چرا کودک مبتلا به اوتیسم من دائم جیغ می زند؟

جیغ زدن در کودکان مبتلا به اوتیسم، رفتاری رایج است که می‌تواند دلایل مختلفی از جمله ناراحتی، اضطراب، تحریک بیش‌ازحد یا تلاش برای برقراری ارتباط داشته باشد. برخلاف کودکان معمولی، جیغ زدن در کودکان اوتیستیک اغلب بازتابی از چالش‌های حسی یا احساسی است که آن‌ها در درک و بیان نیازها یا احساسات خود تجربه می‌کنند. این رفتار ممکن است برای والدین و اطرافیان استرس‌زا باشد، اما با درک صحیح این مسئله می‌توان آن را بهتر مدیریت کرد.

اهمیت بررسی و واکنش مناسب به این رفتار در این است که جیغ زدن نه‌تنها به‌عنوان نشانه‌ای از یک نیاز فوری کودک، بلکه فرصتی برای والدین است تا با دنیای پیچیده درونی او ارتباط برقرار کنند. با ارائه محیطی امن و روش‌هایی برای کمک به کودک، می‌توان به او کمک کرد تا آرامش خود را بازیابد و احساس حمایت و درک را تجربه کند.

دلایل جیغ زدن کودک اوتیسم

برخی از دلایل رایج جیغ زدن در کودکان مبتلا به اوتیسم عبارت‌اند از:

• اضافه‌بار حسی. کودکان مبتلا به اتیسم اغلب به محرک‌های حسی حساس‌تر هستند. عواملی مانند صداهای بلند، نورهای تند یا بافت‌های خاص می‌توانند برای آن‌ها آزاردهنده باشند و جیغ زدن پاسخی به این اضافه‌بار حسی باشد.
• چالش‌های ارتباطی. برای کودکانی که غیرکلامی هستند یا در بیان کلامی محدودیت دارند، جیغ زدن ممکن است راهی برای انتقال نیازها یا خواسته‌ها باشد. این رفتار نوعی ابزار ارتباطی برای بیان آنچه نمی‌توانند به روش‌های دیگر بیان کنند است.
• ناامیدی و اضطراب. دشواری در درک محیط یا انتظارات دیگران می‌تواند احساسات شدید ناامیدی و اضطراب ایجاد کند که در نتیجه آن، کودک با جیغ زدن واکنش نشان می‌دهد.
• ناراحتی یا درد جسمی. گاهی جیغ زدن پاسخی به درد یا ناراحتی جسمی است، به‌ویژه وقتی کودک نتواند این احساسات را به زبان بیاورد.
• جلب توجه. مانند سایر کودکان، کودکان مبتلا به اوتیسم نیز ممکن است یاد بگیرند که جیغ زدن می‌تواند راه مؤثری برای جلب توجه والدین یا مراقبین، چه برای تعامل مثبت و چه برای رفع نیازها، باشد.
• تغییر در روال. وابستگی شدید به روال و پیش‌بینی‌پذیری در کودکان مبتلا به اوتیسم رایج است. هرگونه تغییر در برنامه روزانه می‌تواند آن‌ها را مضطرب کند و ممکن است جیغ زدن واکنشی به این بی‌ثباتی باشد.
• خودتحریکی. برخی از کودکان از جیغ زدن به‌عنوان بخشی از رفتارهای تکراری یا خودتحریکی استفاده می‌کنند. این رفتار می‌تواند برای کاهش استرس یا ابراز هیجان باشد. 

درک این دلایل می‌تواند به والدین و مراقبین کمک کند تا علت اصلی جیغ زدن را شناسایی کرده و راهبردهایی برای کمک به کودک ایجاد کنند.

روش‌های آرام کردن کودک مبتلا به اوتیسم در هنگام جیغ زدن

مراحل آرام کردن کودک مبتلا به اوتیسم شامل اقداماتی است که به کاهش اضطراب و مدیریت شرایط پرتنش کمک می‌کند. در اینجا مراحل آرام کردن کودک در هنگام جیغ زدن توضیح داده شده‌اند. این مراحل نه‌تنها به آرام شدن کودک کمک می‌کنند، بلکه برای والدین نیز آرامش بیشتری به همراه دارند.

تمرکز بر روی جیغ زدن کودک

در مرحله اول، به جای تمرکز بر واکنش‌های دیگران، توجه خود را به رفتار کودک معطوف کنید. اگر کودک اوتیستیک شما شروع به جیغ زدن یا فریاد بلند کرد، شاید اولین واکنش طبیعی شما این باشد که ببینید اطرافیان چه واکنشی نشان می‌دهند. اما مهم است که به یاد داشته باشید رفتار کودک شما بازتاب‌دهنده روش والدگری شما نیست؛ بنابراین به قضاوت دیگران توجه نکنید. بهتر است یک دقیقه وقت بگذارید و وضعیت را ارزیابی کنید. آیا کودک در حال تجربه یک کج‌خلقی است یا دچار به هم‌ریختگی عصبی شده است؟ تشخیص تفاوت بین این دو بسیار مهم است. 

کج‌خلقی معمولاً پس از یک تعامل خاص رخ می‌دهد که خواسته کودک در آن برآورده نشده است. اما به هم‌ریختگی عصبی معمولاً به دلیل تحریکات حسی و هیجانی بیش‌ازحد یا تغییرات غیرمنتظره در روال کودک اتفاق میفتد. برای مثال، ممکن است برنامه‌ای لغو شود یا تغییری سریع در محیط ایجاد شود که باعث این وضعیت شود. اگر متوجه شدید که جیغ زدن کودک به دلیل تغییر در روال عادی یا لغو یک برنامه مورد انتظار است، احتمالاً او دچار به هم‌ریختگی عصبی شده است. این وضعیت از نظر جسمی و روحی برای کودک بسیار سخت است؛ زیرا احساس می‌کند بار سنگینی بر دوش او فشار می‌آورد.

ایجاد فضایی امن برای کودک

برای آرام کردن کودک مبتلا به اتیسم در شرایط بحرانی، مهم است که ابتدا فضایی امن برای او فراهم کنید. به هم‌ریختگی‌های اوتیستیک قابل توقف نیستند، اما اگر کودک اجازه یابد این وضعیت را بدون فشار و محدودیت تجربه کند، معمولاً سریع‌تر پایان می‌یابد. کودک در لحظه به هم‌ریختگی کنترل عاطفی خود را از دست می‌دهد و تنها کاری که می‌تواند انجام دهد، عبور از این تجربه است. به‌عنوان والدین، وظیفه شما این است که منبع امنیت باشید، نه کسی که کودک از تجربه این وضعیت در کنار او خجالت بکشد. حضور شما باید به او حس اطمینان دهد که، حتی در این لحظات سخت، می‌تواند خودش باشد. این جنبه از اوتیسم که بسیاری از افراد اوتیستیک آن را شرم‌آور می‌دانند، نیازمند همدلی و درک عمیق شماست.

ایجاد محیطی بدون تحریکات حسی

در ادامه، تلاش کنید محیطی بدون تحریکات حسی ایجاد کنید. چه در خانه باشید و چه در یک محیط عمومی، مکانی را پیدا یا ایجاد کنید که حداقل عوامل حواس‌پرتی را داشته باشد. این کار کمک می‌کند تا کودک سریع‌تر آرام شود. اگر در جایی شلوغ مانند فروشگاه هستید، به دنبال یک گوشه خلوت یا حتی سرویس بهداشتی باشید. در این لحظه، رفتارتان باید به گونه‌ای باشد که انگار شما و کودک تنها افراد حاضر در دنیا هستید. به یاد داشته باشید که نگاه‌های خیره و قضاوت دیگران ممکن است فشار بیشتری بر کودک وارد کرده و وضعیت را بدتر کند.

اگر کودک ابزارهای آرامش‌بخش حسی مانند هدفون حذف نویز یا ژاکت وزنی دارد، می‌توانید از آن‌ها استفاده کنید، اما هرگز بدون اجازه کودک این وسایل را به او تحمیل نکنید. ممکن است این کار برخلاف نیازهای حسی او باشد و وضعیت را بدتر کند. در صورتی که کودک به شیئی خاص وابسته است که باعث افزایش اضطراب او شده، می‌توانید آن شیء را موقتاً از او دور کنید، اما تنها اگر مطمئن هستید این کار به آرامش او کمک می‌کند.

در شرایطی که نیاز است کودک را از محیط دور کنید یا مسیر توجه او را تغییر دهید، این کار را با آرامش انجام دهید و هر مرحله را با وضوح برایش توضیح دهید. می‌توانید به او بگویید: «من تو را می‌شنوم و می‌بینم. احساساتت مهم هستند. بیا به یک جای خلوت‌تر برویم». اگر نیاز است او را بلند کنید یا دستش را بگیرید، ابتدا برایش توضیح دهید و اجازه بگیرید: «می‌خواهم دستت را بگیرم/ تو را بلند کنم/ بازویم را روی شانه‌ات بگذارم. ایرادی ندارد؟»

در صورتی که کودک با تمام این اقدامات همچنان از تغییر وضعیت امتناع کرد، آرامش خود را حفظ کنید. گاهی صبر کردن و ادامه ندادن به تغییر می‌تواند بهترین راه‌حل باشد. مهم‌ترین نکته این است که با حضور آرام و حمایتگر خود، به او نشان دهید که در هر شرایطی کنار او هستید و او را درک می‌کنید.

آرام کردن کودک خشمگین 

گفتن اینکه «آرام باش» به کودک مبتلا به اوتیسم، به‌ویژه زمانی که در حال فریاد زدن است (صرف نظر از دلیل رفتار او)، معمولاً تأثیری ندارد. به جای آن، می‌توانید با استفاده از تکنیک‌های ساده حواس او را پرت کنید تا به آرامش برسد.

یکی از روش‌های مؤثر، پرسیدن سؤالات ساده و جلب توجه کودک به موضوعات دیگر است. سؤالاتی مانند:

• روی لباست چیه؟ خیلی جالبه!
• می‌دونی چطور می‌شه شکل فیل درست کرد؟
• کفشت چه رنگیه؟

همچنین، می‌توانید بازی‌هایی مثل "جاسوس بازی" را انجام دهید که کودک را به شناسایی محیط اطراف وادار می‌کند. از او بخواهید سه رنگ و سه شیء در اطرافش را نام ببرد. این فعالیت می‌تواند تمرکز او را از فریاد زدن به محیط منتقل کند.

یک تکنیک دیگر که گاهی بزرگسالان اوتیستیک نیز استفاده می‌کنند، تکرار تمرکز بر یک رنگ، بو و صداست. این روش می‌تواند به کودک کمک کند تا آرام شود و اگر در محیطی عمومی است، به مکانی خلوت‌تر و امن‌تر منتقل شود تا بتواند با خیال راحت از این بحران عبور کند.

برخورد درست با مشکل

رفتار با کج‌خلقی و به‌ هم‌ریختگی عصبی باید با دقت و تفاوت مدیریت شود.

کج‌خلقی اوتیسم

کج‌خلقی در کودکان مبتلا به اوتیسم متفاوت از کج‌خلقی‌های معمولی است؛ زیرا این کودکان اغلب نمی‌توانند احساسات خود را به‌درستی درک یا بیان کنند. برخی از آن‌ها دچار ناگویی هیجانی هستند، یعنی حتی اگر رفتارشان نشان دهد که ناراحت یا عصبانی هستند، ممکن است خودشان به‌خوبی ندانند که چه احساسی دارند.

به جای این که به آن‌ها بگویید احساساتشان را می‌فهمید، می‌توانید روش‌هایی را به آن‌ها آموزش دهید تا احساسات خود را بشناسند و مدیریت کنند. برای مثال، ممکن است به آن‌ها توضیح دهید که جیغ زدن در فروشگاه از نظر اجتماعی پذیرفته نیست، اما مغز کودک اوتیستیک به‌طور طبیعی نمی‌داند چرا این مسئله اهمیت دارد. بنابراین، باید این رفتارها را به‌آرامی و با درک آموزش دهید.

روش‌های انضباطی سنتی برای بسیاری از کودکان مبتلا به اوتیسم مؤثر نیستند. برای مثال، تنبیه با محروم کردن از علاقه خاص آن‌ها ممکن است بسیار ناراحت‌کننده‌تر از هر روش دیگر باشد. به جای تمرکز بر تنبیه، بر آموزش نحوه درک و بیان احساسات کار کنید. با این کار می‌توانید از کج‌خلقی‌ها و رفتارهای تکراری جلوگیری کنید.

اگر کودک در فروشگاه یا محیط عمومی چیزی را می‌خواهد که نمی‌تواند نگه دارد، بهتر است پس از آرام شدن این موضوع را برایش توضیح دهید. اگر کودک قابل مذاکره نیست، از یکی از کارکنان فروشگاه بخواهید که شیء مورد نظر را بردارد. این کار به شما کمک می‌کند که در نظر کودک به‌عنوان فردی سختگیر و غیرحامی دیده نشوید.

این رویکردها نه‌تنها به آرام کردن کودک در لحظه کمک می‌کنند، بلکه راهی برای آموزش مهارت‌های ارتباطی و مدیریت احساسات به او هستند.

به هم‌ریختگی عصبی اوتیسم

به هم‌ریختگی عصبی اوتیسم ممکن است از چند دقیقه تا حتی چند هفته طول بکشد. زمانی که به کودک اوتیستیک اجازه داده شود که به‌طور طبیعی این وضعیت را پشت سر بگذارد، بحران سریع‌تر فروکش می‌کند. اما اگر این به هم‌ریختگی‌ها به‌طور مکرر تکرار شوند، ممکن است نشانه‌ای از فرسودگی (خستگی) اوتیسم باشد که نیاز به توجه بیشتری دارد.

شما می‌توانید با آموزش به کودک اوتیستیک خود برای شناسایی و اعلام وقوع یک بحران در حال وقوع، از بسیاری از به هم‌ریختگی‌های عمومی جلوگیری کنید. به جای تنبیه این رفتار که بخشی طبیعی از اوتیسم است، بهتر است فضایی امن در خانه ایجاد کنید. این محیط باید جایی باشد که کودک بتواند بدون قضاوت دیگران، بحران‌های خود را تجربه کند و از آن عبور کند. در طول یک به هم‌ریختگی عصبی، افراد اوتیستیک کنترل کامل بر احساسات خود را از دست می‌دهند و نمی‌توانند به‌صورت ارادی آن را متوقف کنند.

تقویت مهارت‌های ارتباطی

کودکان اوتیستیک ممکن است به دلیل محدودیت در بیان نیازها و احساسات خود، با جیغ زدن تلاش کنند توجه دیگران را جلب کنند یا به چیزی اشاره کنند. برای کمک به آن‌ها از راهکارهای زیر استفاده کنید:

• زبان اشاره یا کارت‌های تصویری. استفاده از تصاویر ساده برای نمایش نیازها (مثل غذا، آب، بازی) می‌تواند به کودک کمک کند تا بدون جیغ زدن، خواسته‌هایش را بیان کند.
• دستگاه‌های کمک ارتباطی. کودک می‌تواند با لمس ابزارهای الکترونیکی یا اپلیکیشن‌ها منظور خود را منتقل کند.
• کار با گفتاردرمانگر. همکاری با یک متخصص گفتاردرمانی می‌تواند به تقویت مهارت‌های گفتاری یا جایگزین کردن روش‌های ارتباطی غیرکلامی کمک کند.

رفتاردرمانی

تحلیل رفتار کاربردی (ABA) یک روش مؤثر در مدیریت رفتارهای چالش‌برانگیز مانند جیغ زدن کودک مبتلا به اوتیسم است. این روش بر پایه تقویت رفتارهای مثبت و جایگزینی رفتارهای نامطلوب عمل می‌کند.

• تقویت رفتارهای مثبت. وقتی کودک از ابزارهای جایگزین (مثل کارت تصویری) استفاده می‌کند یا آرام‌تر برخورد می‌کند، بلافاصله با تمجید، پاداش یا چیزی که دوست دارد (مثل یک خوراکی یا اسباب‌بازی) از او قدردانی کنید.
• جایگزین کردن رفتارها. به کودک آموزش دهید که به جای جیغ زدن، از حرکات یا واژگان ساده‌ای برای بیان خواسته‌هایش استفاده کند.
• تقویت مهارت‌های مقابله‌ای. این مهارت‌ها می‌توانند شامل یادگیری تکنیک‌های تنفس عمیق، استفاده از اسباب‌بازی‌های حسی یا حتی درخواست استراحت باشند.

جیغ زدن یک کودک معمولی یک چالش است، اما جیغ زدن کودک مبتلا به اوتیسم نیاز به توجه، صبر و آمادگی بیشتری دارد. برای جلوگیری از ایجاد یک تجربه آسیب‌زا برای شما و کودک، ضروری است که آرامش خود را حفظ کنید. به واکنش دیگران اهمیت ندهید و انگار شما و کودک تنها افراد حاضر در دنیا هستید. سپس، با حفظ خونسردی، مراحل لازم برای کاهش بحران را به کار بگیرید تا او بتواند به آرامش برسد.

جمع‌بندی

جیغ زدن کودک اوتیستیک نه‌تنها یک واکنش رفتاری بلکه راهی برای بیان احساسات، نیازها یا ناراحتی‌هایی است که به شکل دیگری قابل انتقال نیستند. این رفتار اغلب ناشی از چالش‌های حسی، هیجانی یا ارتباطی است که این کودکان با آن مواجه هستند. درک ریشه‌های این رفتار و پاسخ‌گویی با آرامش و همدلی، کلید مدیریت مؤثر آن است.

به جای برخورد با جیغ زدن به‌عنوان یک مشکل، باید آن را فرصتی برای شناخت بهتر کودک و نیازهای او دانست. ایجاد محیطی امن، کاهش محرک‌های اضافی و آموزش راه‌های مؤثر برای بیان احساسات، می‌تواند به کاهش دفعات این رفتار کمک کند. والدین و مراقبان با صبر، درک و استفاده از استراتژی‌های مناسب، می‌توانند به کودک خود کمک کنند تا نه‌تنها بحران‌ها را بهتر مدیریت کند، بلکه درک عمیق‌تری از خود و محیط اطرافش به دست آورد.

منابع

pmhccares.org

parentingstronger.com