اختلال حرکتی مشکلی است که در مغز ایجاد شده و باعث حرکات بیش‌ازحد زیاد یا کم کودک میشود. اختلالات حرکتی در کودکان بر توانایی آنها در انجام فعالیت‌های مختلف تأثیر می‌گذارند. بنابراین تشخیص و درمان به‌موقع آنها از اهمیت زیادی برخوردار است. در این مطلب به بررسی انواع اختلالات حرکتی، روش‌های تشخیص و درمان و ... می‌پردازیم.
اختلالات حرکتی در کودکان چیست؟
اختلالات حرکتی، بیماری‌هایی عصبی هستند که بر سرعت، نرمی و کنترل حرکات کودکان تأثیر می‌گذارند. آنها شامل تکان‌ها و اسپاسم‌های غیرارادی، لرزش، حرکات طبیعی که در زمان‌های نامناسب رخ می‌دهند، حرکات بیش‌ازحد، سفتی یا اسپاسم و مشکل در کنترل حرکت هستند.
بسیاری از کودکان گاهیاوقات حرکات تکراری یا ظاهراً غیرارادی مانند تکان خوردن به جلو و عقب یا چرخاندن موهای خود انجام می‌دهند. برخی از حرکات غیرطبیعی به‌خاطر استرس ایجاد می‌شوند، درحالی‌که برخی دیگر دلایل فیزیولوژیکی دارند. برخی با گذشت زمان ناپدید شده، درحالی‌که برخی دیگر به‌تدریج شدیدتر می‌شوند. هنگامی که اختلال حرکتی با توانایی کودک برای عملکرد در خانه یا مدرسه تداخل می‌کند، باید به پزشک مراجعه کنید.
حتما بخوانید: تاخیر حرکتی در کودکان
انواع اختلالات حرکتی
اختلالات حرکتی بر اساس نحوه ظاهر شدن آنها به دو گروه طبقه‌بندی می‌شوند:
اختلالات حرکتی هایپوکینتیک: این اختلالات با عدم تحرک، آهستگی حرکت و یا سفتی عضلات بدن مشخص می‌شوند. اختلال حرکتی اولیه هایپوکینتیک پارکینسونیسم است. ویژگی‌های پارکینسونیسم شامل حرکات آهسته (برادیکینزی)، سفت شدن عضلات (سفتی یا اسپاستیسیته)، کاهش حرکت (آکینزی)، وضعیت ناپایدار و لرزش هنگام شل شدن عضلات است.
اختلالات حرکتی هایپرکینتیک: این اختلالات حرکتی شامل دیسکینزی (حرکات مکرر غیرارادی) یا حرکات اضافی و معمولاً تکراری که فعالیت‌های عادی را مختل میکنند، هستند و می‌توانند به اشکال مختلفی ظاهر شوند که در ادامه به بررسی آنها می‌پردازیم:
- آتاکسی: این اختلال کنترل ضعیف عضلانی را توصیف می‌کند که باعث حرکات ارادی ناشیانه میشود. کودکان مبتلا به آتاکسی در راه رفتن، تعادل، بلع و حرکات چشم مشکل دارند.
- دیستونی: دیستونی باعث انقباضات مداوم یا متناوب غیرارادی در عضلات میشود. کودکان مبتلا به دیستونی ممکن است انقباضاتی را در ماهیچه‌های مخالف تجربه کنند که درنتیجه حالت‌های چرخشی یا غیرطبیعی ایجاد می‌شوند. دیستونی می‌تواند با توانایی کودک در صحبت کردن، غذا خوردن یا راه رفتن تداخل داشته باشد و گاهیاوقات نیز باعث ایجاد درد میشود.
- کریا آتتوزیس: کریا آتتوزیس، حرکات انقباض نامنظم صورت و اندام‌های کودک است. او قادر به کنترل آن حرکات نیست. این حرکات تقریباً پیوسته هستند و ممکن است با کیفیتی شبیه به رقص از یک قسمت بدن به قسمت دیگر جریان پیدا کنند.
- حرکات کلیشه‌ای: حرکات تکراری منظم و موزون سر و بالاتنه که بدون هدف ظاهری انجام می‌شوند، حرکات کلیشه‌ای هستند. این حرکات معمولاً قبل از 3سالگی شروع شده و در بسیاری از کودکان در اوایل کودکی ناپدید می‌شوند. نمونه‌هایی از حرکات کلیشه‌ای شامل تکان دادن دست، تکان دادن بدن، کوبیدن سر و گاز گرفتن بدن خود هستند.
- تیک: حرکات غیرموزون ناگهانی و تکراری که کودک همیشه نمی‌تواند آنها را کنترل کند. تیک‌ها ممکن است شامل صداها و جملات نیز باشند. چند نوع اختلال تیک وجود دارند که جنبش‌های بدن یا آواگری‌ها را شامل می‌شوند. نمونه‌هایی از تیک‌های حرکتی شامل چشمک زدن، انقباض‌های عضلانی صورت و بالا انداختن شانه هستند. تیک‌های آوایی شامل سرفه و خرخر کردن می‌باشند.
- میوکلونوس: تکان‌های سریع عضلانی که کودک نمی‌تواند آنها را کنترل کند، میوکلونوس می‌باشند. اکثر مردم در هنگام خوابیدن، نوعی میوکلونوس را تجربه کرده‌اند. وقتی کودک در بیداری این تکان‌ها را تجربه می‌کند، می‌تواند نشانه‌ای از صرع یا مشکل عصبی دیگری باشد.
- لرزش: لرزش ریتمیک که کودک نمی‌تواند آن را کنترل کند. لرزش در هنگام استراحت یکی از ویژگی‌های پارکینسونیسم است و در کودکان نادر است. لرزشی که در حین حرکت ارادی (لرزش جنبشی) ازجمله لرزش اساسی اتفاق میفتد، در کودکان و نوجوانان بیشتر دیده میشود. لرزش می‌تواند در عملکرد کودک در خانه و مدرسه اختلال ایجاد کند.
علت اختلالات حرکتی
اختلالات حرکتی در طیف وسیعی از اشکال ظاهر می‌شوند و هر کدام علل متفاوتی دارند. برخی از اختلالات حرکتی خفیف‌تر، مانند تیک‌ها، هیچ علت مشخصی ندارند. سایر موارد ممکن است به‌خاطر مشکلات زیر ایجاد شوند:
- آسیب‌های مغزی
- بیماری‌های ژنتیکی یا متابولیک
- عفونت‌ها
- اختلالات التهابی یا خودایمنی
- داروها
- سموم
آزمایش و تشخیص اختلالات حرکتی
اولین قدم در تشخیص اختلالات حرکتی در کودکان، شناسایی ماهیت حرکات غیرطبیعی است. درحالی‌که فهرست انواع اختلالات حرکتی ممکن است تمایزات را واضح به نظر برساند، در موارد واقعی متخصص مغز و اعصاب به معاینه بیمار می‌پردازد. پزشک با خانواده بیمار مصاحبه کرده، سابقه پزشکی او را بررسی کرده و گاهیاوقات فیلم‌های ضبط‌شده بیمار را مشاهده می‌کند. به‌عنوان مثال، تمایز بین یک تیک و حرکتی تند و سریع یا یک سری حرکات سریع کوچک و یک حرکت مداوم ممکن است دشوار باشد.
سایر روش‌های تشخیصی مورداستفاده برای شناسایی نوع و علت اختلالات حرکتی عبارت‌اند از:
- آزمایش خون
- آزمایش ژنتیک
- تجزیه‌وتحلیل مایع مغزی-نخاعی
- تصویربرداری از مغز مانند تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI)
درمان اختلالات حرکتی در کودکان
هنگامی که مشکل حرکتی جزئی است، احتمال بدتر شدن علائم آن کم است، در فعالیت‌های کودک تداخلی ایجاد نمی‌کند و باعث ناراحتی کودک نمی‌شود، هیچ درمانی توصیه نمی‌شود. برخی از انواع خفیف‌تر اختلالات حرکتی می‌توانند موقتی باشند و کودک با گذشت زمان بهبود پیدا کند.
هنگامی که اختلالات حرکتی به حدی شدید باشند که در مدرسه و زندگی اجتماعی کودک تداخل ایجاد کنند یا باعث آزار و اذیت او شوند، درمان توصیه میشود. درمان اختلالات حرکتی کودکان زمانی توصیه میشود که عدم درمان منجر به آسیب‌های عصبی یا بیماری‌های دیگر شود.
گزینه‌های درمانی عبارت‌اند از:
- فیزیوتراپی و کاردرمانی: تمرینات کششی، تقویتی و دامنه حرکتی در برخی موارد با تغییر در وضعیت بدن باعث بهبودی می‌شوند. کاردرمانی شامل آموزش تغییر وضعیت اندام‌ها و استفاده از آتل یا بریس می‌باشد.
- رفتاردرمانی: رفتاردرمانی جامع (CIBT) می‌تواند برای برخی از انواع تیک‌ها مفید باشد. این روش درمانی به‌ویژه برای کودکان بزرگ‌تر مفید است و به آنها کمک می‌کند انگیزه‌های خود را پیش از انجام هر حرکت بررسی کرده و رفتارهایی را که کمتر جلب‌توجه میکنند، جایگزین کند.
- دارودرمانی: شدت برخی از مشکلات حرکتی ممکن است با داروها کاهش یابد. در مواردی که اختلال حرکتی به‌دلیل مصرف دارو برای بیماری دیگری ایجاد شده است، تنظیم دوز داروی مصرفی باعث بهبودی بیمار میشود.
- درمان باکلوفن داخل نخاعی (ITB): ممکن است لازم باشد دارو مستقیماً در فضای داخل نخاعی (مایع اطراف مغز و نخاع) تزریق شود. در درمان ITB، یک پمپ ازطریق جراحی در شکم بیمار قرار داده میشود و یک کاتتر انعطاف‌پذیر دارو را به نقطه تجویز هدایت می‌کند.
- تحریک عمقی مغز: در موارد شدید، زمانی که دارو هیچ تسکینی ایجاد نمی‌کند، پزشک کودک ممکن است تحریک عمقی مغز را به‌عنوان راهی برای غیرفعال کردن قسمت‌هایی از مغز، که تصور میشود باعث حرکات یا لرزش بیش‌ازحد می‌شوند، توصیه کند.
- جراحی: برخی از اختلالات حرکتی، ازجمله سفت شدن عضلات (اسپاستیسیته) می‌توانند منجر به ناهنجاری‌های عضلانی یا اسکلتی شوند. جراحی ارتوپدی ممکن است گزینه‌ای برای رفع این مشکلات باشد. سایر روش‌های جراحی ممکن است برای قطع سیگنال‌های عصبی و ایجاد اسپاستیسیتی (گرفتگی غیرطبیعی عضلانی)، سفتی یا لرزش در نظر گرفته شوند.
خدمات گروه توانبخشی راه کمال در درمان اختلالات حرکتی کودکان
اختلالات حرکتی در فرایند رشد کودک تداخل ایجاد میکنند و منجر به کاهش یا افزایش حرکات ارادی یا غیرارادی او می‌شوند. این اختلالات بر توانایی کودک برای انجام فعالیت‌های روزمره تأثیر می‌گذارند. یکی از خدمات کلینیک توانبخشی راه کمال کمک به کودکان مبتلا به اختلال حرکتی است. شناسایی زودهنگام و درمان به موقع این اختلالات می‌تواند به کودک کمک کند تا از مشکلات بیشتر در آینده جلوگیری کند و توانایی‌های حرکتی خود را بهبود بخشد. اگر شما هم نگران اختلالات حرکتی کودکتان هستید، گروه توانبخشی راه کمال با تیم متخصص خود آماده است تا با روش‌های نوین و تخصصی به شما کمک کند. برای مشاوره و دریافت اطلاعات بیشتر، همین حالا با ما تماس بگیرید.
منابع
سوالات متداول
اختلالات حرکتی بهدلایل مختلف بروز پیدا میکنند اما کودکان مبتلا به اوتیسم بیشتر در معرض ابتلا به این اختلال هستند.
مطالب مشابه
آموزش ریاضی به کودکان مبتلا به اوتیسم، در اغلب اوقات فرایندی چالش‌برانگیز است. اما به کارگیری روش‌های صحیح باعث موفقیت و پیشرفت قابل‌توجه کودک میشود. در این مطلب به بررسی روش‌های مختلف آموزش ریاضی به کودکان مبتلا به اوتیسم می‌پردازیم.
70 درصد از کودکان مبتلا به بیش فعالی با برخی از مشکلات خواب مواجه هستند. پزشکان دلیل بی‌خوابی ناشی از اختلال کمبود توجه و بیش فعالی را نمی‌دانند.
اختلال هماهنگی رشدی (DCD)، اختلالی عصبی است که تعادل، هماهنگی و مهارت‌های حرکتی بیمار ازجمله مهارت‌های حرکتی ظریف، درشت و برنامه‌ریزی حرکتی را دچار مشکل می کند.
یکی از نکات مهم در هنگام یافتن مرکز درمانی اوتیسم، نزدیکی مرکز به محل زندگی بیمار است. در این صورت والدین با خیالی آسوده مراحل درمان فرزند خود را شروع میکنند. اگر در شمال تهران ساکن هستید و به مرکز درمانی اوتیسم نیاز دارید، گروه توانبخشی راه کمال با بهره‌گیری از تیمی مجرب و حرفه‌ای، خدمات تخصصی و نوین برای درمان کودک شما ارائه می‌دهد.
فلج مغزی، بیماری مادام‌العمری است که به درمان‌های طولانی‌مدت نیاز دارد. درحالی‌که اثربخشی بوتاکس در تسکین اسپاستیسیته در افراد مبتلا به فلج مغزی ثابت شده است، اثرات آن موقتی هستند.
امتناع کودک از غذا خوردن می‌تواند برای والدین ناراحت‌کننده باشد. مقداری بدغذایی در زمان غذا خوردن برای هر نوزاد یا کودک نوپایی طبیعی است، اما باید به‌مرور زمان از بین برود. هنگامی که بدغذایی یا مشکلات تغذیه ماه‌ها یا سال‌ها طول می‌کشند، ممکن است مشکلی پزشکی یا رفتاری در ریشه علائم آنها وجود داشته باشد.
اختلال بلع یا دیسفاژی به معنی ناتوانی در عبور آسان غذا یا مایعات از دهان، گلو و سپس مری و معده در طی فرایند بلعیدن است. این اختلال می‌تواند منجر به آسپیراسیون (ورود غذا یا مایعات به نای و ریه‌ها) شود.
اگر با کودکی اوتیسمی زندگی یا کار کنید، می‌دانید که بال بال زدن در اوتیسم، رفتاری خودتحریکی (استیمینگ) در نظر گرفته میشود. کودک مبتلا به اوتیسم از رفتارهای استیمینگ برای خودتنظیمی احساسات یا اضطراب خود استفاده می‌کند.
رفتاردرمانی شناختی بر این ایده استوار است که احساسات، افکار و رفتارهای ما همگی به هم مرتبط هستند و می‌توانند بر یکدیگر تأثیر بگذارند. وقتی کودکان احساس اضطراب یا افسردگی میکنند، به‌راحتی در چرخه افکار منفی یا غیرمفید گرفتار می‌شوند.
اصطلاح «اوتیسم با عملکرد بالا» تشخیص پزشکی رسمی نیست، بلکه به‌طور عمومی برای اشاره به افرادی استفاده میشود که به‌طور نسبی نیاز به حمایت کمتری دارند و قادرند به‌طور مستقل‌تری در زمینه‌هایی مانند خواندن، نوشتن، صحبت کردن و مدیریت مهارت‌های زندگی عمل کنند.
انواع اختلالات رفتاری شایع در کودکان شامل این موارد هستند:اختلال نقص توجه و بیش‌‌فعالی (ADHD)، اوتیسم ، سلوک (CD)، اختلالات یادگیری، نافرمانی مقابله‌ای (ODD)، انفجاری متناوب، وسواس فکری- عملی (OCD)، دو قطبی، اضطرابی، اختلالات خوردن و ...
سندروم ساوان حالتی نادر است که در آن بیمار مبتلا به اختلالات رشدی، مهارت‌های چشمگیری در حوزه‌ای خاص از خود نشان می‌دهد. این سندرم اغلب با اختلال طیف اوتیسم (ASD) مرتبط است.