درک اینکه یک بزرگسال ممکن است با یک اختلال سلامت روان دست و پنجه نرم کند، به تنهایی چالش‌برانگیز است. حال تصور کنید این تجربه برای کودکان چقدر پیچیده‌تر است. کودکانی که ممکن است احساس کنند با همسالانشان متفاوت هستند، اما نمی‌توانند دلیل این احساس را درک کنند. در اینجا است که والدین و سایر بزرگسالان مسئول و دلسوز می‌توانند نقش کلیدی در تشخیص و حمایت از این کودکان ایفا کنند. آن‌ها با توجه و پیگیری دقیق، می‌توانند به شناسایی علائم اولیه و جستجوی آزمایش‌ها و درمان‌های مناسب برای کمک به آن‌ها بپردازند.
بااین‌حال، باید به یاد داشت که هر گونه تغییرات رفتاری یا نوسانات خلقی به معنای وجود یک اختلال روانی نیست. گاهی‌اوقات کودکان به دلیل شرایط خاص یا استرس‌های موقتی دچار تغییرات رفتاری می‌شوند. اما اگر این رفتارهای ناپایدار و بی‌نظم به‌طور مداوم ادامه یابند، ممکن است نشان‌دهنده یک مشکل زمینه‌ای باشند که نیاز به توجه دارد.
یکی از رایج‌ترین اختلالات روانی در میان کودکان، اختلال نقص توجه و بیش فعالی (ADHD) است. این اختلال با نشانه‌هایی همچون بی‌توجهی، بیش فعالی و رفتارهای تکانشی مشخص می‌شود و می‌تواند زندگی روزمره کودک و تعاملات اجتماعی او را مختل کند. خوشبختانه، بیش فعالی را می‌توان در سنین پایین تشخیص داد، که این تشخیص زودهنگام به‌طور قابل توجهی در مدیریت و درمان بیش فعالی مؤثر است.
مروری بر اختلال نقص توجه و بیش فعالی
اختلال کمبود توجه و بیش فعالی از ابتدا به‌عنوان مشکلی در کنترل رفتار توصیف می‌شد و حتی گاهی به‌عنوان نوعی آسیب مغزی مطرح می‌شد. اما امروزه این اختلال به‌عنوان یک اختلال ژنتیکی سلامت روانی شناخته می‌شود. افراد مبتلا به بیش فعالی با مشکلاتی چون تکانشگری، بیش فعالی و بی‌توجهی دست و پنجه نرم می‌کنند که تأثیر عمده‌ای بر توانایی آن‌ها در تمرکز بر کارهای روزمره و انجام امور معمولی دارد.
علائم بیش فعالی می‌توانند از فردی به فرد دیگر متفاوت باشند، اما به‌طور کلی افراد مبتلا به این اختلال ممکن است رفتارهایی چون موارد زیر را نشان دهند:
- بی‌قراری
- مشکل در سازماندهی
- سروصدا
- مشکل در برنامه‌ریزی و فکر کردن پیش از اقدام
- ناتوانی در سازگاری با شرایط جدید
این اختلال در زندگی شخصی، تحصیلی، و اجتماعی فرد تأثیر می‌گذارد و تشخیص به موقع و درمان می‌تواند نقش مهمی در بهبود کیفیت زندگی فرد مبتلا داشته باشد. بیش فعالی به‌طور معمول از کودکی شروع می‌شود، اما ممکن است تا بزرگسالی ادامه یابد و علائم آن به شکل‌های مختلفی بروز کنند.
چه زمانی می‌توان بیش فعالی را در کودکان تشخیص داد؟
تشخیص اختلال کمبود توجه و بیش فعالی (ADHD) در کودکان یک فرآیند پیچیده است که معمولاً از سنین پایین امکان‌پذیر است، اما به طور عمده علائم بارزتر این اختلال در سنین مدرسه و به‌خصوص در حدود 6 تا 8 سالگی ظاهر می‌شوند.
این زمان معمولاً مقطعی است که کودک نیاز دارد تمرکز و توجه بیشتری به کارهای مدرسه داشته باشد و ناتوانی در این زمینه می‌تواند برای معلمان و والدین واضح‌تر شود. با این حال، هر کودک در مقاطعی از رشد خود رفتارهایی مانند بی‌قراری، پرخاشگری و بی‌توجهی نشان می‌دهد، و این می‌تواند فرآیند تشخیص را دشوار کند.
کودکان مبتلا به بیش فعالی ممکن است رفتارهایی از خود نشان دهند که شبیه رفتارهای طبیعی در سنین پایین است، اما تفاوت کلیدی در شدت و تداوم این رفتارهاست. این علائم ممکن است شامل موارد زیر باشند:
- سرپیچی
- پرخاشگری
- مشکل در تمرکز
- بی حوصلگی
- طغیان های عاطفی
- بیش فعالی
- فراموشی
- اشتباهات بی دقت
- خیال پردازی
چالش‌های تشخیص
بسیاری از این رفتارها ممکن است در کودکان بدون بیش فعالی نیز مشاهده شوند. همه کودکان گاهی‌اوقات دچار بی‌حوصلگی، سرپیچی، یا پرخاشگری می‌شوند، اما تفاوت اساسی در اینجاست که کودکان مبتلا به بیش فعالی این رفتارها را به‌طور مداوم و شدید نشان می‌دهند. این اختلال می‌تواند به گونه‌ای ظاهر شود که کودک قادر به سازگاری با محیط نباشد و این باعث می‌شود که مشکلاتی در تحصیل و ارتباطات اجتماعی به وجود آید.
برای تشخیص بیش فعالی، پزشکان باید علائم کودک را در محیط‌های مختلف مانند خانه و مدرسه بررسی کنند. علاوه بر این، علائم باید به مدت شش ماه یا بیشتر پایدار باشند و تأثیر قابل توجهی بر زندگی روزمره کودک بگذارند. این علائم معمولاً پیش از سن 12 سالگی تشخیص داده می‌شوند، اگرچه برخی از موارد ممکن است تا دوران نوجوانی یا حتی بزرگسالی به تأخیر بیفتد.
تأثیرات درازمدت و اهمیت تشخیص زودهنگام
تشخیص زودهنگام بیش فعالی می‌تواند از اهمیت بالایی برخوردار باشد؛ زیرا این اختلال در صورتی که درمان نشود، می‌تواند تا بزرگسالی ادامه یابد و بر موفقیت تحصیلی، روابط اجتماعی، و حتی اعتماد به نفس کودک تأثیر بگذارد. درمان‌هایی نظیر مداخلات رفتاری و دارودرمانی می‌توانند به بهبود کیفیت زندگی کودکان مبتلا به بیش فعالی کمک کنند و از تشدید مشکلات در آینده جلوگیری کنند.
در نتیجه، تشخیص بیش فعالی نیازمند دقت و توجه والدین، معلمان و پزشکان است تا بین رفتارهای طبیعی و غیرطبیعی تمایز قائل شوند و از درمان مناسب برای بهبود شرایط کودک استفاده کنند.
جمع‌بندی
تشخیص بیش فعالی (ADHD) معمولاً در کودکان از سنین پایین قابل انجام است، اما علائم این اختلال اغلب در سنین 6 تا 12 سالگی آشکارتر می‌شوند. در سنین پیش‌دبستانی، کودکان ممکن است نشانه‌هایی از بیش فعالی و بی‌توجهی را نشان دهند، اما این رفتارها می‌توانند بخشی از مراحل طبیعی رشد باشند. با این حال، اگر این علائم مداوم باشند و در عملکرد روزانه کودک در خانه یا مدرسه اختلال ایجاد کنند، تشخیص بیش فعالی در سنین 7 یا 8 سالگی بیشتر رایج می‌شود.
تشخیص بیش فعالی در کودکان نیازمند ارزیابی جامع است که شامل مشاهده رفتارها در محیط‌های مختلف و بررسی تاریخچه پزشکی و خانوادگی می‌شود. این اختلال ممکن است تا بزرگسالی نیز ادامه یابد، به ویژه اگر در دوران کودکی تشخیص داده نشده و درمان نشود.
منابع
مطالب مشابه
گروه توانبخشی راه کمال، یکی از بهترین مراکز کاردرمانی در تهران است که با بهره‌گیری از کادری مجرب و دلسوز، خدمات تخصصی کاردرمانی را در محیطی مجهز و کودک‌پسند ارائه می‌دهد.
اتاق‌های حسی فضاهایی چندمنظوره هستند که می‌توانند به طیف وسیعی از افراد، ازجمله کسانی که با چالش‌های پردازش حسی، معلولیت‌ها یا نیازهای درمانی خاص روبرو هستند، کمک کنند.
کودکان مبتلا به اختلال یادگیری غیرکلامی معمولاً در زمینه‌هایی مانند خواندن، رمزگشایی زبان، املا، واژگان یا یادآوری موارد مشکلی ندارند؛ بااین‌حال، ممکن است در ادراک بصری، فضایی یا لمسی دچار مشکل شوند.
کودکان مبتلا به اختلال زبان دریافتی ممکن است در پردازش و درک کلمات، جملات و دستورالعمل‌ها مشکل داشته باشند. آن‌ها ممکن است در فهم معنا، زمینه و ظرافت‌های زبان دچار مشکل شوند.
اختلال زبان بیانی، که به آن تأخیر گفتار بیانی نیز گفته می‌شود، وضعیتی است که با ناتوانی در استفاده از کلمات و ساخت جملات متناسب با سن کودک، مشخص می‌شود. کودکان مبتلا به این اختلال ممکن است برای تشکیل جملات منسجم، پیدا کردن کلمات مناسب و انتقال مؤثر پیام‌های خود با مشکل روبرو شوند.
تأخیر در گفتار کودکان، نوعی اختلال ارتباطی است که بر تکلم کودک تأثیر می‌گذارد. اگر فرزند شما با وجود تکامل جسمی همچنان به نقاط عطف گفتار نرسیده باشد، ممکن است اختلال در تکلم داشته باشد.
اختلال پردازش زبان، نوعی ناتوانی یادگیری است که بر توانایی کودک در درک یا تولید کلمات تأثیر می‌گذارد. این مشکل به‌دلیل ناتوانی در شنیدن یا تولید فیزیکی صداها نیست، بلکه به توانایی فرد در ایجاد معنا از صداها برای برقراری ارتباط مربوط می‌شود.
ناتوانی‌های یادگیری می‌توانند فرایند یادگیری را مختل کنند. این کودکان ممکن است در مهارت‌هایی مانند صحبت کردن، خواندن، نوشتن، توجه، درک مطالب، به خاطر سپردن اطلاعات، انجام ریاضی یا هماهنگی حرکات مشکل داشته باشند. انواع رایج ناتوانی‌های یادگیری شامل نارساخوانی (دیسلکسیا)، اختلال نوشتن (دیسگرافی)، اختلال یادگیری ریاضی (دیسکالکولیا)، اختلاللات پردازش زبان، بینایی، شنوایی وناتوانی یادگیری غیرکلامی هستند.
اختلال حسی حرکتی زمانی رخ می‌دهد که مغز در دریافت و پاسخ دادن به اطلاعاتی که ازطریق حواس می‌آیند و بر حرکت و هماهنگی بیمار تأثیر می‌گذارند، مشکل داشته باشد. این اختلال باعث ناتوانی بیمار در پردازش ورودی‌های حسی و هماهنگی پاسخ‌های حرکتی می‌شود و چالش‌هایی در تعادل، حرکت و کنترل کلی بدن ایجاد می‌کند.
اختلال دوقطبی، اختلال سلامت روان است که باعث چرخه‌های شدید تغییرات عاطفی می‌شود. کودکان و نوجوانان مبتلا به اختلال دوقطبی دو دوره را تجربه می‌کنند: دوره‌هایی که در آن‌ها فوق‌العاده شاد و پرانرژی هستند، که به آن دوره شیدایی گفته می‌شود. و دوره‌های دیگری که در آن‌ها بسیار افسرده هستند.