سکته مغزی، اتفاقی چالشبرانگیز است که میتواند کودکان را نیز تحت تأثیر قرار دهد و پیامدهای متفاوتی را بسته به ناحیه و وسعت آسیب مغزی بهدنبال داشته باشد. هر کودک پس از سکته مغزی مسیر بهبودی منحصربهفردی را طی میکند. با وجود اینکه سریعترین پیشرفتها معمولاً در ماههای اولیه پس از سکته مغزی رخ میدهند، اما فرایند توانبخشی میتواند برای سالها ادامه یابد و نیازمند تعهد، صبر و کار تیمی متخصصان است. توانبخشی سکته مغزی کودکان، رویکردی جامع و شخصیسازیشده است که با هدف بازگرداندن حداکثر عملکرد و بهبود کیفیت زندگی کودک، به او کمک میکند تا مهارتهای ازدسترفته خود را بازیابی کند و در مسیر رشد و تکامل طبیعی گام بردارد. این مسیر، سفری دشوار اما پر امید است که با حمایت خانواده و تیمی از متخصصان، به کودکان یاری میرساند تا تواناییهای خود را بازسازی کنند و به زندگی فعال و معنیدار خود بازگردند.
اثرات شایع سکته مغزی در دوران کودکی
شایعترین اثرات سکته مغزی در کودکان عبارتاند از:
- تغییرات عاطفی و رفتاری
- مشکلات حرکتی
- خستگی
- مشکلات ارتباطی
- مشکلات حافظه، تفکر و تمرکز (شناخت)
- مشکلات بینایی
اثرات سکته مغزی در نوزاد یا کودک بسیار خردسال ممکن است بهمرور زمان پدیدار شوند. سکته مغزی میتواند بر مراحل رشدی مانند یادگیری راه رفتن و صحبت کردن تأثیر بگذارد و گاهیاوقات تنها زمانی تشخیص داده میشود که کودک تأخیر رشدی نشان میدهد.
تأثیر سکته مغزی بر کودک به سن او، مرحله رشد، تواناییهای شناختی (بهعنوان مثال توانایی تمرکز، توجه، حل مسئله و یادآوری) و قسمتی از مغز که تحت تأثیر سکته قرار گرفته است، بستگی دارد.
همانطور که در تصویر مشاهده میشود، قسمتهای مختلف مغز عملکردهای متفاوتی دارند. در کودکان، مغز بهطور پیوسته در حال رشد و تغییر سریع است. بنابراین عملکردهای قسمتهای نشان دادهشده در تصویر بهطور دقیق و کامل ثابت نشدهاند.
هنگامی که مغز و بدن بعد از سکته مغزی در حال بهبودی و ریکاوری هستند، کودک احساس خستگی میکند. این علامت تا ماهها یا سالها پس از سکته مغزی مشاهده میشود.
بهبودی پس از سکته مغزی نیاز به زمان و کار سخت دارد و درمانهای توانبخشی در این دوره، حیاتی هستند.
نیازهای توانبخشی کودک من چگونه ارزیابی میشود؟
شما و فرزندتان باید فعالانه در تصمیمگیریهای مربوط به توانبخشی او مشارکت داشته باشید. اولویتهای شما برای تعیین اهداف درمانی استفاده خواهند شد و شما احتمالاً بهطور فعال در برنامه درمانی فرزندتان مشارکت خواهید داشت. نوع توانبخشی که فرزندتان دریافت خواهد کرد، بر اساس ارزیابی نیازها و اولویتهای منحصربهفرد او خواهد بود. درمانها و تراپیها برای کمک به فرزند شما در ادامه توسعه مهارتهایی که در زندگی روزمره نیاز دارد، طراحی خواهند شد.
چه زمانی توانبخشی کودک من آغاز میشود؟
پس از سکته مغزی فرزندتان، توانبخشی باید در اسرع وقت آغاز شود. در چند روز اول، حرکت و وضعیت بدن، بلع، گفتار و ارتباطات فرزند شما ارزیابی خواهند شد؛ این اندازهگیریها پایه پیشرفت فرزندتان در نظر گرفته شده و توسط متخصصان مورد بررسی قرار میگیرند.
توانبخشی و بهبودی
به محض اینکه فرزند شما به اندازه کافی بهبود یافت، توانبخشی باید آغاز شود. بهبودی و پیشرفتی که هر کودک میکند، منحصربهفرد است و او باید حمایت لازم را برای دستیابی به بهترین بهبودی ممکن داشته باشد. توانبخشی اغلب بر آنچه برای شما و فرزندتان مهم است تمرکز دارد و در راستای آنچه کودک میخواهد در آن بهتر شود، کار میکند.
توانبخشی همچنین به کودکان کمک میکند تا در سالهای پس از سکته مغزی یاد بگیرند و رشد کنند. توانبخشی ممکن است در بیمارستان، جامعه، خانه و محیط مدرسه انجام شود.
فیزیوتراپی
فیزیوتراپ میتواند به مشکلات حرکتی مانند ضعف و مشکلات تعادل کمک کند. درمانگر برنامه ارزیابی و طراحی را برای بهبود قدرت عضلانی و حرکت انجام خواهد داد. او ممکن است از وسایلی مانند ارتز مچ پا (بریس برای حمایت از مچ پا) برای کمک به فرزند شما استفاده کند که باعث ثبات میشود. تشویق فرزندتان به استفاده حداکثری از اندامهای آسیبدیده، برای کمک به بازیابی حرکت مهم است. تکرار تمرینات و فعالیتهای درمانی میتواند تفاوت بزرگی ایجاد کند. سعی کنید این فعالیتها را بخشی از فعالیتهای سرگرمکننده خانوادگی قرار دهید تا فرزندتان را به ادامه انجام آنها تشویق کنید.
اسپاستیسیته (گرفتگی عضلانی) برخی از کودکان را پس از سکته مغزی تحت تأثیر قرار میدهد. این بدان معناست که ماهیچهها، اغلب در بازو یا ساق پا، دچار اسپاسم یا افزایش تون (کشش) میشوند. این مسئله میتواند دردناک باشد و ممکن است مشکلاتی در راه رفتن و استفاده از دست و بازو ایجاد کند. فیزیوتراپی و داروها مانند باکلوفن (شلکننده عضلات) میتوانند کمککننده باشند.
کودکان مبتلا به اسپاستیسیته ممکن است همراه با فیزیوتراپی، تزریق سم بوتولینوم نوع A نیز دریافت کنند.
کاردرمانی
کاردرمانگران قصد دارند آسیبهای ناشی از سکته مغزی را درمان و توانبخشی کنند، و همچنین مشارکت فرزند شما را در مراقبت از خود، بازی، ورزش، موسیقی و سایر فعالیتهای معنادار افزایش دهند. گاهیاوقات این فرایند شامل آموزش نحوه انجام کارها به روشهای مختلف به فرزندتان است. هنگامی که هیچ نگرانی آشکاری وجود نداشته باشد، کاردرمانگران میتوانند به شما کمک کنند تا مواردی را که باید در حین رشد فرزندتان مراقب آنها باشید، درک کنید.
عملکرد محدود اندامهای فوقانی (شانه، بازو، دستها، مچ دست) پس از سکته مغزی یکی از چالشهایی است که اغلب توسط کاردرمانگران مدیریت میشود. بسیار رایج است که پس از سکته مغزی، استفاده از بازو یا دست آسیبدیدهتر برای فرزندتان دشوار باشد. کاردرمانگران با خانواده شما همکاری میکنند تا بر آنچه فرزندتان میتواند انجام دهد تمرکز کرده و بهآرامی و بهتدریج بر روی آن مهارتها در طول زمان کار کنند. این روش به بهبود عزت نفس، روابط بین والدین و فرزند و کیفیت زندگی کودک کمک میکند. همچنین کودک را تشویق به استفاده مکرر از دست یا بازوی آسیبدیده میکند.
خدمات کاردرمانی سکته مغزی در کودکان عبارتاند از:
- درمان هدفگرا شامل تمریناتی برای رسیدن به هدف تعیینشده
- درمان دو دستی که بر استفاده از دو دست با هم در الگوهای طبیعی ازطریق فعالیتهای انگیزشی تمرکز دارد. بهعنوان مثال، این رویکرد درمانی میتواند به کودک آموزش دهد چگونه دستان خود را برای بستن زیپ ژاکت، ریختن شیر در فنجان یا بازی با کارتها هماهنگ کند.
- آتلها و بریسها (ارتزها) برای درمان و جلوگیری از انقباضات بافت نرم (سفتی عضلات و تاندونها)
- آتلها یا بریسها برای کمک به فرزند شما در استفاده یا تقویت دست
- تقویت و آمادگی جسمانی
- آموزش مجدد مهارتهای زندگی
- فناوریهای کمکی شامل ابزارهایی برای کمک به فرزند شما در بستن دکمه پیراهن، یا بریدن تکههای غذا
- تکنیکهای جبرانی یا تطبیقی شامل آموزش نحوه انجام وظایف به روشهای جدید
- درمان آبی شامل استفاده از آب برای کمک به انجام حرکات و مهارتهایی که در خشکی امکانپذیر نیستند. درمان آبی میتواند به برخی کودکان در یادگیری هماهنگی و آگاهی بدنی در محیطی سرگرمکننده و آرامشبخش کمک کند.
- تقویت مهارتهای حرکتی ظریف و استفاده از اندام فوقانی برای فعالیتهای روزانه
- آموزش مجدد حس لامسه پس از سکته مغزی
- درمانهایی برای کمک به مهارتهای بازی و مهارتهای شناختی (تفکر و استدلال)
- درمانهایی برای جبران یا بهبود مهارتهای مرتبط با بینایی
- کمک به برنامههای فردی مدرسه و کار
- آموزش رباتیک برای بهبود عملکرد اندام فوقانی
گفتاردرمانی
آسیبشناس گفتار و زبان (SLT) میتواند با ارزیابی فرزند شما و طراحی برنامهای برای بهبود مهارتهای ارتباطی او کمک کند. اگر فرزند شما مشکلات گفتاری شدید داشته باشد، حالتهای ارتباطی دیگر مانند اشاره یا استفاده از دستگاههای ارتباطی میتوانند مورد استفاده قرار گیرند.
آسیبشناسان گفتار و زبان همچنین از کودکان مبتلا به مشکلات بلع حمایت میکنند تا بتوانند راحتتر غذا بخورند. آنها میتوانند درمورد روشهای ایمن غذا خوردن و نوشیدن توصیههایی ارائه دهند. سایر متخصصان نیز مانند متخصص تغذیه ممکن است در کمک به فرزند شما دخیل باشند.
برای اطلاعات بیشتر در مورد گفتاردرمانی ، صفحه مربوطه را مطالعه نمایید.
حمایت روانشناختی
روانشناس بالینی، آموزشی یا روانشناس عصبی، ممکن است در حمایت از فرزند شما مشارکت داشته باشد. روانشناسان میتوانند مشکلات عاطفی را ارزیابی کنند و درمانهایی ارائه دهند؛ بهخصوص اگر رفتار کودک بر زندگی او در خانه یا مدرسه تأثیر میگذارد. روانشناس میتواند به فرزند شما کمک کند تا بفهمد چرا چنین احساسی دارد.
آنها همچنین میتوانند درمورد مشکلات شناختی، مانند مشکلات حافظه، تفکر و تمرکز، کمک کنند. آنها میتوانند توانایی شناختی فرزند شما را ارزیابی کرده و توصیههایی برای حمایت از او در خانه و مدرسه ارائه دهند.
توانبخشی تا چه زمانی نیاز است؟
بهبودی از سکته مغزی در دوران کودکی برای هر فرد متفاوت بوده و فرایندی است که میتواند سالها طول بکشد و ممکن است تا بزرگسالی نیز ادامه یابد. نیازهای حمایتی ممکن است بهمرور زمان تغییر یا پدیدار شوند و پیشرفت فرزند شما ممکن است نیاز به بررسی دورهای داشته باشد. بنابراین شما نیاز دارید بهصورت مداوم و منظم با پزشک و درمانگران فرزند خود در ارتباط باشید و درصورت مشاهده علائم هشداردهنده به آنها اطلاع دهید.
همچنین میتوانید برای شرکت در جلسات توانبخشی با کارشناسان ما در کلینیک توانبخشی راه کمال تماس بگیرید.
منابع
مطالب مشابه
اختلالات تکاملی، شرایط فیزیکی یا مبتنی بر مغز هستند که بر پیشرفت کودک هنگام رشد و کسب مهارتهای ضروری زندگی تأثیر میگذارند. بسیاری از اختلالات تکاملی کودکی قبل از تولد وجود دارند و در طول زندگی ادامه مییابند. همچنین ممکن است درنتیجه آسیب، ضربه یا سایر عوامل پزشکی در طول کودکی رخ دهند.
هیدروتراپی، که به آن آب درمانی نیز گفته میشود، شکل تخصصی فیزیوتراپی است که از آب برای درمان بیماریها استفاده میکند. این نوع درمان محیطی امن و حمایتی را برای کودکان فراهم میکند که در آن میتوانند بدون تنش جاذبه در فعالیتهای فیزیکی شرکت کنند.
والدین میتوانند با استفاده از بازیهای ساده و سرگرمکننده در محیط خانه، رفتارهای کلیدی فرزند خود را در حوزههای مهمی مانند ارتباط چشمی، تقلید، تعاملات اجتماعی و حساسیتهای حسی زیر نظر بگیرند. این بازیها برای کودک جذاب هستند و در عین حال، به والدین کمک میکنند تا درصورت مشاهده علائم نگرانکننده، بهموقع با متخصصان رشد کودک مشورت نمایند.
کودکان مبتلا به CDD تا حداقل ۲سالگی رشد معمولی متناسب با سن را در ارتباطات کلامی و غیرکلامی، روابط اجتماعی، بازی و رفتار انطباقی دارند. آنها بین سنین ۲ تا ۱۰سالگی، مهارتهای کسبشده قبلی خود را به شکلی قابل توجه در دو یا چند مورد از دست میدهند.
یکی از تفاوتهای بزرگ بین اوتیسم و آسپرگر این است که کودکان مبتلا به اوتیسم دیرتر صحبت کردن را شروع میکنند. اما کسانی که سندرم آسپرگر دارند معمولاً تأخیر زبانی را تجربه نمیکنند. در حالی که کودکان مبتلا به اوتیسم اغلب منزوی به نظر میرسند، افراد دارای آسپرگر معمولاً میخواهند با دیگران تعامل داشته باشند اما برای برقراری ارتباط با مشکل مواجه میشوند.
اختلال فراگیر رشد (PDD) زمانی اصطلاحی بود که برای توصیف گروهی از تأخیرهای رشدی که بر مهارتهای اجتماعی و ارتباطی تأثیر میگذاشتند، مورد استفاده قرار میگرفت. اما در حال حاضر، پزشکان آن را اختلال طیف اوتیسم (ASD) مینامند.
گرانی والدین درخصوص دیر حرف زدن فرزندشان امری کاملاً طبیعی است. اما باید توجه داشته باشید رشد گفتار در کودکان میتواند تحت تأثیر طیف وسیعی از عوامل قرار گیرد و یکی از این عوامل، تغذیه است که اغلب نادیده گرفته میشود.
اختلال ویژه زبانی (SLI)، اصطلاحی برای اختلال زبان رشدی است. این اختلال زمانی رخ میدهد که مهارتهای زبانی بهدرستی رشد نمیکنند ولی این چالشها به سایر مشکلات رشدی مانند اختلال طیف اوتیسم، آسیب مغزی تروماتیک، آپراکسی گفتار یا کم شنوایی مربوط نیستند.
کودکان مبتلا به اختلال ارتباط اجتماعی در استفاده از زبان برای تعامل با دیگران مشکل دارند. آنها زبان را میفهمند و میتوانند در برخی شرایط از آن استفاده کنند، اما در موقعیتهای اجتماعی در برقراری ارتباط با مشکل روبرو هستند.
اختلال گفتاری آفازی در کودکان نوعی اختلال ارتباطی است که توانایی کودک در درک، تولید و استفاده از زبان را مختل میکند. کودکان مبتلا به آفازی اغلب در ابراز وجود و درک زبان دیگران مشکل دارند. نکته مهم این است که آفازی نشانه کمبود هوش نیست، بلکه اختلالی در پردازش زبان است.