شاید بتوان گفت سیستم بینایی مهمترین سیستم حسی بدن است که نه تنها توانایی دیدن محیط را به ما هدیه میدهد بلکه تقریباً بر تمامی فعالیتهای ما مثل راه رفتن، مراقبت از خود، تحصیل، شغل و ... تأثیر میگذارد. بنابراین اختلال در بینایی مشکلی اساسی است که باید درمان شود. در این راستا کار درمانی بینایی یکی از روشهای درمانی مناسب برای درمان اختلالات بینایی است که به افزایش استقلال فرد کمک میکند. در این مطلب به بررسی کاردرمانی بینایی میپردازیم.
اختلال بینایی چیست؟
اختلال بینایی به بیماریای اطلاق میشود که از دید طبیعی یک یا هر دو چشم جلوگیری میکند و اختلالی است که نمیتوان آن را بهطور کامل با عینک یا لنز اصلاح کرد. در این راستا، کاردرمانی راههایی برای به حداکثر رساندن مهارتهای موجود کودک و ایجاد راههای جایگزین و آسانتر برای انجام کارها فراهم میکند. کاردرمانگران همچنین میتوانند راههایی برای افزایش استقلال کودک ارائه دهند.
علائم شایع اختلال بینایی
اختلال بینایی میتواند بر توانایی کودک برای انجام فعالیتهای زندگی روزمره مانند خوردن غذا، پیادهروی، خواندن کتاب یا مصرف داروها تأثیر بگذارد. علائم شایع اختلال بینایی شامل موارد زیر هستند:
- تاری یا دوبینی
- مشکل در تمرکز
- مشکل در خواندن
- مشکل در تماشای تلویزیون یا استفاده از کامپیوتر
- سرگیجه یا حساسیت به حرکت
- خستگی چشم
- سردرد
- افزایش خطر سقوط
- افزایش خستگی
- از دست دادن دید مرکزی، محیطی یا جانبی
- دستخط ضعیف
- دامنه توجه ضعیف
- تعادل ضعیف
- حساسیت به نور یا مه
مشکلات مرتبط با اختلال بینایی کودک
درجات مختلفی از اختلال وجود دارند که شامل از دست دادن خفیف بینایی تا نابینایی کامل هستند. اختلال بینایی میتواند تأثیر زیادی بر زندگی روزمره کودک داشته باشد و انجام فعالیتهایی مانند موارد زیر را دشوار کند:
- پوشیدن لباس
- شستن دست و صورت
- نوشتن تکالیف
- مسواک زدن
- خواندن تکالیف
- تمیز کردن اتاق
- غذا خوردن
بیماریهایی که معمولاً با اختلال بینایی همراه هستند چیست؟
اختلال بینایی میتواند خود را به اشکال مختلف نشان دهد. کاردرمانگران میتوانند بهطور فعال کودکان مبتلا به بیماریهای زیر را ارزیابی و درمان کنند:
- آسیب عصب بینایی
- دژنراسیون ماکولا (بیماری چشمی که سبب کاهش دید تدریجی یا ناگهانی میشود)
- اختلال بینایی قشر مغز (یکی از دلایل اصلی مشکلات بینایی در کودکان فلج مغزی است که در اثر آسیب به لوب اکسیپیتال (پسسری) ایجاد میشود)
- استرابیسم (دید تکچشمی)
- گلوکوم (آبسیاه یا اختلالی که باعث آسیب رسیدن به عصب بینایی و در نهایت کوری میشود)
- آسیب مغزی
کار درمانی اختلال بینایی در کودکان
بهبود استقلال کودکان دارای اختلال بینایی برای کاردرمانگران از اهمیت بالایی برخوردار است. کاردرمانی راهی عالی برای افزایش مشارکت کودکان در فعالیتهای روزمره و به حداکثر رساندن پتانسیل آنها است. درمانهای کار درمانی برای کودکان دارای اختلال بینایی عبارتاند از:
آموزش
- برچسبهای بزرگ نوشتهشده روی اقلام
- رفع بهمریختگی
- سازماندهی وسایل
- آموزش استفاده از تجهیزات
- ایجاد کنتراست رنگ
- وسایل کمکبینایی الکترونیکی
کاردرمانگران دانش و مهارتهای لازم برای ارائه مشاوره و آموزش مؤثر به کودکان دارای اختلال بینایی را دارند. تمام مشاورهها و آموزشهای آنها مبتنی بر شواهد هستند و تواناییهای کودک را برای مشارکت در فعالیتهای روزمره افزایش میدهند.
کمکها و سازگاریها
- الفباء نابینایان
- افزایش روشنایی
- وسایل کمکبینایی الکترونیکی
کمکها و سازگاریها به شکلهای متنوعی وجود دارند و هدفشان افزایش تواناییهای عملکردی کودکان است. بااینحال، بسیار مهم است که قبل از خرید هر وسیلهای با درمانگر مشورت کنید؛ زیرا تجهیزات نامناسب ممکن است آسیب بیشتری به فرزند شما وارد کنند.
ارزیابیهای کاردرمانی برای اختلال بینایی
جمعآوری اطلاعات ضروری بخشی از فرایند کار درمانی است. کاردرمانگران برای تکمیل این کار از ارزیابی استفاده میکنند. آنها پس از ارزیابی اختلال بینایی و شرایط کودک، اهداف خاصی را مشخص میکنند و راهکارهایی در جهت رسیدن به اهداف ارائه میدهند.
کاردرمانگران بهدلایل زیر به ارزیابی اختلالات بینایی و شرایط کودک میپردازند:
- مشاهده کامل فعالیتهای روزمره کودک
- تشخیص مشکلات
- نظارت بر پیشرفت
- ارزیابی جلسات درمانی
- ارزیابی محیط خانه و مدرسه
- اطمینان از صحیح بودن ساختار برنامههای درمانی
- اولویتبندی فعالیتها
ارزیابی مناسب برای اختلال بینایی عبارتاند از:
- ارزیابی محیط مدرسه
- ارزیابی فعالیتهای روزمره زندگی
- کمکها و سازگاریها
- ارزیابی ریسک
- ارزیابی پزشکی
دریافت کاردرمانی برای افراد دارای اختلال بینایی مزایای زیادی دارد. یکی از مزایا آموزش تکنیکهای جدید بهمنظور انجام فعالیتهای روزمره مانند فعالیتهای مراقبت شخصی، لباس پوشیدن، نظافت و ... است. کمکها و سازگاریها با محیط خانه و مدرسه نیز میتوانند توسط کاردرمانگران و بهمنظور افزایش سطح استقلال کودک مبتلا به اختلال بینایی ارائه شوند.
مزایای کار درمانی بینایی کودکان
کاردرمانی بینایی دارای مزایای زیادی است که در ادامه به توضیح برخی از آنها میپردازیم:
- افزایش استقلال بیمار: کاردرمانگران برای بهبود توانایی کودک برای انجام فعالیتهای روزمره بهطور مستقل تلاش میکنند.
- آموزش تکنیکهای تطبیقی: کاردرمانگران به آموزش تکنیکها و استراتژیهای انطباقی برای حرکت در محیط، استفاده از وسایل کمکی و انجام وظایف میپردازند.
- بهبود مهارتهای حرکتی: کاردرمانی بر بهبود مهارتهای حرکتی تمرکز دارد.
- معرفی فناوریهای کمکی: کاردرمانگران به معرفی فناوریهای کمکی مانند ذرهبینها و سایر ابزارهای ارتباطی که باعث تقویت بینایی میشوند، میپردازند.
- اصلاحات محیطی: کاردرمانگر تغییراتی در محیط خانه یا مدرسه پیشنهاد میدهد تا کودک استقلال بیشتری در انجام فعالیتهای روزمره داشته باشد.
- حمایت روانیاجتماعی: مقابله با کاهش بینایی میتواند چالشبرانگیز باشد. کاردرمانگران به حمایت عاطفی و ارائه استراتژیهایی برای مدیریت تأثیر روانی اختلال بینایی میپردازند.
- حمایت آموزشی: کاردرمانگران با مربیان و معلمها همکاری میکنند تا راهبردها و تسهیلاتی را برای حمایت از یادگیری در کلاس درس ارائه کنند.
- آموزش مهارتهای زندگی: کاردرمانگر در طول کار درمانی بر ایجاد یا حفظ مهارتهای موردنیاز برای فعالیتهای روزمره زندگی، مانند نظافت، غذا خوردن و مراقبت شخصی تمرکز میکند.
- جلوگیری از سقوط: اختلال بینایی خطر افتادن را افزایش میدهد. کاردرمانی با کار بر روی تعادل، هماهنگی و آموزش کودک درمورد اقدامات پیشگیری از سقوط به این موضوع میپردازد.
این مزایا در مجموع به بهبود کیفیت کلی زندگی کودکان مبتلا به اختلال بینایی کمک میکند و آنها را قادر میسازد تا بهطور فعال در جوامع مشارکت داشته باشند.
جمع بندی
اختلالات بینایی میتوانند تأثیرات زیادی بر کیفیت زندگی افراد داشته باشند، بهویژه در انجام کارهای روزمره و توسعه مهارتهای شناختی. کاردرمانی میتواند از طریق تکنیکهای تخصصی که به تقویت تواناییهای بصری و حرکتی کمک میکنند، نقش حیاتی در بهبود عملکرد افراد مبتلا به اختلالات بینایی ایفا کند. اگر شما یا عزیزانتان با مشکلات بینایی روبرو هستید، گروه توانبخشی راه کمال آماده است تا با ارائه مشاوره تخصصی و برنامههای درمانی مناسب، به شما کمک کند. همین امروز با ما تماس بگیرید و اولین گام را برای بهبود کیفیت زندگی خود بردارید.
منابع
مطالب مشابه
اختلال یادگیری خواندن یا دیسلکسیا، نوعی اختلال یادگیری است که بر نحوه پردازش زبان نوشتاری مغز تأثیر میگذارد. افراد مبتلا به نارساخوانی، در خواندن و مهارتهای مرتبط با آن مشکل دارند.
کاردرمانی در کودکان مبتلا به سندرم داون باعث بهبود مهارتهای ظریف و درشت این کودکان میشود. کاردرمانگر در طول جلسات کاردرمانی از فعالیتهای مختلف برای رفع نیازهای رشدی کودکان مبتلا به سندرم داون استفاده میکند.
هیدروتراپی، که به آن آب درمانی نیز گفته میشود، شکل تخصصی فیزیوتراپی است که از آب برای درمان بیماریها استفاده میکند. این نوع درمان محیطی امن و حمایتی را برای کودکان فراهم میکند که در آن میتوانند بدون تنش جاذبه در فعالیتهای فیزیکی شرکت کنند.
والدین میتوانند با استفاده از بازیهای ساده و سرگرمکننده در محیط خانه، رفتارهای کلیدی فرزند خود را در حوزههای مهمی مانند ارتباط چشمی، تقلید، تعاملات اجتماعی و حساسیتهای حسی زیر نظر بگیرند. این بازیها برای کودک جذاب هستند و در عین حال، به والدین کمک میکنند تا درصورت مشاهده علائم نگرانکننده، بهموقع با متخصصان رشد کودک مشورت نمایند.
کودکان مبتلا به CDD تا حداقل ۲سالگی رشد معمولی متناسب با سن را در ارتباطات کلامی و غیرکلامی، روابط اجتماعی، بازی و رفتار انطباقی دارند. آنها بین سنین ۲ تا ۱۰سالگی، مهارتهای کسبشده قبلی خود را به شکلی قابل توجه در دو یا چند مورد از دست میدهند.
یکی از تفاوتهای بزرگ بین اوتیسم و آسپرگر این است که کودکان مبتلا به اوتیسم دیرتر صحبت کردن را شروع میکنند. اما کسانی که سندرم آسپرگر دارند معمولاً تأخیر زبانی را تجربه نمیکنند. در حالی که کودکان مبتلا به اوتیسم اغلب منزوی به نظر میرسند، افراد دارای آسپرگر معمولاً میخواهند با دیگران تعامل داشته باشند اما برای برقراری ارتباط با مشکل مواجه میشوند.
اختلال فراگیر رشد (PDD) زمانی اصطلاحی بود که برای توصیف گروهی از تأخیرهای رشدی که بر مهارتهای اجتماعی و ارتباطی تأثیر میگذاشتند، مورد استفاده قرار میگرفت. اما در حال حاضر، پزشکان آن را اختلال طیف اوتیسم (ASD) مینامند.
گرانی والدین درخصوص دیر حرف زدن فرزندشان امری کاملاً طبیعی است. اما باید توجه داشته باشید رشد گفتار در کودکان میتواند تحت تأثیر طیف وسیعی از عوامل قرار گیرد و یکی از این عوامل، تغذیه است که اغلب نادیده گرفته میشود.
اختلال ویژه زبانی (SLI)، اصطلاحی برای اختلال زبان رشدی است. این اختلال زمانی رخ میدهد که مهارتهای زبانی بهدرستی رشد نمیکنند ولی این چالشها به سایر مشکلات رشدی مانند اختلال طیف اوتیسم، آسیب مغزی تروماتیک، آپراکسی گفتار یا کم شنوایی مربوط نیستند.
کودکان مبتلا به اختلال ارتباط اجتماعی در استفاده از زبان برای تعامل با دیگران مشکل دارند. آنها زبان را میفهمند و میتوانند در برخی شرایط از آن استفاده کنند، اما در موقعیتهای اجتماعی در برقراری ارتباط با مشکل روبرو هستند.
اختلال گفتاری آفازی در کودکان نوعی اختلال ارتباطی است که توانایی کودک در درک، تولید و استفاده از زبان را مختل میکند. کودکان مبتلا به آفازی اغلب در ابراز وجود و درک زبان دیگران مشکل دارند. نکته مهم این است که آفازی نشانه کمبود هوش نیست، بلکه اختلالی در پردازش زبان است.
اختلال سلوک (CD) بیماری سلامت روان است که کودکان و نوجوانان را تحت تأثیر قرار میدهد و رفتارهای پرخاشگرانه و اقداماتی که به آسایش دیگران آسیب میرساند مشخص میشود.