بیش فعالی یکی از شایع‌ترین بیماری‌های رشدی‌عصبی است که حدود 280 میلیون نفر را در سراسر جهان تحت تأثیر قرار داده است. بیش فعالی بیشتر در کودکان تشخیص داده می‌شود، اما اغلب ممکن است تا بزرگسالی ادامه پیدا کند. بیماران مبتلا به این اختلال، مشکلاتی مانند توجه یا کنترل رفتارهای تکانشی را تجربه می‌کنند. اما سؤال اصلی ما این است که آیا بین بین علائم بیش فعالی و هوش ارتباطی وجود دارد؟ در این مطلب به بررسی این موضوع می‌پردازیم.
بیش فعالی و علائم آن
بیش فعالی اغلب در حدود سن 7 سالگی تشخیص داده می‌شود. بااین‌حال، علائم این اختلال معمولاً قبل از 12 سالگی دیده می‌شوند. اختلال نقص توجه و بیش فعالی بیشتر به‌دلیل ایجاد رفتار بیش فعال و مشکلات توجه شناخته شده است.
برخی از شایع‌ترین علائم بیش فعالی عبارت‌اند از:
- رؤیاپردازی مداوم
- فراموشی
- بی‌قراری مکرر
- زیاد حرف زدن
- انجام اشتباهات ناشی از بی‌دقتی
- ریسک‌های غیرضروری
- ناتوانی در مقاومت در برابر وسوسه
- ناتوانی در کنار آمدن با دیگران
- ناتوانی در نشستن
- ناتوانی در تکمیل وظایف
- ناتوانی در گوش دادن یا پیروی از دستورالعمل‌ها هنگام ارائه دستورالعمل
- قطع کردن مکالمات دیگر
- انجام کارها بدون فکر (یا از روی انگیزه)
- مشکلات یادگیری مفاهیم و مطالب در مدرسه
درحالی‌که بروز برخی از علائم ذکرشده در بالا طبیعی است، کودکان مبتلا به بیش فعالی ممکن است از چنین رفتارهایی رهایی پیدا نکنند و علائم اختلال نقص توجه و بیش‌فعالی بر تمام جنبه‌های زندگی آن‌ها تأثیر بگذارند و تا بزرگسالی ادامه یابند.
ضریب هوشی (IQ)
ضریب هوشی به‌طور خلاصه، معیاری برای سنجش توانایی استدلال فرد است. به عبارت دیگر، تست هوش به اندازه‌گیری توانایی فرد برای پاسخ دادن به سؤالات می‌پردازد. در طول این تست فرد از اطلاعات و منطقه برای پاسخ دادن به سؤالات بهره می‌گیرد. تست هوش کودکان ارزیابی‌ای ساختاریافته، تحقیق‌شده و بالینی با پشتوانه روانشناختی است که توسط متخصصی آموزش‌دیده انجام می‌شود.
رابطه بین بیش‌فعالی و هوش کودک
ضریب هوشی معیاری برای سنجش توانایی‌های شناختی افراد در مقایسه با میانگین جمعیت است. برای تعیین ضریب هوشی از تست هوش استفاده می‌شود و برای تشخیص تأثیر بیش فعالی بر ضریب هوشی، باید چگونگی تأثیر علائم بیش فعالی بر عملکرد یک فرد را در تست هوش بررسی کنیم.
چالش‌هایی مانند بی‌توجهی و حواس‌پرتی، که از ویژگی‌های رایج بیش فعالی هستند، درواقع می‌توانند بر عملکرد فرد در تست هوش تأثیر بگذارند.
تصوری غلط و رایج وجود دارد که کودک مبتلا به بیش فعالی به‌طور خودکار ضریب هوشی پایینی دارد. تصورات دیگری نیز وجود دارند و بر این باورند که بیش‌فعالی همیشه با ضریب هوشی بالا همراه است. اما هیچ یک از این فرضیات درست نیست.
بیش فعالی بسته به شدت علائم، می‌تواند بر توانایی کودک در مدرسه و انجام کارهای روزمره تأثیر بگذارد. بنابراین درصورت شدیدتر بودن شدت بیش فعالی، این تصور ایجاد می‌شود که فرد ضریب هوشی پایین‌تری دارد، درحالی‌که این‌طور نیست.
از سوی دیگر، در برخی موارد کودک مبتلا به بیش فعالی ممکن است تمرکزی بیش‌ازحد را تجربه کند. این علامت، حالت تثبیت بر چیزی است که موردعلاقه کودک است. به‌عنوان مثال، گاهی‌اوقات کودکان مبتلا به اختلال نقص توجه و بیش‌فعالی بر روی کارهایی که دوست دارند، به شدت تمرکز می‌کنند. تمرکز بالای آن‌ها باعث می‌شود در برخی از فعالیت‌ها یا تکالیف مدرسه توانمندتر به نظر برسند. در این صورت دیگران تصور می‌کنند هوش بالای آن‌ها برای انجام این فعالیت به‌خاطر اختلال بیش فعالی است.
علاوه بر این، اختلال کمبود توجه و بیش فعالی می‌تواند بر عملکرد تحصیلی و یادگیری فرد تأثیر بگذارد. چالش‌ها در سازماندهی افکار، حفظ توجه و کنترل تکانه‌ها می‌توانند محیط‌های یادگیری سنتی را برای مبتلایان به بیش فعالی دشوار کنند. این مسئله می‌تواند منجر به ایجاد شکافی بین پتانسیل فکری افراد و دستاوردهای تحصیلی آن‌ها شود که گاهی‌اوقات به اشتباه به‌عنوان سطح هوش پایین‌تر تعبیر می‌شود.
تحقیقات نشان می‌دهند برخی از کودکان بیش فعال ممکن است باهوش‌تر از سایرین باشند. اما در نظر گرفتن این فرضیه برای تمام کودکان مبتلا به بیش فعالی در بسیاری از موارد باعث آسیب به کودک می‌شود؛ زیرا والدین یا معلمان با فرض باهوش بودن کودک از حمایت و کمک به او دریغ می‌کنند. درواقع کودکان بیش‌فعال به‌خاطر علائم این اختلال در برخی زمینه‌ها استعداد قابل توجهی بروز می‌دهند که به‌عنوان هوش بالا تلقی می‌شود. به‌عنوان مثال ممکن است فرزند شما در ریاضیات عالی باشد اما مسواک زدن را فراموش کند. در برخی موارد نیز کودک مبتلا به بیش فعالی از هوش کمتری برخوردار است که این مسئله بر عملکرد او در مدرسه تأثیر می‌گذارد.
درواقع طبق تحقیقات صورت‌گرفته، اختلال بیش‌فعالی، اختلالی عصبی‌رشدی است که می‌تواند تمرکز و کنترل رفتارهای تکانشی را دشوار کند اما هیچ ارتباطی بین بیش فعالی و هوش وجود ندارد.
جمع‌بندی
طبق تحقیقات صورت‌گرفته بین اختلال بیش‌فعالی و هوش رابطه‌ای وجود ندارد. این کودکان ممکن است در برخی زمینه‌ها بسیار خلاق، پرانرژی و مبتکر باشند، اما در صورتی که از حمایت‌های مناسب برخوردار نشوند، ممکن است در جنبه‌های دیگر زندگی با چالش‌های زیادی مواجه شوند. اگر شما هم والدین یک کودک بیش فعال هستید و نیاز به کمک در مسیر رشد و توسعه توانایی‌های فرزندتان دارید، می‌توانید با تیم تخصصی گروه توانبخشی راه کمال تماس بگیرید. ما در کنار شما هستیم تا بهترین برنامه‌های توانبخشی و مشاوره را برای هدایت فرزندتان به سوی آینده‌ای روشن‌تر ارائه دهیم.
منابع
مطالب مشابه
گروه توانبخشی راه کمال، یکی از بهترین مراکز کاردرمانی در تهران است که با بهره‌گیری از کادری مجرب و دلسوز، خدمات تخصصی کاردرمانی را در محیطی مجهز و کودک‌پسند ارائه می‌دهد.
اتاق‌های حسی فضاهایی چندمنظوره هستند که می‌توانند به طیف وسیعی از افراد، ازجمله کسانی که با چالش‌های پردازش حسی، معلولیت‌ها یا نیازهای درمانی خاص روبرو هستند، کمک کنند.
کودکان مبتلا به اختلال یادگیری غیرکلامی معمولاً در زمینه‌هایی مانند خواندن، رمزگشایی زبان، املا، واژگان یا یادآوری موارد مشکلی ندارند؛ بااین‌حال، ممکن است در ادراک بصری، فضایی یا لمسی دچار مشکل شوند.
کودکان مبتلا به اختلال زبان دریافتی ممکن است در پردازش و درک کلمات، جملات و دستورالعمل‌ها مشکل داشته باشند. آن‌ها ممکن است در فهم معنا، زمینه و ظرافت‌های زبان دچار مشکل شوند.
اختلال زبان بیانی، که به آن تأخیر گفتار بیانی نیز گفته می‌شود، وضعیتی است که با ناتوانی در استفاده از کلمات و ساخت جملات متناسب با سن کودک، مشخص می‌شود. کودکان مبتلا به این اختلال ممکن است برای تشکیل جملات منسجم، پیدا کردن کلمات مناسب و انتقال مؤثر پیام‌های خود با مشکل روبرو شوند.
تأخیر در گفتار کودکان، نوعی اختلال ارتباطی است که بر تکلم کودک تأثیر می‌گذارد. اگر فرزند شما با وجود تکامل جسمی همچنان به نقاط عطف گفتار نرسیده باشد، ممکن است اختلال در تکلم داشته باشد.
اختلال پردازش زبان، نوعی ناتوانی یادگیری است که بر توانایی کودک در درک یا تولید کلمات تأثیر می‌گذارد. این مشکل به‌دلیل ناتوانی در شنیدن یا تولید فیزیکی صداها نیست، بلکه به توانایی فرد در ایجاد معنا از صداها برای برقراری ارتباط مربوط می‌شود.
ناتوانی‌های یادگیری می‌توانند فرایند یادگیری را مختل کنند. این کودکان ممکن است در مهارت‌هایی مانند صحبت کردن، خواندن، نوشتن، توجه، درک مطالب، به خاطر سپردن اطلاعات، انجام ریاضی یا هماهنگی حرکات مشکل داشته باشند. انواع رایج ناتوانی‌های یادگیری شامل نارساخوانی (دیسلکسیا)، اختلال نوشتن (دیسگرافی)، اختلال یادگیری ریاضی (دیسکالکولیا)، اختلاللات پردازش زبان، بینایی، شنوایی وناتوانی یادگیری غیرکلامی هستند.
اختلال حسی حرکتی زمانی رخ می‌دهد که مغز در دریافت و پاسخ دادن به اطلاعاتی که ازطریق حواس می‌آیند و بر حرکت و هماهنگی بیمار تأثیر می‌گذارند، مشکل داشته باشد. این اختلال باعث ناتوانی بیمار در پردازش ورودی‌های حسی و هماهنگی پاسخ‌های حرکتی می‌شود و چالش‌هایی در تعادل، حرکت و کنترل کلی بدن ایجاد می‌کند.
اختلال دوقطبی، اختلال سلامت روان است که باعث چرخه‌های شدید تغییرات عاطفی می‌شود. کودکان و نوجوانان مبتلا به اختلال دوقطبی دو دوره را تجربه می‌کنند: دوره‌هایی که در آن‌ها فوق‌العاده شاد و پرانرژی هستند، که به آن دوره شیدایی گفته می‌شود. و دوره‌های دیگری که در آن‌ها بسیار افسرده هستند.