درک اینکه یک بزرگسال ممکن است با یک اختلال سلامت روان دست و پنجه نرم کند، به تنهایی چالش‌برانگیز است. حال تصور کنید این تجربه برای کودکان چقدر پیچیده‌تر است. کودکانی که ممکن است احساس کنند با همسالانشان متفاوت هستند، اما نمی‌توانند دلیل این احساس را درک کنند. در اینجا است که والدین و سایر بزرگسالان مسئول و دلسوز می‌توانند نقش کلیدی در تشخیص و حمایت از این کودکان ایفا کنند. آن‌ها با توجه و پیگیری دقیق، می‌توانند به شناسایی علائم اولیه و جستجوی آزمایش‌ها و درمان‌های مناسب برای کمک به آن‌ها بپردازند.
بااین‌حال، باید به یاد داشت که هر گونه تغییرات رفتاری یا نوسانات خلقی به معنای وجود یک اختلال روانی نیست. گاهی‌اوقات کودکان به دلیل شرایط خاص یا استرس‌های موقتی دچار تغییرات رفتاری می‌شوند. اما اگر این رفتارهای ناپایدار و بی‌نظم به‌طور مداوم ادامه یابند، ممکن است نشان‌دهنده یک مشکل زمینه‌ای باشند که نیاز به توجه دارد.
یکی از رایج‌ترین اختلالات روانی در میان کودکان، اختلال نقص توجه و بیش فعالی (ADHD) است. این اختلال با نشانه‌هایی همچون بی‌توجهی، بیش فعالی و رفتارهای تکانشی مشخص می‌شود و می‌تواند زندگی روزمره کودک و تعاملات اجتماعی او را مختل کند. خوشبختانه، بیش فعالی را می‌توان در سنین پایین تشخیص داد، که این تشخیص زودهنگام به‌طور قابل توجهی در مدیریت و درمان بیش فعالی مؤثر است.
مروری بر اختلال نقص توجه و بیش فعالی
اختلال کمبود توجه و بیش فعالی از ابتدا به‌عنوان مشکلی در کنترل رفتار توصیف می‌شد و حتی گاهی به‌عنوان نوعی آسیب مغزی مطرح می‌شد. اما امروزه این اختلال به‌عنوان یک اختلال ژنتیکی سلامت روانی شناخته می‌شود. افراد مبتلا به بیش فعالی با مشکلاتی چون تکانشگری، بیش فعالی و بی‌توجهی دست و پنجه نرم می‌کنند که تأثیر عمده‌ای بر توانایی آن‌ها در تمرکز بر کارهای روزمره و انجام امور معمولی دارد.
علائم بیش فعالی می‌توانند از فردی به فرد دیگر متفاوت باشند، اما به‌طور کلی افراد مبتلا به این اختلال ممکن است رفتارهایی چون موارد زیر را نشان دهند:
- بی‌قراری
- مشکل در سازماندهی
- سروصدا
- مشکل در برنامه‌ریزی و فکر کردن پیش از اقدام
- ناتوانی در سازگاری با شرایط جدید
این اختلال در زندگی شخصی، تحصیلی، و اجتماعی فرد تأثیر می‌گذارد و تشخیص به موقع و درمان می‌تواند نقش مهمی در بهبود کیفیت زندگی فرد مبتلا داشته باشد. بیش فعالی به‌طور معمول از کودکی شروع می‌شود، اما ممکن است تا بزرگسالی ادامه یابد و علائم آن به شکل‌های مختلفی بروز کنند.
چه زمانی می‌توان بیش فعالی را در کودکان تشخیص داد؟
تشخیص اختلال کمبود توجه و بیش فعالی (ADHD) در کودکان یک فرآیند پیچیده است که معمولاً از سنین پایین امکان‌پذیر است، اما به طور عمده علائم بارزتر این اختلال در سنین مدرسه و به‌خصوص در حدود 6 تا 8 سالگی ظاهر می‌شوند.
این زمان معمولاً مقطعی است که کودک نیاز دارد تمرکز و توجه بیشتری به کارهای مدرسه داشته باشد و ناتوانی در این زمینه می‌تواند برای معلمان و والدین واضح‌تر شود. با این حال، هر کودک در مقاطعی از رشد خود رفتارهایی مانند بی‌قراری، پرخاشگری و بی‌توجهی نشان می‌دهد، و این می‌تواند فرآیند تشخیص را دشوار کند.
کودکان مبتلا به بیش فعالی ممکن است رفتارهایی از خود نشان دهند که شبیه رفتارهای طبیعی در سنین پایین است، اما تفاوت کلیدی در شدت و تداوم این رفتارهاست. این علائم ممکن است شامل موارد زیر باشند:
- سرپیچی
- پرخاشگری
- مشکل در تمرکز
- بی حوصلگی
- طغیان های عاطفی
- بیش فعالی
- فراموشی
- اشتباهات بی دقت
- خیال پردازی
چالش‌های تشخیص
بسیاری از این رفتارها ممکن است در کودکان بدون بیش فعالی نیز مشاهده شوند. همه کودکان گاهی‌اوقات دچار بی‌حوصلگی، سرپیچی، یا پرخاشگری می‌شوند، اما تفاوت اساسی در اینجاست که کودکان مبتلا به بیش فعالی این رفتارها را به‌طور مداوم و شدید نشان می‌دهند. این اختلال می‌تواند به گونه‌ای ظاهر شود که کودک قادر به سازگاری با محیط نباشد و این باعث می‌شود که مشکلاتی در تحصیل و ارتباطات اجتماعی به وجود آید.
برای تشخیص بیش فعالی، پزشکان باید علائم کودک را در محیط‌های مختلف مانند خانه و مدرسه بررسی کنند. علاوه بر این، علائم باید به مدت شش ماه یا بیشتر پایدار باشند و تأثیر قابل توجهی بر زندگی روزمره کودک بگذارند. این علائم معمولاً پیش از سن 12 سالگی تشخیص داده می‌شوند، اگرچه برخی از موارد ممکن است تا دوران نوجوانی یا حتی بزرگسالی به تأخیر بیفتد.
تأثیرات درازمدت و اهمیت تشخیص زودهنگام
تشخیص زودهنگام بیش فعالی می‌تواند از اهمیت بالایی برخوردار باشد؛ زیرا این اختلال در صورتی که درمان نشود، می‌تواند تا بزرگسالی ادامه یابد و بر موفقیت تحصیلی، روابط اجتماعی، و حتی اعتماد به نفس کودک تأثیر بگذارد. درمان‌هایی نظیر مداخلات رفتاری و دارودرمانی می‌توانند به بهبود کیفیت زندگی کودکان مبتلا به بیش فعالی کمک کنند و از تشدید مشکلات در آینده جلوگیری کنند.
در نتیجه، تشخیص بیش فعالی نیازمند دقت و توجه والدین، معلمان و پزشکان است تا بین رفتارهای طبیعی و غیرطبیعی تمایز قائل شوند و از درمان مناسب برای بهبود شرایط کودک استفاده کنند.
جمع‌بندی
تشخیص بیش فعالی (ADHD) معمولاً در کودکان از سنین پایین قابل انجام است، اما علائم این اختلال اغلب در سنین 6 تا 12 سالگی آشکارتر می‌شوند. در سنین پیش‌دبستانی، کودکان ممکن است نشانه‌هایی از بیش فعالی و بی‌توجهی را نشان دهند، اما این رفتارها می‌توانند بخشی از مراحل طبیعی رشد باشند. با این حال، اگر این علائم مداوم باشند و در عملکرد روزانه کودک در خانه یا مدرسه اختلال ایجاد کنند، تشخیص بیش فعالی در سنین 7 یا 8 سالگی بیشتر رایج می‌شود.
تشخیص بیش فعالی در کودکان نیازمند ارزیابی جامع است که شامل مشاهده رفتارها در محیط‌های مختلف و بررسی تاریخچه پزشکی و خانوادگی می‌شود. این اختلال ممکن است تا بزرگسالی نیز ادامه یابد، به ویژه اگر در دوران کودکی تشخیص داده نشده و درمان نشود.
منابع
مطالب مشابه
کودکان مبتلا به اوتیسم معمولاً در ارتباطات اجتماعی و تعامل با دیگران با چالش‌هایی مواجه هستند. در 18ماهگی، والدین باید توجه دقیقی به نحوه تعامل فرزندشان با اطرافیان داشته باشند. نشانه‌های رایجی که ممکن است در این سن ظاهر شوند عبارت‌اند از: فقدان تماس چشمی مؤثر، پاسخ محدود به نام، عدم علاقه به بازی‌های تعاملی و مشکلات در تقلید حرکات یا رفتارها
گزارش‌های موجود از سوی اسپکتروم نشان می‌دهند که سن 6سالگی برای کودکان مبتلا به اوتیسم نقطه عطف مهمی است؛ چرا که طبق مطالعه‌ای طولانی‌مدت، شدت ویژگی‌های اوتیسم در بسیاری از کودکان از سنین 3 تا 6 سالگی کاهش می‌یابند، ولی این پیشرفت معمولاً برای سه‌چهارم کودکان متوقف می‌شود.
تشخیص زودهنگام اوتیسم در کودکان 2 ساله نقشی حیاتی در بهبود نتایج بلندمدت دارد. تحقیقات نشان داده‌اند که شناسایی و مداخله به‌موقع، به‌ویژه در دوران حساس رشد مغز، می‌تواند به توسعه مهارت‌های ارتباطی، اجتماعی و رفتاری کودک کمک چشمگیری کند.
گفتاردرمانی و کاردرمانی پایه‌های اصلی مدیریت اوتیسم محسوب می‌شوند. بااین‌حال، بسیاری از خانواده‌ها برای تکمیل این روش‌ها به سراغ درمان‌های طبیعی و سنتی مانند شاهدانه، داروهای گیاهی و ... می روند.
یکی از مواردی که افراد مبتلا به اوتیسم برای جبران ناراحتی در هنگام برقراری ارتباط چشمی انجام می‌دهند، نگاه کردن به چیزی غیر از چهره دیگران در حین تعامل اجتماعی است. برای مثال دانش‌آموز مبتلا به اوتیسم در مدرسه می‌تواند هنگام نگاه کردن و ور رفتن با شیئی خاص، مانند اسباب‌بازی یا مداد بهتر روی درس تمرکز کند.
تیک‌ها، حرکات یا صداهای ناگهانی و سریعی هستند که کودک به‌طور مکرر و غیرارادی انجام می‌دهد. اگر کودک تیک حرکتی داشته باشد، ممکن است به‌طور مکرر پلک بزند یا شانه‌های خود را بارها و بارها بالا بیندازد. اگر تیک صوتی داشته باشد، احتمالاً به‌صورت ناخواسته صدای خرخر ایجاد می‌کند یا احساس نیاز به صاف کردن مداوم گلو دارد. تیک‌ها اغلب با گذشت زمان تغییر می‌کنند.
هنگامی که کودک به وسواس فکری عملی مبتلا می‌شود، افکار وسواسی و رفتاری اجباری می‌توانند بسیار مکرر و شدید شوند و در زندگی روزمره و رشد طبیعی کودک اختلال ایجاد کنند.
اختلال انفجاری متناوب (IED) نوعی اختلال رفتاری است که با دوره‌های مکرر خشم و پرخاشگری شدید مشخص می‌شود. این فوران‌ها می‌توانند کلامی یا جسمی باشند و اغلب غیرقابل پیش بینی هستند.
هنگامی که مغز در درک ورودی بصری دریافتی مشکل داشته باشد، اطلاعات به‌درستی درک نشده و نمی‌توانند با سایر حواس ادغام شوند.توجه به این نکته بسیار مهم است که اختلال حس بینایی به مشکلات مربوط به بینایی اشاره ندارد. درواقع کودکی که ازنظر بینایی دید 20/20 کامل دارد، اگر با اختلال حس بینایی دست و پنجه نرم کند، همچنان در درک آنچه می‌بیند با مشکل مواجه می‌شود.
آسیب سر می تواند به خفیفی ضربه، کبودی (کوفتگی) یا بریدگی روی سر باشد. یا می تواند ضربه مغزی، بریدگی عمیق یا زخم باز، شکستگی استخوان جمجمه، خونریزی داخلی یا آسیب به مغز باشد.