تأخیر حرکتی، اختلالی رشدی است که سبب کند شدن رشد حرکتی کودک می‌شود. کودکان مبتلا به این اختلال نمی‌توانند مهارت‌های حرکتی را در زمان مورد انتظار کسب کنند و نسبت به همسالان خود دارای تأخیر در حرکت هستند. این اختلال موجب ناتوانی کودک در انجام فعالیت‌های مختلف می‌شود. بنابراین درمان زودهنگام آن از اهمیت زیادی برخوردار است.
درمان تأخیرهای حرکتی معمولاً شامل کاردرمانی، فیزیوتراپی و درمان پردازش حسی است. هم فیزیوتراپ و هم کاردرمانگر نقش مهمی در درمان کودکانی که تأخیر حرکتی دارند، ایفا می‌کنند. آن‌ها با هم می‌توانند به کودک شما کمک کنند تا مهارت‌های حرکتی خود را به دست آورد. بااینکه در آنچه این دو متخصص ارائه می‌دهند همپوشانی وجود دارد، تنظیم برنامه‌ای هماهنگ و متشکل از دانش و راهنمایی هر دوی آن‌ها، می‌تواند به رشد مهارت‌های حرکتی کودکان کمک کند. اگر تأخیر به‌خاطر بیماری دیگری باشد، پزشک اطفال، کودک را به متخصص مغز و اعصاب ارجاع می‌دهد. اما اگر آزمایشات نشان دهند که فرزند شما اختلال هماهنگی رشدی (تأخیر در رشد مهارت‌های حرکتی یا اختلال در هماهنگی حرکات که باعث اختلال در عملکرد ورزشی و فعالیت‌های روزانه می‌شوند) یا دیسپراکسی (اختلال حرکتی مبتنی بر مغز) دارد، ممکن است لازم باشد کاردرمانی را با تمرینات منظم در خانه ترکیب کنید. در ادامه هر یک از این روش‌های درمانی را به‌طور جداگانه بررسی می‌کنیم:
فیزیوتراپی
همان‌طور که گفتیم فیزیوتراپی یکی از روش‌های درمانی تأخیر حرکتی کودکان است. فیزیوتراپ در طول جلسات درمانی به کودک کمک می‌کند تا به نقاط عطف رشدی خود برسد و به‌تدریج مهارت‌های حرکتی درشت مانند نشستن، چهار‌و‌دست‌پا رفتن، ایستادن، راه رفتن، شوت کردن توپ و پریدن را بیاموزد. او همچنین کودک را به‌دقت ارزیابی می‌کند تا ببیند به وسایل کمکی مانند ویلچر یا ارتز نیاز دارد یا خیر. درصورت نیاز کودک به این وسایل، آموزش‌هایی درجهت آشنایی کودک و خانواده او با این تجهیزات ارائه می‌شوند.
کاردرمانی تأخیر حرکتی
کاردرمانگر در ابتدا شرایط کودک را ارزیابی می‌کند. او پس از مصاحبه با والدین و انجام تست‌هایی برای بررسی مهارت‌های حرکتی، ادراک حسی و توانایی‌های شناختی، ناتوانی‌های کودک را تعیین کرده و طرحی درمانی ترسیم می‌کند. درمان مهارت‌های حرکتی شبیه بازی است و این فعالیت‌ها اغلب برای کودکان بسیار لذت‌بخش هستند. به‌عنوان مثال کاردرمانگر از اسباب‌بازی‌ها برای تحریک کودک به چرخیدن روی شکم استفاده می‌کند. او همچنین بازی‌هایی برای تشویق کودک به لباس پوشیدن، بستن دکمه‌ها یا زیپ طراحی می‌کند. بااین‌حال، درمانگر توانایی کودک را به‌طور سیستماتیک و ازطریق بهترین شیوه‌های مبتنی بر تحقیق بهبود می‌دهد.
کاردرمانگر از فعالیت‌های زیر برای آموزش کودک استفاده می‌کند:
- بازی‌های هماهنگی دست و چشم
- توپ‌های درمانی
- بازی‌های لمسی
- بازی‌های پرشی و حفظ تعادل
روش‌های کاردرمانی کودکان مبتلا به تأخیر حرکتی
کاردرمانی یکی از روش‌های مؤثر برای درمان تأخیر حرکتی در کودکان است. در این روش، متخصص با توجه به شرایط کودک، تمرینات خاصی را به‌طور مدون و برنامه‌ریزی‌شده ارائه می‌دهد و طی دوره درمان، مشکلات را ارزیابی و اصلاح می‌کند. در زیر به برخی از روش‌های مهم کاردرمانی برای کودکان دارای تأخیر حرکتی اشاره می‌کنیم:
- تصویرسازی ذهنی: کودک مراحل فعالیتی خاص را به‌صورت ذهنی مرور می‌کند و از این طریق، سرعت یادگیری خود را افزایش می‌دهد.
- روش درکی‌حرکتی: با تمرینات خاص، هماهنگی عضلانی و ارتباط چشم و دست در کودک تقویت می‌شود.
- یکپارچگی حسی: تمرین‌هایی برای یکپارچه‌سازی حواس ارائه می‌شوند تا مهارت‌های حرکتی بهبود پیدا کنند.
- آشنایی با کارهای روزمره: کودک مهارت‌های لازم برای فعالیت‌های روزمره مانند بهداشت، غذا خوردن و لباس پوشیدن را یاد می‌گیرد.
- تقسیم‌بندی فعالیت: فعالیت‌های پیچیده به بخش‌های کوچک‌تر تقسیم شده و به‌تدریج به کودک آموزش داده می‌شوند.
در این میان، روش درکی‌حرکتی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است؛ زیرا به بهبود هماهنگی عضلانی و عملکردهای حرکتی-حسی کمک می‌کند و باعث پیشرفت مهارت‌های دیداری، تمرکز و توانمندی‌های تحصیلی و اجتماعی کودک می‌شود.
اهداف کار درمانی تأخیر حرکتی
کاردرمانگر می‌تواند فرزند شما را در رابطه با تأخیر حرکتی ارزیابی و درمان کند. او نحوه تکمیل فعالیت‌ها و توانایی کودک را در انجام این کار در مقایسه با همسالان او مقایسه و تجزیه‌وتحلیل می‌کند. اهداف کاردرمانی تأخیر حرکتی عبارت‌اند از:
- افزایش مهارت‌های حرکتی درشت
- افزایش مهارت‌های حرکتی ظریف مانند نوشتن
- بهبود نمرات کودک در مدرسه
- افزایش استقلال کودک در انجام فعالیت‌های روزمره زندگی
- بهبود اعتمادبه‌نفس کودک
- افزایش توانایی‌های کودک برای رقابت با همسالان
- دستیابی به نقاط عطف رشدی
- توسعه الگوهای حرکتی نرمال
- افزایش قدرت عضلانی
- بهبود تعادل و هماهنگی حرکتی
- توسعه مهارت‌های خودمراقبتی
- توسعه مهارت‌های ارتباطی و تعاملات اجتماعی
کاردرمانگر چگونه می‌تواند به تأخیر حرکتی کمک کند؟
کاردرمانی می‌تواند نقش به‌سزایی در حمایت از کودکان دارای تأخیر رشدی داشته باشد و آن‌ها را در یادگیری و انجام فعالیت‌های روزمره که برای زندگی مستقل و اجتماعی ضروری هستند، یاری کند. کاردرمانی باعث می‌شود این کودکان به‌مرور یاد بگیرند مهارت‌های خودمراقبتی، اجتماعی و بازی را تقویت کنند. با کسب توانایی‌های جدید، اعتمادبه‌نفس و عزت نفس آن‌ها بهبود می‌یابد و احساس بهزیستی عمومی‌شان افزایش پیدا می‌کند.
کاردرمانگر به کودکان با تأخیر رشدی کمک می‌کند تا به دستاوردهای زیر برسند:
- توسعه مهارت‌های ابتدایی خودمراقبتی: کودکان می‌آموزند چگونه کارهای روزانه مانند استفاده از قاشق و چنگال هنگام غذا خوردن، مسواک زدن، شانه زدن موها و لباس پوشیدن را به‌طور مستقل انجام دهند. این مهارت‌ها به آن‌ها کمک می‌کنند حس استقلال بیشتری داشته باشند.
- پیشرفت در وظایف پیچیده‌تر: کاردرمانی به کودکان کمک می‌کند تا کارهای پیچیده‌تری مانند بستن بند کفش، بهبود دست‌خط، یا حتی تمرین مهارت‌هایی برای مدیریت مالی در سنین مناسب را فرا بگیرند. این تمرینات به آماده شدن آن‌ها برای مواجهه با چالش‌های عملی در آینده کمک می‌کنند.
- تقویت مهارت‌های حرکتی درشت: کودکان با کمک تمرینات هدفمند یاد می‌گیرند فعالیت‌هایی مانند گرفتن و پرتاب توپ، دوچرخه‌سواری یا پریدن را انجام دهند. این تمرین‌ها علاوه‌بر تقویت عضلات و تعادل، باعث می‌شوند کودکان از بازی‌های بدنی لذت بیشتری ببرند و ارتباط بهتری با همسالان خود برقرار کنند.
- ارتقای توانایی‌های شناختی: تمرین‌های کاردرمانی در زمینه‌هایی چون سازماندهی، برنامه‌ریزی و حل مسئله، به بهبود حافظه و توانایی‌های شناختی کودکان کمک می‌کنند. این تمرین‌ها باعث می‌شوند کودکان بتوانند در موقعیت‌های مختلف به‌صورت خلاقانه و منطقی فکر کرده و اعتماد بیشتری به توانایی‌های خود پیدا کنند.
- توسعه رفتارهای اجتماعی مناسب: کودکان یاد می‌گیرند چگونه در مکالمات یا بازی‌های گروهی نوبت را رعایت کرده، در بازی‌های رومیزی با دیگران تعامل داشته باشند و احساسات خود را به‌درستی بیان کنند. این مهارت‌ها به آن‌ها کمک می‌کنند تا روابط دوستانه و مثبت‌تری با دیگران برقرار کنند.
- بهبود تعاملات اجتماعی: کودکان با یادگیری شیوه‌های صحیح تعامل و همکاری، درک می‌کنند چگونه می‌توانند در بازی‌های گروهی یا فعالیت‌های تیمی با همسالان خود به‌درستی همراه شوند. درنتیجه احساس تعلق بیشتری در آن‌ها شکل می‌گیرد و به مشارکت در فعالیت‌های اجتماعی علاقه‌مندتر می‌شوند.
- افزایش عزت نفس ازطریق دستیابی به اهداف: کاردرمانی با هدف‌گذاری و ایجاد چالش‌هایی متناسب با توانایی‌های کودکان، به آن‌ها کمک می‌کند تا در انجام کارهایی که پیشتر برایشان دشوار بود، به موفقیت دست یابند. این دستیابی‌ها حس موفقیت و اعتمادبه‌نفس را در کودکان تقویت می‌کنند.
- توسعه مهارت‌های حرکتی ظریف: کودکان با تمرین مهارت‌هایی چون نوشتن خوانا، گرفتن اشیای کوچک بدون انداختن آن‌ها یا حتی چیدن بلوک‌ها، توانایی‌های حرکتی ظریف خود را ارتقا می‌دهند. این مهارت‌ها به آن‌ها کمک می‌کنند تا در انجام کارهای ظریف‌تر و پیچیده‌تر موفق‌تر باشند و احساس کفایت بیشتری کنند.
هدف نهایی کاردرمانی این است که کودکان مبتلا به تأخیر حرکتی به‌تدریج و با موفقیت بتوانند مهارت‌های حیاتی برای زندگی روزمره‌شان را فرا بگیرند و با اعتمادبه‌نفس بیشتری با دیگران و محیط خود تعامل داشته باشند.
چه زمانی باید به کاردرمانگر مراجعه کنم؟
اگر متوجه شدید فرزند شما در انجام فعالیت‌های خاصی مشکل دارد باید بلافاصله به متخصص کاردرمانی تأخیر حرکتی مراجعه کنید تا شانس فرزندتان برای دستیابی به پتانسیل کامل را به حداکثر برسانید. مداخله سریع کاردرمانگر، خطر تأخیر حرکتی را که با عواقب شدیدتری همراه است، کاهش می‌دهد. ازآنجایی‌که کودک مجبور است در مدرسه به‌صورت مستقل وظایف خود را انجام دهد، ناتوانی‌های او در مدرسه راحت‌تر تشخیص داده می‌شوند. بنابراین والدین در بیشتر مواقع در سنین مدرسه به کاردرمانگر مراجعه می‌کنند. اما بهتر است هر زمانی که احساس کردید فرزند شما مشکل تأخیر حرکتی دارد به پزشک مراجعه کنید. عدم درمان به‌موقع کودک باعث بروز علائم زیر می‌شود:
- ضعف در تعادل
- ناهماهنگی در حرکات دوطرفه بدن
- ضعف در بالا و پایین رفتن از پله‌ها
- ضعف در پریدن و جست‌و‌خیز کردن و انجام فعالیت با توپ
- ناتوانی در درک مفهوم چپ و راست بدن
- اجتناب از انجام فعالیت‌های حرکتی که نیاز به عبور از خط وسط، حرکات ضربدری و دوطرفه دارند
- ضعف در استفاده از اسباب‌بازی‌ها و پازل‌ها
- ناتوانی در استفاده درست از قاشق، چنگال، باز و بسته کردن دکمه و زیپ و ...
- عدم استقلال در فعالیت‌های روزمره زندگی
- ضعف در مهارت‌هایی مانند استفاده از مداد، نقاشی کردن، قیچی کردن و ...
- دست‌خط بد و ناتوانی در نوشتن درست حروف و اعداد
- ضعف در مهارت‌های نوشتاری و اجتناب از انجام تکالیف مدرسه
در اولین جلسه درمانی چه اتفاقی میفتد؟
اولین جلسه با متخصص کلینیک ما، جلسه ارزیابی است که شامل موارد ذیل خواهد بود:
- مصاحبه با والدین یا مراقبان کودک، شرح حال و درک مشکلات اصلی و اطلاعات رشدی او
- ارزیابی و مشاهده مستقیم کودک
- ارائه گزارشی جامع که اطلاعات جمع‌آوری‌شده را خلاصه می‌کند
- تعیین هدف برای درمان بر اساس گزارش ارائه‌شده
مزایای کاردرمانی تأخیر حرکتی در کودکان
کاردرمانی منبعی ارزشمند برای کودکان با تأخیر رشد است و به آن‌ها کمک می‌کند مهارت‌های لازم برای شرکت در فعالیت‌های روزمره معنادار، ازقبیل خودمراقبتی، فعالیت‌های درسی و بازی را پرورش دهند. این فرایند کودکان را تشویق می‌کند که به‌صورت فعال در رشد خود مشارکت داشته باشند و ازطریق تعیین مسیر برای رسیدن به هدف، اعتمادبه‌نفس و عزت نفسشان تقویت شود.
اگر فرزند شما در دستیابی به برخی از مراحل رشد فیزیکی یا شناختی با چالش مواجه باشد، کاردرمانگر زمینه‌های چالش‌برانگیز را شناسایی کرده و برنامه‌ای اختصاصی از فعالیت‌ها برای کمک به او تدوین می‌کند. این فعالیت‌ها ممکن است شامل تمریناتی برای بهبود تعادل و هماهنگی، بازی‌هایی برای تقویت مهارت‌های حرکتی ظریف یا فعالیت‌هایی با تمرکز بر تعاملات اجتماعی باشند که همگی با هدف بهبود کیفیت کلی زندگی کودک طراحی شده‌اند.
مداخلات کاردرمانی معمولاً بر پایه بازی بنا شده‌اند و به کودکان کمک می‌کنند تا با علاقه بیشتری درگیر یادگیری شوند. این برنامه‌ها اغلب برای تقویت مهارت‌های زندگی همچون استقلال و حل مسئله طراحی شده‌اندو به کودکان کمک می‌کنند آمادگی بیشتری برای انجام فعالیت‌های روزمره مانند لباس پوشیدن یا صرف صبحانه داشته باشند. هدف نهایی کاردرمانی این است که به کودکان مهارت‌های لازم برای رشد در محیط زندگی‌شان را بیاموزد و به آن‌ها درکی از نحوه کارکرد محیط اطرافشان بدهد تا بتوانند با اعتمادبه‌نفس با دیگران تعامل داشته باشند.
خدمات گروه توانبخشی راه کمال در درمان تأخیر حرکتی
یکی از روش‌های درمان تأخیر حرکتی، کاردرمانی است. کلینیک توانبخشی راه کمال با تشکیل جلسات کاردرمانی به درمان کودکان مبتلا به این اختلال کمک می‌کند. کاردرمانگر پس از بررسی و معاینه کودک، برنامه درمانی را طراحی می‌کند. او از فعالیت‌ها و بازی‌های مختلف برای تشویق کودک استفاده می‌کند. بنابراین اگر فرزند شما مبتلا به اختلال تأخیر حرکتی است، به ما مراجعه کنید و از خدمات کادر درمانی ما بهره‌مند شوید.
منابع
مطالب مشابه
کاردرمانی طیفی از مداخلات را برای کمک به کودکان مبتلا به روماتیسم مفصلی پیشنهاد می‌دهد. این مداخلات شامل ارائه بازی‌های طراحی‌شده ویژه برای حداکثر کردن دامنه حرکت یا ارائه مشاوره درمورد وضعیت قرارگیری، حداکثر کردن مهارت‌ها و گاهی‌اوقات ارائه آتل هستند.
تأخیر در رشد، زمانی است که کودک شما در دستیابی به یک یا چند نقطه عطف رشدی در مقایسه با همسالان خود کندتر عمل می‌کند. نقاط عطف رشدی شامل مهارت‌هایی مانند موارد زیر هستند: لبخند زدن برای بار اول، غلت زدن، بلند شدن و ایستادن، بای‌بای کردن، برداشتن اولین قدم و گفتن اولین کلمه مانند «بابا»
هر کودک پس از سکته مغزی مسیر بهبودی منحصربه‌فردی را طی می‌کند. با وجود اینکه سریع‌ترین پیشرفت‌ها معمولاً در ماه‌های اولیه پس از سکته مغزی رخ می‌دهند، اما فرایند توانبخشی می‌تواند برای سال‌ها ادامه یابد و نیازمند تعهد، صبر و کار تیمی متخصصان است.
افراد مبتلا به اوتیسم ممکن است صورتی با ویژگی‌های خاص داشته باشند که آن‌ها را از افراد عادی متمایز می‌کند. برخی از این ویژگی‌ها عبارت‌اند از پیشانی بزرگ، چشم‌های برجسته یا گشاد، لب بالایی نازک، بینی پهن و فیلتروم کوتاه (شیار بین بینی و لب بالایی)
شناخت علائم اولیه اوتیسم در نوزادان ۶ ماهه نقشی کلیدی در تضمین رشد سالم آن‌ها دارد. والدین با توجه به نشانه‌هایی مانند کاهش تماس چشمی، نبود پاسخ‌های اجتماعی، و تأخیر در مهارت‌های ارتباطی می‌توانند اقدامات زودهنگام را برای تشخیص و مداخلات مؤثر انجام دهند.
کودکان مبتلا به اوتیسم معمولاً در ارتباطات اجتماعی و تعامل با دیگران با چالش‌هایی مواجه هستند. در 18ماهگی، والدین باید توجه دقیقی به نحوه تعامل فرزندشان با اطرافیان داشته باشند. نشانه‌های رایجی که ممکن است در این سن ظاهر شوند عبارت‌اند از: فقدان تماس چشمی مؤثر، پاسخ محدود به نام، عدم علاقه به بازی‌های تعاملی و مشکلات در تقلید حرکات یا رفتارها
گزارش‌های موجود از سوی اسپکتروم نشان می‌دهند که سن 6سالگی برای کودکان مبتلا به اوتیسم نقطه عطف مهمی است؛ چرا که طبق مطالعه‌ای طولانی‌مدت، شدت ویژگی‌های اوتیسم در بسیاری از کودکان از سنین 3 تا 6 سالگی کاهش می‌یابند، ولی این پیشرفت معمولاً برای سه‌چهارم کودکان متوقف می‌شود.
تشخیص زودهنگام اوتیسم در کودکان 2 ساله نقشی حیاتی در بهبود نتایج بلندمدت دارد. تحقیقات نشان داده‌اند که شناسایی و مداخله به‌موقع، به‌ویژه در دوران حساس رشد مغز، می‌تواند به توسعه مهارت‌های ارتباطی، اجتماعی و رفتاری کودک کمک چشمگیری کند.
گفتاردرمانی و کاردرمانی پایه‌های اصلی مدیریت اوتیسم محسوب می‌شوند. بااین‌حال، بسیاری از خانواده‌ها برای تکمیل این روش‌ها به سراغ درمان‌های طبیعی و سنتی مانند شاهدانه، داروهای گیاهی و ... می روند.
یکی از مواردی که افراد مبتلا به اوتیسم برای جبران ناراحتی در هنگام برقراری ارتباط چشمی انجام می‌دهند، نگاه کردن به چیزی غیر از چهره دیگران در حین تعامل اجتماعی است. برای مثال دانش‌آموز مبتلا به اوتیسم در مدرسه می‌تواند هنگام نگاه کردن و ور رفتن با شیئی خاص، مانند اسباب‌بازی یا مداد بهتر روی درس تمرکز کند.