها است که شدت و نحوه بروز آن‌ها در هر کودک می‌توانند متفاوت باشند. برخی از کودکان ممکن است از سنین اولیه علائم آشکار اوتیسم را نشان دهند، درحالی‌که در برخی دیگر این علائم ممکن است به شکل‌های ظریف‌تر و کمتر قابل تشخیص بروز کنند. به همین دلیل، توجه و حساسیت والدین به‌عنوان مراقبان اصلی در شناسایی نشانه‌های اولیه از اهمیت بالایی برخوردار است. آن‌ها می‌توانند حتی کوچک‌ترین تغییرات یا انحرافات از روند طبیعی رشد را شناسایی کنند.
تشخیص زودهنگام اوتیسم در کودکان نوپا نقشی حیاتی در بهبود نتایج بلندمدت دارد. تحقیقات نشان داده‌اند که شناسایی و مداخله به‌موقع، به‌ویژه در دوران حساس رشد مغز، می‌تواند به توسعه مهارت‌های ارتباطی، اجتماعی و رفتاری کودک کمک چشمگیری کند. با شناخت علائم اولیه در حدود دو سالگی، والدین می‌توانند فرایند ارزیابی و درمان را به‌موقع آغاز کنند، که این امر امکان بهره‌مندی از بیشترین تأثیر مداخلات درمانی را فراهم می‌سازد.
در ادامه، علائم رایج اوتیسم در کودک دو ساله بررسی می‌شوند:
برای اطلاعات بیشتر در مورد علائم اوتیسم در سنین مختلف، مطلب مربوطه را مطالعه نمایید.
چالش‌های ارتباط اجتماعی در کودکان دو ساله مبتلا به اوتیسم
یکی از مهم‌ترین نشانه‌های اوتیسم در کودکان دو ساله، مشکلات ارتباط اجتماعی است. کودکان مبتلا به اوتیسم معمولاً در برقراری ارتباط متقابل و تعاملات اجتماعی دچار چالش هستند. برخی از این چالش‌ها عبارت‌اند از:
- عدم تماس چشمی: یکی از نشانه‌های اولیه اوتیسم در کودکان دو ساله، دشواری در ایجاد و حفظ تماس چشمی است. این کودکان ممکن است از نگاه مستقیم به دیگران اجتناب کنند یا فقط نگاه‌های کوتاه و گذرا داشته باشند.
- تأخیر یا فقدان گفتار: یکی دیگر از نشانه‌های رایج اوتیسم در کودکان این گروه سنی، تأخیر یا عدم پیشرفت در مهارت‌های زبانی است. درحالی‌که هر کودک با سرعت خود رشد می‌کند، اما برخی از نشانه‌های هشداردهنده شامل موارد زیر هستند:
- عدم واکنش به نام خود
- عدم استفاده از حرکات غیرکلامی مانند اشاره یا تکان دادن سر
- ناتوانی در استفاده از کلمات واحد یا عبارات ساده تا این سن
برخی از کودکان مبتلا به اوتیسم نیز ممکن است رشد زبانی خود را دیرتر آغاز کنند یا حتی پس از کسب مهارت‌های اولیه گفتار، دچار پسرفت شوند.
- مشکل در رعایت نوبت و بازی‌های تخیلی: کودکان مبتلا به اوتیسم اغلب در درک و اجرای مفهوم نوبت، که مهارتی اجتماعی و اساسی است، با مشکل مواجه هستند. به‌عنوان مثال، آن‌ها ممکن است در تعاملات ساده‌ای مانند بازی‌های گروهی دچار دشواری شوند. بازی‌های تخیلی یا وانمودی، مانند تقلید از فعالیت‌های بزرگسالان (پخت‌وپز خیالی) یا درگیر شدن در سناریوهای ساختگی، نیز در این کودکان محدود هستند. این نوع بازی‌ها که برای تقویت مهارت‌های اجتماعی و شناختی اهمیت دارند، در کودکان مبتلا به اوتیسم کمتر مورد توجه قرار می‌گیرند. این محدودیت می‌توانند بر توانایی کودکان در ایجاد روابط دوستانه و تعامل با همسالان تأثیر منفی بگذارند.
رفتارهای تکراری و علایق محدود در کودکان دو ساله مبتلا به اوتیسم
بسیاری از کودکان دو ساله مبتلا به اوتیسم رفتارهای تکراری و علایق محدودی از خود نشان می‌دهند. این علائم می‌توانند به‌صورت‌های زیر بروز کنند:
- حرکات تکراری بدن: یکی از علائم رایج اوتیسم در کودکان این سن، انجام حرکات بدنی تکراری است که به رفتارهای کلیشه‌ای نیز معروف است. این حرکات ممکن است از کودکی به کودک دیگر متفاوت باشند اما معمولاً شامل موارد زیر هستند:
- تکان دادن دست‌ها
- چرخاندن بدن
- حرکات مکرر انگشت‌ها
این رفتارها اغلب به‌عنوان راهی برای خودتنظیمی حسی عمل کرده و به تسکین یا کنترل ورودی‌های حسی کمک می‌کنند. برای مثال، ممکن است کودکی با تکان دادن دست‌های خود آرامش یابد یا با حرکات تکراری از محرک‌های محیطی بیش‌ازحد جلوگیری کند.
- وابستگی شدید به اشیاء یا کارهای روزمره: کودکان مبتلا به اوتیسم ممکن است وابستگی شدیدی به اشیا خاص یا روال‌های ثابت داشته باشند. برخی از ویژگی‌های این وابستگی شامل موارد زیر هستند:
- تعلق خاطر به اشیا: ممکن است کودک به اسباب‌بازی‌ای خاص، وسیله خانگی، یا حتی تکه‌ای پارچه علاقه وسواسی پیدا کند و اصرار داشته باشد که همیشه آن را همراه خود ببرد. درصورت فقدان این شی، کودک ممکن است ناراحتی شدیدی را تجربه کند.
- پایبندی به روال‌های مشخص: این کودکان تمایل زیادی به پیروی از الگوهای ثابت در فعالیت‌های روزمره دارند. تغییر یا اختلال در این روال‌ها، مانند تغییر مسیر رفتن به پارک یا ترتیب لباس پوشیدن، می‌تواند موجب اضطراب و نارضایتی شدید در آن‌ها شود.
- تمرکز محدود روی موضوعات خاص: یکی دیگر از ویژگی‌های رفتاری رایج، تمرکز شدید و محدود روی موضوعات یا علایق خاص است. این کودکان ممکن است علاقه‌ای شدید و اغلب غیرمعمول به موضوع خاصی مانند دایناسورها، قطارها، یا …نشان دهند.
حساسیت‌های حسی در کودکان دو ساله مبتلا به اوتیسم
حساسیت‌های حسی از دیگر ویژگی‌های رایج اوتیسم در کودکان دو ساله هستند. این حساسیت‌ها می‌توانند نحوه دریافت و پاسخ کودک به محرک‌های حسی را تحت تأثیر قرار دهند. علائم مرتبط عبارت‌اند از:
- واکنش غیرعادی به محرک‌های حسی: کودکان مبتلا به اوتیسم ممکن است به محرک‌های حسی واکنش‌های متفاوتی نشان دهند. این واکنش‌ها می‌توانند از حساسیت شدید و بیش‌ازحد نسبت به محرک‌ها تا واکنش‌های کم یا بی‌توجهی کامل به آن‌ها متغیر باشند.
- واکنش‌های بیش‌ازحد: این کودکان ممکن است در مواجهه با برخی از محرک‌های حسی مانند صداهای بلند، نورهای شدید، یا بافت‌های خاص واکنش‌های منفی یا شدیدی نشان دهند. برای مثال:
- پوشاندن گوش‌ها در محیط‌های پر سر و صدا
- پنهان کردن چشم‌ها یا ناراحتی در نورهای روشن
- واکنش‌های کمتر از حد. برعکس، برخی کودکان ممکن است نسبت به محرک‌های حسی خاص، واکنش کمتری داشته باشند و به نظر برسد که متوجه این محرک‌ها نمی‌شوند. مانند:
- بی‌توجهی به صداهای بلند یا نورهای چشمک‌زن
- عدم پاسخگویی به درد یا تغییرات دما
- پاسخ‌های غیرمعمول به محرک‌ها: یکی از ویژگی‌های بارز حساسیت‌های حسی در کودکان مبتلا به اوتیسم، واکنش‌های غیرمعمول به محرک‌های خاص است. این واکنش‌ها می‌توانند به‌شکل بیزاری شدید یا شیفتگی مفرط به برخی صداها، نورها یا بافت‌ها بروز کنند.
- صداها: این کودکان ممکن است از صداهای بلند مانند صدای جاروبرقی یا صدای بچه‌ها در محیط‌های شلوغ ناراحت شوند و برای مقابله با آن‌ها گوش‌های خود را بپوشانند. برعکس، برخی کودکان ممکن است به صداهای یکنواخت یا تکراری جذب شوند و آن‌ها را تسکین‌دهنده بدانند.
- نورها: واکنش به نورها می‌تواند شامل بیزاری شدید از نورهای درخشان یا چشمک‌زن باشد. همچنین، برخی کودکان ممکن است به نورهای چرخشی یا الگوهای نورانی خاص علاقه زیادی نشان دهند و به آن‌ها خیره شوند.
- بافت‌ها: حساسیت به بافت‌ها ممکن است شامل اجتناب از لمس یا پوشیدن لباس‌هایی با جنس خاص باشد. برخی کودکان هنگام تماس با بافت‌های خاص مانند فرش، لباس‌های زبر یا وسایل خیس ناراحت می‌شوند.
- مقاومت در برابر تغییر: کودکان مبتلا به اوتیسم اغلب محیط‌ها و روال‌های قابل پیش‌بینی را ترجیح می‌دهند و ممکن است در مواجهه با تغییرات در روال یا محیط خود احساس ناراحتی کنند. این ترجیح به‌صورت زیر نمود پیدا می‌کند:
- پایبندی به روال‌های مشخص: کودکان مبتلا به اوتیسم ممکن است اصرار بر انجام فعالیت‌ها به همان ترتیب همیشگی داشته باشند و تغییر در این الگوها می‌تواند باعث اضطراب یا حتی واکنش‌های شدید شود. برای مثال:
- پریشانی درصورت تغییر زمان وعده‌های غذایی یا ترتیب لباس پوشیدن روزمره
- اصرار بر چیدن اسباب‌بازی‌ها به‌شیوه‌ای خاص
- مقاومت در برابر تغییر: انتقال از فعالیتی به فعالیت دیگر یا تغییر مکان ممکن است برای این کودکان دشوار باشد و گاه منجر به رفتارهایی نظیر گریه یا عصبانیت شود.
جمع‌بندی
تشخیص اینکه آیا رشد کودک شما طبیعی است یا نیاز به توجه بیشتر دارد، برای والدین چالش‌برانگیز است. آگاهی از علائم اوتیسم در کودکان 2 ساله می‌تواند به شما در شناسایی مشکلات احتمالی کمک کند و زمینه را برای مداخله زودهنگام فراهم سازد. به یاد داشته باشید که هر کودک منحصر‌به‌فرد است و با سرعت خاص خود رشد می‌کند. درصورت نگرانی درمورد رفتار یا رشد کودک خود، می‌توانید جهت دریافت مشاوره غربالگری رایگان با کلینیک‌های گروه توانبخشی راه کمال تماس حاصل فرمایید و از راهنمایی‌های کارشناسان ما بهره‌مند شوید.
منابع
سوالات متداول
کاردرمانی می‌تواند به کودکان مبتلا به اوتیسم در توسعه مهارت‌های حرکتی، تنظیم حسی، و استقلال در انجام کارهای روزمره کمک کند. این درمان به کودکان کمک می‌کند تا با چالش‌های مربوط به حساسیت‌های حسی، هماهنگی حرکتی، و رفتارهای تکراری بهتر کنار بیایند. کاردرمانگر با طراحی فعالیت‌های هدفمند، کودک را در مسیر بهبود توانایی‌هایش هدایت می‌کند.
مطالب مشابه
تشخیص زودهنگام اوتیسم در کودکان 2 ساله نقشی حیاتی در بهبود نتایج بلندمدت دارد. تحقیقات نشان داده‌اند که شناسایی و مداخله به‌موقع، به‌ویژه در دوران حساس رشد مغز، می‌تواند به توسعه مهارت‌های ارتباطی، اجتماعی و رفتاری کودک کمک چشمگیری کند.
گفتاردرمانی و کاردرمانی پایه‌های اصلی مدیریت اوتیسم محسوب می‌شوند. بااین‌حال، بسیاری از خانواده‌ها برای تکمیل این روش‌ها به سراغ درمان‌های طبیعی و سنتی مانند شاهدانه، داروهای گیاهی و ... می روند.
یکی از مواردی که افراد مبتلا به اوتیسم برای جبران ناراحتی در هنگام برقراری ارتباط چشمی انجام می‌دهند، نگاه کردن به چیزی غیر از چهره دیگران در حین تعامل اجتماعی است. برای مثال دانش‌آموز مبتلا به اوتیسم در مدرسه می‌تواند هنگام نگاه کردن و ور رفتن با شیئی خاص، مانند اسباب‌بازی یا مداد بهتر روی درس تمرکز کند.
تیک‌ها، حرکات یا صداهای ناگهانی و سریعی هستند که کودک به‌طور مکرر و غیرارادی انجام می‌دهد. اگر کودک تیک حرکتی داشته باشد، ممکن است به‌طور مکرر پلک بزند یا شانه‌های خود را بارها و بارها بالا بیندازد. اگر تیک صوتی داشته باشد، احتمالاً به‌صورت ناخواسته صدای خرخر ایجاد می‌کند یا احساس نیاز به صاف کردن مداوم گلو دارد. تیک‌ها اغلب با گذشت زمان تغییر می‌کنند.
هنگامی که کودک به وسواس فکری عملی مبتلا می‌شود، افکار وسواسی و رفتاری اجباری می‌توانند بسیار مکرر و شدید شوند و در زندگی روزمره و رشد طبیعی کودک اختلال ایجاد کنند.
اختلال انفجاری متناوب (IED) نوعی اختلال رفتاری است که با دوره‌های مکرر خشم و پرخاشگری شدید مشخص می‌شود. این فوران‌ها می‌توانند کلامی یا جسمی باشند و اغلب غیرقابل پیش بینی هستند.
هنگامی که مغز در درک ورودی بصری دریافتی مشکل داشته باشد، اطلاعات به‌درستی درک نشده و نمی‌توانند با سایر حواس ادغام شوند.توجه به این نکته بسیار مهم است که اختلال حس بینایی به مشکلات مربوط به بینایی اشاره ندارد. درواقع کودکی که ازنظر بینایی دید 20/20 کامل دارد، اگر با اختلال حس بینایی دست و پنجه نرم کند، همچنان در درک آنچه می‌بیند با مشکل مواجه می‌شود.
آسیب سر می تواند به خفیفی ضربه، کبودی (کوفتگی) یا بریدگی روی سر باشد. یا می تواند ضربه مغزی، بریدگی عمیق یا زخم باز، شکستگی استخوان جمجمه، خونریزی داخلی یا آسیب به مغز باشد.
دیسفازی، اختلالی زبانی است که درک و بیان زبان کودک را مختل می‌کند. درحالی‌که علل این اختلال زبانی نامشخص باقی مانده‌اند، محققان تفاوت‌هایی ژنتیکی و عصبی در مغز کودکان مبتلا به دیسفازی مشاهده کرده‌اند که ممکن است منشأ مشکلات آن‌ها باشند. بااین‌وجود، متخصصان بر یک نکته توافق دارند که دیسفازی هیچ ارتباطی با ناشنوایی یا سایر ناتوانی‌ها یا تأخیرهای ذهنی ندارد.
سکته مغزی در کودکان زمانی رخ می‌دهد که خون به‌درستی به مغز جریان پیدا نکند و قبل از ۱۸سالگی رخ می‌دهد. می توانند به دلیل اختلالات قلبی، لخته شدن خون، کمبود اکسیژن در مغز کودک یا در اثر بیماری‌های مادرزادی ایجاد شوند.