کار درمانی اختلالات حسی - مراحل درمان و تمرینات کاربردی

یکی از اختلالاتی که در کودکی مشاهده می‌شود و ذهن والدین را مشغول می‌کند، اختلال پردازش حسی است. این اختلال بر حواس مختلف کودک تأثیر می‌گذارد و توانایی او را برای انجام فعالیت‌های روزمره مختل می‌کند. بنابراین درمان این اختلال از اهمیت زیادی برخوردار است. یکی از روش‌های درمان اختلالات حسی، کاردرمانی است. در این مطلب به بررسی کار درمانی و روش‌های مورداستفاده در آن می‌پردازیم. با ما همراه باشید.

مروری بر اختلال پردازش حسی

اختلال پردازش حسی اختلالی است که بر نحوه پردازش اطلاعات حسی یا محرک‌های مغز تأثیر می‌گذارد. اطلاعات حسی شامل چیزهایی هستند که می‌بینیم، می‌شنویم، بو می‌کنیم، می‌چشیم یا لمس می‌کنیم. اختلال پردازش حسی می‌تواند تمام حواس پنج‌گانه یا فقط یکی از آن‌ها را تحت تأثیر قرار دهد. این اختلال معمولاً به این معناست که فرد به محرک‌هایی که سایر افراد به آن حساس نیستند، بیش‌ازحد حساس است. اما اختلال مذکور می‌تواند اثر معکوس نیز ایجاد کند که در این حالت، به محرک‌های بیشتری نیاز است تا روی فرد اثر بگذارد. کودکان مبتلا به اختلال پردازش حسی با علائمی مشابه بیزاری نسبت به تحریک حسی، مانند نورهای روشن، واکنش بیش‌ازحد به صداها، عدم تمایل به لمس و حتی مشکلات تعادل و هماهنگی شناخته می‌شوند.
هشت نوع مختلف از اختلالات پردازش حسی وجود دارند که در تصویر نشان داده شده‌اند:

• حس عمقی: حس عمقی کنترل حرکت و وضعیت بدن را افزایش می‌دهد و در عین حال اطلاعاتی درمورد نحوه حرکت شما در فضا ارائه می‌دهد. افرادی که مبتلا به اختلال حس عمقی هستند با ناتوانی در درک مکان، حرکات و اعمال بدن مواجه می‌شوند.
• حس تعادل: سیستم دهلیزی بخشی از گوش داخلی و مغز است که به پردازش اطلاعات کمک می‌کند تا بتوانید تعادل، هماهنگی و حرکات چشم را حفظ کنید. اختلال در حس تعادل بر حس تعادل راه رفتن، دویدن و حتی ایستادن بدون افتادن تایر می گذارد.
• حس آگاهی درونی یا حس احشایی: حس آگاهی درونی به احساسات درونی شما مانند احساس سرما، گرما،‌ ناراحتی یا خوشحالی اشاره دارد..مشکل در حس آگاهی درونی، توانایی ما در تشخیص این احساسات درونی دچار مشکل می کند.
• پنج حواس دیگر: پنج حس باقی‌مانده حواسی هستند که می‌شناسیم و عبارت‌اند از لامسه، شنوایی، چشایی، بویایی و بینایی.

اختلال پردازش حسی به تنهایی به‌عنوان اختلالی خاص در نظر گرفته نمی‌شود و برخی از کارشناسان معتقدند اختلالات حسی با بیماری‌های دیگر مانند اوتیسم یا بیش‌فعالی همراه می‌شوند.

بسته به مشکلات مختلفی که در طول ارزیابی‌ها مشخص می‌شوند، ممکن است چندین نوع درمان مورد نیاز باشد. درمان‌ها اغلب بسته به وضعیت منحصربه‌فرد پاسخ‌های حسی کودک به محرک ها استفاده می‌شوند. می توانید برای اطلاعات بیشتر با انواع روش های درمان اختلال پردازش حسی آشنا شوید.

کاردرمانگران نقش کلیدی در درمان افراد مبتلا به اختلال پردازش حسی دارند. هدف از درمان کاردرمانی برای کودکان مبتلا به اختلال پردازش حسی ایجاد پاسخ‌های خودکار و مناسب به احساسات، بهبود مشارکت اجتماعی و کمک به آنها برای تکمیل فعالیت‌های روزانه است. هنگامی که کاردرمانی مؤثر باشد، کودکان توانایی بیشتری برای تشخیص دقیق، تنظیم، تفسیر و پاسخ های رفتاری و حرکتی مناسب به ورودی های حسی خواهند داشت. پس از ارزیابی کامل کاردرمانی، کاردرمانگر برنامه درمانی را با هدف رسیدگی به مشکلات تدوین و سپس اهداف مربوطه را تعیین می کند.

کار درمانی حسی کودکان

کاردرمانگر پس از معاینه کودک و تشخیص مشکلات او، به ارائه برنامه‌ای درمانی متناسب با نیازهای حسی او می‌پردازد. یکی از روش‌هایی که برای کمک به کودکان مبتلا با اختلالات حسی استفاده می‌شود، درمان یکپارچگی حسی است. کاردرمانگر در طول درمان یکپارچگی حسی با قرار دادن کودک در معرض تحریک حسی به روشی ساختاریافته و تکراری به او اجازه می‌دهد تا احساسات خود را به‌طوری موثق‌تر پردازش کند و به آن‌ها واکنش نشان دهد.

فعالیت‌های درمانی انجام‌شده در کلینیک برای هر کودک متفاوت هستند. به‌عنوان مثال اگر کودک شما برای تنظیم ورودی دهلیزی خود مشکل داشته باشد، کاردرمانگر از تاب خوردن یا فعالیت‌های مربوط به تعادل استفاده می‌کند. برخی از کودکان با پوشیدن جلیقه‌ای سنگین آرام می‌شوند و اضطراب کمتری را تجربه می‌کنند.
درمانگر استفاده از روش‌های دیگر را مانند استفاده از هدفون برای حذف نویز، پخش موسیقی پس‌زمینه، حذف پژواک‌هایی که ممکن است باعث ناراحتی در اتاق شوند و ... توصیه می‌کند.
به‌علاوه کاردرمانگر از فعالیت‌های زیر نیز در طول کاردرمانی استفاده می‌کند:

• درمان‌های تعادلی
• حرکت‌درمانی
• قرار گرفتن در معرض ورودی حسی
• فعالیت‌های بدنی

وظایف کاردرمانگر

کاردرمانگر در طول جلسات کار درمانی به کمک راهکارهای مختلف به افزایش توانایی‌ها و مهارت‌های کودکان کمک می‌کند. او به رشد و توسعه مهارت‌های زیر در کودکان می‌پردازد:

• روابط اجتماعی و تعامل با همسالان
• رشد و تقویت توانایی تمرکز
• ساخت عضلات برای حمایت از ثبات
• یادگیری مهارت‌های حرکتی ظریف
• توانایی انطباق با تغییرات محیطی
• حل مشکلات جسمی، عاطفی یا اجتماعی
• کاهش تأثیر محرک‌های منفی
• آموزش والدین برای تشخیص محرک‌هایی که باعث بدتر شدن رفتار کودک می‌شوند

فعالیت‌های مورداستفاده در طول کاردرمانی حسی کودکان

در ادامه به بررسی برخی از تمرین‌ها یا فعالیت‌هایی که در طول جلسه کاردرمانی استفاده می‌شوند، می‌پردازیم. بسیاری از این فعالیت‌ها را می‌توان در خانه نیز انجام داد:

• نقاشی با انگشتان با استفاده از کرم موبر
• کاوش در سطل‌های حسی پر از اشیاء کوچک مانند اسباب‌بازی‌های پلاستیکی، دکمه‌ها، پاک‌کن‌ها، توپ‌ها، اسفنج‌ها و لوله‌های لاستیکی
• یافتن اشیاء با بافت‌های مختلف مانند نرم، چسبنده، سفت و ...
• بازی با گل،‌ خاک یا خمیر
• غلت زدن، نشستن یا حفظ تعادل روی توپ ورزشی
• پریدن در استخر توپ
• پریدن روی مینی ترامپولین
• پریدن به داخل انبوهی از بالش‌ها یا کوسن‌های مبل
• چرخیدن به‌صورت زنجیره‌ای
• برس زدن مو با برس نرم
• استفاده از مسواک برقی
• پابرهنه راه رفتن
• نوشیدن آب سرد
• خوردن غذاهای ترد یا جویدنی
• هل دادن گاری
• حفظ تعادل سینی با دو دست
• انجام کارهای سنگین و فعالیت‌های مقاومتی
• تاب بازی

البته این‌ها فقط نمونه‌هایی از فعالیت‌های گنجانده‌شده در جلسات کار درمانی کودک مبتلا به اختلالات حسی هستند. بنابراین برای درمان مؤثر با کاردرمانگر مشورت کنید تا برنامه‌ای درمانی متناسب با مشکلات فرزند شما ارائه کند.

مزایای کاردرمانی حسی کودکان

کاردرمانگران به کودکان کمک می‌کنند تا در کارهای روزمره زندگی مستقل شده، ازنظر تحصیلی موفق شوند، مشکلات پردازش حسی را برطرف کنند و ... . در ادامه به توضیح مزایای مختلف کاردرمانی حسی کودکان می‌پردازیم:

• بهبود مهارت‌های حرکتی درشت: مهارت‌های حرکتی درشت شامل ماهیچه‌های بزرگ بدن می‌شوند که برای خزیدن، راه رفتن، پریدن، گرفتن توپ،‌ تعادل،‌ کنترل وضعیت و ... مهم هستند.
• بهبود مهارت‌های حرکتی ظریف: مهارت‌های حرکتی ظریف آن‌هایی هستند که به هماهنگی عضلات کوچک‌تر دست و انگشتان شما مربوط می‌شوند. مهارت‌های حرکتی ظریف برای موفقیت تحصیلی، بستن دکمه‌های لباس و کارهای ظریف مهم هستند. کاردرمانگر می‌تواند به بهبود هماهنگی حرکتی ظریف کودک کمک کند تا توانایی او را در انجام مستقل‌تر وظایف روزمره بهبود بخشد.
• افزایش استقلال در فعالیت‌های زندگی روزمره: فعالیت‌های زندگی روزمره آن دسته از فعالیت‌های مهم مانند تغذیه، لباس پوشیدن و نظافت هستند. کاردرمانگر می‌تواند به کودک شما کمک کند تا فعالیت‌های روزمره زندگی را با افزایش استقلال و سهولت انجام دهد.
• رفع مشکلات پردازش حسی: کاردرمانگر می‌تواند به کودک شما کمک کرده اطلاعات حسی ورودی را بهتر دریافت کند و به آن‌ها پاسخ دهد.
• افزایش قدرت و ثبات کلی: قدرت و ثبات تعدادی از آن مهارت‌های اساسی هستند که برای انجام کارهای روزمره موردنیاز هستند. با توسعه این مهارت‌های اساسی در کار درمانی، فرزند شما می‌تواند فعالیت‌های حرکتی ظریف را کامل کند و محیط خود را با سهولت بیشتری بشناسد.
• تقویت مهارت‌های اجتماعی: کاردرمانگر می‌تواند مهارت‌های اجتماعی و تعامل را با همسالان تقویت کند. او بازی‌های عملکردی، نوبت گرفتن، اشتراک‌گذاری، ابراز احساسات، درک نشانه‌های اجتماعی و غیره را به کودک آموزش می‌دهد.
• بهبود مهارت‌های اجرایی: کاردرمانگر می‌تواند مهارت‌های اجرایی مانند توجه، سازماندهی، ترتیب‌دهی و حافظه را برای بهبود عملکرد تحصیلی و توانایی تکمیل روتین‌های روزانه به‌طور مستقل‌تر به کودک بیاموزد.
• بهبود مهارت‌های حرکتی‌ادراکی: این مهارت‌ها شامل توانایی شما برای سازماندهی و تفسیر ورودی‌های بصری و معنا بخشیدن به آن‌ها می‌شوند. کاردرمانگر می‌تواند به بهبود مهارت‌های حرکتی‌ادراکی کودک کمک کند؛ زیرا این مهارت‌ها برای کارهای روزمره مانند نوشتن، بازی و خواندن مهم هستند.

خدمات کلینیک توانبخشی راه کمال برای کاردرمانی حسی کودکان

اختلال پردازش حسی اختلالی است که بر نحوه پردازش اطلاعات حسی (محرک‌ها) مغز تأثیر می‌گذارد. این اختلالات در کودکان موجب ناتوانی در انجام فعالیت‌های روزمره، عدم تعامل با همسالان و ... می‌شود. بنابراین درمان آن‌ها از اهمیت زیادی برخوردار است. کار درمانی اختلالات حسی یک روش موثر و کارآمد برای کمک به افرادی است که با مشکلات حسی مواجه هستند. اگر کودکتان با اختلالات حسی دست و پنجه نرم می‌کند، می‌توانید با گروه توانبخشی راه کمال تماس بگیرید. تیم ما با تخصص و تجربه کافی، به کودک شما کمک خواهد کرد تا به زندگی سالم‌تر و پرانرژی‌تری دست یابد. برای مشاوره و اطلاعات بیشتر، همین حالا با ما تماس بگیرید!

منابع

lumierechild.com

abilityinnovations.com
kids-first.com.au
chicagooccupationaltherapy.com