کاردرمانی سندرم داون - روش‌های درمان و تمرین

سندرم داون اختلالی است که موجب ایجاد مشکلات و چالش‌های زیادی برای کودکان می‌شود. این بیماری بر مهارت‌های حرکتی و توانایی برقراری ارتباط تأثیر قابل‌توجهی می‌گذارد. بنابراین درمان آن از اهمیت زیادی برخوردار است. یکی از روش‌های درمان سندرم داون، کاردرمانی است. در این مطلب به بررسی کاردرمانی سندرم داون می‌پردازیم. با ما همراه باشید.

ویژگی کودکان سندرم داون 

سندرم داون، اختلالی ژنتیکی است و زمانی رخ می‌دهد که تقسیم سلولی غیرطبیعی منجر به ماده ‌ژنتیکی اضافی از کروموزوم 21 می‌شود. 

کودکان مبتلا به سندروم داون دارای ویژگی‌های قابل تشخیص چهره و فیزیکی هستند که معمولاً در بدو تولد مشخص می‌شوند و با گذشت زمان ممکن است برجسته‌تر شوند. این ویژگی‌ها شامل موارد زیر هستند:

• صورت گرد. این کودکان دارای صورت‌هایی با نیم‌رخ صاف و بینی و دهان کوچکی هستند.
• زبان بزرگ. زبان بزرگ ممکن است از دهان بیرون بزند.
• چشم‌های بادامی. چشم‌های آن‌ها به شکل بادامی است و ممکن است چین‌های اپیکانتوس (پوست اضافی در گوشه داخلی چشم) داشته باشند.
• لکه‌های براشفیلد. وجود لکه‌های سفید در قسمت رنگی چشم، که به نام لکه‌های براشفیلد شناخته می‌شوند.
• گوش‌های کوچک. اندازه گوش‌ها معمولاً کوچک‌تر از حد معمول است.
• سر کوچک. سر آن‌ها معمولاً کوچک و در قسمت پشت تا حدودی صاف (براکی سفالی) است.
• گردن کوتاه. گردن این کودکان معمولاً کوتاه است.
• کلینوداکتیلی. این ویژگی شامل وجود یک چین منفرد در کف هر دست (معمولاً در هر دو دست) و انگشتان کوتاه است. همچنین انگشت صورتی ممکن است به سمت داخل خم شود.
• پاهای کوچک. پاهای آن‌ها کوچک هستند و فضای بیشتری بین انگشتان بزرگ و دوم دارند.
• جثه کوتاه و تنومند. در بدو تولد، کودکان مبتلا به سندرم داون معمولاً جثه متوسطی دارند، اما تمایل دارند با سرعت کمتری رشد کنند و کوچک‌تر از سایر کودکان هم‌سن خود باقی بمانند. همچنین، اضافه‌وزن در این افراد معمول است.

این ویژگی‌ها به تشخیص زودهنگام و مدیریت بهتر نیازهای ویژه کودکان مبتلا به سندرم داون کمک می‌کنند.

روش‌های درمان سندرم داون

هیچ درمان خاصی برای سندرم داون وجود ندارد، اما گزینه‌های درمانی زیر به رشد جسمی و ذهنی کودک شما کمک می‌کنند:

• فیزیوتراپی یا کاردرمانی
• گفتاردرمانی
• درمان بیماری‌های زمینه‌ای
• استفاده از عینک برای مشکلات بینایی یا وسایل کمک شنوایی برای کم‌شنوایی

برای کسب اطلاعات بیشتر مطلب «کاردرمانی کودکان» را مطالعه کنید

کار درمانی کودکان مبتلا به سندرم داون

برخلاف سایر کودکان، کودک مبتلا به سندرم داون برای رشد به حمایت و تشویق بیشتری نیاز دارد. هدف کار درمانی کودکان مبتلا به سندرم داون، اطمینان از حفظ استقلال و تضمین بالاترین کیفیت زندگی برای آن‌ها است.
امروزه با مداخلات اولیه و اقداماتی که شامل کاردرمانی می‌شوند، کودکان مبتلا به سندرم داون می‌توانند در آموزش فراگیر شرکت کنند تا در کنار همسالان عادی خود به تحصیل بپردازند. به‌علاوه، با پیشرفت‌های علمی به‌دست‌آمده، امید به زندگی سندرم داون از 25 سال به 60 سال افزایش یافته است.
کاردرمانگران برای به حداکثر رساندن حمایت و رشد کودکان مبتلا به سندرم داون با سایر متخصصان همکاری می‌کنند. کاردرمانگر پس از ارزیابی کودک، چارچوبی ایجاد کرده که از تمرینات و بازی‌های مختلف استفاده می‌کند. او در طول کاردرمانی به توسعه مهارت‌های زیر می‌پردازد:

مهارت‌های خود‌مراقبتی

کودکان مبتلا به سندرم داون برای انجام فعالیت‌های روزمره خود ازجمله لباس پوشیدن و غذا خوردن با مشکل مواجه می‌شوند. کاردرمانگر در طول جلسات کاردرمانی به آموزش روش‌ها و تکنیک‌های مفید می‌پردازد و مهارت‌های خودمراقبتی کودک را بهبود می‌دهد.

مهارت‌های حرکتی ظریف

به‌طور کلی تمام کودکان برای انجام مهارت‌های حرکتی ظریف مشکل دارند. اما کودکان مبتلا به سندرم داون به‌خاطر مشکلات رشد شناختی و عصبی، بیشتر از همسالان خود با این چالش مواجه می‌شوند. از‌آنجایی‌که انگشتان آن‌ها نسبت به کودکان دیگر کوتاه‌تر هستند، انجام فعالیت‌های حرکتی ظریف برای آن‌ها دشوارتر است. کاردرمانگر در طول کار درمانی از روش‌ها و فعالیت‌های سرگرم‌کننده برای رفع این مشکل کودک استفاده می‌کند. او تمرین‌های زیادی برای تقویت مهارت‌های حرکتی ظریف کودک پیشنهاد می‌دهد.

مهارت‌های حرکتی درشت

مهارت‌های حرکتی درشت شامل تعادل، راه رفتن، دویدن یا پریدن هستند. کودکان مبتلا به سندرم داون در انجام این مهارت‌ها ضعیف هستند. بنابراین کاردرمانگر با استفاده از روش‌های کاردرمانی به تقویت این مهارت‌ها می‌پردازد.

فعالیت‌های یکپارچگی حسی

کودکان مبتلا به سندرم داون اغلب در یکپارچه‌سازی تحریک حسی‌ و واکنش نسبت به محیط اطراف خود مشکل دارند. کاردرمانگر در طول جلسات کار درمانی به تشخیص مشکلات حسی کودک می‌پردازد و در جهت درمان آن‌ها گام برمی‌دارد.

توجه و تمرکز

یکی از مشکلات کودکان مبتلا به سندرم داون، توجه و تمرکز بر روی فعالیت‌های خاص است که باعث می‌شود انجام فعالیت‌های درسی برای آن‌ها دشوار باشد. کاردرمانگر با استفاده از روش‌های مختلف به افزایش تمرکز کودک کمک می‌کند و مهارت‌های لازم را برای پیشرفت در تحصیل به او آموزش می‌دهد.

مهارت‌های اجتماعی

کودکان با همسالان، مراقبان، معلمان و اعضای جامعه تعامل دارند. مهارت‌های مهم اجتماعی برای هر کودک یک مزیت محسوب می‌شوند. کاردرمانگر از روش‌هایی مانند ایجاد موقعیت نقش‌آفرینی، فیلم‌ها و داستان‌های اجتماعی برای تسهیل مهارت‌های مهم اجتماعی و زندگی استفاده می‌کند.

اعتماد به نفس

همان‌طور که می‌دانید کودکان مبتلا به سندرم داون با مشکلاتی در جامعه روبرو می‌شوند که موجب کاهش عزت نفس و اعتماد‌به‌نفس آن‌ها می‌شوند. کاردرمانگران در طول جلسات کاردرمانی از روش‌های مختلف برای افزایش اعتمادبه‌نفس و تشویق کودکان استفاده می‌کنند.

 مهارت‌های شناختی

رشد شناختی را می‌توان ازطریق فعالیت‌هایی که باعث افزایش توجه، حافظه و مهارت‌های حل مسئله می‌شوند، حمایت کرد. کاردرمانگران در طول کاردرمانی از بازی‌ها، ‌پازل‌ها و سایر تمرینات شناختی برای توسعه مهارت‌های شناختی کودک مبتلا به سندرم داون استفاده می‌کنند.
به‌علاوه کاردرمانگر در طول جلسات کاردرمانی به انجام فعالیت‌های زیر می‌پردازد:

• معرفی تجهیزات و فناوری‌های کمکی: کاردرمانگر به کودک کمک می‌کند از تجهیزات یا فناوری‌های کمکی برای حفظ استقلال خود در فعالیت‌های روزمره استفاده کند.
• آموزش والدین و مراقبان: کاردرمانگر اغلب از نزدیک با والدین و مراقبان کودک همکاری می‌کند و آموزش‌ها و راهبردهایی برای حمایت از رشد کودک در خانه ارائه می‌دهد. این آموزش‌ها معمولاً شامل راهنمایی برای ایجاد محیطی دوستانه در منزل هستند.

هدف کاردرمانی کودکان مبتلا به سندرم داون

کودک مبتلا به سندرم داون برخلاف سایر کودکان، برای رشد به حمایت و تشویق بیشتری نیاز دارد. هدف از کاردرمانی کودکان مبتلا به سندرم داون بهبود موارد زیر است:

• تکنیک‌های موقعیت‌یابی و تغذیه
• توجه و تمرکز
• مهارت‌های حرکتی درشت و ظریف
• دستیابی به نقاط عطف حرکتی ازجمله غلت زدن، نشستن، تغییر وضعیت و استفاده از بازوها، پاها و غیره
• مهارت‌های خودمراقبتی
• نیازهای حسی
• نیازهای اجتماعی یا عاطفی
• اعتمادبه‌نفس
• استقلال
• کیفیت زندگی

فعالیت‌های کاردرمانی برای کودکان مبتلا به سندرم داون

کاردرمانگر در طول جلسات کاردرمانی از فعالیت‌های مختلف برای رفع نیازهای رشدی کودکان مبتلا به سندرم داون استفاده می‌کند. فعالیت‌های کاردرمانی برای بهبود مهارت‌های حرکتی ظریف و درشت، یکپارچگی حسی، توانایی‌های شناختی، مهارت‌های اجتماعی و ... طراحی شده‌اند. در ادامه چند نمونه از فعالیت‌های کاردرمانی برای کودکان مبتلا به سندرم داون ذکر‌ شده‌اند:

کاردرمانی و مهارت‌های حرکتی ظریف در کودکان سندرم داون

کودکان مبتلا به سندرم داون معمولاً با چالش‌هایی در زمینه مهارت‌های حرکتی ظریف مواجه هستند. این چالش‌ها ناشی از ویژگی‌های فیزیکی مانند کوتاهی انگشتان و هایپرموبیل بودن مفاصل است که می‌تواند توانایی‌های آن‌ها در انجام کارهای دقیق را تحت تأثیر قرار دهد. برای بهبود این مهارت‌ها، کاردرمانگران از فعالیت‌های سرگرم‌کننده و آموزشی استفاده می‌کنند که به کودک کمک می‌کند تا تسلط بهتری بر حرکات خود پیدا کند. برخی از این فعالیت‌ها شامل موارد زیر هستند:

• هنر و صنایع دستی. فعالیت‌هایی مانند پاره کردن، بریدن، چسباندن، رنگ‌آمیزی و نقاشی نه تنها مهارت‌های حرکتی ظریف را تقویت می‌کنند بلکه خلاقیت و خودبیانگری کودک را نیز افزایش می‌دهند.
• فعالیت‌های باند لاستیکی. این فعالیت‌ها شامل کشش باندهای لاستیکی و قرار دادن آن‌ها بر روی اشیاء مختلف مانند فنجان‌ها یا بطری‌ها است که به تقویت عضلات دست کمک می‌کند.
• مهره‌زنی و بازی‌های مغناطیسی. این فعالیت‌ها به عنوان تمرین‌های مقاومتی عمل می‌کنند و می‌توانند به بهبود هماهنگی و دقت حرکات کمک کنند.
• فعالیت‌های مبتنی بر خاک رس. کار با خاک رس به کودک کمک می‌کند تا قدرت دست و مهارت‌های حرکتی را تقویت کند.
• مهارت‌های آشپزی. انجام کارهایی مانند درست کردن ساندویچ نه تنها یک کار تکراری و سرگرم‌کننده است، بلکه به تقویت هماهنگی حرکتی و مهارت‌های حرکتی ظریف کمک می‌کند.
• آب‌بازی. این فعالیت‌ به آگاهی از حس لامسه و قدرت دست کمک می‌کند.
• استفاده از نوارهای الاستیک. این ابزارها به بهبود قدرت و کنترل دست کمک می‌کنند.
• استفاده از انبر یا موچین. این کار به تقویت حرکات دقیق انگشتان و مهارت‌های دستکاری کمک می‌کند.
• تخته و پازل. این بازی‌ها می‌توانند به بهبود مهارت‌های حل مسئله و هماهنگی دست و چشم کمک کنند. 

حتما بخوانید: کاردرمانی دست کودکان

کاردرمانی و مهارت‌های حرکتی درشت در کودکان سندرم داون

مهارت‌های حرکتی درشت به توانایی‌های حرکتی بزرگ‌تر و کلی‌تر اشاره دارند و شامل فعالیت‌هایی هستند که به تقویت قدرت، تعادل و هماهنگی کودک کمک می‌کنند. برخی از فعالیت‌های مفید برای تقویت این مهارت‌ها شامل موارد زیر هستند:

• بازی‌های مبتنی بر توپ. این نوع بازی‌ها می‌توانند شامل پرتاب و گرفتن توپ باشند و به بهبود هماهنگی و دقت حرکات کمک کنند.
• تمرینات مبتنی بر تقلید حرکتی. این فعالیت‌ها به کودکان کمک می‌کنند تا حرکات را مشاهده و تقلید کنند، که مهارت‌های حرکتی آن‌ها را تقویت می‌کنند.
• مسیر موانع و پیچ و خم‌ها. این فعالیت‌ها به بهبود تعادل و قدرت حرکتی کمک می‌کنند.
• استفاده از ترامپولین. این نوع فعالیت می‌تواند به بهبود تعادل و قدرت بدنی کمک کند و در عین حال لذت‌بخش باشد.
• راه رفتن تعادلی. این فعالیت به تقویت تعادل و اعتماد به نفس کمک می‌کند و می‌تواند با یا بدون کمک انجام شود.
• بازی‌های مبتنی بر هدف. این بازی‌ها به کودک کمک می‌کنند تا هدف‌گیری و هماهنگی را تمرین کند.

این فعالیت‌ها می‌توانند به کودکان مبتلا به سندروم داون کمک کنند تا مهارت‌های حرکتی خود را تقویت کنند و اعتماد به نفس بیشتری در فعالیت‌های روزمره پیدا کنند.

کاردرمانی و یکپارچگی حسی در کودکان سندرم داون

کودکان مبتلا به سندرم داون ممکن است در پردازش محرک‌های حسی دچار مشکل شوند. این مشکلات می‌توانند بر تعاملات اجتماعی و محیطی آن‌ها تأثیر بگذارند. کاردرمانگران با بررسی مشخصات حسی کودک، فعالیت‌هایی را پیشنهاد می‌کنند که به تنظیم ورودی‌های حسی کمک می‌کنند. این فعالیت‌ها شامل موارد زیر هستند:

• فعالیت‌های آرامش‌بخش یا تحریک‌کننده. مانند پرش بر روی توپ، فشردن توپ، و فعالیت‌های حرکتی در حین بازی.
• ورودی‌های حسی عمقی. استفاده از وزنه‌ها، فشار دادن دیوارها و فشرده‌سازی مفاصل.
• ورودی‌های دهلیزی. فعالیت‌هایی مانند نوسان تقویت‌کننده و استفاده از توپ‌های سوئیسی.
• ورودی لمسی. شامل بازی‌های حسی و ماساژ که به کودک کمک می‌کند تا با حس لامسه آشنا شود.

حتما بخوانید:کاردرمانی حسی کودکان

کاردرمانی و فعالیت‌های زندگی روزانه در کودکان سندرم داون

فعالیت‌های زندگی روزانه (ADL) به کودکان مبتلا به سندرم داون کمک می‌کنند تا مهارت‌های لازم برای زندگی مستقل را یاد بگیرند. این فعالیت‌ها شامل کارهای روزمره‌ای هستند که به آن‌ها اجازه می‌دهد نیازهای خود را برآورده کنند. به عنوان مثال:

• تخته‌های ADL. این ابزارها به کودکان در یادگیری مهارت‌هایی مانند استفاده از زیپ و دکمه و استفاده از قفل‌ها و دستگیره‌ها کمک می‌کنند. با تمرین این مهارت‌ها، کودک می‌تواند تسلط بیشتری بر فعالیت‌های روزمره پیدا کند.
• جلسات تمرین ADL. در این جلسات، کاردرمانگران به کودکان کمک می‌کنند تا با تجهیزات و وسایل مورد نیاز برای انجام فعالیت‌های روزانه آشنا شوند و مهارت‌های لازم را تمرین کنند.

کاردرمانی و فعالیت‌های ارتباطی در کودکان سندرم داون

در کاردرمانی، یکی از اهداف کلیدی بهبود مهارت‌های ارتباطی در کودکان مبتلا به سندرم داون است. این کودکان ممکن است با چالش‌هایی در برقراری ارتباط رو در رو و انتقال خواسته‌ها و نیازهای خود مواجه شوند. بنابراین، استفاده از روش‌ها و ابزارهای مناسب می‌تواند به آن‌ها کمک کند تا توانایی‌های ارتباطی خود را بهبود بخشند. در این راستا، دو روش زیر به‌ویژه مؤثر هستند:

 سیستم ارتباطی تبادل تصویر (PECS)

سیستم ارتباطی تبادل تصویر (PECS) یک رویکرد مؤثر در آموزش ارتباطات غیرکلامی به کودکان مبتلا به اختلالات ارتباطی است. در این سیستم، از تصاویر و نمادها برای تسهیل برقراری ارتباط استفاده می‌شود. به طور خاص، کودک تشویق می‌شود تا برای بیان نیازها، خواسته‌ها و احساسات خود از تصاویر مرتبط استفاده کند.

این سیستم شامل چند مرحله است که از ابتدایی‌ترین شکل ارتباط، یعنی تبادل یک تصویر برای دریافت یک مورد خاص، آغاز می‌شود و به تدریج به ایجاد جملات پیچیده‌تر با استفاده از تصاویر و نمادهای مختلف منتهی می‌شود. با این روش، کودک می‌تواند به طور مستقل‌تری ارتباط برقرار کند و از آنجایی که تصاویر معمولاً برای آن‌ها ملموس‌تر و قابل فهم‌تر هستند، انگیزه بیشتری برای استفاده از آن‌ها پیدا می‌کنند.

داستان سرایی با استفاده از وسایل کمکی بصری

داستان‌سرایی یکی دیگر از ابزارهای مفید در کاردرمانی برای توسعه مهارت‌های ارتباطی و زبانی کودکان مبتلا به سندرم داون است. با استفاده از وسایل کمکی بصری مانند تصاویر، کارت‌ها یا فیلم‌ها، می‌توان داستان‌ها را به شکل جذاب‌تری برای کودکان بازگو کرد. این وسایل کمک می‌کنند تا کودکان بهتر بتوانند محتوای داستان را درک کنند و تخیل خود را پرورش دهند.

داستان‌سرایی نه تنها به افزایش دایره واژگان و بهبود مهارت‌های گفتاری کمک می‌کند، بلکه موجب تقویت خلاقیت و تفکر تحلیلی در کودکان می‌شود. کودکان می‌توانند با استفاده از تصاویر و وسایل بصری به خلق داستان‌های خود بپردازند و احساسات و ایده‌های خود را به صورت خلاقانه بیان کنند. این فعالیت‌ها به ایجاد اعتماد به نفس در کودکان و تقویت توانایی‌های اجتماعی آن‌ها نیز کمک می‌کند.

کاردرمانی و مهارت‌های خودمراقبتی در کودکان سندرم داون

مهارت‌های خودمراقبتی شامل فعالیت‌هایی مانند غذا خوردن، حمام کردن، استفاده از توالت، نظافت و لباس پوشیدن هستند. کاردرمانگران با شناسایی مشکلات خاص کودکان در این زمینه، برنامه‌های تمرینی طراحی می‌کنند که بر روی تقویت مهارت‌های حرکتی، هماهنگی و قدرت چنگ زدن متمرکز است. همچنین، ممکن است اصلاحات محیطی پیشنهاد شود تا کودک بتواند بهتر از پس این فعالیت‌ها برآید.

معاینات پزشکی منظم و بررسی شنوایی از دیگر موارد مهم هستند که می‌توانند به سلامت کلی کودک کمک کنند. کاردرمانگران همچنین راهکارهایی برای استفاده از وسایل تطبیقی و تجهیزات خاص به منظور حداکثر کردن استقلال کودک ارائه می‌دهند.

کاردرمانی و فعالیت‌های اجتماعی در کودکان سندرم داون

فعالیت‌های اجتماعی به کودکان کمک می‌کنند تا در محیط‌های گروهی به رشد عاطفی و اجتماعی دست یابند. این فعالیت‌ها شامل تعامل با همسالان و شرکت در بازی‌های گروهی هستند که به یادگیری مهارت‌های اجتماعی و تأخیر در ارضای نیازها کمک می‌کنند. به طور کلی، این تعاملات می‌توانند به بهبود ارتباطات اجتماعی و توسعه مهارت‌های عاطفی کودک منجر شوند.

در نهایت، تمام این فعالیت‌ها به کودکان کمک می‌کنند تا مهارت‌های لازم برای زندگی مستقل را کسب کنند و به بهبود کیفیت زندگی آن‌ها کمک کنند.

خدمات گروه توانبخشی راه کمال برای کاردرمانی سندرم داون

سندرم داون اختلالی ژنتیکی است که بر توانایی‌ها و مهارت‌های اساسی کودک تأثیر می‌گذارد و باعث مختل شدن آن‌ها می‌شود. بنابراین یافتن راهی برای درمان آن بسیار مهم است. یکی از خدمات گروه توانبخشی راه کمال رسیدگی به کودکان مبتلا به سندرم داون است. متخصصان و کارشناسان این مرکز در طول جلسات کاردرمانی به آموزش مهارت‌های مختلف می‌پردازند. آن‌ها از فعالیت‌ها و بازی‌های متنوع برای جذب و تشویق کودک استفاده می‌کنند. بنابراین اگر فرزند شما مبتلا به سندرم داون است به ما مراجعه کنید و از خدمات کاردرمانی مرکز ما بهره‌مند شوید.

منابع

theottoolbox.com

pulsecenter.ae
dynamicoccupationaltherapy.com