کاردرمانی سندرم داون - روش‌های درمان و تمرین

برخلاف سایر کودکان، کودک مبتلا به سندرم داون برای رشد به حمایت و تشویق بیشتری نیاز دارد. هدف کار درمانی کودکان مبتلا به سندرم داون، اطمینان از حفظ استقلال و تضمین بالاترین کیفیت زندگی برای آن‌ها است.
امروزه با مداخلات اولیه و اقداماتی که شامل کاردرمانی می‌شوند، کودکان مبتلا به سندرم داون می‌توانند در آموزش فراگیر شرکت کنند تا در کنار همسالان عادی خود به تحصیل بپردازند. به‌علاوه، با پیشرفت‌های علمی به‌دست‌آمده، امید به زندگی سندرم داون از 25 سال به 60 سال افزایش یافته است.
کاردرمانگران برای به حداکثر رساندن حمایت و رشد کودکان مبتلا به سندرم داون با سایر متخصصان همکاری می‌کنند.

توسعه مهارت های کودکان سندرم داون با کاردرمانی

کاردرمانگر پس از ارزیابی کودک، چارچوبی ایجاد کرده که از تمرینات و بازی‌های مختلف استفاده می‌کند. او در طول کاردرمانی به توسعه مهارت‌های زیر می‌پردازد:

مهارت‌های خود‌مراقبتی

مهارت‌های خودمراقبتی شامل فعالیت‌هایی مانند غذا خوردن، حمام کردن، استفاده از توالت، نظافت و لباس پوشیدن هستند. کاردرمانگران با شناسایی مشکلات خاص کودکان در این زمینه، برنامه‌های تمرینی طراحی می‌کنند که بر روی تقویت مهارت‌های حرکتی، هماهنگی و قدرت چنگ زدن متمرکز است. همچنین، ممکن است اصلاحات محیطی پیشنهاد شود تا کودک بتواند بهتر از پس این فعالیت‌ها برآید.

معاینات پزشکی منظم و بررسی شنوایی از دیگر موارد مهم هستند که می‌توانند به سلامت کلی کودک کمک کنند. کاردرمانگران همچنین راهکارهایی برای استفاده از وسایل تطبیقی و تجهیزات خاص به منظور حداکثر کردن استقلال کودک ارائه می‌دهند.

مهارتهای زندگی روزانه

فعالیت‌های زندگی روزانه (ADL) به کودکان مبتلا به سندرم داون کمک می‌کنند تا مهارت‌های لازم برای زندگی مستقل را یاد بگیرند. این فعالیت‌ها شامل کارهای روزمره‌ای هستند که به آن‌ها اجازه می‌دهد نیازهای خود را برآورده کنند. به عنوان مثال:

• تخته‌های ADL. این ابزارها به کودکان در یادگیری مهارت‌هایی مانند استفاده از زیپ و دکمه و استفاده از قفل‌ها و دستگیره‌ها کمک می‌کنند. با تمرین این مهارت‌ها، کودک می‌تواند تسلط بیشتری بر فعالیت‌های روزمره پیدا کند.
• جلسات تمرین ADL. در این جلسات، کاردرمانگران به کودکان کمک می‌کنند تا با تجهیزات و وسایل مورد نیاز برای انجام فعالیت‌های روزانه آشنا شوند و مهارت‌های لازم را تمرین کنند.

مهارت‌های حرکتی ظریف

کودکان مبتلا به سندرم داون معمولاً با چالش‌هایی در زمینه مهارت‌های حرکتی ظریف مواجه هستند. این چالش‌ها ناشی از ویژگی‌های فیزیکی مانند کوتاهی انگشتان و هایپرموبیل بودن مفاصل است که می‌تواند توانایی‌های آن‌ها در انجام کارهای دقیق را تحت تأثیر قرار دهد. برای بهبود این مهارت‌ها، کاردرمانگران از فعالیت‌های سرگرم‌کننده و آموزشی استفاده می‌کنند که به کودک کمک می‌کند تا تسلط بهتری بر حرکات خود پیدا کند. برخی از این فعالیت‌ها شامل موارد زیر هستند:

• هنر و صنایع دستی. فعالیت‌هایی مانند پاره کردن، بریدن، چسباندن، رنگ‌آمیزی و نقاشی نه تنها مهارت‌های حرکتی ظریف را تقویت می‌کنند بلکه خلاقیت و خودبیانگری کودک را نیز افزایش می‌دهند.
• فعالیت‌های باند لاستیکی. این فعالیت‌ها شامل کشش باندهای لاستیکی و قرار دادن آن‌ها بر روی اشیاء مختلف مانند فنجان‌ها یا بطری‌ها است که به تقویت عضلات دست کمک می‌کند.
• مهره‌زنی و بازی‌های مغناطیسی. این فعالیت‌ها به عنوان تمرین‌های مقاومتی عمل می‌کنند و می‌توانند به بهبود هماهنگی و دقت حرکات کمک کنند.
• فعالیت‌های مبتنی بر خاک رس. کار با خاک رس به کودک کمک می‌کند تا قدرت دست و مهارت‌های حرکتی را تقویت کند.
• مهارت‌های آشپزی. انجام کارهایی مانند درست کردن ساندویچ نه تنها یک کار تکراری و سرگرم‌کننده است، بلکه به تقویت هماهنگی حرکتی و مهارت‌های حرکتی ظریف کمک می‌کند.
• آب‌بازی. این فعالیت‌ به آگاهی از حس لامسه و قدرت دست کمک می‌کند.
• استفاده از نوارهای الاستیک. این ابزارها به بهبود قدرت و کنترل دست کمک می‌کنند.
• استفاده از انبر یا موچین. این کار به تقویت حرکات دقیق انگشتان و مهارت‌های دستکاری کمک می‌کند.
• تخته و پازل. این بازی‌ها می‌توانند به بهبود مهارت‌های حل مسئله و هماهنگی دست و چشم کمک کنند.

حتما بخوانید: کاردرمانی دست کودکان

مهارت‌های حرکتی درشت

مهارت‌های حرکتی درشت به توانایی‌های حرکتی بزرگ‌تر و کلی‌تر اشاره دارند و شامل فعالیت‌هایی هستند که به تقویت قدرت، تعادل و هماهنگی کودک کمک می‌کنند. برخی از فعالیت‌های مفید برای تقویت این مهارت‌ها شامل موارد زیر هستند:

• بازی‌های مبتنی بر توپ. این نوع بازی‌ها می‌توانند شامل پرتاب و گرفتن توپ باشند و به بهبود هماهنگی و دقت حرکات کمک کنند.
• تمرینات مبتنی بر تقلید حرکتی. این فعالیت‌ها به کودکان کمک می‌کنند تا حرکات را مشاهده و تقلید کنند، که مهارت‌های حرکتی آن‌ها را تقویت می‌کنند.
• مسیر موانع و پیچ و خم‌ها. این فعالیت‌ها به بهبود تعادل و قدرت حرکتی کمک می‌کنند.
• استفاده از ترامپولین. این نوع فعالیت می‌تواند به بهبود تعادل و قدرت بدنی کمک کند و در عین حال لذت‌بخش باشد.
• راه رفتن تعادلی. این فعالیت به تقویت تعادل و اعتماد به نفس کمک می‌کند و می‌تواند با یا بدون کمک انجام شود.
• بازی‌های مبتنی بر هدف. این بازی‌ها به کودک کمک می‌کنند تا هدف‌گیری و هماهنگی را تمرین کند.

این فعالیت‌ها می‌توانند به کودکان مبتلا به سندروم داون کمک کنند تا مهارت‌های حرکتی خود را تقویت کنند و اعتماد به نفس بیشتری در فعالیت‌های روزمره پیدا کنند.

یکپارچگی حسی

کودکان مبتلا به سندرم داون ممکن است در پردازش محرک‌های حسی دچار مشکل شوند. این مشکلات می‌توانند بر تعاملات اجتماعی و محیطی آن‌ها تأثیر بگذارند. کاردرمانگران با بررسی مشخصات حسی کودک، فعالیت‌هایی را پیشنهاد می‌کنند که به تنظیم ورودی‌های حسی کمک می‌کنند. این فعالیت‌ها شامل موارد زیر هستند:

• فعالیت‌های آرامش‌بخش یا تحریک‌کننده. مانند پرش بر روی توپ، فشردن توپ، و فعالیت‌های حرکتی در حین بازی.
• ورودی‌های حسی عمقی. استفاده از وزنه‌ها، فشار دادن دیوارها و فشرده‌سازی مفاصل.
• ورودی‌های دهلیزی. فعالیت‌هایی مانند نوسان تقویت‌کننده و استفاده از توپ‌های سوئیسی.
• ورودی لمسی. شامل بازی‌های حسی و ماساژ که به کودک کمک می‌کند تا با حس لامسه آشنا شود.

حتما بخوانید:کاردرمانی حسی کودکان

توجه و تمرکز

یکی از مشکلات کودکان مبتلا به سندرم داون، توجه و تمرکز بر روی فعالیت‌های خاص است که باعث می‌شود انجام فعالیت‌های درسی برای آن‌ها دشوار باشد. کاردرمانگر با استفاده از روش‌های مختلف به افزایش تمرکز کودک کمک می‌کند و مهارت‌های لازم را برای پیشرفت در تحصیل به او آموزش می‌دهد.

مهارت‌های ارتباطی

در کاردرمانی، یکی از اهداف کلیدی بهبود مهارت‌های ارتباطی در کودکان مبتلا به سندرم داون است. این کودکان ممکن است با چالش‌هایی در برقراری ارتباط رو در رو و انتقال خواسته‌ها و نیازهای خود مواجه شوند. بنابراین، استفاده از روش‌ها و ابزارهای مناسب می‌تواند به آن‌ها کمک کند تا توانایی‌های ارتباطی خود را بهبود بخشند. در این راستا، دو روش زیر به‌ویژه مؤثر هستند:

سیستم ارتباطی تبادل تصویر (PECS)

سیستم ارتباطی تبادل تصویر (PECS) یک رویکرد مؤثر در آموزش ارتباطات غیرکلامی به کودکان مبتلا به اختلالات ارتباطی است. در این سیستم، از تصاویر و نمادها برای تسهیل برقراری ارتباط استفاده می‌شود. به طور خاص، کودک تشویق می‌شود تا برای بیان نیازها، خواسته‌ها و احساسات خود از تصاویر مرتبط استفاده کند.

این سیستم شامل چند مرحله است که از ابتدایی‌ترین شکل ارتباط، یعنی تبادل یک تصویر برای دریافت یک مورد خاص، آغاز می‌شود و به تدریج به ایجاد جملات پیچیده‌تر با استفاده از تصاویر و نمادهای مختلف منتهی می‌شود. با این روش، کودک می‌تواند به طور مستقل‌تری ارتباط برقرار کند و از آنجایی که تصاویر معمولاً برای آن‌ها ملموس‌تر و قابل فهم‌تر هستند، انگیزه بیشتری برای استفاده از آن‌ها پیدا می‌کنند.

داستان سرایی با استفاده از وسایل کمکی بصری

داستان‌سرایی یکی دیگر از ابزارهای مفید در کاردرمانی برای توسعه مهارت‌های ارتباطی و زبانی کودکان مبتلا به سندرم داون است. با استفاده از وسایل کمکی بصری مانند تصاویر، کارت‌ها یا فیلم‌ها، می‌توان داستان‌ها را به شکل جذاب‌تری برای کودکان بازگو کرد. این وسایل کمک می‌کنند تا کودکان بهتر بتوانند محتوای داستان را درک کنند و تخیل خود را پرورش دهند.

داستان‌سرایی نه تنها به افزایش دایره واژگان و بهبود مهارت‌های گفتاری کمک می‌کند، بلکه موجب تقویت خلاقیت و تفکر تحلیلی در کودکان می‌شود. کودکان می‌توانند با استفاده از تصاویر و وسایل بصری به خلق داستان‌های خود بپردازند و احساسات و ایده‌های خود را به صورت خلاقانه بیان کنند. این فعالیت‌ها به ایجاد اعتماد به نفس در کودکان و تقویت توانایی‌های اجتماعی آن‌ها نیز کمک می‌کند.

فعالیت‌های اجتماعی

فعالیت‌های اجتماعی به کودکان کمک می‌کنند تا در محیط‌های گروهی به رشد عاطفی و اجتماعی دست یابند. این فعالیت‌ها شامل تعامل با همسالان و شرکت در بازی‌های گروهی هستند که به یادگیری مهارت‌های اجتماعی و تأخیر در ارضای نیازها کمک می‌کنند. به طور کلی، این تعاملات می‌توانند به بهبود ارتباطات اجتماعی و توسعه مهارت‌های عاطفی کودک منجر شوند.

در نهایت، تمام این فعالیت‌ها به کودکان کمک می‌کنند تا مهارت‌های لازم برای زندگی مستقل را کسب کنند و به بهبود کیفیت زندگی آن‌ها کمک کنند.

اعتماد به نفس

همان‌طور که می‌دانید کودکان مبتلا به سندرم داون با مشکلاتی در جامعه روبرو می‌شوند که موجب کاهش عزت نفس و اعتماد‌به‌نفس آن‌ها می‌شوند. کاردرمانگران در طول جلسات کاردرمانی از روش‌های مختلف برای افزایش اعتمادبه‌نفس و تشویق کودکان استفاده می‌کنند.

مهارت‌های شناختی

رشد شناختی را می‌توان ازطریق فعالیت‌هایی که باعث افزایش توجه، حافظه و مهارت‌های حل مسئله می‌شوند، حمایت کرد. کاردرمانگران در طول کاردرمانی از بازی‌ها، ‌پازل‌ها و سایر تمرینات شناختی برای توسعه مهارت‌های شناختی کودک مبتلا به سندرم داون استفاده می‌کنند.
به‌علاوه کاردرمانگر در طول جلسات کاردرمانی به انجام فعالیت‌های زیر می‌پردازد:

• معرفی تجهیزات و فناوری‌های کمکی: کاردرمانگر به کودک کمک می‌کند از تجهیزات یا فناوری‌های کمکی برای حفظ استقلال خود در فعالیت‌های روزمره استفاده کند.
• آموزش والدین و مراقبان: کاردرمانگر اغلب از نزدیک با والدین و مراقبان کودک همکاری می‌کند و آموزش‌ها و راهبردهایی برای حمایت از رشد کودک در خانه ارائه می‌دهد. این آموزش‌ها معمولاً شامل راهنمایی برای ایجاد محیطی دوستانه در منزل هستند.

هدف کاردرمانی کودکان مبتلا به سندرم داون

کودک مبتلا به سندرم داون برخلاف سایر کودکان، برای رشد به حمایت و تشویق بیشتری نیاز دارد. هدف از کاردرمانی کودکان مبتلا به سندرم داون بهبود موارد زیر است:

• تکنیک‌های موقعیت‌یابی و تغذیه
• توجه و تمرکز
• مهارت‌های حرکتی درشت و ظریف
• دستیابی به نقاط عطف حرکتی ازجمله غلت زدن، نشستن، تغییر وضعیت و استفاده از بازوها، پاها و غیره
• مهارت‌های خودمراقبتی
• نیازهای حسی
• نیازهای اجتماعی یا عاطفی
• اعتمادبه‌نفس
• استقلال
• کیفیت زندگی

جمع بندی

کاردرمانی کودکان مبتلا به سندرم داون نقش حیاتی در بهبود مهارت‌های حرکتی، اجتماعی و شناختی آن‌ها ایفا می‌کند و می‌تواند به رشد توانمندی‌های فردی و افزایش استقلال کودک کمک کند. با توجه به اهمیت این روند درمانی، تیم متخصص و مجرب گروه توانبخشی راه کمال آماده است تا با ارائه برنامه‌های درمانی مناسب و فردی، به شما در حمایت از رشد و پیشرفت کودک‌تان کمک کند. برای مشاوره و دریافت اطلاعات بیشتر، همین حالا با ما تماس بگیرید و قدمی بزرگ در مسیر بهبود کیفیت زندگی کودک‌تان بردارید.

منابع

theottoolbox.com

pulsecenter.ae
dynamicoccupationaltherapy.com