اختلال نقص توجه و بیش فعالی اختلالی عصبی‌رشدی است که تغییرات و تفاوت‌هایی در شیوه‌های رشد و عملکرد مغز ایجاد می‌کند و به‌صورت مستقیم بر قدرت یادگیری کودکان تأثیر می‌گذارد. اختلال کمبود توجه و بیش‌فعالی نوعی ناتوانی یادگیری نیست اما معمولاً با مشکلات و ناتوانی‌های یادگیری همراه است.
کودکان بیش فعال با ویژگی‌هایی مانند کمبود توجه، رفتارهای تکانشی و انرژی زیاد شناخته می‌شوند. این ویژگی‌ها می‌توانند تاثیر زیادی بر تحصیل آنها بگذارند و مشکلات متعددی در زمینه یادگیری، تمرکز در کلاس، و تعاملات اجتماعی ایجاد کنند. این مشکلات ممکن است باعث افت تحصیلی و ایجاد حس ناکامی در کودکان شود، در صورتی که به موقع به آنها رسیدگی نشود. بنابراین، شناسایی و رفع این مشکلات به روش‌های تخصصی و مناسب بسیار حائز اهمیت است.
تأثیر بیش فعالی بر یادگیری
بیش‌فعالی به روش‌های مختلف بر فرایند یادگیری تأثیر می‌گذارد که در ادامه به توضیح آنها می‌پردازیم:
توجه و تمرکز
علائم اولیه بیش فعالی مشکلات توجه و تمرکز هستند. کودکان مبتلا به بیش فعالی اغلب نسبت به همسالان خود مهارت‌های توجه کمتری دارند. آنها قادر به حفظ توجه خود بر روی فعالیت یا کاری خاص نیستند.
یادگیری به توانایی حفظ توجه ما روی موضوع، مشکل یا فعالیتی خاص بستگی دارد. کودکان بیش فعال در حین یادگیری تحت تأثیر ناتوانی در تمرکز قرار می‌گیرند. ازآنجاییکه کودکان مبتلا به بیش‌فعالی قادر به تمرکز کردن نیستند، مفاهیم کلیدی را متوجه نشده و در طول فعالیت‌های آموزشی و تکالیف از مسیر اصلی منحرف می‌شوند.
برخی از کودکان مبتلا به بیش فعالی، تمرکز بیش‌ازحد را تجربه می‌کنند. این اتفاق زمانی رخ می‌دهد که کودک به شدت بر روی فعالیت یا تجربه‌ای که از آن لذت می‌برد متمرکز می‌شود. کودک مبتلا به بیش فعالی ممکن است بیش‌ازحد بر روی بازی فوتبال تمرکز کرده، اما فقط می‌تواند چند دقیقه روی تکالیف مدرسه خود تمرکز کند.
اگر کودکان مبتلا به بیش فعالی یاد بگیرند چگونه آن را مدیریت کنند، تمرکز بیش‌ازحد می‌تواند ویژگی خوبی باشد. به‌عنوان مثال، کودکی که به شدت به علم علاقه دارد، می‌تواند با برتری در این موضوع، اعتمادبه‌نفس خود را افزایش دهد.
تکمیل کار و پیگیری
در نتیجه مشکلات تمرکز، کودکان مبتلا به بیش فعالی اغلب در تکمیل و پیگیری کار مشکل دارند. آنها ممکن است یک کار را شروع کرده و در نیمه راه آن را رها کنند تا به کشف چیز دیگری بپردازند. بنابراین کودکان بیش‌فعال قادر به تکمیل تکالیف مدرسه نیستند و تکالیف را به‌صورت ناقص انجام می‌دهند.
این کودکان اغلب در سازماندهی وظایف و اولویت‌بندی اطلاعات مشکل دارند. این ویژگی می‌تواند با تأثیر بر نحوه ترتیب دادن تکالیف و اطلاعات مهم، بر یادگیری تأثیر بگذارد. همچنین می‌تواند بر توانایی کودکان در شناسایی مفاهیم مهم تأثیر بگذارد.
پیشرفت تحصیلی
کودکان مبتلا به بیش فعالی بیشتر درمعرض خطر مشکلاتی هستند که بر عملکرد آنها در مدرسه تأثیر منفی می‌گذارند. کودکان بیش فعال در مقایسه با همسالان خود در ریاضی و مهارت خواندن توانایی کمتری دارند. اختلال نقص توجه و بیش‌فعالی می‌تواند بر میانگین نمرات دانش‌آموزان تأثیر بگذارد.
افت تحصیلی کودکان تأثیری منفی بر عزت نفس و اعتمادبه‌نفس آنها دارد و مشکلات مربوط به یادگیری و انگیزه کودکان برای یادگیری را تشدید می‌کند. دانستن روش هایی برای افزایش اعتماد به نفس کودک قطعا می تواند کمک کننده باشد.
تکانشگری و خودکنترلی
تکانشگری یکی دیگر از نشانه‌های بیش فعالی در کودکان است. در محیط کلاس، تکانشگری به‌صورت صحبت کردن خارج از نوبت و ناتوانی در نشستن ظاهر می‌شود.
معلمان ممکن است هنگام آموزش به دانش‌آموزان مبتلا به بیش فعالی با چالش‌هایی مواجه شوند؛ زیرا این کودکان می‌توانند در محیط کلاس اختلال ایجاد کنند. رفتارهای کودکان بیش‌فعال تقصیر آنها نیست، بلکه نتیجه تفاوت‌های مغز آنها است.
رفتارهای تکانشی می‌توانند به روابط همسالان نیز گسترش یابند. کودکان مبتلا به بیش فعالی ممکن است در پیروی از هنجارها و رفتارهای اجتماعی دچار مشکل شوند. به‌عنوان مثال، ممکن است ناخواسته با دوستان خود خیلی خشن بازی کرده یا خیلی بلند صحبت کنند. این مسئله می‌تواند باعث درگیری، تنش و طرد شدن کودکان بیش فعال شود.
بیش فعالی بر لوب فرونتال مغز تأثیر می‌گذارد. این قسمت از مغز مسئول عملکردهای اجرایی ما است. عملکردهای اجرایی شامل توانایی برنامه‌ریزی، تصمیم‌گیری و سازماندهی اطلاعات و قضاوت هستند. تأثیر بیش فعالی بر لوب فرونتال یکی از دلایل اصلی ناتوانی کودکان بیش‌فعال در خودکنترلی است.
عملکرد ناسازگار و حافظه کاری
مسائل مربوط به خودکنترلی و تمرکز ممکن است کودکان مبتلا به بیش فعالی را ازنظر تحصیلی ناسازگار کنند. اگر کودکان روز خوبی را سپری کنند و حواس‌پرتی‌های کمی در محیط وجود داشته باشند، ممکن است کودکان بتوانند فعالیتی خاص را سریع و با خطاهای کم انجام دهند. اما اگر حواس‌پرتی‌های زیادی وجود داشته باشند یا کودکان احساس عدم تمرکز کنند، این مسئله بر عملکرد آنها تأثیر منفی می‌گذارد.
علاوه بر این، تحقیقات نشان می‌دهند کودکان بیش فعال نیز مشکلاتی را با مهارت‌های حافظه کاری تجربه می‌کنند. حافظه کاری کلیدی در به خاطر سپردن آنچه می‌شنویم و می‌خوانیم است. این حافظه در یادآوری اطلاعات، دستورالعمل‌ها و توالی‌ها حیاتی است.
مهارت‌های حافظه کاری متناقض می‌توانند بر کودکان مبتلا به بیش فعالی در خواندن، علوم و ریاضی تأثیر بگذارند. کودکان بیش‌فعال ممکن است برای به خاطر سپردن آنچه می‌خوانند دچار مشکل شوند و هنگام آزمایش در کلاس علوم دستورالعمل‌ها را فراموش کنند. همچنین آنها ممکن است معادلات ریاضی یا یک سری محاسبات را فراموش کنند.
بیش فعالی
کودکان مبتلا به بیش فعالی اغلب بیش‌فعالی را تجربه می‌کنند. این ویژگی باعث ایجاد میل دائمی برای تحریک شده و اغلب به‌صورت بی‌قراری، تکان دادن دست و پا و مشکل در ثابت ماندن ظاهر می‌شود. کودکان مبتلا به بیش فعالی در کنترل میل خود به حرکت مشکل دارند. این مسئله می‌تواند بر توانایی آنها برای شرکت در محیط کلاس درس و یادگیری همراه با همسالان خود تأثیر بگذارد.
بیش فعالی به‌ویژه می‌تواند بر کودکان بیش فعال در طول آزمون‌ها، ارائه‌ها و توضیح دادن مطالب تأثیر بگذارد. معلم‌ها انتظار دارند کودکان از سنین پایین برای مدت طولانی بی‌حرکت بنشینند و به درس گوش دهند. این کار برای کودکان مبتلا به بیش‌فعالی که به‌دنبال تحریک ازطریق حرکت مداوم هستند، دشوار است.
نیاز آنها به بی‌قراری و تحرک ممکن است باعث حواس‌پرتی دانش‌آموزان دیگر شود و می‌تواند محیط کلاس را به‌طور کلی تحت تأثیر قرار دهد. همچنین علائم بیش فعالی دانش‌آموزان باعث اصطکاک آنها با دانش‌آموزان دیگری می‌شود که نیازهای منحصربه‌فرد کودک بیش فعال را درک نمی‌کنند.
ازآنجاییکه کودکان مبتلا به بیش فعالی تکانشی هستند، اغلب نمی‌توانند تمایلات بیش فعالی خود را کنترل کنند. این امر می‌تواند بر توانایی آنها برای مشارکت و یادگیری در محیط کلاس تأثیر بگذارد. آنها ممکن است برای انطباق با انتظارات رفتاری معلم در کلاس درس تلاش زیادی کنند.
تأثیر بیش فعالی بر عملکرد تحصیلی کودکان در کلاس درس
برای استناد به نکاتی که در بالا بیان کردیم، بیایید بیشتر بررسی کنیم که چگونه بیش فعالی می‌تواند بر عملکرد تحصیلی دانش‌آموزان در محیط کلاس تأثیر بگذارد.
کودکان مبتلا به بیش فعالی ممکن است برای تمرکز بر درس‌های کلاس دچار مشکل شوند. این مسئله می‌تواند بر توانایی آنها در یادگیری و حفظ اطلاعات مهم تأثیر بگذارد. آنها ممکن است دستورالعمل‌های مربوط به فعالیت‌ها و وظایف را نشنوند یا تشخیص ندهند و به‌جای توجه به درس، حواسشان به اطرافیان یا افکارشان پرت می‌شود.
تکانشگری آنها ممکن است باعث شود در زمان نامناسب شروع به صحبت کنند. کودکان بیش فعال به‌دلیل بی‌توجهی به محیط اطراف به وسایل و اشیاء در کلاس برخورد کرده، دائماً بی‌قراری می‌کنند و نمی‌توانند یک جا بنشینند.
کودکان بیش‌فعال با چالش‌هایی درزمینه مدیریت زمان و مهارت‌های سازمانی روبرو هستند. این چالش‌ها می‌توانند بر توانایی آنها برای انجام به موقع تکالیف و سازماندهی اطلاعات ارائه‌شده به‌صورت شفاهی و نوشتاری تأثیر بگذارند. ناتوانی‌های کودکان بیش فعال باعث می‌شود قادر به تکمیل تکالیف خود در مدرسه نباشند.
کودکان بیش فعال به‌دلیل مشکلاتی که در تغییر تمرکزشان وجود دارند، با تغییرات روزانه دست‌وپنجه نرم می‌کنند.
به‌دلیل این مسائل، قرار گرفتن در محیط کلاس درس ساختاریافته می‌تواند برای کودک مبتلا به بیش فعالی بسیار چالش‌برانگیز باشد.
حتما بخوانید: بیش فعالی در کودکان کلاس اول
استراتژی‌هایی برای بهبود عملکرد تحصیلی کودکان بیش‌فعال
راهبردهای مختلفی برای حمایت از عملکرد تحصیلی کودکان بیش فعال وجود دارند که به کودکان کمک می‌کنند بر موانع یادگیری غلبه کرده و از عملکردشان در مدرسه حمایت می‌کنند. با آموزش این راهبردها کودکان بیش فعال می‌توانند پتانسیل آموزشی خود را به حداکثر برسانند.
راهبردهای مورداستفاده برای حمایت از کودکان مبتلا به بیش‌فعالی شامل موارد زیر هستند:
- آموزش استفاده از نرم‌افزار تبدیل گفتگو به متن برای کمک به یادداشت‌برداری و سازماندهی
- استفاده از برنامه‌ریزان تصویری و رنگی برای حمایت از مهارت‌های سازمانی
- استفاده از برنامه‌های تصویری برای حمایت از برنامه‌ریزی
- استفاده از نشانه‌های بصری برای اطمینان از توجه پایدار
- ارائه چندوجهی وظایف مدرسه (بصری، شفاهی، نوشتاری)
چگونه والدین و معلمان می‌توانند به پیشرفت تحصیلی کودکان بیش فعال کمک کنند؟
معلمان و والدین می‌توانند با متخصصان آموزشی برای حمایت از کودکان بیش فعال همکاری کنند. همکاری مؤلفه‌ای مهم در ارائه راهکارهای پیشرفت تحصیلی به دانش‌آموزان بیش‌فعال است.
والدین اطلاعات مهمی درمورد تاریخچه و ترجیحات کودک در اختیار مربیان قرار می‌دهند. شما بهتر از هرکسی کودک خود را درک می‌کنید و می‌توانید بینشی کامل از رفتارهای او به تیم درمانی ارائه دهید. این فرایند می‌تواند به برنامه‌ریزی درمان و انتخاب مواد و استراتژی‌های شخصی کمک کند.
معلمان کودکان بیش فعال می‌توانند با ارائه امکاناتی مانند موارد زیر به کودکان کمک کنند:
- بررسی منظم دانش‌آموزان
- تقسیم تکالیف به مراحل کوچک‌تر و قابل مدیریت‌تر
- ارائه دستورالعمل‌های واضح و ساده برای تکالیف
- کمک به پشتیبانی‌های سازمانی (مانند تهیه پوشه)
- ارائه رئوس مطالب و کلمات کلیدی برای تکالیف
- تنظیم نحوه پذیرش کار (هم در جدول زمانی و هم نحوه پاسخگویی به دانش‌آموز)
- کاهش حواس‌پرتی در کلاس
- اطمینان از اینکه کودکان بیش فعال در محدوده دید معلم و دور از حواس‌پرتی احتمالی قرار دارند
- ارائه اسباب‌بازی‌های فیجت برای تحریک حرکت بدون پرت کردن حواس هم‌کلاسی‌ها
- ارائه حمایت کلامی و بازخورد برای تشویق کودکان بیش فعال
- تمرکز بر نیازهای کودکان بیش فعال
- تحسین تلاش‌های کودک
- تشویق دانش‌آموز به انجام تکالیف با سرعت کمتر و دقت بیشتر
- ایجاد فرصت‌هایی برای استراحت و تحرک دانش‌آموزان بیش فعال در کلاس
- تنظیم قوانینی ساده در کلاس درس
والدین کودکان بیش فعال با کمک روش‌های زیر از آنها حمایت می‌کنند:
- توضیح استراتژی‌ها و انتظارات
- تنظیم و پایبندی برنامه‌ای برای حمایت از توانایی کودکان در برنامه‌ریزی
- تقسیم کارها به مراحل شفاف و روشن
- ارائه حمایت و تشویق برای تکالیف خانگی
- تشخیص تحریک بیش‌ازحد کودکان و حمایت از تنظیم هیجانی آنها
- تقویت و بازخورد مثبت برای حمایت از عزت نفس کودکان
- ایفای نقش فعال در تیم درمانی کودک و برقراری ارتباط با معلم او
برای اطلاعات کامل تر با روش های علمی آموزش به کودکان بیش فعال آشنا شوید.
جمع‌بندی
بیش‌فعالی اختلالی عصبی‌رشدی است که بر یادگیری کودکان تأثیر می‌گذارد و باعث افت تحصیلی آنها می‌شود. درواقع علائم مختلف بیش فعال ازجمله عدم تمرکز، حواس‌پرتی، بی‌قراری و ... باعث می‌شود کودک تمرکز کافی در محیط کلاس نداشته باشد و توانایی او در یادگیری با مشکل مواجه شود. اگر کودک شما با مشکلات تحصیلی ناشی از بیش فعالی مواجه است، وقت آن رسیده که اقدامات لازم را برای کمک به او انجام دهید. گروه توانبخشی راه کمال با تیم متخصص و تجربه‌های موفق در این زمینه می‌تواند به شما در رفع این مشکلات کمک کند. برای مشاوره و دریافت راهکارهای مناسب، همین امروز با ما تماس بگیرید و قدمی موثر در بهبود تحصیلی و زندگی کودک خود بردارید.
منبع
مطالب مشابه
گروه توانبخشی راه کمال با داشتن دو کلینیک تخصصی در تهران، یکی از معتبرترین مراکز درمان اختلالات یادگیری برای کودکان محسوب می‌شود.
دوران نوجوانی یک مرحله پر از تغییرات است و برای نوجوانان مبتلا به اوتیسم می‌تواند به‌ویژه چالش‌برانگیز باشد. اگر نگران گذراندن این دوره توسط فرزند نوجوان خود هستید، باید بدانید که شما تنها نیستید. اگرچه مدیریت اوتیسم در دوران نوجوانی دشوار است، اما غیرممکن نیست.
اوتیسم پسرونده نوعی از اختلال اوتیسم است که در آن کودک، پس از یک دوره رشد طبیعی در اوایل کودکی، معمولاً بین 1.5 تا 3 سالگی، در زمینه‌هایی مانند زبان، تعامل اجتماعی و مهارت‌های ارتباطی دچار افت یا پسرفت می‌شود.
گروه توانبخشی راه کمال با بهره‌گیری از دو کلینیک مجهز و تخصصی در تهران، یکی از بهترین مراکز درمان و توانبخشی برای کودکان مبتلا به اوتیسم است. این مجموعه به مدیریت آقای کمال بنی‌اسدی فعالیت می‌کند و خدمات متنوعی را در حوزه‌های مختلف توانبخشی ارائه می‌دهد.
اوتیسم در پسران بیشتر از دختران مشاهده شده و به طور معمول در سنین پایین‌تر شناسایی می‌شود. در حالی که تجربیات اوتیسم در هر فرد متفاوت است، پسران اغلب ویژگی‌های خاصی دارند که باعث می‌شود تشخیص آنها زودتر از دختران انجام شود.
پزشکان ممکن است اوتیسم را در دختران کمتر شناسایی کنند؛ زیرا دخترها ممکن است رفتارهای معمول مرتبط با اوتیسم را نشان ندهند یا در پنهان کردن علائم خود توانمندتر باشند.
انتخاب بهترین متخصص اوتیسم بستگی به عوامل مختلفی ازجمله تخصص، تجربه، روش‌های درمانی مورد استفاده و میزان ارتباط مؤثر با خانواده‌ها دارد.
معیارهای DSM-5 برای تشخیص اوتیسم شامل سه نقص اساسی در ارتباطات اجتماعی و تعاملات اجتماعی است. پزشکان باید مطمئن شوند که این ویژگی‌ها تنها به دلیل تأخیر در رشد نیستند.
اگر فرزند شما مبتلا به اوتیسم است، ممکن است از خود بپرسید که چگونه می‌توان در خانه به او کمک کرد و آیا اصلاً اوتیسم قابل درمان است. گرچه اوتیسم به طور کامل درمان نمی‌شود، اما روش‌هایی وجود دارند که می‌توانید در خانه برای حمایت از فرزندتان به کار ببرید.
اکولالیا به تکرار دقیق کلمات و صداها (پژواک با صدای بلند) گفته می‌شود. این رفتار می‌تواند نشانه‌ای از بیماری‌هایی مانند آفازی، زوال عقل، آسیب مغزی تروماتیک یا اسکیزوفرنی باشد، اما بیشتر با اختلال طیف اوتیسم (ASD) مرتبط است.