کار درمانی دست کودکان چیست؟
کاردرمانی دست کودک شکلی از کاردرمانی است که بازتوانی دست‌ها، مچ دست و اندام فوقانی را پس از آسیب یا به‌دلیل بیماری‌ای مزمن انجام می‌دهد.
بیماری‌های مرتبط با دست و آسیب‌های وارده به دست، مفاصل، تاندون‌ها و ... موجب ناتوانی کودک در انجام مهارت‌های حرکتی ظریف و درشت می‌شوند. یکی از روش‌های درمان این مشکلات، کار درمانی دست است.
به‌طور کلی، کار درمانی به درمانی اطلاق می‌شود که هدف آن بهبود توانایی کودک برای انجام وظایفی است که در خانه یا مدرسه انجام می‌دهد. نمونه‌هایی از کار درمانی در رابطه با دست‌درمانی عبارت‌اند از:
- بستن بند کفش
- مسواک زدن دندان‌ها
- نوشتن و تایپ کردن
- غذا خوردن
- نگه داشتن و بلند کردن اشیاء
- فشار دادن گیره‌های لباس یا بطری‌های مختلف
- استفاده از انبر یا موچین
کار درمانی نقش مهمی در درمان بیماری‌های مربوط به درست دارد؛ زیرا هدف اصلی کار درمانی بهبود و حفظ عملکرد است و ازآنجایی‌که بخش زیادی از فعالیت‌های روزمره ما با استفاده از دست‌هایمان انجام می‌شوند، منطقی است که رویکردهای مورداستفاده در کار درمانی در درمان بیماری‌های مرتبط با دست مفید باشند.
کار درمانی دست کودکان چه آسیب‌هایی را درمان می‌کند؟
کاردرمانی به درمان آسیب‌های وارده به دست، مچ دست یا اندام فوقانی می‌پردازد. آسیب‌های رایجی که ممکن است نیاز به کار درمانی داشته باشند عبارت‌اند از:
- رگ‌به‌رگ شدن مفصل و دررفتگی
- تاندونوپاتی (آسیب‌های تاندون)
- تاندونیت (التهاب تاندون)
- شکستگی‌ها
- استفاده بیش‌ازحد و آسیب‌های ناشی از حرکت‌های مکرر مانند سندرم تونل کارپال (شایع‌ترین نوروپاتی ناشی از گیر افتادن عصب است که در ناحیه دالان مچ دست (تونل کارپال) ایجاد می‌شود)
- پارگی‌های پوست، اعصاب، تاندون‌ها، ماهیچه‌ها یا رباط‌های دست یا مچ دست
- زخم‌ها
- سوختگی‌ها
- حساسیت مفرط
- سندرم درد منطقه‌ای پیچیده (CRPS) (سندرمی است با درد مداوم ناحیه‌ای از بدن که کاملاً ازنظر زمان و شدت بروز درد تناسبی با نوع و شدت ضایعه یا تروما ندارد)
- قطع عضو
- آرتروز
- فشرده‌سازی عصب محیطی «مانند سندرم تونل کوبیتال (آسیب‌دیدگی عصب اولنار واقع در بازو) یا سندرم تونل رادیال (درد، تحریک، سردی و ضعف عضلات در ناحیه آرنج و ساعد)»
- انگشت ماشه‌ای (حالتی است که در آن حرکت تاندون ماهیچه‌های خم‌کننده انگشتان در داخل نیام عضله به‌راحتی صورت نمی‌گیرد و ممکن است با درد نیز همراه باشد)
- فیبرومیالژیا (اختلالی مزمن که باعث درد، سفت شدن و نازکی ماهیچه‌ها، تاندون‌ها و مفاصل می‌شود)
- ناهنجاری‌های مادرزادی
- آسیب‌های ورزشی
- کشیدگی‌های عضلانی
- درد دست یا مچ دست ناشی از بی‌ثباتی یا بیش‌حرکتی مفصل
- ناتوانی در انجام مهارت‌های حرکتی ظریف به‌دلیل مشکلات هماهنگی یا ضعف عضلانی ناشی از دیسپراکسی (اختلالی حرکتی مبتنی بر مغز که بر مهارت‌های حرکتی ظریف و درشت، برنامه‌ریزی حرکتی و هماهنگی تأثیر می‌گذارد)، سکته مغزی و سایر اختلالات
در حین کار درمانی چه اتفاقی میفتد؟
اولین کاری که کاردرمانگر در طول جلسه کار درمانی دست انجام می‌دهد این است که وضعیت یا آسیبی را که روی دست کودک تأثیر می‌گذارد، ارزیابی می‌کند. او در طول معاینه به بررسی موارد زیر می‌پردازد:
- تورم
- بدشکلی
- تغییر رنگ
- حساسیت
- تغییر در عملکرد کلی
- دامنه حرکت
- مهارت
- قدرت
کاردرمانگر در حین تکمیل ارزیابی بصری و لمسی دست و مچ دست کودک، از تمرینات ساده برای درک بهتر محدودیت‌های فعلی و شدت آسیب استفاده می‌کند. او در طول هر جلسه درمانی به بررسی محدوده حرکت، قدرت، وضعیت بدن و حالت عصبی کودک می‌پردازد و تمرین‌هایی برای توسعه توانایی‌های او در خانه پیشنهاد می‌دهد.
درمان‌های مورداستفاده در طول کار درمانی دست
هنگامی که ارزیابی انجام شد، کاردرمانگر برنامه‌ای درمانی متناسب با شرایط کودک طراحی می‌کند تا به مدیریت یا بهبودی مشکلات دست یا مچ دست او کمک کند.
چند نمونه از درمان‌های مورداستفاده در طول کار درمانی دست عبارت‌اند از:
- تولید ارتز
- آموزش درمورد گزینه‌های درمانی و خود بیماری
- مدیریت درد
- ماساژ عضلانی
- حساسیت‌زدایی
- مشاوره برای سازگاری با شرایط
- توانبخشی تصویرسازی حرکتی (تمرینی ذهنی که در آن حرکت تصور شده اما انجام نمی‌شود)
- کار درمانی برای مدیریت وظایف روزمره در خانه و مدرسه
- تمرینات یا فعالیت‌هایی برای بهبود دامنه و الگوهای حرکتی
- آموزش مهارت‌های حرکتی ظریف و درشت
- مراقبت از زخم
- مدیریت تورم
- روش‌های حرارتی (مانند سرما و گرما)
- تمرینات قدرتی
- یونتوفورزیس (استفاده از جریان‌های بسیار پایین برای درمان تعریق بیش‌ازحد کف دست)
- آموزش‌های لازم برای جلوگیری از آسیب مجدد
- تحریک الکتریکی
- روش‌های متحرک‌سازی بافت نرم و مفاصل
کاردرمانگر در گام اول تمریناتی ارائه می‌دهد که بیشتر بالینی بوده و کمتر شبیه به فعالیت‌های روزمره زندگی هستند. او سپس تمرینات ضروری را در برنامه زندگی روزمره کودک جای می‌دهد. به‌عنوان مثال، با یک سری تمرینات برای دامنه حرکتی و تقویت عضلات شروع می‌کند. اما کم‌کم به سمت فعالیت‌هایی مانند انجام فعالیت‌های خودمراقبتی مانند برس زدن موها یا نوشتن تکالیف می‌رود. بنابراین، کاردرمانگر روی رویکردهای ایمن‌تر و مؤثرتر برای نقش‌ها و عادات روزمره کودک کار می‌کند تا از بهبود آسیب‌ها و عدم عود آن‌ها اطمینان حاصل کند.
اهداف کار درمانی دست
اگر کار درمانی دست بعد از آسیب یا جراحی انجام شود با هدف بهبود و بازیابی سطح فعالیت قبلی کودک پیش می‌رود. اما هدف از کار درمانی بعد از بیماری‌های مزمن، کمک به کودک برای سازگاری با شرایط، به حداقل رساندن درد و ناراحتی و به حداکثر رساندن عملکرد و استقلال است.
مزایای کار درمانی دست کودکان
صدمات دست و سایر بیماری‌هایی که روی دست‌ها تأثیر می‌گذارند، مطمئناً زندگی روزمره و تحصیل کودک را تحت تأثیر قرار می‌دهند. کار درمانی به کودک کمک می‌کند به‌صورت مستقل به انجام فعالیت‌های روزمره بپردازد و با همسالان خود تعامل داشته باشد. در ادامه به برخی از مزایای کار درمانی دست کودکان اشاره می‌کنیم:
- حفظ نقش‌ها، عادات و سلامت روانی
- افزایش انگیزه برای درمان
- توانبخشی مقرون‌به‌صرفه تر با استفاده از وسایل مورداستفاده در زندگی روزمره
- مشارکت بیمار در روند درمان با استفاده از تمرین فعالیت‌های روزمره زندگی
ازآنجایی‌که دست‌های ما یکی از کاربردی‌ترین ابزارهای ما هستند، منطقی است که کار درمانی می‌تواند نقش کلیدی در درمان بیماری‌های مربوط به دست‌ها داشته باشد.
جمع بندی
کار درمانی دست کودکان نقش بسیار مهمی در بهبود عملکرد حرکتی و توانمندسازی آن‌ها دارد. با استفاده از روش‌های نوین درمانی، می‌توان مشکلات دست و بازوهای کودکان را به طور مؤثر درمان کرده و به آن‌ها کمک کرد تا در فعالیت‌های روزمره خود استقلال بیشتری پیدا کنند. اگر شما نیز به دنبال کمک حرفه‌ای برای فرزند خود هستید، گروه توانبخشی راه کمال با تیم متخصص و باتجربه خود آماده است تا راهکارهای مناسب را برای درمان به شما ارائه دهد. برای مشاوره و دریافت خدمات حرفه‌ای، هم‌اکنون با ما تماس بگیرید.
منابع
مطالب مشابه
آموزش نوشتن به کودکان اوتیسم پروسه‌ای چالش‌برانگیز است؛ زیرا نیازمند برنامه‌ریزی دقیق، صبر و حوصله است. ازآنجایی‌که مهارت‌های سوادآموزی برای زندگی روزمره بسیار حیاتی هستند، باید به کودک مبتلا به اوتیسم کمک کنید در این توانایی‌ها رشد کند.
بیشفعالی در اثر عوامل ژنتیکی، مشکلات دوران بارداری و زایمان، آسیب‌های مغزی، ترومای روانی و عوامل محیطی ایجاد می‌شود. اما هنوز علت اصلی ابتلا به بیش فعالی به طور قطعی و دقیق مشخص نشده است.
گفتاردرمانی در اوتیسم، بسته به فردی که تحت درمان قرار می‌گیرد، اشکال مختلفی دارد. گفتار درمانگران به کودکان مبتلا به اتیسم کمک می‌کنند دایره لغات خود را گسترش دهند و مهارت‌های کلامی را بهبود بخشند.
اختلال هماهنگی رشدی (DCD)، اختلالی عصبی است که تعادل، هماهنگی و مهارت‌های حرکتی بیمار ازجمله مهارت‌های حرکتی ظریف، درشت و برنامه‌ریزی حرکتی را دچار مشکل می کند.
یکی از نکات مهم در هنگام یافتن مرکز درمانی اوتیسم، نزدیکی مرکز به محل زندگی بیمار است. در این صورت والدین با خیالی آسوده مراحل درمان فرزند خود را شروع می‌کنند. اگر در شمال تهران ساکن هستید و به مرکز درمانی اوتیسم نیاز دارید، گروه توانبخشی راه کمال با بهره‌گیری از تیمی مجرب و حرفه‌ای، خدمات تخصصی و نوین برای درمان کودک شما ارائه می‌دهد.
فلج مغزی، بیماری مادام‌العمری است که به درمان‌های طولانی‌مدت نیاز دارد. درحالی‌که اثربخشی بوتاکس در تسکین اسپاستیسیته در افراد مبتلا به فلج مغزی ثابت شده است، اثرات آن موقتی هستند.
امتناع کودک از غذا خوردن می‌تواند برای والدین ناراحت‌کننده باشد. مقداری بدغذایی در زمان غذا خوردن برای هر نوزاد یا کودک نوپایی طبیعی است، اما باید به‌مرور زمان از بین برود. هنگامی که بدغذایی یا مشکلات تغذیه ماه‌ها یا سال‌ها طول می‌کشند، ممکن است مشکلی پزشکی یا رفتاری در ریشه علائم آن‌ها وجود داشته باشد.
اختلال بلع یا دیسفاژی به معنی ناتوانی در عبور آسان غذا یا مایعات از دهان، گلو و سپس مری و معده در طی فرایند بلعیدن است. این اختلال می‌تواند منجر به آسپیراسیون (ورود غذا یا مایعات به نای و ریه‌ها) شود.
اگر با کودکی اوتیسمی زندگی یا کار کنید، می‌دانید که بال بال زدن در اوتیسم، رفتاری خودتحریکی (استیمینگ) در نظر گرفته می‌شود. کودک مبتلا به اوتیسم از رفتارهای استیمینگ برای خودتنظیمی احساسات یا اضطراب خود استفاده می‌کند.
رفتاردرمانی شناختی بر این ایده استوار است که احساسات، افکار و رفتارهای ما همگی به هم مرتبط هستند و می‌توانند بر یکدیگر تأثیر بگذارند. وقتی کودکان احساس اضطراب یا افسردگی می‌کنند، به‌راحتی در چرخه افکار منفی یا غیرمفید گرفتار می‌شوند.
اصطلاح «اوتیسم با عملکرد بالا» تشخیص پزشکی رسمی نیست، بلکه به‌طور عمومی برای اشاره به افرادی استفاده می‌شود که به‌طور نسبی نیاز به حمایت کمتری دارند و قادرند به‌طور مستقل‌تری در زمینه‌هایی مانند خواندن، نوشتن، صحبت کردن و مدیریت مهارت‌های زندگی عمل کنند.
انواع اختلالات رفتاری شایع در کودکان شامل این موارد هستند:اختلال نقص توجه و بیشفعالی (ADHD)، اوتیسم ، سلوک (CD)، اختلالات یادگیری، نافرمانی مقابله‌ای (ODD)، انفجاری متناوب، وسواس فکری- عملی (OCD)، دو قطبی، اضطرابی، اختلالات خوردن و ...
سندروم ساوان حالتی نادر است که در آن بیمار مبتلا به اختلالات رشدی، مهارت‌های چشمگیری در حوزه‌ای خاص از خود نشان می‌دهد. این سندرم اغلب با اختلال طیف اوتیسم (ASD) مرتبط است.