اختلال نقص توجه و بیش‌فعالی اختلالی عصبی‌رشدی است که تغییرات و تفاوت‌هایی در شیوه‌های رشد و عملکرد مغز ایجاد می‌کند و به‌صورت مستقیم بر قدرت یادگیری کودکان تأثیر می‌گذارد. اختلال کمبود توجه و بیش‌فعالی نوعی ناتوانی یادگیری نیست اما معمولاً با مشکلات و ناتوانی‌های یادگیری همراه است. در این مطلب به بررسی تأثیرات بیش‌فعالی بر مشکلات تحصیلی کودکان بیش‌فعال می‌پردازیم.
تأثیر بیش‌فعالی بر یادگیری
بیش‌فعالی به روش‌های مختلف بر فرایند یادگیری تأثیر می‌گذارد که در ادامه به توضیح آنها می‌پردازیم:
توجه و تمرکز
علائم اولیه بیش‌فعالی مشکلات توجه و تمرکز هستند. کودکان مبتلا به بیش‌فعالی اغلب نسبت به همسالان خود مهارت‌های توجه کمتری دارند. آنها قادر به حفظ توجه خود بر روی فعالیت یا کاری خاص نیستند.
یادگیری به توانایی حفظ توجه ما روی موضوع، مشکل یا فعالیتی خاص بستگی دارد. کودکان بیش‌فعال در حین یادگیری تحت تأثیر ناتوانی در تمرکز قرار می‌گیرند. ازآنجاییکه کودکان مبتلا به بیش‌فعالی قادر به تمرکز کردن نیستند، مفاهیم کلیدی را متوجه نشده و در طول فعالیت‌های آموزشی و تکالیف از مسیر اصلی منحرف می‌شوند.
برخی از کودکان مبتلا به بیش‌فعالی، تمرکز بیش‌ازحد را تجربه می‌کنند. این اتفاق زمانی رخ می‌دهد که کودک به شدت بر روی فعالیت یا تجربه‌ای که از آن لذت می‌برد متمرکز می‌شود. کودک مبتلا به بیش‌فعالی ممکن است بیش‌ازحد بر روی بازی فوتبال تمرکز کرده، اما فقط می‌تواند چند دقیقه روی تکالیف مدرسه خود تمرکز کند.
اگر کودکان مبتلا به بیش‌فعالی یاد بگیرند چگونه آن را مدیریت کنند، تمرکز بیش‌ازحد می‌تواند ویژگی خوبی باشد. به‌عنوان مثال، کودکی که به شدت به علم علاقه دارد، می‌تواند با برتری در این موضوع، اعتمادبهنفس خود را افزایش دهد.
تکمیل کار و پیگیری
در نتیجه مشکلات تمرکز، کودکان مبتلا به بیش‌فعالی اغلب در تکمیل و پیگیری کار مشکل دارند. آنها ممکن است یک کار را شروع کرده و در نیمه راه آن را رها کنند تا به کشف چیز دیگری بپردازند. بنابراین کودکان بیش‌فعال قادر به تکمیل تکالیف مدرسه نیستند و تکالیف را به‌صورت ناقص انجام می‌دهند.
این کودکان اغلب در سازماندهی وظایف و اولویت‌بندی اطلاعات مشکل دارند. این ویژگی می‌تواند با تأثیر بر نحوه ترتیب دادن تکالیف و اطلاعات مهم، بر یادگیری تأثیر بگذارد. همچنین می‌تواند بر توانایی کودکان در شناسایی مفاهیم مهم تأثیر بگذارد.
پیشرفت تحصیلی
کودکان مبتلا به بیش‌فعالی بیشتر درمعرض خطر مشکلاتی هستند که بر عملکرد آنها در مدرسه تأثیر منفی می‌گذارند. کودکان بیش‌فعال در مقایسه با همسالان خود در ریاضی و مهارت خواندن توانایی کمتری دارند. اختلال نقص توجه و بیش‌فعالی می‌تواند بر میانگین نمرات دانش‌آموزان تأثیر بگذارد.
افت تحصیلی کودکان تأثیری منفی بر عزت نفس و اعتمادبهنفس آنها دارد و مشکلات مربوط به یادگیری و انگیزه کودکان برای یادگیری را تشدید می‌کند.
تکانشگری و خودکنترلی
تکانشگری یکی دیگر از نشانه‌های بیش‌فعالی در کودکان است. در محیط کلاس، تکانشگری به‌صورت صحبت کردن خارج از نوبت و ناتوانی در نشستن ظاهر می‌شود.
معلمان ممکن است هنگام آموزش به دانش‌آموزان مبتلا به بیش‌فعالی با چالش‌هایی مواجه شوند؛ زیرا این کودکان می‌توانند در محیط کلاس اختلال ایجاد کنند. رفتارهای کودکان بیش‌فعال تقصیر آنها نیست، بلکه نتیجه تفاوت‌های مغز آنها است.
رفتارهای تکانشی می‌توانند به روابط همسالان نیز گسترش یابند. کودکان مبتلا به بیش‌فعالی ممکن است در پیروی از هنجارها و رفتارهای اجتماعی دچار مشکل شوند. به‌عنوان مثال، ممکن است ناخواسته با دوستان خود خیلی خشن بازی کرده یا خیلی بلند صحبت کنند. این مسئله می‌تواند باعث درگیری، تنش و طرد شدن کودکان بیش‌فعال شود.
بیش‌فعالی بر لوب فرونتال مغز تأثیر می‌گذارد. این قسمت از مغز مسئول عملکردهای اجرایی ما است. عملکردهای اجرایی شامل توانایی برنامه‌ریزی، تصمیم‌گیری و سازماندهی اطلاعات و قضاوت هستند. تأثیر بیش‌فعالی بر لوب فرونتال یکی از دلایل اصلی ناتوانی کودکان بیش‌فعال در خودکنترلی است.
عملکرد ناسازگار و حافظه کاری
مسائل مربوط به خودکنترلی و تمرکز ممکن است کودکان مبتلا به بیش‌فعالی را ازنظر تحصیلی ناسازگار کنند. اگر کودکان روز خوبی را سپری کنند و حواس‌پرتی‌های کمی در محیط وجود داشته باشند، ممکن است کودکان بتوانند فعالیتی خاص را سریع و با خطاهای کم انجام دهند. اما اگر حواس‌پرتی‌های زیادی وجود داشته باشند یا کودکان احساس عدم تمرکز کنند، این مسئله بر عملکرد آنها تأثیر منفی می‌گذارد.
علاوه بر این، تحقیقات نشان می‌دهند کودکان بیش‌فعال نیز مشکلاتی را با مهارت‌های حافظه کاری تجربه می‌کنند. حافظه کاری کلیدی در به خاطر سپردن آنچه می‌شنویم و می‌خوانیم است. این حافظه در یادآوری اطلاعات، دستورالعمل‌ها و توالی‌ها حیاتی است.
مهارت‌های حافظه کاری متناقض می‌توانند بر کودکان مبتلا به بیش‌فعالی در خواندن، علوم و ریاضی تأثیر بگذارند. کودکان بیش‌فعال ممکن است برای به خاطر سپردن آنچه می‌خوانند دچار مشکل شوند و هنگام آزمایش در کلاس علوم دستورالعمل‌ها را فراموش کنند. همچنین آنها ممکن است معادلات ریاضی یا یک سری محاسبات را فراموش کنند.
بیش‌فعالی
کودکان مبتلا به بیش‌فعالی اغلب بیش‌فعالی را تجربه می‌کنند. این ویژگی باعث ایجاد میل دائمی برای تحریک شده و اغلب به‌صورت بی‌قراری، تکان دادن دست و پا و مشکل در ثابت ماندن ظاهر می‌شود. کودکان مبتلا به بیش‌فعالی در کنترل میل خود به حرکت مشکل دارند. این مسئله می‌تواند بر توانایی آنها برای شرکت در محیط کلاس درس و یادگیری همراه با همسالان خود تأثیر بگذارد.
بیش‌فعالی به‌ویژه می‌تواند بر کودکان بیش‌فعال در طول آزمون‌ها، ارائه‌ها و توضیح دادن مطالب تأثیر بگذارد. معلم‌ها انتظار دارند کودکان از سنین پایین برای مدت طولانی بی‌حرکت بنشینند و به درس گوش دهند. این کار برای کودکان مبتلا به بیش‌فعالی که به‌دنبال تحریک ازطریق حرکت مداوم هستند، دشوار است.
نیاز آنها به بی‌قراری و تحرک ممکن است باعث حواس‌پرتی دانش‌آموزان دیگر شود و می‌تواند محیط کلاس را به‌طور کلی تحت تأثیر قرار دهد. همچنین علائم بیش‌فعالی دانش‌آموزان باعث اصطکاک آنها با دانش‌آموزان دیگری می‌شود که نیازهای منحصربه‌فرد کودک بیش‌فعال را درک نمی‌کنند.
ازآنجاییکه کودکان مبتلا به بیش‌فعالی تکانشی هستند، اغلب نمی‌توانند تمایلات بیش‌فعالی خود را کنترل کنند. این امر می‌تواند بر توانایی آنها برای مشارکت و یادگیری در محیط کلاس تأثیر بگذارد. آنها ممکن است برای انطباق با انتظارات رفتاری معلم در کلاس درس تلاش زیادی کنند.
تأثیر بیش‌فعالی بر عملکرد تحصیلی کودکان در کلاس درس
برای استناد به نکاتی که در بالا بیان کردیم، بیایید بیشتر بررسی کنیم که چگونه بیش‌فعالی می‌تواند بر عملکرد تحصیلی دانش‌آموزان در محیط کلاس تأثیر بگذارد.
کودکان مبتلا به بیش‌فعالی ممکن است برای تمرکز بر درس‌های کلاس دچار مشکل شوند. این مسئله می‌تواند بر توانایی آنها در یادگیری و حفظ اطلاعات مهم تأثیر بگذارد. آنها ممکن است دستورالعمل‌های مربوط به فعالیت‌ها و وظایف را نشنوند یا تشخیص ندهند و به‌جای توجه به درس، حواسشان به اطرافیان یا افکارشان پرت می‌شود.
تکانشگری آنها ممکن است باعث شود در زمان نامناسب شروع به صحبت کنند. کودکان بیش‌فعال به‌دلیل بی‌توجهی به محیط اطراف به وسایل و اشیاء در کلاس برخورد کرده، دائماً بی‌قراری می‌کنند و نمی‌توانند یک جا بنشینند.
کودکان بیش‌فعال با چالش‌هایی درزمینه مدیریت زمان و مهارت‌های سازمانی روبرو هستند. این چالش‌ها می‌توانند بر توانایی آنها برای انجام به موقع تکالیف و سازماندهی اطلاعات ارائه‌شده به‌صورت شفاهی و نوشتاری تأثیر بگذارند. ناتوانی‌های کودکان بیش‌فعال باعث می‌شود قادر به تکمیل تکالیف خود در مدرسه نباشند.
کودکان بیش‌فعال به‌دلیل مشکلاتی که در تغییر تمرکزشان وجود دارند، با تغییرات روزانه دست‌وپنجه نرم می‌کنند.
به‌دلیل این مسائل، قرار گرفتن در محیط کلاس درس ساختاریافته می‌تواند برای کودک مبتلا به بیش‌فعالی بسیار چالش‌برانگیز باشد.
استراتژی‌هایی برای بهبود عملکرد تحصیلی کودکان بیش‌فعال
راهبردهای مختلفی برای حمایت از عملکرد تحصیلی کودکان بیش‌فعال وجود دارند که به کودکان کمک می‌کنند بر موانع یادگیری غلبه کرده و از عملکردشان در مدرسه حمایت می‌کنند. با آموزش این راهبردها کودکان بیش‌فعال می‌توانند پتانسیل آموزشی خود را به حداکثر برسانند.
راهبردهای مورداستفاده برای حمایت از کودکان مبتلا به بیش‌فعالی شامل موارد زیر هستند:
- آموزش استفاده از نرم‌افزار تبدیل گفتگو به متن برای کمک به یادداشت‌برداری و سازماندهی
- استفاده از برنامه‌ریزان تصویری و رنگی برای حمایت از مهارت‌های سازمانی
- استفاده از برنامه‌های تصویری برای حمایت از برنامه‌ریزی
- استفاده از نشانه‌های بصری برای اطمینان از توجه پایدار
- ارائه چندوجهی وظایف مدرسه (بصری، شفاهی، نوشتاری)
چگونه والدین و معلمان می‌توانند به پیشرفت تحصیلی کودکان بیش‌فعال کمک کنند؟
معلمان و والدین می‌توانند با متخصصان آموزشی برای حمایت از کودکان بیش‌فعال همکاری کنند. همکاری مؤلفه‌ای مهم در ارائه راهکارهای پیشرفت تحصیلی به دانش‌آموزان بیش‌فعال است.
والدین اطلاعات مهمی درمورد تاریخچه و ترجیحات کودک در اختیار مربیان قرار می‌دهند. شما بهتر از هرکسی کودک خود را درک می‌کنید و می‌توانید بینشی کامل از رفتارهای او به تیم درمانی ارائه دهید. این فرایند می‌تواند به برنامه‌ریزی درمان و انتخاب مواد و استراتژی‌های شخصی کمک کند.
معلمان کودکان بیش‌فعال می‌توانند با ارائه امکاناتی مانند موارد زیر به کودکان کمک کنند:
- بررسی منظم دانش‌آموزان
- تقسیم تکالیف به مراحل کوچک‌تر و قابل مدیریت‌تر
- ارائه دستورالعمل‌های واضح و ساده برای تکالیف
- کمک به پشتیبانی‌های سازمانی (مانند تهیه پوشه)
- ارائه رئوس مطالب و کلمات کلیدی برای تکالیف
- تنظیم نحوه پذیرش کار (هم در جدول زمانی و هم نحوه پاسخگویی به دانش‌آموز)
- کاهش حواس‌پرتی در کلاس
- اطمینان از اینکه کودکان بیش‌فعال در محدوده دید معلم و دور از حواس‌پرتی احتمالی قرار دارند
- ارائه اسباب‌بازی‌های فیجت برای تحریک حرکت بدون پرت کردن حواس هم‌کلاسی‌ها
- ارائه حمایت کلامی و بازخورد برای تشویق کودکان بیش‌فعال
- تمرکز بر نیازهای کودکان بیش‌فعال
- تحسین تلاش‌های کودک
- تشویق دانش‌آموز به انجام تکالیف با سرعت کمتر و دقت بیشتر
- ایجاد فرصت‌هایی برای استراحت و تحرک دانش‌آموزان بیش‌فعال در کلاس
- تنظیم قوانینی ساده در کلاس درس
والدین کودکان بیش‌فعال با کمک روش‌های زیر از آنها حمایت می‌کنند:
- توضیح استراتژی‌ها و انتظارات
- تنظیم و پایبندی برنامه‌ای برای حمایت از توانایی کودکان در برنامه‌ریزی
- تقسیم کارها به مراحل شفاف و روشن
- ارائه حمایت و تشویق برای تکالیف خانگی
- تشخیص تحریک بیش‌ازحد کودکان و حمایت از تنظیم هیجانی آنها
- تقویت و بازخورد مثبت برای حمایت از عزت نفس کودکان
- ایفای نقش فعال در تیم درمانی کودک و برقراری ارتباط با معلم او
جمع‌بندی
بیش‌فعالی اختلالی عصبی‌رشدی است که بر یادگیری کودکان تأثیر می‌گذارد و باعث افت تحصیلی آنها می‌شود. درواقع علائم مختلف بیش‌فعال ازجمله عدم تمرکز، حواس‌پرتی، بی‌قراری و ... باعث می‌شود کودک تمرکز کافی در محیط کلاس نداشته باشد و توانایی او در یادگیری با مشکل مواجه شود. راهکارهای متفاوتی برای جلوگیری از افت تحصیلی کودکان وجود دارند که والدین و معلمان می‌توانند از آنها بهره‌مند شوند و به پیشرفت تحصیلی کودک کمک کنند. کارشناسان کلینیک توانبخشی راه کمال در این راستا راهنمایی‌های لازم را ارائه می‌کنند.
منبع
مطالب مشابه
نوزادان نارس با مغزهای رشدنکرده به دنیا می‌آیند و این مسئله آنها را در برابر آسیب‌هایی که می‌توانند باعث فلج مغزی شوند آسیب‌پذیرتر می‌کند. با مداخله زود هنگام علائم و عوارض فلج مغزی را می‌توان برای بهینه‌سازی کیفیت زندگی کودک به حداقل رساند.
فلج مغزی خفیف به اختلالات حرکتی ناشی از آسیب خفیف به مغز در حال رشد اشاره دارد. ازآنجاییکه آسیب آنقدر شدید نیست، اختلالات حرکتی ممکن است در سال‌های اولیه کودکی ناشناخته بمانند. بااین‌حال، با رشد کودکان مبتلا به فلج مغزی خفیف، اختلالات حرکتی ممکن است آشکارتر شوند. خوشبختانه هیچ وقت برای بهبودی دیر نیست.
طول عمر کودکان فلج مغزی به عوامل متعددی بستگی دارد با این حال با مراقبت و درمان‌های مناسب بسیاری از کودکان مبتلا به فلج مغزی می‌توانند زندگی طولانی و پرباری داشته باشند.پس برای آشنایی بیشتر با این موضوع با ما همراه باشید.
علائم فلج مغزی در نوزادان بر هماهنگی و توانایی آنها برای حرکت مستقل تأثیر می‌گذارد و همیشه بلافاصله قابل تشخیص نیست. این امر به‌ویژه زمانی صادق است که علائم فلج مغزی خفیف باشند.
اختلال پردازش حسی (SPD) کودکان بیش فعال درصورت درک بیش‌ازحد حواس مختلف ازجمله لامسه یا شنوایی ایجاد شده که منجر به دشوار شدن عملکرد برای بیمار، احساس اضطراب یا حتی وحشت می‌شود.
کودکان مبتلا به بیش‌فعالی بیشتر درمعرض خطر مشکلاتی هستند که بر عملکرد آنها در تحصیل و مدرسه تأثیر منفی می‌گذارند.آنها در ریاضی و مهارت خواندن توانایی کمتری دارند و اختلال می تواند بر میانگین نمرات دانش‌آموزان تأثیر بگذارد.
رفتارهای پرخاشگرانه در کودکان بیش‌فعال مکرر و شدید هستند. درک و مدیریت این خشم و پرخاشگری کلید کمک به کودکان مبتلا به بیش‌فعالی است. ترکیبی از دارودرمانی، رفتاردرمانی و سایر درمان‌ها به کودکان بیش‌فعال کمک می‌کنند.
پر حرفی و صحبت کردن بیش‌ازحد یکی از علائم رایج برای کودکان مبتلا به اختلال نقص توجه و بیش‌فعالی است که اغلب در مهار و کنترل پاسخ‌های خود مشکل دارند.
بسیاری از فعالیت‌ها و ورزش‌ها به تخلیه انرژی کودکان بیش‌فعال کمک می‌کنند و باعث بهبود علائم آنها می‌شوند. از بین آنها می توان به شنا، ورزش های رزمی، مدیتیشن، تنیس و .... اشاره کرد. این ورزش ها جنب و جوش زیادی دارند و باعث تحرک مداوم و سوزاندن انرژی کودکان بیش فعال می شوند.
موسیقی‌درمانی می‌تواند درمانی بسیار مؤثر برای درمان علائم اصلی بیش‌فعالی و سایر اختلالاتی مانند اضطراب و مشکلات خواب باشد که اغلب با هم اتفاق میفتند. موسیقی‌درمانی از ریتم و موسیقی برای بهبود مهارت‌های اجتماعی، تنظیم احساسات و اختلالات اجرایی استفاده می‌کند و اغلب در ترکیب با سایر درمان‌ها مانند دارودرمانی یا رفتاردرمانی استفاده می‌شود.